An introduction (in Sinhala) to Sir Arthur C Clarke’s half century of association with Sri Lanka, written by Nalaka Gunawardene. This is a chapter in the book ‘ආතර් සී. ක්ලාක් චින්තන චාරිකා’ (Mind Journeys with Arthur C Clarke), published in 2012.
See also: UTTAREETHARA: Biographical documentary on Arthur C Clarke (in Sinhala)
චන්ද්‍රිකා තාක්ෂණය ලොවට කියාදුන් තැපැල් කන්තෝරු පවුලේ දරුවා
ශ‍්‍රීමත් ආතර් සී. ක්ලාක් ගැන ශ‍්‍රී ලංකාවේ බොහෝ දෙනකු තුළ ගෞරවාන්විත හැඟිමක් ඇතත්, ඔහු ගැන නිවැරදි තොරතුරු හා නිරවුල් අවබෝධයක් බොහෝ දෙනකුට නැත. විද්වතුන් හා මාධ්‍යවේදීන් අතින් ද ඔහු ගැන වැරදි තොරතුරු නිතර ප‍්‍රතිරාවය වෙයි.
මේ අතරින් ඉතා දැඩි ලෙස ප‍්‍රචලිත වූ ප‍්‍රබන්ධය නම් ඔහු ශ‍්‍රී ලාංකික පුරවැසියකු වීය යන්නයි. ඇත්ත තත්ත්‍වය නම් ආතර් චාල්ස් ක්ලාක් උපන්නේත්, මිය ගියේත් බි‍්‍රතාන්‍ය ජාතිකයකු හැටියට බව ය. සිය උපන් රට ගැන තිබු ඇල්ම හා අභිමානය අඩු නොකර ඔහු, පසු කලෙක ශ‍්‍රී ලංකාවට ඉත සිතින් ඇලූම් කළේය. එහෙත් ඔහු කිසි දිනෙක ශ‍්‍රී ලාංකික පුරවැසිකම පැතුවේත් නැත. මෙරට කිසිදු රජයක් ඔහුට එය පිරිනැමුවේත් නැත. (එමෙන්ම සම්මාන පුරවැසි කියා දෙයක් නීතිමය වශයෙන් නැති නිසා එබන්දක් දීම හෝ ලැබීම ගැන කථාවේ ද කිසිම පදනමක් නැත.)
මේ පුරවැසි/සම්මාන පුරවැසි කථාව කෙතරම් පැතිර ගොස් ඇත්දැයි කිවහොත් එය එසේ නොවී යයි කරුණු හොඳහැටි පහදා දුන් පසුවත් සමහර මාධ්‍ය දැන දැන ම එ වරද යළිත් වමාරති.
මා ශ‍්‍රීමත් ක්ලාක්ගේ පෞද්ගලික කාර්යාලයේ සේවය කළ කාලයේ මාධ්‍යවේදීන්ට, ශිෂ්‍යයන්ට හා අන් අයට නොමිලේ බෙදා දෙන තොරතුරු කට්ටලයේ ක්ලාක් හා ශ‍්‍රී ලංකාව ගැන තොරතුරු සටහනක් ද තිබුණි. මේ එහි සිංහල අනුවාදයයි.
– නාලක ගුණවර්ධන
1917දී බි‍්‍රතාන්‍යයේ සමර්සෙට් ප‍්‍රාන්තයේ මයින්හෙඞ් ගම්මානයේ උපන් ආතර් චාල්ස් ක්ලාක්, මූලික හා ද්වීතියික අධ්‍යාපනය ටෝන්ටන්හි හුයිෂ් ග‍්‍රැමර් ස්කූල් නම් පාසලෙන් ලබා, පසුව ලන්ඩනයේ කිංස් කොලෙඡ් සරසවියෙන් ගණිතය හා භෞතික විද්‍යාව පිළිබඳ පළමුපෙළ උපාධියක් ලබා ගත්තේ ය. බි‍්‍රතාන්‍ය රජයේ ගණකාධිකාරී දෙපාර්තමේන්තුවෙන්, ඉන් පසු රාජකීය ගුවන් හමුදාවේත් (1939 – 1946) සේවය කළ ඔහු 1950 සිට පුර්ණ කාලීන වෘත්තිය ලේඛකයකු හා දේශකයකු හැටියට ක‍්‍රියා කළේ ය.
ඔහුට ශ‍්‍රී ලංකාව ගැන මුල් ම නෙතඟ බැල්ම ලැබුණේ අහම්බෙන් මෙනි. කිමිදීම හා සාගර ගවේෂණය ගැන ක්ලාක් තුළ තිබු ඉමහත් උනන්දුව නිසා 1950 දශකයේ ඔහු ඔස්ටේ‍්‍රලියාවේ මහ බාධක පරයට යන අතරවාරයේ ඔහු රැගත් “හිමාලයා” නෞකාව 1954 දෙසැම්බර් මාසයේ දින බාගයකට කොළඹ වරායට සේන්දු විය.
පසුව 1955 මාස කිහිපයක් තිස්සේ ශ‍්‍රී ලංකාවේ වෙරළ තීරය, නොගැඹුරු සාගරය හා රට තුළ විවිධ ස්ථාන ගවේෂණය කළ ක්ලාක්, මේ ඝර්ම කලාපීය දුපතට මහත් සේ ඇලූම් කරන්නට පටන් ගත්තේ ය. 1956දී ශ‍්‍රී ලංකාවේ කොළඹ නගරයේ පදිංචි වීමට තීරණය කළ ඔහු, හෙක්ටර් එකනායක නම් ලාංකික කිමිදුම්කරුවාත් සමඟ එක්ව “අන්ඩවෝටර් සෆාරීස්” (Underwater Safaris) නම් කිමිදුම් සමාගම ඇරඹී ය. මෙරට වෘත්තීය කිමිදුම් කටයුතුවලත්, කිමිදුම්කරුවන් පුහුණු කිරීමේත්, සාගර ආශ‍්‍රිත සංචාරක කර්මාන්තයේත් පුරෝගාමී මෙහෙවරක් එ හරහා ඉටු කළේ ය.
සමස්ත ඉන්දියානු සාගරයේ ම මුල් වතාවට දිය යට රූප ගත කරන ලද දර්ශන රැගත් Beneath the Seas of Ceylon නම් වාර්තා චිත‍්‍රපටය 1958දී නිර්මාණය කරනු ලැබුවේ ක්ලාක් සහ ඔහුගේ කිමිදුම් සගයන් වූ බි‍්‍රතාන්‍ය ජාතික මයික් විල්සන් හා ලාංකික රොඞ්නි ජොන්ක්ලස් විසිනි.
ශ‍්‍රී ලංකාවේ වර්ණයෙන් නිෂ්පාදිත මුල් ම සිංහල වෘතාන්ත චිත‍්‍රපටය වූ “රන් මුතු දුව” (1962) සඳහා ආයෝජකයා වූයේත් ආතර් සි. ක්ලාක් ය. දිය යට ජවනිකා රැගත් මුල් ම සිංහල චිත‍්‍රපටය ද වූ එය මයික් විල්සන් විසින් රූපගත කොට, අධ්‍යක්‍ෂණය කරන ලද්දකි. එහි නිෂ්පාදකයා වූයේ ශේෂා පලිහක්කාර ය.
1956 සිට 2008 දක්වා වසර 50කට වැඩි කාලයක් ශ‍්‍රී ලංකාවේ පදිංචිව සිටි ආතර් සී. ක්ලාක්ට 1975දී ශ‍්‍රී ලංකා රජය හඳුන්වා දුන් නව ආගමන ප‍්‍රතිපත්තියක් යටතේ “පදිංචි ආගන්තුකයා” (Resident Guest) යන තත්ත්‍වය හිමි විය. මෙය රටේ ආර්ථික හා සමාජ සංවර්ධනයට දායක වන විදේශිකයන් සඳහා ක‍්‍රියාත්මක වන දිරි ගැන්වීමේ ක‍්‍රමයකි. එහෙත් ඔහු කිසි දිනෙක ශ‍්‍රී ලංකා පුරවැසිභාවය ඉල්ලූම් කළේ හෝ ලැබුවේ හෝ නැත. ඔහු දිවි ඇති තුරු ම බි‍්‍රතාන්‍ය ජාතිකයකු විය.
ශ‍්‍රී ලංකාවේ පදිංචිකරුවකු ලෙස මෙරට අධ්‍යාපනික, විද්‍යා පර්යේෂණ, පරිසර සංරක්‍ෂණ හා සන්නිවේදන තාක්‍ෂණ ක්‍ෂෙත‍්‍රයන්ට ආතර් සී. ක්ලාක් බුද්ධිමය දායකත්වය හා ඇතැම් විට මුල්‍යමය අනුග‍්‍රහය ද ලබා දුන්නේ ය. එයින් සැළකිය යුතු සේවාවන් කිහිපයක් මෙසේ ය:
- 1979 සිට 2002 දක්වා වසර 23ක් පුරා මොරටුව සරසවියේ කුලපති (Chancellor) තනතුර අඛණ්ඩව හෙබ වීය. ජනාධිපතිරුන් සිවු දෙනෙකු විසින් යළි යළිත් ඔහු මේ තනතුරට පත් කරන ලදී.
- 1959දී ශ‍්‍රී ලංකා තාරකා විද්‍යා සංගමය (Sri Lanka Astronomical Association) පිහිටුවා එහි ආරම්භක සභාපති ලෙස මෙරට ආධුනික තාරකා විද්‍යා කටයුතු දිරිමත් කරන්නට සහය දුන්නේ ය.
- 1966දී නිල වශයෙන් ශ‍්‍රී ලංකාවේ සංචාරක කර්මාන්තය ඇරඹෙන්නටත් පෙර පටන් මෙරට සංචාරක ආකර්ෂණයක් ගැන විදෙස් මාධ්‍ය හරහා විශාල ප‍්‍රසිද්ධියක් ලබා දුන් ඔහු, පසුව සංචාරක මණ්ඩලයට හා සංචාරක සමාගම්වලට බොහෝ උපදෙස් හා යෝජනා නොමිලයේ ලබා දුන්නේ ය.
- ශ‍්‍රී ලංකාවේ දුරස්ථ සන්නිවේදන ප‍්‍රතිපත්ති හා සැළසුම සඳහා හැකි සෑම විට ම තාක්‍ෂණික උපදෙස් දුන් ක්ලාක්, 1979-1982 කාලයේ මෙරටට ටෙලිවිෂන් මාධ්‍යය හඳුන්වා දීමට නොනිල මට්ටමින් දායක විය.
- 1984දී මෙරටට නව තාක්ෂණයන් හඳුන්වාදීමට රාජ්‍ය ආයතනයක් ස්ථාපිත කරන විට එයට ඔහුගේ නම දීමට ජේ. ආර්. ජයවර්ධන රජය කළ යෝජනාවට ආතර් සී. ක්ලාක් එකඟ විය. ක්ලාක් මධ්‍යස්ථානයේ අනුග‍්‍රාහකයා (Patron) ලෙස කලක් ගරු තනතුර ද හෙබ වීය. එහෙත් මේ රාජ්‍ය ආයතනයේ පරිපාලනය හෝ පර්යේෂණ කටයුතු කිසිවකට ඔහුගේ සම්බන්ධයක් නොතිබුණි.
ටෙලිවිෂන් මාධ්‍යය හරහා ශ‍්‍රී ලංකාවට ලොව පුරා සුභවාදී ප‍්‍රතිරූපයක් බිහි කිරීමට ආතර් සී. ක්ලාක් දශක ගණනාවක් ස්වෙච්ජාවෙන් කටයුතු කළ බව හිටපු විදේශ අමාත්‍ය ලක්ෂ්මන් කදිරගාමර් මහතා වරක් ඉතා කෘතඥපූර්වකව පැවසීය. ඔහු ක්ලාක් හැඳින්වූයේ “One man cheering squad for Sri Lanka” හැටියට ය.
භෞතික හා පාරභෞතික අබිරහස් පිළිබඳව විද්‍යාත්මකව ගවේෂණය කළ ලෝක ව්‍යාප්ත ටෙලිවිෂන් වැඩසටහන් පෙළක් 1980-1994 වකවානුව තුළ ආතර් සී. ක්ලාක් ඉදිරිපත් කළේ ය. බි‍්‍රතාන්‍ය සමාගමක් විසින් නිෂ්පාදිත මේ වැඩසටහන් සියල්ලේ ආරම්භය හා අවසානය ක්ලාක් රූපගත කළේ ශ‍්‍රී ලංකාවේ පියකරු ස්වභාවික ස්ථාන හා සාංස්කෘතික උරුමයන් පසුබිමේ තබා ගෙන ය. Arthur C. Clarke’s Mysterious World (1980), Arthur C. Clarke’s World of strange Powers (1985) yd Arthur C. Clarke’s Mysterious Universe (1994) යන මේ වැඩසටහන් මාලා වසර ගණනාවක් පුරා Discovery ඇතුළු තවත් බොහෝ විදේශ ටෙලිවිෂන් සේවා හරහා විකාශය විය. මේ නිසා ඉතා වටිනා සංචාරක ප‍්‍රවර්ධනයක් නොමිලයේ ම ශ‍්‍රී ලංකාවට ලැබුණි.
ශී‍්‍ර ලංකාවේ වෙරළ සංරක්‍ෂණය ගැන විශේෂ උනන්දුවක් දැක්වූ ක්ලාක්, හිරිගල්පර (කොරල්) කැඞීමට එරෙහිව පවත්නා නීති හරියාකාර ක‍්‍රියාත්මක කිරීමට මාධ්‍ය හරහා ප‍්‍රබල හඬක් නංවමින් වෙරළ සංරක්‍ෂණ නිලධාරීන්ට හා පර්යේෂකයන්ට නන් අයුරින් උපකාර කළේය.
1979 දී හික්කඩුව සාගර අභයභූමිය ප‍්‍රකාශයට පත් කෙරුණේ කලක් තිස්සේ ඔහු ගෙන ගිය දැනුවත්කිරීම්වල ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙසට ය. ශ‍්‍රී ලංකාව අවට මුහුදේ ජීවත් වන තල්මසුන් හා ඩොල්ෆින් සතුන් රැක ගැනීමේ වැදගත්කම මුලින් ම පෙන්වා දුන්නේත් ඔහු ය.
2004 දෙසැම්බර්යේ සුනාමි ව්‍යසනයෙන් දැඩි ලෙස කම්පාවට පත් වූ ක්ලාක්, ශ‍්‍රී ලංකාවට ආධාර කරන ලෙස ලෝකයට ආයාචනය කළේ ය. එමෙන්ම යළි වෙරළබඩ ප‍්‍රදේශ පිළිසකර කරන විට සුනාමියේ “මතක හිටින පරිසර පාඩම්” සිහි තබා ගන්නට යැයි ඔහු රජයෙන් හා ලක් ජනතාවගෙන් මහත් ඕනෑකමින් ඉල්ලා සිටියේ ය.
මෙකී නොකී විවිධාකාරයෙන් ශ‍්‍රී ලංකාවට ලබා දුන් විද්වත් දායකත්වයට ශ‍්‍රී ලංකා රජය විසින් අවස්ථා තුනකදී ක්ලාක්ට සම්මාන පිරිනමන ලදී.
- 1986දී විද්‍යා ජ්‍යොති ජනාධිපති සම්මානය
- 2005දී ජාතික කලා මණ්ඩලයේ (ජීවිත කාලය පුරා කළ සාහිත්‍ය සේවයට) සාහිත්‍ය රත්න සම්මානය
- 2005 ලක් රජයෙන් පිදෙන ඉහළ ම “ශී‍්‍රලංකාභිමාන්‍ය” සම්මානය
ශ‍්‍රි ලංකාවේ පදිංචිකරුවකු ලෙසත්, පොදු උන්නතිය කැප වු බුද්ධිමතකු ලෙසත් ආතර් සී. ක්ලාක් විවිධ අවස්ථාවල මෙරට විද්‍යා, කලා, අධ්‍යාපනික හා මානුෂික ක‍්‍රියාකාරකම් සඳහා අතහිත දුන්නේ කිසිදු ප‍්‍රසිද්ධියක් නොමැතිවයි. ශ‍්‍රී ලංකා සත්ත්‍ව සුබසාධන සංගමයේ හා දෙපා අප‍්‍රාණික වූ රෝගීන් (paraplegic) පුනරුත්ථාපනය සඳහා වූ සංගමයේ අනුශාසක ලෙසත්, තවත් විවිධ සද්කාර්යයන් සඳහා නිහඬ ආධාරකරුවකු ලෙසත් ඔහු ක‍්‍රියා කළේ ය. සර්වෝදය ශ‍්‍රමදාන සංගමයත්, අක්‍ෂිදාන සංගමයත් ඔහුගේ ප‍්‍රශංසාවට ලක් වූ ස්වෙච්ජා ආයතන දෙකකි. ශ‍්‍රී ලංකා හේතුවාදී සංගමයේ අරමුණු සමඟ එකඟ වු ක්ලාක්, හැකි සෑම විට ම හේතුවාදී තර්කානුකූල විමර්ශනය දිරිමත් කළේ ය.
පසු එකතු කිරීම:
2007 දෙසැම්බරයේ ආතර් සී. ක්ලාක්ගේ 90 වන උපන් දිනය ලක් රජය විසින් උත්සවාකාරයෙන් සමරනු ලැබී ය. 2008 මාර්තු 19 වනදා ඔහු මිය ගිය පසු ඔහුගේ උපදෙස් පරිදි සම්පුර්ණයෙන් ම නිර්ආගමික හා කිසිදු රාජ්‍ය මැදිහත්වීමකින් තොර චාම් අවමගුලක් පවත්වන ලදී. ඔහු ඉල්ලා සිටි පරිදි ඔහු රැක බලා ගත් එකනායක පවුලට වෙන් වූ කොළඹ කනත්ත සුසාන භූමි කොටසේ 2008 මාර්තු 22දා ඔහුගේ සිරුර මිහිදන් කරනු ලැබී ය. එදින ශ‍්‍රී ලංකාවේ සියළු ම ටෙලිවිෂන් හා රේඩියෝ නාලිකා සිය විකාශයන් විනාඩි 3කට නිහඬ කරමින් මේ සන්නිවේදකයාට ඔවුන්ගේ ගෞරවය පළ කළෝ ය.
See also one-hour Sinhala documentary on Arthur C Clarke, presented by Nalaka Gunawardene: UTTAREETHARA: Biographical documentary on Arthur C Clarke (in Sinhala)
Open Minds! (formerly: Moving Images blog) 
Read your posts on Arthur C. C and Nelson M. Do you remember Clark’s story about aliens visiting and taking over the running of Earth? At the time South Africa was still having racial discrimination but whites were the victims. Aliens did not show themselves at first and it turns out that they had Satan-like tails! Was it a short story? Which book?
Childhood’s End….One of the best of Arthur C. Clarke…What about Songs of Distant Earth, Pradeep?