Right to Information (RTI) in South Asia: Staying the Course on a Bumpy Road

East-West Center 2016 International Media Conference in New Delhi, India, from September 8 to 11, 2016
East-West Center 2016 International Media Conference in New Delhi, India, from September 8 to 11, 2016

The Hawaii-based East-West Center held its 2016 International Media Conference in New Delhi, India, from September 8 to 11, 2016. Themed “South Asia Looking East”, it drew over 350 participants from across Asia and the United States.

On September 11, I moderated a plenary session on Right to Information (RTI) in South Asia: Staying the Course on a Bumpy Road.

It tried to distill key lessons in RTI implementation from India and Pakistan, especially for the benefit of Sri Lanka that has recently adopted its RTI law. Such lessons could also benefit other countries currently advocating their own RTI laws.

Panel on Right to Information in South Asia, 11 Sep 2016 in New Delhi. L to R - Venkatesh Nayak, Ranga Kalansooriya, Nalaka Gunawardene & Maleeha Hamid Siddiqui
Panel on Right to Information in South Asia, 11 Sep 2016 in New Delhi. L to R – Venkatesh Nayak, Dr Ranga Kalansooriya, Nalaka Gunawardene & Maleeha Hamid Siddiqui

Here is the synopsis I wrote for the panel:

Right to Information (RTI) in South Asia:

Staying the Course on a Bumpy Road

In June 2016, Sri Lanka’s Parliament unanimously passed a Right to Information (RTI) Act, making the island nation the 108th country to have a RTI or freedom of information (FOI) law. That leaves only Bhutan in South Asia without such a law, according to the Commonwealth Human Rights Initiative (CHRI) in New Delhi.

Sri Lanka’s RTI law was preceded by over two decades of sustained advocacy by journalists, social activists and progressive lawyers. But the struggle is far from over. The island nation now faces the daunting task of ‘walking the talk’ on RTI, which involves a total reorientation of government and active engagement by citizens. As other South Asian countries know only too well, proper RTI implementation requires political will, administrative support and sufficient funds.

This panel is an attempt to address the following key questions:

  • How do India and Pakistan fare in terms of implementing their RTI laws?
  • What challenges did they face in the early days of RTI implementation?
  • What roles did government, civil society and media play in RTI process?
  • What key lessons and cautions can their experiences offer to Sri Lanka?
  • Can South Asia’s RTI experience offer hope for other countries pursuing RTI laws of their own?

In this session, experienced RTI activists from India and Pakistan will join a Sri Lankan policymaker in surveying the challenges of openness and transparency through RTI.

Panel:

  • Dr Ranga Kalansooriya, Director General, Department of Information, Ministry of Parliamentary Reforms and Mass Media, Government of Sri Lanka
  • Mr Venkatesh Nayak, RTI activist; Programme Coordinator, Commonwealth Human Rights Initiative (CHRI), New Delhi
  • Ms Maleeha Hamid SIDDIQUI, Senior Sub-Editor and Reporter, Dawn, Karachi, Pakistan

Moderator: Mr Nalaka Gunawardene, Science writer and media researcher who is secretary of the RTI Advisory Task Force of Ministry of Mass Media, Sri Lanka

L to R - Ranga Kalansooriya, Nalaka Gunawardene & Maleeha Hamid Siddiqui
L to R – Ranga Kalansooriya, Nalaka Gunawardene & Maleeha Hamid Siddiqui

සිවුමංසල කොලූගැටයා #213: පරමාණු භීතිකාවෙන් තොරව න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණය තේරුම් ගනිමු!

atom_colorOn 16 February 2015, India and Sri Lanka signed a bilateral agreement to cooperate in peaceful uses of nuclear technology. Under this, India will help the island nation build its nuclear energy infrastructure, upgrade existing nuclear technologies and train specialised staff. The two countries will also collaborate in producing and using radioactive isotopes.

On the same day, Reuters news agency reported: “India could also sell light small-scale nuclear reactors to Sri Lanka which wants to establish 600 megawatts of nuclear capacity by 2030”. Sri Lanka has no nuclear reactors, even though the option has been under discussion for some years.

The full text of the Indo-Lanka nuclear agreement has not been made public. Sri Lanka’s minister of power and energy clarified that it does not allow India to unload any radioactive wastes in Sri Lanka. He also assured that all joint activities will comply with standards and guidelines set by the IAEA.

In this week’s Ravaya column (in Sinhala, published in issue of 29 March 2015), I look at nuclear power generation and nuclear technologies used in medicine, agriculture, industry and construction, etc. I advocate moving away from shrilly rhetoric and call for an informed discussion and debate on nuclear related issues.

I covered similar ground in English here:

SciDev.Net, 28 Feb 2015: Critical nuclear issues in South Asia

radioactiv

ජනාධිපති මෛත‍්‍රීපාල සිරිසේනගේ ඉන්දියානු නිල සංචාරය අතරතුර 2015 පෙබරවාරි 16 වනදා ඉන්දු-ලංකා සාමකාමී න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණ සහයෝගීතා ගිවිසුමක් අත්සන් කරනු ලැබුවා. මෙය එම සංචාරයේ වැදගත් ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙස දෙරටේම මාධ්‍ය හඳුන්වා දුන් අතර ඒ ගැන විවිධ ප‍්‍රතිිචාර හා විග‍්‍රහයන් පළ වුණා.

මේ සහයෝගීතා ගිවිසුම හරහා මෙරට න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණය යොදා ගැනීමට ඇති යටිතල පහසුකම් වැඩි දියුණු කිරීමටත්, විශේෂඥ පුහුණුවක් අපේ අදාළ ශිල්පීන් හා වෘත්තිකයන්ට ලබාදීමටත් ඉන්දියාවේ උපකාර ලැබෙනවා. එසේම විකිරණශීලී සමස්ථානික (radioactive isotopes) නම් වන න්‍යෂ්ටික ද්‍රව්‍ය නිපදවීමටත්, භාවිත කිරීමටත් දෙරට හවුලේ ක‍්‍රියා කරනු ඇති.

සාක් කලාපයේ විද්‍යා හා තාක්ෂණික ක්ෂේත‍්‍රවලින් ඉදිරියෙන්ම සිටින ඉන්දියාව සමග මෙසේ සහයෝගීතාවට එළඹීම අපට ප‍්‍රයෝජනවත් පියවරක්.

මේ ගිවිසුම හරහා ඉන්දියාවේ න්‍යෂ්ටික අපද්‍රව්‍ය කිසිසේත්ම මෙරට බැහැර කිරීමට ඉඩ නොදෙන බව විදුලිබල හා බලශක්ති අමාත්‍යවරයා අවධාරණය කළා.

න්‍යෂ්ටික මාතෘකාව ගැන ඕනෑම කතාබහකදී සැකය, බිය හා ත‍්‍රාසය එයට එක් කිරීම සමහරුන්ගේ සිරිතයි. මේ නිසා අනුමාන හෝ කුමන්ත‍්‍රණවාදී කතා වෙනුවට කරුණු හා තර්ක මත පදනම් වී න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණ ක්ෂේත‍්‍රය අවබෝධ කර ගැනීම වැදගත්.

පරමාණු බෝම්බ, න්‍යෂ්ටික බලශක්තිය හා බහුවිධ ප‍්‍රයෝජන ලබා දෙන න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණය යනු එකිනෙකට වෙනස් ක්ෂේත‍්‍රයන් තුනක්. පරමාණුවේ න්‍යෂ්ටික අන්තර්ගතය පිළිබඳ විද්‍යාත්මක දැනුම මත පදනම් වූවත් මේවායේ භාවිතයන් හා අරමුණු අතර පැහැදිලි වෙනස්කම් තිබෙනවා.

පරමාණු බෝම්බ මිනිසා විසින් නිපදවා ඇති බිහිසුණුම අවියක්. දෙවන ලෝක යුද්ධ සමයේ මුල් වරට තනනු ලදුව 1945 අගෝස්තුවේදී ජපානයේ හිරෝෂිමා හා නාගසාකි දෙනුවරට පරමාණු බෝම්බ දෙකක් හෙළනු ලැබුවා. එයට වඩා අතිශයින් බලවත් පරමාණු බෝම්බ සතු රටවල් ගණනාවක් තිබෙනවා.

2014 estimate of the world's nuclear weapons. Image from: http://walizahid.com/2014/07/pakistan-15th-most-powerful-military-in-the-world/
2014 estimate of the world’s nuclear weapons. Image from: http://walizahid.com/2014/07/pakistan-15th-most-powerful-military-in-the-world/

දකුණු ආසියාවේ ඉන්දියාව හා පකිස්ථානය යන දෙරටද මේ ගණයට ඇතුළත්. න්‍යෂ්ටික අවි ප‍්‍රචලිත වීම සීමා කරන ජාත්‍යන්තර සම්මුතිවලටද බැඳී නොමැති මේ දෙරට අතර දශක ගණනාවක් ඇදී යන භයානක න්‍යෂ්ටික අවි තරගයක් තිබෙනවා.

මේ දෙරටේම න්‍යෂ්ටික අවි ද නිපදවා ඇතත් ඒවා කීයක් තිබේද, පිපිරීම් ධාරිතාව කොපමණ ද යන්න හෙළිදරව් වී නැහැ. සාර්ක් කලාපයේ න්‍යෂ්ටික අවි සන්නද්ධ දෙරටම තම මිලිටරි හා අනෙකුත් න්‍යෂ්ටික භාවිතයන් ගැන එතරම් විවෘතභාවයක් දක්වන්නේද නැහැ.

න්‍යෂ්ටික බලශක්තිය යනු පරමාණුවේ ඇතුළත කැටි වූ ප‍්‍රබල ශක්තිය සීරුවෙන් මුදචා හැර එයින් විදුලිබලය නිපදවීමයි. මෙය වාණිජ මට්ටමින් කිරීම ඇරඹුණේ 1950 දශකයේදී.

න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණය ශ‍්‍රී ලංකාවට අලූත් දෙයක් නෙවෙයි. මේ විෂයට අදාළ එක්සත් ජාතීන්ගේ විශේෂඥ ආයතනය වන ජාත්‍යන්තර පරමාණු බලශක්ති ඒජන්සිය (International Atomic Energy Agency, IAEA) ආරම්භ වූ 1957 වසරේ පටන්ම ශ‍්‍රී ලංකා රජය එහි රාජ්‍ය මටට්මේ සාමාජිකයකු වූවා. එම ආයතනයෙන් මෙරටට ආ විශේෂඥයන්ගේ උපදෙස් මත 1962දී කොළඹ සරසවියේ විකිරණශීලී සමස්ථානික කේන්ද්‍රයක් පිහිටවනු ලැබුවා.

න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණය ජන ජීවිතයට හා ජාතික සංවර්ධනයට යොදා ගැනීම සඳහාම කැපවුණු ශ‍්‍රී ලංකා පරමාණු බලශක්ති අධිකාරිය පාර්ලිමේන්තු පනතකින් ස්ථාපිත කළේ 1969දී. එහි මුල්ම සභාපතිවරයා වූයේ කොළඹ සරසවියේ ද උපකුලපති වූ කීර්තිමත් විද්‍යාඥ මහාචාර්ය පී. පී. ජී. එල්. සිරිවර්ධනයි.

පරමාණු බලශක්ති අධිකාරිය (2014 පටන් පරමාණුක බලශක්ති මණ්ඩලය) ක‍්‍රමානුකූලව මෙරට න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණ භාවිතයන් ප‍්‍රවර්ධනය කළා. වඩාත් ප‍්‍රකට භාවිතයන් ඇත්තේ වෛද්‍ය විද්‍යාවේයි. එක්ස්-රේ (එක්ස් කිරණ) හරහා ශරීරය තුළ අවයව පිළිබඳ අධ්‍යයනය රෝග නිශ්චයේදී බහුලව කරන්නක්.

මෙයින් ඔබ්බට යන වඩාත් සංකීර්ණ පරිලෝකනය කිරීම් (ස්කෑනිං) සඳහා යොදා ගන්නා යන්ත‍්‍රවලද විකිරණශීලී සමස්ථානික භාවිත කෙරෙනවා. මේවා ආරක්ෂිතව භාවිතය ගැන මෙරට රෙගුලාසි පැනවූයේ 1975දී.

කොළඹ ජාතික රෝහලේ න්‍යෂ්ටික වෛද්‍ය කටයුතු 1983දී ඇරඹුණා. අද වන විට රාජ්‍ය හා පෞද්ගලික රෝහල් ගණනාවක න්‍යෂ්ටික වෛද්‍ය විද්‍යා තාක්ෂණය පුළුල්ව යොදා ගැනෙනවා.

Radiation-Therapy WideShot(Cropped) එතරම් ප‍්‍රකට නොවුවත් තවත් ක්ෂේත‍්‍ර ගණනාවක න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණය යොදා ගැනෙනවා. ගොඩනැගිලි හා මහ පරිමාණ ඉදි කිරීම් කර්මාන්ත, කෘෂිකර්ම පර්යේෂණ (විශේෂයෙන් සත්ත්ව පාලනයට අදාළව) ආදී ක්ෂේත‍්‍රයන්හි සියුම් විමර්ශන හා වෙනත් අවශ්‍යතා සඳහා විශේෂඥ මට්ටමේ න්‍යෂ්ටික භාවිතයන් රැසක් තිබෙනවා.

ඉන්දු-ශ‍්‍රී ලංකා න්‍යෂ්ටික ගිවිසුම අත්සත් කළ රජයන් දෙකම එය ප‍්‍රසිද්ධියට පත් කොට නැහැ. එහෙත් එහි අන්තර්ගතය ගැන සාරාංශයක් න්‍යෂ්ටික බලශක්ති මණ්ඩලය වෙබ් අඩවියේ පළ වී තිබෙනවා. http://goo.gl/uYUN8o

පරමාණුක බලශක්ති නියාමන කවුන්සිලය (Sri Lanka Atomic Energy Regulatory Council) මෑතදී පිහිට වූ රාජ්‍ය ආයතනයක්. එහි අධ්‍යක්ෂ අනිල් රංජිත් ‘සන්ඬේ ටයිම්ස්’ පත‍්‍රයට කීවේ ඉන්දු-ශ‍්‍රී ලංකා න්‍යෂ්ටික ගිවිසුම න්‍යෂ්ටික බලාගාර ගැන කොතැනකවත් ආවරණය නොකරන බවයි. ‘මේ ගිවිසුම හරහා සාමකාමී න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණය දියුණු කිරීමට අප ඉන්දියානු උපකාර ලබනවා. වෛද්‍ය හා කාර්මික ක්ෂේත‍්‍ර මෙයින් ප‍්‍රයෝජන ලබනු ඇති’ ඔහු කියනවා.

ගිවිසුම අධ්‍යයනය කළ අය කියන්නේ න්‍යෂ්ටික ආරක්ෂාව පිළිබඳ දැනට ඇති බලපවත්නා ජාත්‍යන්තර සම්මුති දෙරටම අත්සන් කර ඇති බව ගිවිසුමේ පූර්විකාවේම සිහිපත් කරන බවයි.

එහෙත් මේ ගිවිසුම කිසි තැනක ඉන්දියානු න්‍යෂ්ටික බලාගාරයක අනතුරක් සිදු වුවහොත් එයින් එරරට මතු වන වගකීම හා එයට වන්දි ගෙවීම ආවරණය කර නැහැ.

මෙය අතපසුවීමක් නොව හිතාමතාම මඟ හැරීමක් බව සිතිය හැකියි. මේ ගිවිසුම මාස ගණනාවක් තිස්සේ දෙරටේ ජ්‍යෙෂ්ඨ නිලධාරීන් අතර සාකච්ඡා කොට එකඟ වූවක්.

Nuclear Power Plants in India - official map 2014
Nuclear Power Plants in India – official map 2014

ඉන්දියාව තම විදුලිබල ජනනය සඳහා න්‍යෂ්ටික බලාගාර ඉදිකිරීම ඇරඹුවේ 1960 දශකයේයි. බටහිර රටවල් න්‍යෂ්ටික බලාගාර සඳහා මුල් යුගයේ ඉන්දියාවට තාක්ෂණික ආධාර දුන්නේ මිලිටරි අවශ්‍යතා සඳහා න්‍යෂ්ටික බෝම්බ නිපදවීමට යොමු නොවනු ඇතැයි යන අවබෝධය ඇතිවයි. එහෙත් 1974දී ඉන්දියාව ‘සාමකාමී න්‍යෂ්ටික බෝම්බයක්’ අත්හදා බැලූ අතර බොහෝ කොට රහසිගත වූ න්‍යෂ්ටික අවි වැඩපිළිවෙළක් කලක සිට එරට ක‍්‍රියාත්මක වනවා.

එරට අති විශාල විදුලිබල ඉල්ලූම සපයා ගැනීමට වැඩි වැඩියෙන් විදුලි බලාගාර තැනීමේ අභියෝගයක් තිබෙනවා. ජල විදුලිය, ගල් අඟුරු හා ඞීසල් බලාගාර මෙන්ම න්‍යෂ්ටික බලාගාර ද තැනීම එරට බලශක්ති සැලසුමේ කොටසක්. (එසේම 2022 වනවිට සූර්ය බලයෙන් මෙගාවොට් 100,000ක් විදුලිය ජනනය කිරීමට එරට සැලසුම් කරනවා.)

2014 අග වනවිට න්‍යෂ්ටික විදුලි බලාගාර සංකීර්ණ 7ක් ඉන්දියාවේ විවිධ ප‍්‍රාන්තවල ක‍්‍රියාත්මක වුණා. ඒවායේ න්‍යෂ්ටික ප‍්‍රතික‍්‍රියාකාරක 21ක් මගින් මෙගාවොට් 5,780ක ජනන ධාරිතාවක් එරට විදුලිබල පද්ධතියට එක් කළා. එය එරට සමස්ත විදුලි ජනනයෙන් 3.5%ක් පමණ වූවා.

2020 වසර වනවිට න්‍යෂ්ටික බලාගාර ධාරිතාවය මෙගාවොට් 20,000 දක්වා වැඩි කිරීමට ඉන්දියාව සැලසුම් කරනවා. මේ සඳහා තවත් බලාගාර 4ක් ගොඩනගමින් තිබෙන අතර කිහිපයක් සැලසුම් අදියරේ පවතිනවා.

2011 මාර්තුවේ ජපානයේ ෆුකුෂිමා නුවර ඇති වූ න්‍යෂ්ටික බලාගාර අනතුරට පසු ඉන්දියාව පුරා න්‍යෂ්ටික බලයට එරෙහිව මහජන විරෝධතා උත්සන්න වුණා. විශේෂයෙන්ම මහාරාශ්ට‍්‍රයේ හා තමිල්නාඩුවේ ජන විරෝධතා ප‍්‍රබලයි.

Image courtesy - www.dnaindia.com
Image courtesy – http://www.dnaindia.com

රුසියානු තාක්ෂණය යොදා ගෙන තමිල්නාඩුවේ පිහිටුවා ඇති කූන්ඩන්කුලම් න්‍යෂ්ටික බලාගාරය මෙසේ විරෝධතා මැද දිගටම කරගෙන යන ව්‍යාපෘතියක්. එහි මුල් අදියර 2013දී විදුලි ජනනය ඇරඹුවා.

ඉන්දියානු න්‍යෂ්ටික නියාමන අධිකාරිය කියන්නේ අනතුරු වළක්වා ගැනීමට ගත හැකි සියලූ ආරක්ෂිත පියවර ගෙන ඇති බවයි. එහෙත් ජනාකීර්ණ පෙදෙසක පිහිටි කූන්ඩන්කුලම් බලාගාරය නොසිතූ පරිද්දෙන් අනතුරකට පත් වුවහොත් කඩිමුඩියේ ජනයා ඉවත් කිරීමට කොහෙත්ම හැකියාවක් නැති බව න්‍යෂ්ටික විරෝධී ජන සංවිධාන කියනවා.

ඔවුන් සමහරෙක් මේ බලාගාර සංකීර්ණයට එරෙහිව එරට ශ්‍රෙෂ්ඨාධිකරණයේ 2011දී පෙත්සමක් ගොනු කළා. එහෙත් 2013දී ඉන්දියානු ශ්‍රෙෂ්ඨාධිකරණය තීන්දු කළේ බලාගාරය පොදු උන්නතියට දායක වන බව හා අනතුරු වීමේ අවදානම සීමිත බවයි.

න්‍යෂ්ටික බලාගාරවලට එරෙහි ජන සංවිධාන තම විරෝධතා තවමත් අත්හැර නැහැ.

ශ‍්‍රී ලංකාවේ අපට වඩාත් සමීප වූ ඉන්දියානු බලාගාර දෙකක් තමිල්නාඩුවේ තිබෙනවා. එනම් ඉහත කී කුන්ඩකුලම් හා කල්පක්කම් නම් බලාගාරයි. මෙයින් කුන්ඩන්කුලම් ස්ථානයට ඍජු රේඛාවක් ඇන්දොත් අපේ රටේ වයඹ මුහුදු තීරයේ සිට කිලෝමීටර් 230ක් පමණ දුරයි. න්‍යෂ්ටික අනතුරකදී පිට විය හැකි ඇසට නොපෙනෙන, නාසයට නොදැනෙන විකිරණශීලීත්වය මෙදෙසට ඇදී ඒවිද යන්න තීරණය වන්නේ සුළං හමන දිශාව අනුවයි.

Construction of the Koodankulam Nuclear Power Plant in Tamil Nadu, India
Construction of the Koodankulam Nuclear Power Plant in Tamil Nadu, India

එහෙත් මෙබඳු උවදුරක් ගැන අප අනවශ්‍ය ලෙස කළබල විය යුතු නැහැ. වාතය සමග මුසුව එන විකිරණශීලිත්වය වහා හඳුනාගත හැකි ගැමා කිරණ නිරීක්ෂණ උපකරණ මෙරට ස්ථාන 6ක සවිකර ඇති බව පරමාණුක බලශක්ති මණ්ඩලය කියනවා.

‘විකිරණශීලතාවයේ’ වැඩිවීමක් සිදු වූ විගස එය අපට දැනගත හැකියි’ මණ්ඩලයේ අධ්‍යක්ෂ අනිල් රංජිත් පවසනවා.

ඉන්දු-ශ‍්‍රී ලංකා න්‍යෂ්ටික ගිවිසුම අත්සන් තැබූ සතියේ නවදිල්ලියෙන් වාර්තා කළ රොයිටර් ජාත්‍යන්තර පුවත් සේවය කීවේ 2030 පමණ වනවිට මෙගාවොට් 600ක පමණ ධාරිතාව ඇති කුඩා න්‍යෂ්ටික විදුලි බලාගාරයක් පිහිටුවීමටද ඉන්දියානු තාක්ෂණික ආධාර මෙරටට ලැබිය හැකි බවයි. නිල ගිවිසුම මෙබන්දක් ගැන කතා නොකළත් මෙය න්‍යෂ්ටික ක්ෂේත‍්‍රයේ විද්වත් මතයක් ලෙස ඉදිරිපත් කෙරුණා. මෙය මෙරට බලධාරීන් විසින් තහවුරු කොට නැහැ.

ඉන්දියාව සමග ගිවිසුමට පෙර ශ‍්‍රී ලංකාව රුසියාව සමගද න්‍යෂ්ටික සහයෝගීතා ගිවිසුමක් අත්සන් කළා. ඉදිරි සති කිහිපයේදී පාකිස්ථානය සමගද එබඳු ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමට නියමිතයි.

ඉන්දියාව ළඟට සාක් කාලාපයේ න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණයෙන් පෙරමුණ ගන්නේ පාකිස්ථානයයි. එරටද න්‍යෂ්ටික බලාගාර කිහිපයක් ඇති අතර චීන ආධාර ඇතිව කරච්චි නුවර තවත් බලාගාර ඉදි කෙරෙමින් තිබෙනවා.

ශ‍්‍රී ලංකාව විදුලි බලශක්ති ජනනය සඳහා අනාගතයේ යම් දිනෙක න්‍යෂ්ටික බලාගාර පිහිටුවීමට සැලසුම් කළහොත් එය පුළුල් මහජන සංවාදයකට ලක් විය යුතුයි. විවෘත රාජ්‍ය ප‍්‍රතිපත්ති හා තීරණ ගැනීමේ ක‍්‍රියාදාමයක් පෙරටු කොට ගත් යහපාලන රජයෙන් එය පුරවැසියන් උදක්ම අපේක්ෂා කරනවා.

සාමකාමී න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණය මානව සුභ සිද්ධියට යොදා ගැනීම කිසිසේත්ම කලබල විය යුතු හෝ හෙළා දැකිය යුතු දෙයක් නෙවෙයි. එහෙත් ‘පරමාණුක‘ හෝ ‘න්‍යෂ්ටික’ කී පමණින්ම භයානක මනෝ චිත‍්‍රයක් මවා ගැනීම සමහරුන්ගේ ගතියක්. මේ තාක්ෂණයන් ප‍්‍රවර්ධනය කරන අපේ රාජ්‍ය ආයතන මීට වඩා සංවේදීව හා කාර්යක්ෂම ලෙසින් සන්නිවේදනය කළ යුතු යයි මා සිතනවා.

ඉතා අඩු මාත‍්‍රාවකින් හෝ මට්ටමකින් යුතු විකිරණශීලීත්වය ආරක්ෂිත උපක‍්‍රම ගණනාවක් සමග වෛද්‍ය, කාර්මික හෝ ජීව විද්‍යාත්මක භාවිතයන්ට යොදා ගැනීම ආර්ථිකයට හා ජන ජීවිතයට ප‍්‍රයෝජනවත් වන සැටි මීට වඩා ලක් සමාජයට පෙන්වා දිය යුතුයි. එසේ කිරීමේදී තාක්ෂණිකව නිවැරදි එහෙත් බොහෝ දෙනාට නුපුරුදු ‘විකිරණශීලී’ යෙදුම්වලට වඩා ‘සාමකාමී න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණය’ හෝ ‘හිතකර න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණය’ වැන්නක් වඩා සුදුසුයි.

සිවුමංසල කොලූගැටයා #192: “විද්‍යාඥයන් දේශපාලන ක‍්‍රියාදාමයේ කොටස්කරුවන් විය යුතුයි” – අබ්දුස් සලාම්

Twenty-five years ago, I interviewed the first national of Pakistan – as well as the first muslim — to win a Nobel Prize: theoretical physicist Dr Abdus Salam (1926 – 1996).

Salam was one of the most influential theoretical physicists of the 20th century. He shared the Nobel Prize in Physics in 1979 with two American physicists, Sheldon Lee Glashow and Steven Weinberg.

In last week’s Ravaya column (in Sinhala), I profiled the accomplished South Asian who probed further from where Albert Einstein left off, and is called Einstein of the developing world. This week, I render into Sinhala segments of the two interviews I did with him – first in 1989 when he visited Sri Lanka, and again in 1990 when I visited him at the International Center for Theoretical Physics, ICTP.

Dr Abdus Salam (1926 – 1996)
Dr Abdus Salam (1926 – 1996)

නොබෙල් ත්‍යාගය මුදල් අතින් ලෝකයේ ලොකුම ත්‍යාගය නොවෙයි. එයට වඩා වැඩි මුදලක් දෙන විද්‍යා, කලා හා සාමයික ත්‍යාග තිබෙනවා. එහෙත් සමාජ පිළිගැනීම හා මාධ්‍ය උනන්දුව සළකා බැලූ විට නම් උසස්ම ත්‍යාග වන්නේ නොබෙල් ත්‍යාගයි.

නොබෙල් ත්‍යාගලාභීන් ලෝකපූජිත වනවා. බොහෝ ත්‍යාගලාභීන් එය තමන්ගේ පර්යේෂණ, නිර්මාණ හෝ සමාජ අරගලයන් සඳහා ප‍්‍රබල උපකාරයක් බවට පත් කර ගන්නවා.

නොබෙල් ත්‍යාගලාභියකු මට මුල් වරට හමු වූයේ 1989දී. ඒ වන විට 23 වන වියේ සිටි, අඩු අත්දැකීම් තිබූ මා බලාපොරොත්තු වූයේ බෙහෙවින් ගරු ගාම්භීර චරිතයක්. එහෙත් සැබැවින්ම මට මුණ ගැසුණේ චින්තනය අතින් ගාම්භීර හා උදාර වුවත් චරිත ගතියෙන් ඉතා මිත‍්‍රශීලි හා නිහතමානි කෙනෙක්.

ඔහු තමයි ආචාර්ය අබ්දුස් සලාම් (Dr Abdus Salam, 1926-1996). පාකිස්ථානයේ මුල්ම (හා මෑතක් වනතුරු එකම) නොබෙල් ත්‍යාගලාභියා. 1979 භෞතික විද්‍යා ත්‍යාගයේ සමලාභියා. දියුණුවන ලෝකයේම අයින්ස්ටයින් ලෙස හඳුන්වනු ලැබූ විශිෂ්ඨ භෞතික විද්‍යාඥයා.

ඔහුගේ චරිත කථාව පසුගිය කොලමින් මා සැකෙවින් විස්තර කළා. ඔහු ශ‍්‍රී ලංකාවට ආවේ 1989 මැදදී. ඔහුගේ සමීප මිතුරකු වූ මහාචාර්ය සිරිල් පොන්නම්පෙරුමගේ ඇරැයුමින්. මහනුවර මූලික අධ්‍යයන ආයතනයේත්, කොළඹදීත් ප‍්‍රසිද්ධ දේශන කිරීමට අමතරව ඔහු අපේ විද්වතුන් හා ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදකයන් මුණ ගැසී සාකච්ඡා කළා.

මේ රැස්වීම් අතරතුර ඔහු පැය බාගයක පමණ සම්මුඛ සාකච්ඡාවක් මට ලබා දුන්නා. අප කථා කළේ භෞතික විද්‍යාව ගැන නොවෙයි. (එදත් අදත් ඔහුගේ විෂයය මට ග‍්‍රහණය කර ගන්නට අමාරුයි.) විද්‍යාව හා තාක්‍ෂණය ඔහුගේ හා අපේ රට වැනි රටවල සංවර්ධනයට හරවත් හා තිරසාර ලෙසින් කෙසේ යොදා ගත හැකිද යන්න ගැනයි. ඇත්තටම එය භෞතික විද්‍යාව තරම්ම ඔහුට සමීප මාතෘකාවක්.

එදා මෙදා තුර මට හමු වී ඇති බොහෝ විද්‍යාඥයන්ට වඩා විවෘතව හා විචාරශීලීව විද්‍යාව හා තාක්‍ෂණයේ සමාජයීය බලපෑම්, වගකීම් හා සීමාවන් ගැන සලාම් කථා කළා. අප මේ සංවාදය කළ අවධියේ දියුණු වන රටවල් සිටියේ අදටත් වඩා බොහෝ දුගී බවින් මිරිකී හා පසුගාමීවයි. රටේ ජනතාවට ආහාර, වාසස්ථාන, සෞඛ්‍ය පහසුකම්, අධ්‍යාපනය වැනි අවශ්‍යතා සම්පාදනය කිරීමටවත් ඇති තරම් මුදල් නොමැති පසුබිමක විද්‍යා පර්යේෂණ හා ආයතන සඳහා වැඩිපුර මුදල් වෙන් කරන්නේ කෙසේදැයි යන තර්කය ප‍්‍රබලව මතු වුණා.

සලාම් මෙය විග‍්‍රහ කළේ ක‍්‍රමීය විශ්ලේෂණයකින් හා දිගු කාලීන දැක්මකින්. දියුණු රටවල් හා නොදියුණු රටවල් අතර ප‍්‍රධානතම වෙනස නම් දියුණු රටවල් විද්‍යා හා තාක්‍ෂණය ආර්ථික සංවර්ධනයට යොදා ගැනීම බව ඔහු සංඛ්‍යාලේඛන සහිතව පෙන්වා දුන්නා.

ගෙවී ගිය වසර 25 තුළ සමාජ ආර්ථික යථාර්ථය බෙහෙවින් වෙනස් වී ඇතත් අපේ සංවාදයේ කොටස් තවමත් අදාල යයි මා සිතනවා. ඒ නිසා උධෘත කිහිපයක් මෙන්න.

Abdus Salam (left) with Chinese Prime Minister Chou En Lai in 1972
Abdus Salam (left) with Chinese Prime Minister Chou En Lai in 1972

නාලක: දියුණුවන රටවලට ඉක්මනින් විසඳා ගත යුතු අවශ්යතා හා ගැටළු තිබෙනවා. විද්යවේ රතිඵල එන්නේ කාලයාගේ ඇවෑමෙන්. ඉතින් විද්යාවෙන් සංවර්ධන රශ්න විසඳන්නේ කෙලෙසද?

සලාම්: රටක් සංවර්ධන සැළසුම් හදන විට කෙටි කාලීන මෙන්ම දිගු කාලීනවත් සිතිය යුතුයි. අඩුතරමින් වසර 20-25ක් පමණ ඉදිරි දැක්මක් අවශ්‍යයි. දකුණු කොරියාව, ඉරානය, වෙනසියුලාව වැනි රටවල් කිහිපයක් විද්‍යාව හා තාක්‍ෂණය හරහා ආර්ථික සංවර්ධනය තියුණු කර ගැනීමේ ක‍්‍රමෝපායයන් හඳුනාගෙන ඒ සඳහා මහජන මුදල් වැඩියෙන් යොදන්නට පටන් ගෙන තිබෙනවා. විද්‍යාවන් අතරින් තේරීමක් කිරීමත් වැදගත්. ජාතික ධනය ඉපදවිය හැකි භූ විද්‍යාව හා භෞතික විද්‍යාවන්, රටේ ජීවන තත්ත්වය ඉහළ නැංවිය හැකි වෛද්‍ය විද්‍යා හා අණුක ජිව විද්‍යාවන් (molecular biology) සඳහා මුල් තැන දිය යුතු යයි මා සිතනවා.

බොහෝ රටවල සංවර්ධන හා ආර්ථික රතිපත්ති සම්පාදනයට විද්යාඥයන් සම්බන්ධ නැහැ. ඔවුන් කෙසේ දායක විය යුතුද?

රටක දැවෙන සමාජ, ආර්ථික ප‍්‍රශ්න විසඳීමේදී තමන්ට වැදගත් කාර්යභාරයක් තිබෙන බව බොහෝ විද්‍යාඥයන් තවමත් වටහා ගෙන නැහැ. එසේම ඔවුන් දේශපාලන ක‍්‍රියාදාමයෙන් දුරස්ථව සිටිනවා. මා සිතන්නේ මෙය වෙනස් විය යුතු බවයි. තම වෘත්තීය ගරුත්වය රැක ගන්නා අතර විද්‍යාඥයෝ රට කරවන දේශපාලකයන් සමග නිරතුරු සංවාද කළ යුතුයි. පර්යේෂණවලට යොදවන මහජන මුදල්වලින් කෙටි හෝ දිගු කාලීන ප‍්‍රතිලාභ ලැබෙන බව හා ලැබෙන සැටි පෙන්වා දිය යුතුයි.

කියන්නේ අද කාලේ හොඳ පර්යේෂණ කොට ඒවා පිළිගත් විද්වත් සඟරාවල පළ කිරීම පමණක් මදි?

කොහෙත්ම සෑහෙන්නේ නැහැ. තමන්ගේ හොඳ පර්යේෂණවල ප‍්‍රතිඵල අපතේ නොයාමට නම් විද්‍යාඥයෝ ජාතික ප‍්‍රතිපත්ති හා පොදු උන්නතිය පිළිබඳ කතිකාවක යෙදිය යුතුයි. එසේම විද්‍යාවේ අහිතකර බලපෑම් ගැන අවංකව තක්සේරුවකට සූදානම් විය යුතුයි.

නවීන විද්යාව හා තාක්ෂණය අද ලෝකයේ බොහෝ රශ්නවලට දායක වී ඇතැයි කෙරෙන චෝදනාව එතකොට සනාථ වනවා නේද?

චෝදනා එල්ල කිරීමක් හෝ බාර ගැනීමක් හෝ ගැන නොවෙයි මා කථා කරන්නේ. අප කවුරුත් අපේ වෘත්තීමය ක‍්‍රියාවල වගකීමට මුහුණ දිය යුතුයි. බොහෝ විට තනි විද්‍යාඥයකු ගේ තනි පර්යේෂණයක දිගු කාලීන ප‍්‍රතිඵල කෙසේ ඇතිවේදැයි එක්වරම කියන්නට අමාරුයි. පෙනිසිලින් ප‍්‍රතිජීවකය සොයාගත් විද්‍යාඥයා ඒ නිසා ජීවිත රැසක් බේරා ගන්නට දායක වුණා. එහෙත් කලක් යන විට මේ හරහා ජනගහන වර්ධනය වඩාත් සීඝ‍්‍ර වුණා. එයට ප‍්‍රතිජීවක සොයා ගත් විද්‍යාඥයන්ට සෘජුව දොසක් කිව නොහැකියි.

එහෙත් විද්‍යාවේ භාවිතයන් නිසා මතුවන පසු කාලීන ප‍්‍රතිඵල ගැන විද්‍යා ප‍්‍රජාව ලෙස අප සාමුහිකව වගකීමක් දරනවා. පරමාණුවේ ස්වභාවය සොයා ගෙන කළ මූලික භෞතික විද්‍යා පර්යේෂණ නිසා ලෝකයේ හා විශ්වයේ ස්වභාවය ගැන අප බොහෝ දේ දැන ගත්තා. එහෙත් ඒ දැනුම නිසාම භයානක න්‍යාෂ්ටික අවි ද බිහි වුණා. න්‍යෂ්ටික අවි සමග ජීවත්වීමට අද ලෝකයට සිදුව තිබෙනවා.

සංවර්ධනය අර්ථ දැක්වීම පිළිබඳ පොදු එකඟතාවයක් නැහැ. දළ ජාතික නිෂ්පාදිතය (GNP) වැඩි කිරීම පමණක් සංවර්ධනය කියන්නේ?

මෙය විශාල සංවාදයක්. මේ සංවාදයේ මෑතක් වන තුරු ප‍්‍රබලව මතු වූයේ ආර්ථික විද්‍යාඥයන්ගේ මතවාද පමණයි. 20 වන සියවසේ බොහෝ රටවල සංවර්ධන ප‍්‍රතිපත්ති සකස් කොට ඇත්තේ වැඩිපුරම ආර්ථික විද්‍යාඥයන්ට උවමනා හැටියටයි. මේ නිසා විසමතා රැසක් මතුව තිබෙනවා. මේවා වෙනස් කිරීමට නම් සෙසු විද්‍යාඥයෝ සංවර්ධන සංවාදවල පිවිස නිරතුරුව දේශපාලන ක‍්‍රියාදාමයේ කොටස්කරුවන් විය යුතුයි.

මගේ සහෝදර විද්‍යාඥයන් බොහෝ දෙනකු තම රටේ දළ ජාතික නිෂ්පාදන සංඛ්‍යා ලේඛනවත් දන්නේ නැහැ. ඔවුන් සිතන්නේ මේවා ඔවුන්ගේ වෘත්තීයට අදාල නැත කියායි. මේ ආකල්පය නිසා විද්‍යාඥයන් ස්වයං පිටුවහල්වීමක් කර ගෙන තිබෙනවා.

තමන්ට සමාජයේ තීරක මට්ටමේ බලපෑමක් කළ නොහැකි යයි මැසිවිලි නගන විද්‍යාඥයෝ තමන් කෙතරම් රටේ ජාතික සංවාදවලට සම්බන්ධ වී ඇත්දැයි මොහොතක් මෙනෙහි කළ යුතුයි.

ආර්ථික විද්යාඥයෝ නම් ඇති තරම් දේශපාලන තන්තරයට සමීපයි නේද?

ඒ අය තමයි ලොකුම ප‍්‍රශ්නය! ආර්ථික විද්‍යාඥයෝ දේශපාලකයන්ට නිතර කියන්නේ භෞතික විද්‍යා, ජීව විද්‍යා වැනි ක්‍ෂෙත‍්‍රවල පර්යේෂකයන් රටට විදයම් අධික කරන, එහෙත් එයට සමානුපාතික ප‍්‍රතිලාභ ගෙන නොදෙන පිරිසක් බවයි. එසේම අප වැනි විද්‍යාඥයෝ රටේ ප‍්‍රශ්නවලට විසඳුම් සොයනු වෙනුවට හුදෙක් දැනුමේ ප‍්‍රවර්ධනය සඳහා පමණක් පර්යේෂණ කරන බවයි.

ආර්ථික විද්යාඥයන්ගේ මේ පටු දැක්ම වෙනස් කළ හැකිද?

එසේ කරන්නනට මට ලොකු ඕනෑකමක් තිබෙනවා. එයට ඔවුන් සමග අප නිතර සංවාද කළ යුතුයි. දේශපාලන ක‍්‍රියාදාමය ගැන සෙසු විද්‍යාඥයන්ට වඩා හොඳ අවබෝධයක් ආර්ථික විද්‍යාඥයන්ට තිබෙනවා. එයින් අන් විද්‍යාඥයන් ආදර්ශ ගත යුතුයි. පැත්තකට වී අපේ පාඩුවේ පර්යේෂණ කළාට පමණක් මදි.

රටේ දේශපාලන, සමාජයීය හා සංස්කෘතික ප‍්‍රශ්නවලදී පුරවැසියන් හා විද්වතුන් ලෙස විද්‍යාඥයන් සම්බන්ධ විය යුතු යුතුයි. මා පකිස්ථානයේත්, තුන්වන ලෝකයේ අන් සැම රටකමත් විද්‍යාඥයන්ට කලක සිට දෙන අවවාදය මෙයයි.

එහෙත් විද්යාඥයෝ හා ඔවුන්ගේ විද්වත් සංගම් කියන්නේ දේශපාලකයන් තමන්ට සවන් නොදෙන බවයි. බීරි අලින්ට වීනා වාදනය කොට ඵලක් තිබේද?

එහෙම කියලා අත හරින්න බැහැ! විද්‍යාඥයන් වන අප මීට වඩා ව්‍යක්ත හා සූක්‍ෂම ලෙස අපේ විෂය ක්‍ෂෙත‍්‍රයන් සමාජගත කළ යුතුයි. ප‍්‍රතිප්තිත සම්පාදකයන්ට බණ දේශනා නොකර ඔවුන් මුහුණ දෙන දෛනික අභියෝග ද හඳුනා ගත යුතුයි. කළ හැකි හා කළ යුතු ඉතාම හොඳ පියවරට වහා ඉඩක් නැතිනම් ඊළඟට හොඳම පියවර කුමක්ද (second best policy options) ආදි වශයෙන් නම්‍යශීලී විය යුතුයි.

ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදනය හා ක‍්‍රියාත්මක කිරීම දියණුවන රටවල සැම විටම තර්කානුකූල හා සාක්‍ෂිමත පමණක් පදනම් වූවක් නොවෙයි. එය විකාරරූපී විය හැකියි. කෙටි කාලීන අරමුණු මත පදනම් විය හැකියි. එහෙත් ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී රාමුවක් ඇති රටවල ජාතික ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදනය දේශපාලකයන් ටික දෙනෙකුට පමණක් ඉතිරි කොට අපට මුළුගැන් වී සිටිය නොහැකියි. ටිකෙන් ටික හෝ විද්වතුන් වන අප එම සංවාදවලට ප‍්‍රවේශ වී ඒවා වඩාත් තර්කානුකූල හා තිරසාර මට්ටමට වෙනස් කළ යුතුයි. එසේ නැතිව පර්යේෂණවලට හෝ උසස් අධ්‍යාපනයට වැඩිපුර ප‍්‍රතිපාදන ඉල්ලා උද්ඝෝෂණ කිරීම පමණක් මදි. පර්යේෂණවලට ප‍්‍රතිපාදන වැඩි කිරීම ද අවශ්‍යයි.

එයට මුදල් ජාතික භාණ්ඩාගාරයේ නැත්නම්, ණය වී හෝ මුදල් සොයා ගත යුතුද?

ණය ගන්නවාට වඩා රටක තිබෙන මහජන මුදල් කෙසේ යොදනවා ද යන්නයි වැදගත්. ලෝකයේ ඉසුරුබර රටවල් සාමුහික ලෙසත්, දියුණුවන රටවල් සාමුහික ලෙසත් ගෙන මා ඔවුන්ගේ මහජන මුදල් ප‍්‍රතිපාදන බෙදා හරින සැටි ගැන අධ්‍යයනය කළා. පොදුවේ ගත් විට මේ දෙපිරිසම අධ්‍යාපනයට එක හා සමාන ප‍්‍රතිශතයක් වෙන් කරනවා. ආරක්‍ෂක කටයුතු හා හමුදා වියදම් සඳහා ද ගෝලීය උතුරු හා දකුණු ප‍්‍රතිපාදන ප‍්‍රතිශතයක් ලෙස සමීපයි.

එහෙත් සෞඛ්‍ය, විද්‍යා පර්යේෂණ වැනි ක්‍ෂෙත‍්‍රවලදී එසේ නැහැ. ගෝලීය උතුරේ රටවල් තම වැසියන්ගේ සෞඛ්‍ය සඳහා යොදන මුදල් ප‍්‍රතිශතයෙන් තුනෙක් එකයි දකුණේ රටවල් වෙන් කරන්නේ. විද්‍යා පර්යේෂණ සඳහා දකුණේ රටවල් සොච්චමක් වැය කරන විට උතුරේ රටවල් (හමුදාමය නොවන සිවිල් පර්යේෂණ සඳහා) එමෙන්ම හත් අට ගුණයක් වෙන් කරනවා.

අද ලෝකයේ ඇති නැති පරතරටය ඓතිහාසික සාධක තිබෙනවා. එහත් ඒවා තව දුරටත් ප‍්‍රබල වීමට මෙසේ විද්‍යාවට හා පර්යේෂණවලට දකුණේ රටවල නිසි තැනක් නොලැබීමත් දායක වන බව මගේ විග‍්‍රහයයි.

Nalaka Gunawardene's interview with Dr Abdus Salam, Asia Technology Oct 1989
Nalaka Gunawardene’s interview with Dr Abdus Salam, Asia Technology Oct 1989

සිවුමංසල කොලූගැටයා #191: දියුණුවන ලෝකයේ අයින්ස්ටයින් අබ්දුස් සලාම්

Abdus Salam & Malala  Yousafzai
Abdus Salam & Malala Yousafzai

Malala Yousafzai, the Pakistani teenager turned activist, shared this year’s Nobel Peace Prize. She became the second Pakistani national in her country’s 67 year history as an independent state. Her Nobel has revived memories of the first national of Pakistan – as well as the first muslim — to win a Nobel Prize: Dr Abdus Salam (1926 – 1996).

Salam was one of the most influential theoretical physicists of the 20th century. He shared the Nobel Prize in Physics in 1979 with two American physicists, Sheldon Lee Glashow and Steven Weinberg.

In this week’s Ravaya column (in Sinhala), I look at this illustrious South Asian who probed further from where Albert Einstein left off, and is called Einstein of the developing world.

I interviewed Salam twice as a young reporter – first in 1989 when he visited Sri Lanka, and again in 1990 when I visited him at the International Center for Theoretical Physics, ICTP.

2014 සඳහා වන නොබෙල් සාම ත්‍යාගය දකුණු ආසියානු ජාතිකන් දෙදෙනෙකුට සම සේ හිමිව තිබෙනවා. එනම් ළමා වහල් සේවයට එරෙහිව දශක ගණනක් අරගල කරන ඉන්දියානු සමාජ ක‍්‍රියාකාරික කයිලේශ් සථ්‍යාර්ථි හා ළමයින්ට ඉගෙනීමේ අයිතිය උදෙසා ප‍්‍රබල හඬක් නගන පාකිස්ථානු දැරිය වන මලාලා යූසෆ්සායි.

මලාලාගේ සුවිශේෂත්වය වසර 113ක නොබෙල් ත්‍යාග ඉතිහාසයේ ත්‍යාගයක් ලද ලාබාලම පුද්ගලයා වීමයි. 2012 ඔක්තෝබරයේ පාකිස්ථානු තලෙබාන් ත‍්‍රස්තයන්ගේ වෙඩි පහරට ලක්ව බරපතල තුවාල ලද ඇය, දැරියන්ට හා කාන්තාවන්ට අඩුවෙන් සළකන, ඉගෙනීමට තහංචි පනවන ඉස්ලාම් මූලධර්මවාදීන්ට එරෙහිව ප‍්‍රසිද්ධියේ කථා කිරීම නතර කළේ නැහැ.

ස්ත‍්‍රී – පුරුෂ බව, සමාජ පසුබිම හෝ වෙනත් සාධක මත පදනම් නොවී සියළු දරු දැරියන්ට අධ්‍යාපනයට එක සමාන අයිතියක් ඇතැයි ද එය සාක්‍ෂාත් කර දීමට රජයන් හා ජන සමාජයට ලොකු වගකීමක් පැවරෙතැයි ද ඇය කියනවා.

බි‍්‍රතාන්‍ය ඉන්දියාව දෙකඩ කිරීමෙන් 1947 අගෝස්තුවේ බිහි වූ පාකිස්ථානයේ වසර 67ක ඉතිහාසයේ නොබෙල් ත්‍යාගයක් ලද දෙවැන්නා ඇයයි. එය මුලින්ම ලැබුවේ පාකිස්ථානයෙන් බිහි වූ ශ්‍රේෂ්ඨතම විද්‍යාඥයා ලෙස සැළකෙන ආචාර්ය අබ්දුස් සලාම් (Dr Abdus Salam, 1926-1996). ඔහු 1979 භෞතික විද්‍යා නොබෙල් ත්‍යාගයේ සමලාභියකු වූවා.

මලාලාගේ නොබෙල් ත්‍යාගය නිසා සලාම්ගේ චරිත කථාව ගැනත් යළි ලෝක අවධානය යොමුව තිබෙනවා. අහ්මදි නම් ඉස්ලාමීය නිකායට අයත් වීම නිසා සලාම් සිට උපන් රටේ බොහෝ කොන් කිරීම් හා අවමන්වලට ලක් වුණා. ඔහු නොබෙල් ත්‍යාගය ලැබීමෙන් පසු පවා ජන්මය පදනම් කර ගත් කැනහිලිකම් නතර වූයේ නැහැ. මැදහත් මතධාරී පාකිස්ථානුවන් මේ ගැන සිහිපත් කරන්නේ මහත් පශ්චත්තාපයෙන්.

Young Abdus Salam
Young Abdus Salam

අබ්දුස් සලාම් උපන්නේ 1926 ජනවාරි 29දා බි‍්‍රතාන්‍ය ඉන්දියාවේ සහිවාල් දිස්ත‍්‍රික්කයේ සන්තෝක්දාස් ගමේ. ඔහුගේ පියා පන්ජාබ් ප‍්‍රාන්තයේ අධ්‍යාපන නිලධාරියෙක්. ඔහු හැදුණේ වැඩුණේ අගහිඟකම් රැසක් මැද. පාඩම් කළේ ලාම්පු එළියෙන්. පළමු වරට විදුලි එළියක් දුටුවේ වයස 15දී.

ඉගෙනීමට ඉතා දක්‍ෂ වූ සලාම්, තරග විභාගවලින් ඉහළම ලකුණු ලබා ගනිමින් ශිෂ්‍යත්වවල පිහිටෙන් ඉහළට උගත්තා. කලා හා විද්‍යා ක්‍ෂෙත‍්‍ර දෙකටම එක සේ ඇලූම් කළ හා දස්කම් තිබූ සලාම් ශිෂ්‍යයා වැඩිදුර ඉගෙනීමට භෞතික විද්‍යාව තෝරා ගත්තා. 1944දී ගණිතයෙන් හා භෞතික විද්‍යාවෙන් පළමුවන උපාධිය ලබා ගන්නා විට වයස 18යි.

ඒ කාලයේ බොහෝ දෙමවුපියන්ගේ ලොකුම බලාපොරොත්තුව වූයේ දරුවන් සිවිල් සේවකයන් වනු දැකීමයි. පියාගේ ඇවිටිලි නිසා සලාම් ඉන්දීය දුම්රිය පරිපාලන සේවයට ඉල්ලූම් කළත් ඔහු තෝරා ගැනුනේ නැහැ. හේතුව ඇස් පෙනීමේ තිබු දුර්වලතා. සලාම් දරුවා කුඩාවියේ පටන් ඇස් කණ්ණාඩි පැළඳ සිටියා.

පන්ජාබ් සරසවියෙන් උසස් උපාධියකට උගන්නට පටන් ගත් සලාම්, 1946දී සමස්ත ඉන්දියාවේම සිසුන් සමග තරග කොට විදේශ ශිෂ්‍යත්වයකට සුදුසුකම් ලැබුවා. මේ අනුව ඔහු බි‍්‍රතාන්‍යයේ කේම්බි‍්‍රජ් සරසවියේ සාන්ත ජෝන් කොලීජියට ඇතුළු වුණා.

කේම්බි‍්‍රජ් සරසවියේ ගණිතයට හා භෞතික විද්‍යාවට ලොව පළමු පෙලේ දේශකයන් යටතේ උගත් ඔහු 1951දී සෙද්ධාන්තික භෞතික විද්‍යාවෙන් (theoretical physics) ආචාර්ය උපාධියක් ලැබුවා. එවිට වසය 25යි. ඒ වන විටත් විද්‍යාත්මක නිබන්ධන ලිවීම හරහා ලෝකයේ කැපී පෙනෙන තරුණ භෞතික විද්‍යාඥයකු බවට ඔහු ප‍්‍රකට වී සිටියා.

සලාම් කේම්බි‍්‍රජ් හි ගත කළ 1946-1951 පස් වසරක කාලය තුළ මවු රටෙහි ලොකු පෙරළි සිදුවුණා. බි‍්‍රතාන්‍ය පාලකයන්ගෙන් දේශපාලන නිදහස ලැබූ භාරතය පාකිස්ථානය හා ඉන්දියාව ලෙස රටවල් දෙකක් බවට පත්වුණා. 1951දී සලාම් ආපසු ආවේ පාකිස්ථානයටයි.

කෙටි කලක් ලාහෝරයේ රජයේ කොලිජියක ගණිතය උගැන් වූ ඔහු 1952දී පන්ජාබ් සරසවියේ ගණිත විද්‍යා අංශයේ ප‍්‍රධානියා වුණා. ෙසෙද්ධාන්තික භෞතික විද්‍යා පර්යේෂණායතනයක් එරට පිහිටුවන්නට ඔහුට ඕනෑ වුණත් එයට අවශ්‍ය සම්පත් තිබුණේ නැහැ.

එසේම වැඩි වැඩ කිරීමට නොයන ලෙස සෙසු සරසවි ඇදුරන් ඔහුට නිතර අවවාද කළා. ලෝකයේ විද්‍යා පර්යේෂණ පත‍්‍රිකා හා සඟරා බොහෝමයක් එරටට නොලැබීම නිසා තම විෂය ක්‍ෂෙත‍්‍රයේ ලිංමැඩියකු වීමේ අවදානමක් ද ඇති බව සලාම් තේරුම් ගත්තා.

1953දී අහ්මදියා භක්තිකයන් ඉලක්ක කළ ප‍්‍රචණ්ඩ කෝලාහල ලාහෝරයේ හට ගත්තා. ටික දිනකින් හමුදාව තත්ත්වය සමනය කළත් 200 දෙනකු පමණ මිය ගොස් බරපතල දේපළ හානි ද සිදු වුණා. මේ සිද්ධියෙන් ටික දිනකට පසු සලාම් නැවතත් කේම්බි‍්‍රජ් සරසවියට ගියා. එහි ගණිතවිද්‍යා මහාචාර්ය වුවා.

1957දී ලන්ඩනයේ ඉම්පීරියල් සරසවියේ ෙසෙද්ධාන්තික භෞතික විද්‍යා මහාචාර්ය ධූරයට පත් ඔහු 1959දී රාජකීය සමිතිය නම් ඉතා ඉහළ මට්ටමේ බුද්ධිමතුන්ගේ එකතුවේ අධිසාමාජිකත්වය පත් කරගනු ලැබුවා. එවිට වයස 33යි.

Abdus Salam in the classroom
Abdus Salam in the classroom

ඇල්බට් අයින්ස්ටයින්ගේ සිට ලොව ප‍්‍රමුඛ භෞතික විද්‍යාඥයන්ට කලෙක සිට ඕනෑ වූයේ භෞතික විද්‍යාවේ මූලික බලයන් සතරම එක් වී එකීකෘත බල ක්‍ෂෙත‍්‍රයක් (Unified Field) බිහි වේද යන්න සොයා බලන්නයි. මෙය ක්වන්ටම්වාදය සම්බන්ධ වන සංකීර්ණ විෂය පරාසයක්.

අයින්ස්ටයින් මිය ගියේ 1955දී. ඔහු නතර කළ තැනින් මේ චින්තන ගවේෂණ ඉදිරියට ගෙන යාමට මුල් වූ භෞතික විද්‍යාඥයන් අතර සලාම් කැපී පෙනුණා. විද්‍යුත්චුම්භක බලය හා දුර්වල බලය (electromagnetic force and weak force) යන දෙක අන්තර්ක‍්‍රියා කිරීම පිළිබඳ පර්යේෂණ කළ ඔහු එය අවබෝධ කර ගැනීමට ආකෘතියක් යෝජනා කළා (Standard Electroweak Theory, or ‘Standard Model’).

1950-60 ගණන්වල මතු කළ මේ සෙද්ධාන්තික අදහස්ල අත්හදා බැලීමේ මට්ටමින් තහවුරු කෙරුණේ 1973දී යුරෝපීය න්‍යෂ්ටික පර්යේෂණ ආයතනය (CERN) මගින්.

සලාම්ට සමාන්තරව මේ පර්යේෂණ කළ තවත් භෞතික විද්‍යාඥයන් දෙදෙනෙකු සිටියා. එනම් ස්ටීවන් වයින්බර්ග් හා ෂෙල්ඩන් ලී ග්ලැෂෝ (Steven Weinberg, Sheldon Lee Glashow). වෙන වෙනම වැඩ කළත් එකම සොයාගැනීමට ලඟා වූ මේ තිදෙනාට 1979 භෞතික විද්‍යා නොබෙල් ත්‍යාගය සම සේ පිරිනැමුණා.

ලෝකයේ ඉහළම පෙළේ විද්‍යාඥයකු වුව ද සලාම් ජීවිත කාලය පුරාම නිහතමානී වුවා. එසේම තම සංස්කෘතික උරුමය අගය කළා. තම ඉස්ලාමීය දැක්ම හා පන්ජාබීය පසුබිම කිසිදා අමතක කළේ නැහැ.

මේ නිසා 1979 දෙසැම්බර් 10 වනදා ස්වීඩනයේ ස්ටොක්හෝම් අගනුවරදී එරට රජුගෙන් නොබෙල් ත්‍යාගය පිළිගන්නට සලාම් පන්ජාබීය ඇඳුම් කට්ටලයකින් සැරසී සාම්ප‍්‍රදායික තලප්පාවක් ද පැළඳ ගියා. එසේම සම්මානලාභී දේශනයේදී උර්දු කාව්‍යයන් හා ශුද්ධ කුරානයේ උධෘතයන් ඇතුළත් කළා.

Dr Abdus Salam receives Nobel Prize in Physics, Stockholm, 10 Dec 1979
Dr Abdus Salam receives Nobel Prize in Physics, Stockholm, 10 Dec 1979

1954 සිට පාකිස්ථානයෙන් පිටත බොහෝ කල් ගත කළත් ඔහු මවු රට සමග සබඳතා දිගටම පවත්වාගෙන ගියා. 1961 සිට 1974 දක්වා පාකිස්ථානු ජනධිපතිවරයාගේ ප‍්‍රධාන විද්‍යා උපදේශක වූ ඔහු පාකිස්ථානු න්‍යෂ්ටික බලශක්ති කොමිසමේ සාමාජිකයකු ද වූවා. එරට විද්‍යා කොමිසමේ ද සිටියා.

1957දී අභ්‍යවකාශ යුගය ඇරැඹී කෙටි කලෙකින් එම තාක්‍ෂණය දියණුවන රටවලට ප‍්‍රයෝජනවත් වන සැටි දුර දක්නා නුවණින් වටහාගත් ඔහු 1961දී පාකිස්ථානයේ අභ්‍යවකාශ පර්යේෂණ වැඩපිළිවෙලක් ඇරැඹීමට මුල් වුණා. ඇත්තටම දකුණු ආසියාවේ ජාතික මට්ටමේ අභ්‍යවකාශ පර්යේෂණ වැඩසටහනක් මුලින්ම ඇරැඹුවේ පාකිස්ථානයයි. (2014 අගෝස්තු 10 වනදා කොලම ද බලන්න.)

සලාම්ගේ පාකිස්ථානු විද්‍යා කටයුතු සියල්ල සිවිල් මට්ටමේ පැවතුණත් සමහරුන් කියන්නේ ඔහු එරට න්‍යෂ්ටික බෝම්බයක් තැනීමට හමුදාවත් සමග රහසිගතව කටයුතු කළ බවයි. මේ ගැන තොරතුරු තහවුරු කර ගැනීම අපහසුයි.

දේශීය විද්‍යා පර්යේෂණ දියුණු කිරීම පිළිබඳ නිසි දැක්මකින් හා අධිෂ්ඨානයෙන් කටයුතු කළ සලාම්ට පෙරදිග විද්‍යාව හා බටහිර විද්‍යාව යයි කෘති‍්‍රම බෙදීමක් තිබුණේ නැහැ. ඔහු විද්‍යා උපදේශකව සිටි කාලය තුළ දක්‍ෂ තරුණ පාකිස්ථානු විද්‍යාඥයන් 500 දෙනෙකුට වඩා අමෙරිකාවේ හා බි‍්‍රතාන්‍යයේ ඉහළම පෙළේ සරසවිවල ආචාර්ය උපාධිය ලබා ගන්නට ශිෂ්‍යත්ව මත යැවූ බව ඔහුගේ සමීප මිතුරකු වූ ඉෂ්ෆාක් අහමඞ් කියනවා.

සලාම් පාකිස්ථානු රජය සමග තිබූ සබඳතා නතර කළේ 1974දී අලි භූතෝ අගමැතිවරයාගේ රජය කාලයේ අහ්මදිවරුන් ඉස්ලාම් භක්තිකයන් නොවේ යයි නව නීතියක් එරට පාර්ලිමේන්තුවේ සම්මත කර ගත් පසුවයි. 1974න් පසු ඔහුගේ පදිංචිය ලන්ඩන් නුවරට මාරු කළා. එහෙත් පාකිස්ථානු සරසවි හා විද්වත් සංගම් සමග ඔහු දිවි ඇති තුරු සබඳතා පවත්වා ගත්තා.

දියුණුවන රටවල දිගටම රැඳී සිටිමින් දුෂ්කරතා මැද පර්යේෂණ කරන විද්‍යාඥයන් ලොව නව දැනුම් සමුදයට වඩා සමීප කරන ක‍්‍රමෝපායක් 1964දී සලාම් ඇරඹුවා. එනම් ෙසෙද්ධාන්තික භෞතික විද්‍යාව පිළිබඳ ලෝක කේන්ද්‍රයයි (International Center for Theoretical Physics, ICTP). එක්සත් ජාතීන්ගේ යුනෙස්කෝව හා න්‍යෂ්ටික බලශක්ති ඒජන්සිය IAEA සමග එක්ව ඉතාලි රජයේ අනුග‍්‍රහයෙන් ඇරැඹූ මේ කේන්ද්‍රය ඉතාලියේ ටි‍්‍රයෙස්ට් නුවර පිහිටුවනු ලැබුවා.

ICTP යනු උපාධි පිරිනමන සරසවියක් නොවෙයි. එහි ගුරුන් හා සිසුන් යයි බෙදීමක් නැහැ. එහි එන්නේ වසර කිහිපයක් වෘත්තීය අත්දැකීම් ඇති, ශාස්ත‍්‍රගවේෂී විද්‍යාඥයෝ. ලොව විවිධ රටවලින් එන තම ක්‍ෂෙත‍්‍රයේම විද්වතුන් සමගත්, වෙනත් ක්‍ෂෙත‍්‍රවල විද්වතුන් සමගත් දැනුම හුවමාරු කර ගන්නට හා තම විෂයට අදාල අලූත්ම පර්යේෂණ නිබන්ධන කියවන්නට ඔවුන්ට අවස්ථාව ලැබෙනවා. මෙහි එන විද්‍යාඥයෝ සති කිහිපයක් හෝ උපරිම මාස 3ක් ගත කර ආපසු සිය රට යා යුතුයි.

සලාම්ට නොබෙල් ත්‍යාගයට අමතරව ලොව නන් දෙසින් ගෞරව ආචාර්ය උපාධි, සම්මාන හා ත්‍යාග රැසක් ලැබුණා. ඔහු රටවල සංචාරය කරන විට රාජ්‍ය නායකයකු තරම් ගරු සරු ඇතිව පිළිගනු ලැබුවා. ජිනීවා නුවර මහාමාර්ගයක් ඔහු නමින් නම් කොරුණා. තම රටේ විද්‍යාඥයන්ට නොබෙල් ත්‍යාග ලැබීමට ගුරුහරුකම් ලබා දෙන ලෙස කොරියානු රජය ඔහුගෙන් ඉල්ලා සිටියා.

එහෙත් ආගමික අන්තවාදය නිසා පාකිස්ථානයේ ඔහුගේ ආරාධිත දේශනවලට ප‍්‍රචණ්ඩත්වයේ තර්ජන එල්ල වුණා. මේ තර්ජන නිසා ඔහුට ප‍්‍රසිද්ධ දේශන පැවැත්වීමට ඇරැයුම් කිරීමට එරට සරසවි බිය වුණා.

We are sorry, Dr Abdus Salam! By Nayyar Afaq, The Express Tribune, Pakistan: 21 November 2013

පාකිස්ථාන සම්භවය ඇති විද්‍යා ප‍්‍රතිපත්ති විශේෂඥයකු වන අතාර් ඔසාමා කියන්නේ අබ්දුස් සලාම් තෙවන ලෝකයේ අයින්ස්ටයින් වූ බවයි. ඔහුට පාකිස්ථානයේ කෙසේ වෙතත් ලොව වෙනත් බොහෝ රටවල නම් නොමද ගෞරවය ලැබී තිබෙනවා.

මෙය විග‍්‍රහ කරන පාකිස්ථානු බුද්ධිමතකු වන අදිල් නජාම් කියන්නේ කෙටි කාලීන පටු දේශපාන වාසි තකා ගෙන අහ්මදිවරුන් හෙළා දැකීමේ අලිභූතෝ රජයෙ ප‍්‍රතිපත්තිය එයට මුල් වූ බවයි. අහමදි විරෝධය කෙතරම් පැතිර ගියාද කිවහොත් පසුව ආ පාලකයන්ට එය නතර කළ නොහැකි වුණා.

1996 නොවැම්බර් 21 දා සලාම් බි‍්‍රතාන්‍යයේ ඔක්ස්ෆර්ඞ් නුවරදී මිය ගියා. ඔහු ඉල්ලා සිටි පරිදි දේහය පාකිස්ථානයට ගෙන යනු ලදුව පන්ජාබයේ ඔහුගේ දෙමවුපියන් ද මිහිදන් කළ අහ්මදි සුසාන භූමියක තැන්පත් කරනු ලැබුවා.

”මෙහි සැපවෙන්නේ ඉස්ලාම් ලෝකයේම මුල්ම නොබෙල් ත්‍යාගලාභියාය” යන වැකිය ඔහුගේ සොහොන් කොතේ අනුගාමිකයන් විසින් සටහන් කළත් ටික කලකට පසු ඉල්ලාම් යන වචනය කටු ගා දමා තිබෙනවා.

මෑත වසරවල පාකිස්ථානයේ බුද්ධිමතුන් ටික දෙනෙකු ප‍්‍රබල හඬක් මතු කරමින් කියන්නේ කල් ගත වී හෝ අබ්දුස් සලාම්ට උපන් රටේ නිසි ගෞරවය ලබා දිය යුතු බවයි. එහෙත් දේශපාලන කල්ලිවාදයට හා ආගමික අන්තවාදයට හසුව නිතිපතා කැළඹීලි සමග වෙසෙන පාකිස්ථානු ජනතාවට මෙයට විරාමයක් නැති පාටයි.

A letter from Dr Abdus Salam to Malala, Dawn newspaper, Pakistan. 11 Oct 2014

L to R - Abdus Salam , Steven Weinberg, Sheldon Lee Glashow:  co-winners of Nobel Prize in Physics 1979
L to R – Abdus Salam , Steven Weinberg, Sheldon Lee Glashow: co-winners of Nobel Prize in Physics 1979

සිවුමංසල කොලූගැටයා #188: ලිංමැඩියා මර්දනය කෙසේ කළ හැකිද?

Kaala Bomba One Kara Thibe - by Nalaka Gunawardene (Ravaya Publishers, 2014) book cover
Kaala Bomba One Kara Thibe – by Nalaka Gunawardene (Ravaya Publishers, 2014) book cover

Writing a foreword to my latest collection of Ravaya columns, titled ‘කාල බෝම්බ ඕනෑ කර තිබේ!’ (Wanted: Time Bombs of the Mind!), researcher and public intellectual Dr Udan Fernando comments on two societal trends in post-war Sri Lanka (since 2009).

One is the indulgence — and even perverse ‘celebration’ — of insularity, conflating it for distinctiveness and cultural identity. This is found among certain academics, artistes and social activists.

The other is obsessive nostalgia for, and romanticising of, history – at least, a certain interpretation of historical events and processes. Never mind whatever problems of development and governance of today, these nostalgists seem to contend, we were once a great nation (or the greatest of all).

In my column (published in Ravaya newspaper, 5 October 2014), I discuss how best to counter insularity and unhealthy obsession with history. I also lament, as does Udan, the gradual decline of Lankans with bilingual or trilingual skills which enabled them to connect with each other and the wide world outside their island.

සිවුමංසල කොලූ ගැටයා තීරු ලිපිය ලෙස 2013-14 වකවානුවේ මා ලියූ ලිපි 44ක් ඇතුළත් තුන්වන පොත ‘කාල බෝම්බ ඕනෑ කර තිබේ!’ නමින් ගිය මාසයේ නිකුත් වුණා.

එයට පෙරවදනක් ලිවීමට මා ඇරැයුම් කළේ රාවය හරහා මා හඳුනා ගත් මිතුරකුට. ඔහු ආචාර්ය උදන් ප‍්‍රනාන්දු. ස්වාධීන සමාජ විද්‍යා පර්යේෂකයෙක්. කලක් නෙදර්ලන්තයේ විසීම නිසා ලිබරල් සමාජයක හා නිර්ආගමික රාජ්‍යයක සෘජු අත්දැකීම් ඇති, බොහෝ දේ තුලනාත්මකව දැකිය හැකි අයෙක්.

පෙරවදනේ ඔහු මෙසේ කියනවා. “දියවැඩියාවටත් වඩා දරුණු ලෙස ලංකාවේ පැතිරී ඇති ලෙඩකි ලිංමැඩියාව. එය ලෙඩක් නොව ඉහල තත්ත්වයක් බව උදන් අනන රටක, නාලක වැනි අයට පැවතීම ලෙහෙසි පහසු දෙයක් නොවේ. තම කොස්මොපොලිටන ඌරුව නාලකගේ තීරු ලිපි තුළ නොමසුරුව සනිටුහන් වෙයි. එය ලිංමැඩියා මර්දන ව්‍යාපාරයට කෙරෙන මහගු දායකත්වයක් බවයි මගේ තක්සේරුව.”

මා කිසිදු දේශපාලන මතවාදයක් කරපින්නා ගත් අයකු නොවෙයි. එහෙත් අධිපතිවාදයන්ට නොකැමති, නිතර ප‍්‍රශ්න කරන හා බල සංකේන්ද්‍රණයට එරෙහි දැක්මක් නම් මට තිබෙනවා.

Dr Udan Fernando
Dr Udan Fernando

උදන් මෙය දකින්නේ මෙලෙසයි. “පසුගිය වසර පහ තුල ලාංකේය සමාජයට වැළදී ඇති බරපතල ම රෝගය විය හැක්කේ අතීතකාමයයි. මේ වන විට අතීතකාමය නිධන්ගත රෝගයක් බවට පත් වී ඇත. පෙර එක දවසක තිබුනා යැයි කියන ශ්‍රී විභූතියෙන් බඩගින්නේ හෝ සිට අපි සතුටු වෙමු. ඉතිහාසය හා ඉතිහාසිකරණය නාලක භාවිතා කරන්නේ නිර්මානාත්මක ආකාරයකටය. ඔහුගේ ප්‍රවේශය ඉතිහාසය යම් ප්‍රත්‍යාලෝකනයක් ලෙස සලකා බැලීමය. ඉන් ඉතිහාසය අනවශ්‍ය ලෙස රොමැන්තිකකරණය නොවේ. එලෙස ගත් කල ජාතික ව්‍යාධියක් සුව කරනු පිණිස නාලකගේ තීරු ලිපි පැසසුමට ලක් කළ යුතුය.”

ළිං මැඩියාව ඇති බොහෝ දෙනෙකු තමන්ට එබඳු තත්ත්වයක් ඇතැයි අවබෝධයක් නැහැ. තවත් සමහරුන් එය ඕනෑ කමින් හුවා දක්වමින් ගැන උදම් අනනවා. ලෝකය ගැන වඩාත් දැනුවත් හා සංවේදී අය හෙළා දකිනවා.

මනෝ ලෝකවල සිට සිතැඟි දේ මවා ගන්නට අප කාටත් ඉඩක් තිබෙනවා. එය පෞද්ගලිකත්වය හා මානව නිදහසට අදාල කරුණක්. එහෙත් අප මෙහි කථා කරන්නේ පොදු අවකාශය (public space) හා පොදු උන්නතියට (public interest) අදාලවයි.

ළිං මැඩියන් සේ සිටීමේ පූර්ණ නිදහස ඕනෑම කෙනෙකුට ඇතත්, ළිං මැඩියන් ලෙස අන් සැම (විශේෂයෙන් ළමා හා තරුණ පරපුර) බලෙන් රඳවා තබා ගන්නට නම් කිසිවකුත් අයිතියක් නැහැ. එසේම රාජ්‍ය ප‍්‍රතිපත්ති හා සමාජ ප‍්‍රවණතා අරභයා ළිං මැඩියා මානසිකත්වය මතුවීම ඉතා අහිතකරයි.

දේශපාලකයෝ ළිං මැඩියන්ට හරි ආසයි. තමන් කියන ඕනෑම අභව්‍ය කථාවක්, තර්කයක් හෝ කුමන්ත‍්‍රණවාදයක් වැඳ ගෙන අසා සිට අන්තිමේදී හුරේ දමන මහජනතාවක් හැමදාමත් පවත්වා ගන්නට බහුතරයක් දේශපාලකයන්ට ඕනෑකම ඇති.

උදන්ගේ තර්කයට අනුව ලක් සමාජයේ ලිංමැඩියාවට එක් ප‍්‍රධාන හේතුවක් නම් තනි බසක් පමණක් කථා කරන, එබසින් පමණක් පොත් කියවන හා සන්නිවේදනය කරන බහුතරයක් සිටීමයි.

මෙය සිංහල හා දෙමළ ජන කොටස් දෙකටම පොදු වුවත් සුළු ජන කොට්ඨාශයක් ලෙස දෙමළ ජනයා සිංහලත්, එයට අමතරව ඉංගී‍්‍රසිත් ප‍්‍රගුණ කරන්නට වැඩි උනන්දුවක් ගන්නා බව මගේ නිරීක්‍ෂණයයි.

සන්නිවේදන තාක්‍ෂණ හරහා මින් පෙර නොතිබූ පරිදි ඉංග‍්‍රීසි උගන්නට නව අවස්ථා විවර වී තිබෙනවා. එහෙත් ආකල්පීය හේතු නිසා හෝ කුඩා වියේ ඇති කරනු ලැබූ ඉච්ඡාභංගත්වය නිසා හෝ ඕනෑකමින්ම ඉංග‍්‍රීසිය මග හරින හා එය තවමත් අධිරාජ්‍යවාදී කඩුවක් යයි සිතන අය තරුණ පරපුර අතර පවා සිටිනවා. මෙබඳු පිරිස් අතර ළිංමැඩියාව ප‍්‍රබලයි.

සිංහලට පමණක් සීමා වූ දැනුම් හා ආකල්ප ග‍්‍රහණයක් ඇති විට සිදු වන දෙය උදන් විග‍්‍රහ කරන්නේ මෙලෙසයි.

“ද්වීභාෂා කුසලතාව, 1956 පෙරළියට පිං සිදුවන්නට අපට අහිමි වුනු දෙයකි. එහි ප්‍රතිපලයක් ලෙස සිංහල හා ඉංග්‍රීසි බසින් — විශේෂයෙන් පුවත්පත්වල — ලියවෙන්නේ සහමුලින් ම එකිනෙකට වෙනස් දේය. සිංහල පමණක් කියවන්නෙකුට කියවන්නට ලැබෙන්නේ සීමිත වපසරියක අදහස්ය.”

“අවාසනාවකට බොහෝ සිංහල ලියන්නන් ඇසුරු කරන්නේ සිංහල පොතපත පමණය. සිංහල පමණක් කතා කරන්නන් පමණය. මෙය එක්තරා ආකාරයක විෂම චක්‍රයකි. උදේ පිසූ කිරිබත ම රත් කර දිවා ආහාරයට ගෙන ඉන් ඉතිරි වූ ටික රත් කර රාත්‍රී ආහාරයට ගන්නා විට පිළුණු රසය මතු වීම වැළැක්විය නොහැක. එහෙත් එක භාෂාවකට පමණක් විලංගු ලා ගත් බොහෝ දෙනා එම පිළුණු කිරිබත තලු මරමින් අනුභව කරයි.”

ද්විභාෂිකත්වයේ වැගත්කම පිළිගැනීම හරහා තනි බසක් පමණක් ප‍්‍රගුණ කළ කිසිවකු හෑල්ලූ කිරීමක් සිදු වන්නේ නැහැ. අප කැමති වුණත් නැතත් සමාජ යථාර්ථයන් ඇති සේ දැකීම අවශ්‍ය දෙයක්.

From L to R - A J Gunawardana, Ajith Samaranayake, Tissa Abeysekera
From L to R – A J Gunawardana, Ajith Samaranayake, Tissa Abeysekera

ද්විභාෂිකත්වයේ ද විවිධ මට්ටම් තිබෙනවා. සමහර ද්විභාෂිකයන් භාෂා දෙකක් ව්‍යක්ත ලෙස කථා කරන හා ඒ දෙකෙන්ම නිර්මාණශීලි හෝ විචාරශීලි කාර්යයන්හි නිරත විය හැකි අයයි. ඉංග‍්‍රීසි හා සිංහල දෙබසින්ම ලියූ තිස්ස අබේසේකර මෑත කාලීන හොඳ උදාහරණයක්.

තවත් සමහරුන් භාෂා දෙකක් මනාව දැන එම සංස්කෘතින්ට සමීප වුණත් ඔවුන් ලියන්නේ එයින් එක් බසකින් පමණයි. කලක් මගේ ජේ්‍යෂ්ඨ සගයකු වූ ඉංග‍්‍රීසි පුවත්පත් කතු අජිත් සමරනායකත් ඉංග‍්‍රීසි මහාචාර්ය ඒ. ජේ. ගුණවර්ධනත් දෙදෙනාම සිංහල, සාහිත්‍ය නාට්‍ය හා සිනමා ක්‍ෂෙත‍්‍රයන්ට සමීපව සිටියා. ඔවුන් ඒවායේ නව ප‍්‍රවණතා මනා සේ හඳුනා ගත්තා. එහෙත් ඔවුන් බොහෝ කොටම ලිිව්වේ ඉංග‍්‍රීසියෙන්. (එයත් වැදගත් හා අවශ්‍යයි. මෙරට ඇතැම් මධ්‍යම පංතිකයන්ට දේශීය කලා නිර්මාණ ඉංග‍්‍රීසි පුවත්වත් හරහා හඳුන්වා දුන්නේ මේ දෙපල හා තවත් ඔවුන් වැනි ටික දෙනෙක්.)

Groundviews.org, 19 Sep 2008: Remembering A J Gunawardana: A creative public intellectual

දෙමළ, සිංහල, ඉංග‍්‍රීසි භාෂා තුනෙහිම කලා ක්‍ෂෙත‍්‍ර හැකි පමණින් නිරික්සා ඇගැයීමක් කරන මගේ තවත් ජ්‍යෙෂ්ඨ මිත‍්‍රයෙක් සිටිනවා. ඔහු නිදහසේ මාධ්‍යවේදී හා විචාරක කේ. එස්. සිවකුමාරන්. මෙරට ඉංග‍්‍රීසි පුවත්පත් හැමෙකටම පාහේ ලිපි සපයන ඔහුගේ කුතුහලය හා දැනුම ඉතා පුළුල්.

ළිං මැඩියාව අපේ රටට පමණක් සීමා වූවක් නොවෙයි. හැම රටකම එයින් පෙළෙන අය සිටිනවා. සමහර රටවල එයට තුඩු දෙන සාධක වෙනස්. හොඳ උදාහරණයන් නම් අමෙරිකා එක්සත් ජනපදයයි. දැනුම් මූලාශ‍්‍රයන් ලෙහෙසියෙන් සොයා ගත හැකි වූත් අධ්‍යාපන හා සාක්‍ෂරතා මට්ටම් ඉහල වූත් එරට බොහෝ දෙනා තම රටින් බාහිර ලෝකය ගැන ඇත්තේ සීමිත හා බොහෝ සෙයින් විකෘති වූ වැටහීමක්.

වඩාම ආසන්න අසල්වැසි රටවල් දෙක වන කැනඩාව හා මෙක්සිකෝවෙන් ඔබ්බට නොගිය අමෙරිකානුවන් අති විශාල සංඛ්‍යාවක් සිටිනවා. මීට වසර කිහිපයකට පෙර කළ සමීක්‍ෂණයකින් හෙළි වූයේ සමහර අමෙරිකානුවන් සිතන්නේ යුරෝපය ද තුන්වන ලෝකයේ ම කොටසක් කියා බවයි!

අමෙරිකාව ආන්තික උදාහරණයක්. බටහිර යුරෝපයේ නැතිනම් ඉන්දියාවේ වැසියන් බොහෝ දෙනෙකුට නම් තම රට හා ලෝකය ගැන සෑහෙන අවබෝධයක් තිබෙනවා. ඔවුන් තමන්ගේ ජාතිකාභිමානය ඔස්සේ තම රට ගැන අධිතක්සේරුවකට යන්නේ නැහැ. එසේම කුමන්ත‍්‍රණවාදී තර්ක අවිචාරශීලී ව පිළි ගන්නේ ද නැහැ. (එයට අති සමතුන් වන්නේ පාකිස්ථානය හා බංග්ලාදේශ් රටවල වැසියන්. එරටවල බොහෝ උගතුන් පවා තමන්ගේ රටට වින කරන්නට මුලූ ලොවම කැස කවන බව විශ්වාස කරනවා.)

10 February 2013: සිවුමංසල කොලූගැටයා #104: බලන සැම තැන කුමන්ත‍්‍රණවලින් සපිරි දේශයක්!

ලිං මැඩියාවේ විවිධ පැතිකඩ කලින් කලට මෙරට ප‍්‍රචලිත වනවා. පුරා විද්‍යාත්මකව කිසිදු සාක්‍ෂියක් නැති ජනප‍්‍රවාදයක් වන රාවණා රජු හා ඔහුගේ හපන්කම් ගැන අද දවසේ සංසරණය වන කථා මෙයට උදාහරණයක්.

L to R - Nirmal Ranjith Dewasiri, K S Sivakumaran, Liyanage Amarakeerthi
L to R – Nirmal Ranjith Dewasiri, K S Sivakumaran, Liyanage Amarakeerthi

බොහෝ දෙනා තම රටේ ඉතිහාසය උල්ප්පා දැක්වීමට කැමතියි. එහෙත් අතිශයෝක්තියෙන් ඔබ්බට යන බෙහෙවින් අභව්‍ය සිදුවීම් අපට සැළකිය හැක්කේ ප‍්‍රබන්ධ හැටියට පමණයි. තමන් කැමති ඕනෑම ෆැන්ටසියක් ඇදහීමට පුද්ගල නිදහස ඇතත් එය යොදා ගෙන පොදු අවකාශයේ හා මාධ්‍ය හරහා ජනතාව නොගම යැවීම සාරධර්ම විරෝධීයි.

රාවණා ප‍්‍රවාදයන් ගැන මෙරට බොහෝ සැබෑ පුරාවිද්‍යාඥයන් හා ඉතිහාසඥයන් නිහඬව සිටින පසුබිමක කොළඹ සරසවියේ ඉතිහාසය පිළිබඳ පර්යේෂක ආචාර්ය නිර්මාල් රංජිත් දේවසිරි එය ප‍්‍රසිද්ධියේ විචාරයට ලක් කිරීම ඉතා වැදගත්. (2014 සැප් 14 රාවයේ පළ වූ ඔහුගේ ලිපිය කියවන්න.)

නිර්මාල් රංජිත් දේවසිරි හා ලියනගේ අමරකීර්ති වැනි ද්විභාෂික වියතුන් අපේ සරසවිවල දුර්ලභයි. ලිංමැඩියාව තවත් ප‍්‍රවර්ධනය කරන මධ්‍යස්ථාන බවට අපේ සරසවි පත්ව ඇත්තේ එනිසායි.

South Asian race each other to set world records in ‘human national flag’

The Tudikhel open ground in central Kathmandu is transformed into a large flag holder as 35,000 Nepalese break the world record for the biggest human flag - 23 August 2014 - Photo by AFP/Getty Images
The Tudikhel open ground in central Kathmandu is transformed into a large flag holder as 35,000 Nepalese break the world record for the biggest human flag – 23 August 2014 – Photo by AFP/Getty Images

If there’s one thing (many) South Asian nations have in abundance, it’s people. Now, countries of this populous region are competing to hold the world record in an unusual phenomenon called the human national flag.

On 23 August 2014, more than 35,000 Nepalese came together in Kathmandu’s city centre to form the world’s largest “human national flag”. The feat was best seen from the air, and had a special visual significance too: the Himalayan nation has the world’s only flag which is not a quadrilateral (it’s made up of two triangles).

Yahoo News http://news.yahoo.com/nepalese-attempt-worlds-largest-human-flag-record-102255975.html

The exercise was billed as an effort to ‘unite the hearts of Nepal’. As seen from the Facebook page (https://www.facebook.com/events/1521476671414710/), it entailed plenty of preparation. Unless you’re in North Korea, getting thousands of people to perform an act of mass coordination isn’t easy.

If Guinness World Records accepts this claim based on photographic and video evidence, Nepal will replace Pakistan as current record holder. On 15 February 2014, a total of 28,957 people came together at the National Hockey Stadium in Lahore to make up their flag during Punjab Youth Festival 2014. http://www.guinnessworldrecords.com/world-records/2000/largest-human-national-flag

On 5 February 2014, a total of 28,957 Pakistanis came together at the National Hockey Stadium in Lahore to create their national flag
On 5 February 2014, a total of 28,957 Pakistanis came together at the National Hockey Stadium in Lahore to create their national flag

Pakistanis beat Bangladesh to this record. A total of 27,117 volunteers, mostly students, stood up with red and green blocks to form their flag at the National Parade Ground in Sher-e-Bangla Nagar in Dhaka on 16 December 2013. They stood there for 6 minutes 16 seconds, though the requirement for setting a new world record was 5 minutes.

My friend Shahidul Alam photographed it from the air – see: http://www.driknews.com/issue/849

Bangladesh human national flag created at the National Parade Ground in Sher-e-Bangla Nagar in Dhaka on 16 December 2013. Photo by Shahidul Alam/Drik News
Bangladesh human national flag created at the National Parade Ground in Sher-e-Bangla Nagar in Dhaka on 16 December 2013. Photo by Shahidul Alam/Drik News

So here’s a chance for Sri Lanka’s patriots to literally fly their flag into a world record. Of course, coordinating the creation of the Lion Flag will be more demanding (making up Pakistani and Bangladeshi flags is relatively easier than Nepal’s).

Who’s willing to take up this little challenge?

සිවුමංසල කොලූගැටයා #180: උඩුගුවන ජය ගන්නට පොර බදන දකුණු ආසියානු රටවල්

New opportunities for South Asian collaboration in space technologies can help reduce poverty and promote sustainable development.

Both China and India are keen to enhance links with smaller Asian countries in using satellites for communications, weather services, land use monitoring and navigation. They have also realised the value of ‘space diplomacy’, or using space related technical cooperation for strengthening foreign relations.

In this week’s Ravaya column (in Sinhala), I look at South Asian countries investing in space technologies, and discuss the prospects for a common South Asian satellite, an idea recently revived by the Indian Prime Minister.

I covered similar ground in English here:

SciDev.Net South Asia Analysis: Space diplomacy can boost development

Satellites over India

2014 ජුනි 30 වනදා චෙන්නායි නුවරට නුදුරු ශ‍්‍රී හරිකොටාහි ඉන්දියානු අභ්‍යවකාශ මධ්‍යස්ථානයේ සිට විදෙස් චන්ද්‍රිකා උඩුගුවන් ගත කළ පසු විද්‍යාඥ පිරිස අමතා නව ඉන්දීය අගමැති නරේන්ද්‍ර මෝඩි විශේෂ කථාවක් කළා. සාක් කලාපයටම පොදු චන්ද්‍රිකාවකින් පණිවුඩ සන්නිවේදනය, කාලගුණ හා භූ තත්ත්ව නිරීක්‍ෂණය වැනි බහුවිධ සේවා සැපයීම හරහා එය ඉන්දියාවෙන් අසල්වැසි රටවලට ත්‍යාගයක් බවට පත් කළ හැකි යැයි ඔහු කියා සිටියා.

පොදු සාක් චන්ද්‍රිකාවක් (SAARC Satellite)ගැන සංකල්පය මුල් වරට නිල වශයෙන් මතු වූයේ 1998දී. බංග්ලාදේහයේ ඩාකා අගනුවර රැුස් වූ සාක් සන්නිවේදන ඇමතිවරු එයට ප‍්‍රතිපත්ති මට්ටමින් එකඟ වුවා. එහෙත් 1999දී ඉන්දියාව හා පාකිස්ථානය අතර ගැටම්කාරි තත්ත්වයක් මතු වීමෙන් පසු එය ක‍්‍රියාත්මක කිරීමේ ප‍්‍රායෝගික දුෂකරතා මතු වුණා.

වසර 16කට පසු මෝඩි අගමැතිවරයා සාක් චන්ද්‍රිකාවක් යෝජනාව යළිත් මතු කරන්නේ අභ්‍යවකාශ පර්යේෂණ ගැන වඩාත්ම අත්දැකීම් බහුල හා තාක්‍ෂණික හැකියාව ඇති දකුණු ආසියානු රාජ්‍යයේ නායකයා ලෙසයි.

තමන්ගේ දිවුරුම්දීමට සියලූ සාක් රාජ්‍ය නායකයන්ට ඇරයුම් කළ මොඩි දකුණු ආසියානු කලාපීය සහයෝගීතාව නව මට්ටමකට ගෙන යාමට හැකියි. එසේම මේ දක්වා අභ්‍යවකාශ සහයෝගීතාව හරහා චීනය සෙසු ආසියානු රටවලට සමීපවීමට ප‍්‍රතිචාරයක් ලෙසද මෙය විග‍්‍රහ කළ හැකියි.

මේ දක්වා තමන්ගේ චන්ද්‍රිකා උඩුගුවන් ගත කළ දකුණු ආසියාතික (සාක් කලාපීය) රටවල් ඇත්තේ දෙකයි. එනම් ඉන්දියාව හා පාකිස්ථානයයි.

Image courtesy ISRO
Image courtesy ISRO

ඉන්දියාව අභ්‍යවකාශ පර්යේෂණායතනයක් (ISRO) ඇරැඹුවේ 1969දී. එයට මුල් වුණේ එරට අභ්‍යකාශ පුරෝගාමී ආචාර්ය වික‍්‍රම් සරභායි (Dr Vikram Sarabhai, 1919-1971). දියුණු වන රටක් ලෙස අභ්‍යවකාශ තාක්‍ෂණය දේශීය සංවර්ධනයට හා පොදුජන යහපතට යොදා ගත හැක්කේ කෙසේද යන්න ගැන පැහැදිලි දැක්මක් ඔහුට තිබුණා. එසේම නිලධාරින්ට වඩා විද්‍යාඥයන්ට හා ඉංජිනේරුවන්ට මුල් තැන දෙන ආයතනික ව්‍යූහයක් හඳුන්වා දුන්නා.

ඉන්දියාව තමන්ගේම චන්ද්‍රිකාවක් මුල්වරට කක්‍ෂගත කළේ 1975දී. භාරතයේ විසූ ශ්‍රේෂ්ඨ ගණිතඥයකුගේ නමින් ආර්යභාතා (Aryabhata) ලෙස නම් කළ එය අභ්‍යකාශ පර්යේෂණ සඳහා යොදා ගත් විද්‍යාත්මක චන්ද්‍රිකාවක් වූවා. එය උඩුගුවනට ගෙන ගියේ සෝවියට් දේශයේ රොකට්ටුවක් මගින්.

තම චන්ද්‍රිකා කක්‍ෂගත කිරීමේ ස්වයං හැකියාව ලබා ගනිමින් 1980දී රෝහිනී නම් දෙවන චන්ද්‍රිකාවක් උඩු ගුවනට යැව්වේ එරට විද්‍යාඥයන් විසින්ම තැනූ රොකට්ටුවක ආධාරයෙන්. (මේ රොකට්ටු ආසියාවේ අසල්වැසි රටවලට බෝම්බ හෙළීම සඳහා ද භාවිත කළ හැකි නිසා ඉන්දියාව හා පාකිස්ථානය අතර රොකට් තැනීමේ තරගයක් හට ගත්තා. මේ දක්වා එම හැකියාවෙන් පෙරමුණේ සිටින්නේ ඉන්දියාවයි.)

දැන් ඉන්දියාව අභව්‍යකාශ තාක්‍ෂණයේ හැම පැතිකඩක්ම පාහේ දියුණු කොට තිබෙනවා. සංකීර්ණ චන්ද්‍රිකා තනා උඩුගුවන් ගත කිරීමේ හැකියා මෙන්ම ඈත අභ්‍යවකාශයට අභ්‍යවකාශ යානා යැවීමේ හැකියාව ද ලබා ගෙන සිටිනවා.

මේ වන විට ආසියානු රටකට අයත් විශාලතම පණිවුඩ චන්ද්‍රිකා සංඛ්‍යාවක් (10) කක්‍ෂගත කර ඇත්තේ ඉන්දියාවෙන්. එසේම උඩුගුවනේ සිට පෘථිවියේ ඕනෑම තැනක් සූක්‍ෂමව නීරික්‍ෂණය කොට ඡායාරූප ගත කළ හැකි චන්ද්‍රිකා දුසිමක් ද ඔවුන් සතුයි. දිවා රැය දෙකේම ලොව ඕනෑම තනෙක සිදුවන දේ දැකීමේ හැකියාව මේවාට තිබෙනවා.

ඉන්දියාවෙන් යැවූ කාලගුණ චන්ද්‍රිකා සමස්ත දකුණු ආසියාව, බෙංගාල බොක්ක හා අරාබි මුහුද නිතිපතා නිරික්සමින් කලාගුණ තොරතුරු සපයා දෙනවා. ශ‍්‍රී ලංකාව ඇතුළු කලාපීය රටවල් රැසක් කාලගුණ අනාවැකි සඳහා යොදා ගන්නේ මේ චන්ද්‍රිකාවලින් ලැබෙන දත්ත හා ඡායාරූපයි.

තමන්ගේ අවශ්‍යතාවලට චන්ද්‍රිකා තනා උඩු ගුවන්ගත කිරිමට අමතරව වෙනත් රටවල් සඳහා චන්ද්‍රිකා උඩුගුවනට යැවීම ද ව්‍යාපාරික මට්ටමෙන් කිරීම ඉන්දියාව 1999දී ඇරැඹුවා. රුසියාව, අමෙරිකාව හා චීනයට වඩා ලබාදායක එමෙන්ම විශ්වාසදායක සේවයක් සැපයීම ඉන්දියාවේ ISRO ආයතනයේ අරමුණයි. ජුනි 30දා එක්වර විදේශීය චන්ද්‍රිකා 5ක් සාර්ථකව උඩුගුවන් ගත කිරීමත් සමග මේ දක්වා ඉන්දියාව එසේ යවා ඇති විදෙස් චන්ද්‍රිකා ගණන 40ක් බවට පත් වුණා.

ඉන්දියාව හැරුණු විට චන්ද්‍රිකා තනා උඩුගුවනට යවා ඇති අනෙක් එකම දකුණු ආසියාතික රට පාකිස්ථානයයි. පාකිස්ථානයේ මුල්ම චන්ද්‍රිකාව වූයේ Badr-1යි. එය උඩුගුවනට යැවුයේ චීන රොකට්ටුවක් යොදා ගෙන 1990 ජූලි මාසයේ.

Pakistan's first satellite named Badar-1 by SUPARCO
Pakistan’s first satellite named Badar-1 by SUPARCO

අත්හදා බැලීමේ එම චන්ද්‍රිකාව, කරච්චි නුවර පිහිටි පාකිස්ථානු අභ්‍යවකාශ පර්යේෂණ කොමිසමේ (SUPARCO) මූලස්ථානයේ තනා ගෙන යන කාලයේ එය දැක ගැනීමේ අවස්ථාව මට ලැබුණා. ජාත්‍යන්තර ප‍්‍රමිතීන්ට අනුව දේශීය විද්‍යාඥයන් හා ඉංජිනේරුවන් අතින් නිමැවුණු එම චන්ද්‍රිකාව ගැන ඔවුන් සැම මහත් ආඩම්බර වූ බව මට මතකයි. (එසේම කිසිදු ඉන්දියානු මාධ්‍ය නියෝජිතයකුට නොදෙන අවස්ථාවක් මට දුන්නේ මා ලාංකිකයකු වූ නිසා බවත් ඔවුන් කියා සිටියා.)

ඇත්තටම දකුණු ආසියාවේ ජාතික මට්ටමේ අභ්‍යවකාශ පර්යේෂණ වැඩසටහනක් මුලින්ම ඇරැඹුවේ ද පාකිස්ථානයයි. එරටින් බිහිවූ විශිෂ්ඨතම භෞතික විද්‍යාඥයකු වූ ආචාර්ය අබ්දුස් සලාම්ගේ (Dr Abdus Salam) මූලිකත්වයෙන් 1960 දශකය මුලදී පටන් ගත් පාකිස්ථානු අභ්‍යවකාශ පර්යේෂණ, 1970 හා 1980 දශකවලදී අධික ලෙස මිලිටරිකරණයට ලක් වූවා. විද්‍යාඥයන්ට වඩා නිලධාරින් හා හමුදා නිලධාරින්ගේ බලපෑමට නතු වූ SUPARCO ආයතනයේ විද්‍යාත්මක ඵලදායිතාව හා නිර්මාණශීලිබව පහළ ගියා. මේ නිසා පුරෝගාමී පාකිස්ථානය අභිබවා ඉන්දියානු අභ්‍යවකාශ වැඩපිළිවෙල ඉදිරියට ගියා.

1990න් පසු තව දුරටත් නිලධාරිවාදයට හසු වී එක තැන පල් වූ පාකිස්ථාන අභ්‍යවකාශ ඒජන්සියේ ඊළඟ චන්ද්‍රිකාව නිම වන්නට 2011 අගෝස්තු දක්වා දිගු කළක් ගතවුණා. PakSat 1-R නම් වූ එහි බහුතරයක් උපාංග චීනයේ තනනු ලැබ එය උඩුගුවන්ගත කළේ ද චීන රොකට්ටුවක් යොදා ගෙනයි. මෙය කෙතරම් දුරට පාකිස්ථාන චන්ද්‍රිකාවක් දැයි එරට ස්වාධීන මාධය ප‍්‍රශ්න කළා.

එතකොට ශ‍්‍රී ලංකාවේ චන්ද්‍රිකාව? මේ ගැන මා දැඩි අවධානයෙන් සිටියත් කිිසිවක් නොලීවේ එහි හිිමිකාරිත්වය හා සැළසුම් ගැන නිරවුල්ව තොරතුරු සොයා ගැනීම අපහසු වූ නිසයි.

සුප‍්‍රීම්සැට් නම් පෞද්ගලික සමාගමක් චීන රජයට හිමි China Great Wall Industry Corporation නම් සමාගම හා එක්ව 2012 නොවැම්බරයේ SupremeSat-I නම් පණිවුඩ චන්ද්‍රිකාවක් උඩුගුවන් ගත කළා. ඒ ආසන්න දිනවල මෙරට මාධ්‍යවල පුවත් ආවරණයේ ද සමාගමේ පුවත්පත් දැන්වීම්වල ද ප‍්‍රමුඛව කියැවුණේ එය ශ‍්‍රී ලංකාවේ මුල්ම චන්ද්‍රිකාව බවත්, එමගින් අප රට ද අභ්‍යවකාශ යුගයට පිවිසි බවත්. සුප‍්‍රීම්සැට් සමාගමේ වෙබ් අඩවිය (www.supremesat.com) ද මෙයට සමාන අදහසක් ජනිත කළා.

SupremeSat company's promotional newspaper advertisement claiming theirs was Sri Lanka's first satellite: 22 Nov 2012
SupremeSat company’s promotional newspaper advertisement claiming theirs was Sri Lanka’s first satellite: 22 Nov 2012

එහෙත් 2014 අපේ‍්‍රල් 8 වනදා පාර්ලිමේන්තුවේ මතු කළ ප‍්‍රශ්නයකට පිළිතුරු දෙමින් විද්‍යාත්මක කටයුතු පිළිබඳ ජේ්‍යෂ්ඨ අමාත්‍ය වෛද්‍ය තිස්ස විතාරණ කීවේ සුප‍්‍රීම්සැට් චන්ද්‍රිකාව මුළුමනින්ම චීන-ශ‍්‍රී ලංකා පෞද්ගලික/වාණිජ ව්‍යාපෘතියක් බවයි. එයට ලක් රජයේ කිසිදු නිල සම්බන්ධයක් හෝ ආයෝජනයක් හෝ නැති බව ඔහු අනාවරණය කළා. (එසේම අභ්‍යවකාශය පිළිබඳ රාජ්‍ය ප‍්‍රතිපත්තියක් තවමත් සකසා නැති බවත්, ලාංකිකයකු අභ්‍යවකාශයට යැවීමට රජයේ සැළසුමක් නැති බවත් ඔහු කියා සිටියා.)

සාක් කලාපයේ සෙසු රටවල් වන ඇෆ්ගනිස්ථානය, භූතානය, බංග්ලාදේශය, නේපාලය හා මාලදිවයිනට තමන්ගේ චන්ද්‍රිකා නැහැ. එහෙත් බංග්ලාදේශයේ විදුලි සංදේශන නියාමන කොමිසම එරට භාවිතය සඳහා බංගාබන්ධු (bangabandhu) නම් වන පණිවුඩ චන්ද්‍රිකාවක් තනා ගෙන යනවා. අමෙරිකානු සමාගමක තාක්‍ෂණික ආධාරයෙන් ගොඩ නගන මෙය 2015දී උඩුගුවනට යැවීමට නියමිතයි.

මේ අතර ඇෆ්ගනිස්ථානය, නේපාලය හා මාලදිවයිනට ජාතික චන්ද්‍රිකා තනා කක්‍ෂගත කිරීමට චීනය සාකච්ඡා කරමින් සිටිනවා. චීනයේ මේ තාක්‍ෂණික සහයෝගීතා හරහා තමන්ට වඩා කුඩා ආසියානු රටවල් සමග සබඳතා තර කරමින් තම විදේශ බලපෑම් සඳහා ද එය යොදා ගන්නවා.

1960 දශකයේ සීතල යුද්ධයේ එක් ප‍්‍රබල පෙරමුණක් වූයේ අමෙරිකාව හා සෝවියට් දේශය අතර මහා අභ්‍යවකාශ තරගයයි. එහිදී අභ්‍යවකාශයේ පුරෝගෘමි ජයග‍්‍රහණ හා මං සළකුණු ලබා ගැනීමට ඒ සුපිරි බලවත් දෙරටම අති විශාල වශයෙන් රටේ මුදල් හා තාක්‍ෂණික හැකියාවන් ආයෝජනය කළා.

එතරම් තීව‍්‍ර නොවූවත් යම් තරමක අභ්‍යවකාශ තරගයක් අද ආසියාවේ අභ්‍යවකාශ හපන්කම් අරභයා චීනය හා ඉන්දියාව අතර තිබෙනවා. එහි එක් පැතිකඩක් නම් සෙසු ආසියානු රාජ්‍ය සමග අභ්‍යවකාශ තාක්‍ෂණ සහයෝගීතාව හරහා තම බලපෑම කලාපයේ වඩාත් පැතිරවීමයි.

මෙය ඉංග‍්‍රීසියෙන් space diplomacy ලෙස හඳුන්වනවා. සාම්ප‍්‍රදායික රාජ්‍ය තාන්ත‍්‍රික හෝ තානාපති සබඳතා ඉක්මවා යන මෙය ඒ ලොකු රටවල මෘදුබලය නැතහොත් සියුම් බලය (soft power) ප‍්‍රචලිත කිරීමක් ලෙස ද දැකිය හැකියි.

මේ සියුම් තරගයේ දැනට ඉදිරියෙන් සිටින්නේ චීනයයි. තමන්ට වඩා කුඩා රටවලට මුදල් ආධාර, ණය සේවා හා තාක්‍ෂණික සේවා ලබා දෙමින් ඔවුන්ගේම චන්‍ද්‍රිකා නිපදවා උඩුගුවන්ගත කිරීම චීනය කලෙක සිට කරනවා. එහිදී අදාල රටේ දේශීය ප‍්‍රමුඛතා මොනවාද යන්න චීනයට එතරම් වැදගත් නැහැ. ඔවුන්ට ඕනෑ තමන් සමග අභ්‍යවකාශයට පිවිසෙන රටවල් ගණන වැඩි කර ගැනීමටයි.

ඉන්දියාව මේ තරගයට පිවිසෙන්නේ තරමක් පමාවීයි. එහෙත් නව ඉන්දීය රජය යටතේ මේ සඳහා ඉහළ ප‍්‍රමුඛත්වයක් ලැබෙන බව පෙනෙනවා.

විශේෂයෙන්ම ආපදා කළමණාකරණයේදී හැකි තාක් නිවැරදි තොරතුරු හා විද්‍යාත්මක දත්ත හැකිතාක් ඉක්මනින් ලබා ගැනීම අවශ්‍යයි. මෙහිදී සාක් කලාපීය රටවල් දැනට වඩා අභ්‍යවකාශ තාක්‍ෂණයන් යොදා ගත යුතු යයි නව දිල්ලියේ පිහිටි සාක් ආපදා කළමණාකරණ කේන්ද්‍රය (SAARC Disaster Management Centre, SDMC) නිර්දේශ කොට තිබෙනවා.

2011දී ඔවුන් පිළියෙල කළ කලාපීය අධ්‍යයනයට අනුව සාක් රටවල ආපදා කළමණාකරණය නිසි ලෙස සැළසුම් කොට ක‍්‍රියාත්මක කරන්නට අවශ්‍ය නිරික්‍ෂණ දත්ත සමුදායෙන් දැනට ලැබෙන්නේ 20-30%ක් පමණයි. බහුවිධ ආපදාවලට නිරාවරණය වූත්, අධික ජනගහනයක් වාසය කරන්නා වූත් දකුණු ආසියාවේ ආපදා බලපෑම් අවම කරන්නට මීට වඩා කාලගුණ, භූමි පරිභෝජන හා සාගර තත්ත්ව නිරීක්‍ෂණ අවශ්‍ය බව ඔවුන් කියනවා.

යෝජිත සාක් චන්ද්‍රිකාවට මේ හිදැස මුලූමනින් හො තරමකට හෝ පිරවිය හැකියි. දැනටමත් ඉන්දියාව සිය කාලගුණ චන්ද්‍රිකා හරහා ලබා ගන්නා ඡායාරූප ආසියාවේ හා අප‍්‍රිකාවේ රටවල් 30ක් සමග නිතිපතා බෙදා ගන්නවා.

India-and-Space-Technology

සිවුමංසල කොලූගැටයා #164: දකුණු ආසියාව කුල්මත් කළ හුරුබුහුටි මීනා

This week’s Ravaya column (in Sinhala) is about the Meena Communication Initiative, which used animations and popular culture to discuss serious messages related to the girl child in South Asia.

I covered the same ground in an English column some weeks ago: January 2014: When Worlds Collide 96: Before Malala Came Meena…

Meena and Mithu

මීනා කෙලිලොල් හා හුරුබුහුටි දැරියක්. වයස අවුරුදු 9 – 10ක් පමණ ඇති. ඇයට වැඩිමහලූ අයියා කෙනකුත්, අතදරු වියේ පසු වන නංගි කෙනකුත් ඉන්නවා. ඇගේ මව, පියා සහ ආච්චි සමග පවුල වාසය කරන්නේ සරල ගැමි ගෙදරක. ඔවුන්ගේ ගම්මානය දකුණු ආසියාවේ යම් තැනෙක, ඕනෑම තැනෙක විය හැකියි.

ඇත්තටම කිවහොත් මීනා කාටූන් චරිතයක්. එහෙත් ගෙවී ගිය දශක දෙක පුරා මීනාගේ කථා ටෙලිවිෂන් හා චිත‍්‍රකථා පොත් හරහා රස විදින මිලියන් ගණනක් දකුණු ආසියාවේ දරු දැරියන්ට හා වැඩිහිටියන්ට නම් මීනා ඇතුඵ පවුලේ උදවිය හරියට ජීවමාන චරිත වගෙයි.

එක්සත් ජාතීන්ගේ ළමා අරමුදල හෙවත් යුනිසෙෆ් (Unicef) ආයතනය ලොව දක්‍ෂ කාටූන් ශිල්පීන් හා සන්නිවේදනක පිරිසක් සමග එක්ව නිර්මාණය කළ මීනා කථා මාලාව, මෑත කාලයේ සංවර්ධන පණිවුඩ හා ජනපි‍්‍රය සංස්කෘතිය මනා සේ යා කළ සාර්ථක උත්සාහයක්.

1990දී ලෝකයේ රාජ්‍යයන් විසින් සම්මත කර ගත් ළමා අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ ලෝක සම්මුතියේ කියැවෙන විවිධ අයිතීන් දකුණු ආසියාතික දැරියන්ට අදාල වන ආකාරය ගැන මීනා කථාවලින් රසවත්ව විවරණය කරනු ලැබුවා. නීති හෝ පිළිවෙත් ගැන කිසිවක් සඳහන් නොකොට එය මුළුමනින් ම මතු කරන්නේ කථා හරහායි.

දකුණු ආසියාවේ (සාක් කලාපයේ) රටවල ගැහැණු දරුවන් මුහුණ දෙන අභියෝග හා ඔවුන්ට නිසි අයිතීන් හා රැකවරණය ලබා දෙන්නට සමාජයට ඇති වගකීම් ගැන සරලවත්, විචිත‍්‍රවත් කියා දෙන මීනා කථා ඇරඹුණේ 1990 දශකය මුලදී බංග්ලාදේශයෙන්. ඇගේ මාධ්‍ය චාරිකාව මුල් යුගයේ පටන් මහත් ඕනෑකමින් අධ්‍යයනය කළ කෙනකු ලෙස මා එය සැකෙවින් බෙදා ගන්නට කැමතියි.

Meena originator Neill McKee
Meena originator Neill McKee

මීනා චරිතයේ හා කථා මාලාවේ නිර්මාතෘවරයා කැනේඩියානු ජාතික සන්නිවේදක නීල් මැකී (Neill Mckee). 1990 දශකය ඇරැඹෙන විට ඔහු යුනිසෙෆ් ආයතනයේ බංග්ලාදේශ් කාර්යාලයේ සන්නිවේදන ප‍්‍රධානියාව සිටියා.

ගතානුගතික දකුණු ආසියාතික ජන සමාජයන්හි පිරිමි දරුවන්ට ලැබෙන සැළකිල්ල හා ප‍්‍රමුඛත්වය බොහෝ විට එම පවුල්වල ගැහැණු දරුවන්ට නොලැබීම යුනිසෙෆ් අවධානයට ලක්ව තිබුණා. මේ නිසා ගැහැණු දරුවන්ගේ අධ්‍යාපනය, සෞඛ්‍යය, පෝෂණය හා අනාගතය අඩාල වන බවත්, මේ සමාජයීය ආකල්ප ටිකෙන් ටික වෙනස් කළ යුතු බවත් යුනිසෙෆ් තේරුම් ගත්තා.

මෙබඳු කිදා බැස ගත් ආකල්පවලට එක එල්ලේ එරෙහි වීම හෝ පණ්ඩිත විවේචන කිරීම සාර්ථක නොවන බවත් නීල් මැකී දැන සිටියා. කථාන්දර ස්වරූපයෙන්, ලිහිල් විලාසයකින් මේ ගැඹුරු පණිවුඩය ගෙන යාමට යුනිසෙෆ් තීරණය කළා.

මේ වන විට සාර්ක් කලාපයේ රාජ්‍යයන් ද මේ ගැන අවධානය යොමු කර තිබුණා. 1990 වසර ගැහැණු දරුවන් පිළිබඳ සාක් වර්ෂය (SAARC Year of Girl Child) ලෙස නම් කරනු ලැබුවා.

මීනා චෙකොස්ලොවාකියාවේ ප‍්‍රාග් නුවර දී පිළිසිඳ ගෙන, බංග්ලාදේශයේ අගනුවර ඩාකාහිදී උපත ලැබුවා යයි කිව හැකියි. හේතුව මේ අදහස මුලින්ම මැකීගේ මනසට ආවේ ප‍්‍රාග් නුවර සමුඵවකට සහභාගී වන අතර බැවින්.

ආපසු ඩාකා නුවරට පැමිණි මැකී සෙසු කාර්ය මණ්ඩලයත් සමග දිගින් දිගට මේ ගැන සාකච්ඡා කළා. හුරුබුහුටි දැරියක් කථා නායිකාව කර ගෙන, ඇගේ පවුල හා ගම පසුබිම් කර ගත් කාටූන් කථා මාලාවක් නිර්මාණය කරන්නට ඔවුන් තීරණය කළා. මේ සඳහා ආයතනය තුළ අරමුදල් නොසෑහුණු බැවින් විවිධ ආධාර ආයතනවලින් එයට මුදල් සොයා ගන්නට ද මැකී වෙහෙසුණා.

ආණ්ඩු සාමාජිකත්වය දරණ අන්තර් රාජ්‍ය ආයතනයක් ලෙස යුනිසෙෆ් කි‍්‍රයාත්මක වන්නේ රජයන්ගේ අනුදැනුම ඇතිවයි. දකුණු ආසියාවේ කොයි කාටත් තේරෙන, සමීප නමක් සෙවූ යුනිසෙෆ් කණ්ඩායම මීනා නම තෝරාගෙන එයට සාක් රටවල නිල අනුමැතිය ලබා ගත්තා.

Best friends - Meena and Mithu
Best friends – Meena and Mithu

කථා රසය වැඩි කරන්නට මීනාට සුරතල් සතෙකු සිටිය යුතු යයි ඔවුන් තීරණය කළා. මුලින් යෝජනා වූයේ හීලෑ කළ රිලා පැටවෙකු වුවත් එයට ශී‍්‍ර ලංකා රාජ්‍ය නියෝජිතයන් එකඟ නොවු නිසා කටකාර ගිරවකු තෝරා ගත් බව මැකී ලියා තිබෙනවා. මිතූ (Mithu) යයි නමක් දෙනු ලැබු මේ ගිරවා මීනා යන සැම තැනම යන, ඇයට ඉතා ලෙන්ගතු සුරතලෙක්.

මීනාගේ පෙනුම හා ඇඳුම් ද හැම දකුණු ආසියාතික රටකට ම සමීප වීම සඳහා නිර්මාණකරුවන් විශේෂ උත්සාහයක් ගත්තා. සාරියක්, සල්වා කමීසයක් වැනි සංස්කෘතික වශයෙන් එක් රටකට දෙකකට ආවේණික ඇඳුමක් වෙනුවට එතරම් සුවිශේෂි නොවන ලිහිල් කලිසමක් හා කමිසයක් ඇයට ලබා දුන්නා.

මේ පෙනුම ඇතුළු අනෙක් සියුම් කාරණා නිර්ණය කිරීමට පෙර ඉතා පුළුල්ව මත විමසීම් ගවේෂණ කරනු ලැබුවා. සාක් රටවල කුඩා කණ්ඩායම් රැස්වීම් 200ක් පමණ පවත්වා බාල හා වැඩිහිටි 10,000කට වැඩි පිරිසකගේ රුචි අරුචිකම් විමසා බැලූ බව මැකී කියනවා.

මෙතරම් පේ‍්‍රක්‍ෂක පර්යේෂණ මත පදනම්ව නිර්මාණය වූ කාටූන් කථා අපේ කලාපයේ දුර්ලභයි. (එහෙත් වෝල්ට් ඩිස්නි වැනි ලොකු සමාගම් අළුත් නිර්මාණයක් කරන්නට පෙර සැම විටම පුළුල්ව පර්යේෂණ කරනවා.)

මීනා වසන ගම්මානයත් දකුණු ආසියාවේ ඕනෑම රටක තිබිය හැකි ආකාරයේ පෙනුමක් සහිතයි. ගතානුගතික වැඩවසම් මානසිකත්වය ඇති අය මෙන් ම වඩාත් විවෘත මනසකින් යුතු පාසල් ගුරුවරිය වැනි චරිත ද එහි හමු වනවා.

Meena chief animator Ram Mohan
Meena chief animator Ram Mohan

මේ චරිත රූප බවට පත් කොට කාටූන් කථා බිහි කරන්නට යුන්සෙෆ් ඇරයුම් කළේ ඉන්දියාවේ ප‍්‍රවීණතම කාටූන් චිත‍්‍රපට අධ්‍යක්‍ෂවරයෙකු වූ රාම් මෝහන්ටයි ( Ram Mohan). ඔහු 1956 සිට මේ ක්‍ෂෙත‍්‍රයේ නියැලී සිටි කෙනෙක්. උපදේශක මට්ටමින් ඇමරිකාවේ ප‍්‍රකට කාටූන් සමාගමක් වන හැනා-බාබරා චිත‍්‍රාගාරය (Hanna-Barbera Productions) ද ෆිලීපිනයේ ෆිල්කාටූන් සමාගම (Fil-Cartoons) ද සම්බන්ධ කර ගනු ලැබුවා. එහෙත් මේ නිර්මාණය 90%ක්ම දකුණු ආසියාතික නිර්මාණයක්.

‘‘අප විවිධාකාර හැඩතල නිර්මාණය කරමින් විවිධ ජන පිරිස් වලට ඒවා පෙන්නුවා. ඔවුන් වැඩි දෙනෙකු පි‍්‍රය කළ රසය එකතු කොට මීනාගේ පවුල, ගම හා කථා මාලාව බිහි කළා’’ රාම් මෝහන් කියනවා. මෙය වසර දෙකක් ගත වූ සාමුහික ව්‍යායාමයක්.

මුල් ම මීනා කථාව වූයේ Count Your Chicken (කුකුළු පැටවුන් ගණන් කරමු). අයියා (රාජු) පාසල් යවන නමුත් ගැහැණු දරුවෙකු නිසා මීනා පාසල් නොයවා ගෙදර තබා ගන්නවා. ඒත් අයියා පසුපස පාසල දක්වා යන මීනා, පන්ති කාමරයට පිටත සිට පාඩම් අසා සිටිනවා. එසේ දුර සිට උගත් ගණන් කිරීමේ හැකියාව ප‍්‍රායෝගිකව පාවිච්චි කොට කුකුල් හොරකු අල්ලා දෙන මීනා ගැන පැහැදෙන ඇගේ දෙමවුපියෝ ප‍්‍රමාද වී හෝ ඇයත් පාසල් යවනවා.

දෙවැනි කථාවට පාදක වූයේ රසවත් අඹ ගෙඩියක් ගෙදර ගෙනවිත් එයින් වැඩි පංගුව අයියාටත් ඇබිත්තක් පමණක් මීනාටත් දීමේ සිද්ධියයි. ගැහැණු දරුවාට එළිපිටම අඩු සැළකිලි දීමේ සම්ප‍්‍රදාය මේ කථාවෙන් හීන් සීරුවේ අභියෝගයට ලක් කැරෙනවා.

විනාඩි 10-15ක් පමණ දිගට දිවෙන මීනා කාටූන් කථා මුල් වටයේ 13ක් නිර්මාණය කළා. ඒවා ඉංගී‍්‍රසි, හින්දි, උර්දු, බංග්ලා, නේපාලි, දෙමළ, සිංහල වැනි භාෂා ගණනාවකට හඬ කවා එක් එක් රටවල ටෙලිවිෂන් නාලිකාවලට නොමිලයේ බෙදා හරිනු ලැබුවා.

Who's Afraid of the Bully
Who’s Afraid of the Bully

ප‍්‍රතිශක්තිකරණය, සනීපාරක්‍ෂාව, බාල වයස්කරුවන්ගෙන් වැඩ ගැනීම, ආපදාවලින් සුරැකීම, සෙල්ලම් කිරීමට දරු දැරියන්ට ඇති අයිතිය, අඩු වයසින් දැරියන් විවාහ කර දීම, HIV/AIDSවලින් ආරක්‍ෂා වීම වැනි තේමා යටතේ මීනා කාටූන් කථා නිපදවනු ලැබුවා. ඒ හැම එකක්ම සංවේදීව හා නිවැරදිව අදාල කරුණු කථානුසාරයෙන් ඉදිරිපත් කළා. මෙය ලෙහෙසි පහසු වැඩක් නොවෙයි.

ටෙලිවිෂන් කාටූන් මාලාවට අමතරව එම කථා චිත‍්‍ර කථා පොත් පෙළක් ලෙස ද මුද්‍රණය කොට විවිධ භාෂාවලින් බෙදා හරිනු ලැබුවා. බංග්ලාදේශය මුල් කර ගෙන ඇරඹුණත් 1995 වන විට මීනා සන්නිවේදන ව්‍යාපෘතිය සියළු සාක් රටවලට ව්‍යාප්ත වුණා.

එහිදී වැදගත් මෙහෙවරක් ඉටු කළේ මීනා ව්‍යාපෘති කළමනාකරු ලෙස කත්මන්ඩු නුවර යුන්සෙෆ් දකුණු ආසියාතික කලාපීය කාර්යාලයට පත්ව ආ කි‍්‍රස්ටියන් ක්ලාක් (Christian Clark). කලකට පෙර ලෝක ප‍්‍රකට සෙසමි ස්ටී‍්‍රට් ළමා ටෙලිවිෂන් වැඩසටහනේ පිටපත් රචකයෙකු හා කාටුන් ශිල්පියෙකු ද වූ ඔහු කාටුන් හරහා සමාජයට වැදගත් තොරතුරු හා පණීවුඩ දීමේ විභවය මනාව හඳුනාගෙන සිටියා.

‘කිසි විටෙක කථා රසය පලූදු වන ආකාරයෙන් තොරතුරු වැඩි කිරීමට හෝ පණිවුඩ දීමේ අරමුණින් දේශනා පැවැත්වීමට හෝ අප ඉඩ දුන්නේ නැහැ,’ මා හමු වූ විටෙක ඔහු ආවර්ජනය කළා.

කෙටි කලකින් මීනා කථා දකුණු ආසියාව පුරා කෙතරම් ජනපි‍්‍රය වී ද යත් එය ආදර්ශයට ගෙන සාරා නම් අපි‍්‍රකානු කථා මාලාවක් ද පසුව නිර්මාණය කරනු ලැබුවා. ඒ හරහා මෙබඳු ම වැදගත් පණිවුඩ අපි‍්‍රකානු සමාජයන්ට දෙන්නට යුන්සෙෆ් අපි‍්‍රකානු කාර්යාල උත්සාහ කළා. මීනාට වඩා ටිකක් වැඩිමහලූ සාරා දැරියට වයස 13යි. සිංගෝ නම් හුරතල් රිලා පැටියෙකු ඇයට සිටිනවා.

‘කාටූන් චරිත හැටියට මීනා හා සාරා තීරණාත්මක සමාජ සන්නිවේදනයක පෙර ගමන්කරුවන් වුණා. බොහෝ ගතානුගතික සමාජවල විවෘතව එක එල්ලේ සාකච්ඡා කළ නොහැකි ආකල්ප ගැන නැවත සිතා බැලීමකට ඒ හරහා යොමු කළා.’ නීල් මැකී හා කි‍්‍රස්ටියන් ක්ලාක් පසු කලෙක සිය අත්දැකීම් සමාලෝචනය කරමින් ලියා තැබුවා.

කාටූන් නිසා ළමා මනස අයාලේ යනවා යයි සිතන අයට මීනා අළුත් මානයක් පෙන්වා දෙනවා. තවත් කාටූන් නිර්මාණකරුවන් මේ මාර්ගයේ යනවා නම් කෙතරම් අපූරුද?

මීට වසර 15කට පමණ පෙර පාලිත ලක්‍ෂ්මන් ද සිල්වා ළමා අයිතිවාසිකම් විදහා දැක්වෙන කෙටි (විනාඩියේ) කාටුන් මාලාවක් නිර්මාණය කළා. සිබිල් වෙත්තසිංහගේ චිත‍්‍ර යොදා ගෙන කළ මේ නිර්මාණය සීමිත සම්පත් හරහා මීනා ගිය මග යන්නට ගත් දේශීය උත්සාහයක්.

 

Meena: Count your Chickens

Will Meena Leave School?

Meena: Too young to Marry

සිවුමංසල කොලූගැටයා #163: අභීත පෑනෙන් භාරතය කිති කැවූ කුෂ්වාන්ත් සිං

In this week’s Ravaya column (in Sinhala), I pay tribute to Khushwant Singh (1915-2014), writer and journalist who died on 20 March 2014 aged 99. He is best remembered for his satire, humour and trenchant secularism. I make special mention of his defiance of death threats from Sikh fundamentalists in the 1980s, and his vocal stand against all organised religions.

Khushwant Singh (1915-2014)
Khushwant Singh (1915-2014)

මොන යකකුට, දෙවියකුට හෝ රජයකටවත් බිය නොවී අභීතව දශක ගණනක් ලේඛන කලාවේ යෙදුණු ඉන්දීය ලේඛක කුෂ්වාන්ත් සිං (Khushwant Singh) 99 හැවිරිදිව 2014 මාර්තු 20 වනදා මිය ගියා.

ඔහුගේ දැඩි විවේචනවලට නිතර හසු වූ දේශපාලකයන්, කලාකරුවන් හා වෙනත් නාමධාරී ඉන්දියානුවන් හැම කෙනකු ම පාහේ මතභේද පසෙක ලා මේ ලේඛකයාට ප‍්‍රණාමය පුද කළා.

ඉංග‍්‍රීසිය මවුබස ලෙස හැසරවීමේ හපන්කම තිබූ ඉන්දීය ලේඛකයන් අතර මුල් තැන ගත් ඔහු තමන්ටම ආවේණික ශෛලියක් බිහි කළේ උපහාසය, කථාන්තර කීමේ හැකියාව හා සැමට ‘ටිකිරි ටොකු’ දීමේ දක්‍ෂකම හරහායි.

‘‘මා ඉන්දියානුවකු වන්නේ ඇයි?’’ යයි වරක් ලිපියක් ලියමින් ඔහු එයට මෙසේ පිළිතුරු දුන්නා. ‘‘මට ඒ ගැන අභිමතයක් තිබුණේ නැහැ. මා උපන්නේ මෙරටයි. හැබැයි උපදින්නට කලින් මගෙන් ඇසුවා නම් මීට වඩා ඉසුරුබර, මෙතරම් ජනාකීර්ණ නොවූ, කන බොන දේ ගැන මේ තරම් බොරු සීමා පනවා නොගත්, ආගම් අන්ධ ලෙස නොඅදහන වෙන රටක් මා තෝරා ගන්නවා!’’

ඔහුගේ ජීවන දර්ශනය මේ උත්තරයේ කැටි වී තිබුණා යයි කිව හැකියි. මවු රට, තමන්ගේ ජාතිය, සංස්කෘතික උරුමය හා බලයේ සිටින රජයන් හා පාලකයන් අදීනව හා තර්කානුකූලව විවේචනය කිරීමට සමත් වූ ඔහු කිසිදු තරාතිරමක් නොබලා ඕනෑ ම ජගතකු නිර්දය ලෙස උපහාසයට ලක් කිරීමට ද මැලි වූයේ නැහැ. විශේෂයෙන් උගත්කම, වංශවත්බව, තනතුරේ ලොකුකම ආදිය නිසා හිස උදුම්මා ගත් අය ඔහුගේ පෑන් පහරින් දිගට ම බෑට කෑවා.

වෘත්තීය ජීවිතය මුල් කාලයේදී නීතීඥයකු ලෙසත්, ඉන් පසුව ඉන්දීය විදේශීය සේවයේ නිලධාරියකු ලෙසත් කළක් ක‍්‍රියා කළ ඔහු 1950 ගණන්වල පටන් වෘත්තීය ලේඛකයකු හා පත‍්‍ර කලාවේදීයකු ලෙස කටයුතු කළා. ජීවිතයේ අඩසිවසකට වැඩි කලක් තිස්සේ පොත් අසූ ගණනක්, පුවත්පත් තීරු ලිපි (කොලම්) දහස් ගණනක් හා වෙනත් ලිපි ලේඛන විශාල සංඛ්‍යාවක් රචනා කළා.

මේ හැම එකකම සුවිශේෂී ගුණය වූයේ සරල, සුමට හා මිත‍්‍රශීලී වූ ඉංග‍්‍රීසි බසින් නිර්මාණය වීමයි. බොහෝ පොත පත කියවූ, දේශසංචාර කළ හා ශාස්ත‍්‍රීය නැඹුරුවක් තිබූ චරිතයක් වුවත් කුෂ්වාන්ත් ඉතිහාසය, දර්ශනවේදය, දේශපාලනය, සාහිත්‍යය හා කාලීන මාතෘකා රැසක් ගැන ගැඹුරු වූත්, තුලනාත්මක වූත් විග‍්‍රහයන් ලිව්වේ කාටත් තේරෙන බසින්.

Khushwant-Singh -  cartoon by Prabhakar Wairkar
Khushwant-Singh – cartoon by Prabhakar Wairkar

පත්තර කලාවට ආ විට ඔහු එයට සරිලන ශෛලියකින් කි‍්‍රයා කළා. 1970 දශකයේ ඉන්දියාවේ ජනප‍්‍රියම සඟරාව වූ ඉලස්ටේ‍්‍රටඞ් වීක්ලි ඔෆ් ඉන්ඩියා හි (Illustrated Weekly of India) කතුවරයා ලෙස ඔහු ජනප‍්‍රිය සංස්කෘතියට මුල් තැන දුන්නා. ව්‍යාපාරික, කලා ක්‍ෂෙත‍්‍රයන්ගේ අක‍්‍රමිකතා හෙළිදරවු කරන අතර බොරු ප‍්‍රතිරූප ගොඩ නගා ගෙන සිටි (බොල් පිළිම ආකාරයේ) නාමධාරින්ට එරෙහි වූවා.

කුෂ්වාන්ත්ගේ පත‍්‍ර කලාවේ සදාදරණීය කාලය වූයේ මේ සඟරාවේ කතුවරයා ලෙස කි‍්‍රයා කළ අවුරුදු නවයයි (1969-78). බාර ගන්නා විට සතියට පිටපත් 65,000ක් අලෙවි වූ සඟරාව මාස කිහිපයකින් හාර ලක්‍ෂය දක්වා වැඩි කිරීමට ඔහු සමත් වුණා. ටයිම්ස් ඔෆ් ඉන්ඩියා සමාගමට අයත්, 1880දී ඇරඹී මේ සඟරාව ඉන්දීය ජන සමාජයට ඉතා සමීප ප‍්‍රකාශනයක් බවට පත් වූයේ ඔහුගේ කාලයේයි.

බංග්ලාදේශයේ නිදහස් සටන (1971), ඔපෙක් තෙල් අර්බුදය (1973), ඉන්දියාවේ මර්දනකාරී හදිසි නීතිය (1975) හා පාකිස්ථානු අගමැති අලි බූතෝ එල්ලා මැරීම (1977) වැනි භාරතය හා ලොව කැළඹූ සිදුවීම් ගැන විමර්ශනාත්මකවත් සරලවත් විග‍්‍රහ කිරීමට සඟරාව සමත් වුණා. ලිපි ලේඛන ඔපවත් කරන්නට මනාව ඡායාරූප යොදා ගැනීමත් මරියෝ මිරැන්ඩා හා ආර් කේ ලක්‍ෂ්මන් වැනි චිත‍්‍ර/කාටුන් ශිල්පීන් සම්බන්ධ කර ගැනීමත් කළා.

ඉන්දිරා ගාන්ධි අගමැතිනියගේ හා ඇගේ පුත් සංජේ ගාන්ධිගේ හිතවතකු හා අනුගාමිකයකු වීම නිසා කුෂ්වාන්ත්ගේ ස්වාධීනත්වය හා විශ්වසනීයත්වය පළුදු වුණා. එහෙත් බලවත් අගමැතිනියක ලෙස ඉන්දිරා රට පාලනය කරන කාලයේ ඇය සමග ප‍්‍රසිද්ධියේත්, පෞද්ගලිකවත් වාද විවාද කරන්නත් ඇගේ සමහර දරදඬු ප‍්‍රතිපත්තිවලට එරෙහි වන්නත් හැකි පෞරුෂය කුෂ්වාන්ත්ට තිබුණා.

පසු කලෙක ඔහු ස්වංලිඛිත චරිතාපදානයේ කීවේ ඉන්දියානු දේශපාලනයේ හා රාජ්‍ය පාලනයේ බොහෝ වැරදුණු තැන්වලට මුල් වූයේ ඉන්දිරාගේ දරදඬු පාලන ශෛලිය බවයි.

IBN TV's tribute to Khushwant Singh played on the image of editor inside the light bulb - the graphic used by him when he edited Illustrated Weekly of India (1969-78)
IBN TV’s tribute to Khushwant Singh played on the image of editor inside the light bulb – the graphic used by him when he edited Illustrated Weekly of India (1969-78)

1980-83 වකවානුවේ ඔහු හින්දුස්ථාන් ටයිම්ස් (The Hindustan Times) පත‍්‍රයේ ප‍්‍රධාන කතුවරයා වුණා. නව දිල්ලියේ හා උතුරු ඉන්දියාවේ වඩාත් ප‍්‍රබල දිනපතා පුවත්පත වූ එහි කතුවරයාට සමන්ත ඉන්දියාවේ ම දේශපාලන හා ප‍්‍රතිපත්ති ප‍්‍රවාහයන්ට ලොකු බලපෑමක් කළ හැකියි.

ප‍්‍රබල ව්‍යාපාරික පවුලක් වූ බිර්ලාවරුන්ට අයත් මේ පත‍්‍රයේ කතුවරයා ලෙස කුෂ්වාන්ත් මාණ්ඩලික වාර්තාකරුවන්ට හා විශේෂාංග ලේඛකයන්ට හැකි තාක් කර්තෘ මණ්ඩල නිදහස හා වගකීම් දුන් බව ප‍්‍රකටයි. හිමිකරුවන්ගේ මැදිහත්වීම් සමනය කරන්නටත්, දේශපාලන බලපෑම් අවම කරන්නටත් ඔහු උත්සාහ කළා.

1980 දශකය මුලදී ඉන්දියාවේ අන්තවාදී සික්වරුන් පිරිසක් අකාලි ඩාල් පක්‍ෂය හරහා සංවිධානය වෙමින් කාලිස්ථාන් (Khalistan) නම් වෙනම රාජ්‍යයක් ඉල්ලා උද්ඝෝෂණ කළා. සම්භවයෙන් සික්වරයකු වුවත්, සික් සාංස්කෘතික උරුමය ගැන ආඩම්බර වුවත් කුෂ්වාන්ත් මේ ක‍්‍රියා මාර්ගය ප‍්‍රසිද්ධියේ විවේචනය කළා. මේ උද්ඝෝෂණය සික් ජනයාටත්, ඉන්දියාවටත් අහිතකර බව පෙන්වා දුන්නා.

රටේ ප‍්‍රසිද්ධතම සික්වරයකු ලෙස කුෂ්වාන්ත් ගත් මේ ස්ථාවරය ගැන අන්තවාදී සික් පිරිස දැඩි ලෙස කෝප වුණා. තර්කයට ප‍්‍රතිතර්කය මතු කරනු වෙනුවට ඔවුන් ඔහුට මරණ තර්ජන එල්ල කළා.

මේ වන විට ඔවුන් සන්නද්ධ අරගලයකට යොමු වී සිටි නිසා කුෂ්වාන්ත්ට පොලිස් ආරක්‍ෂාව ලබාදීමට ඉන්දීය රජය ක‍්‍රියා කළා. එහෙත් තර්ජන කිසිවකට නොසැළුණු කුෂ්වාන්ත් දිගින් දිගට ම තම සහෝදර සික්වරුන්ගේ අදුරදර්ශී ප‍්‍රචණ්ඩ පිළිවෙත් සිය පුවත්පත හරහා විවේචනය කළා.

කුෂ්වාන්ත් තමන්ට ලැබුණු මරණ තර්ජන ගැන තම ප‍්‍රකාශනයේ මෙසේ පළ කළා.

‘‘ගෙවී ගිය සතියේ දිනෙක මුද්‍රිත පත‍්‍රිකාවක් මට තැපෑලෙන් ලැබුණා. එහි කියා තිබුණේ එය ලැබෙන හැම දෙනාමත්, ඔවුන්ගේ පවුල්වල උදවියත් කාලිස්ථානයේ සතුරන් ලෙස හඳුනාගෙන ඇති බවත් දින දහයක් ඇතුළත ඔවුන් මරා දමන බවත්.’’

‘‘මෙයට පෙර සිවු වසරක් තිස්සේ විටින් විට දුරකථනයෙන් හෝ තැපෑලෙන් හෝ මෙයට සමාන මරණ තර්ජන මට ලැබී තිබෙනවා. එහෙත් මුද්‍රිත තර්ජනයක් ලැබුණු මුල් වතාව මෙයයි. එසේම නිශ්චිත දින ගණනක් ඇතුළත මරනු ලබන බවට කියන්නේත් පළමු වතාවටයි. මින් පෙර පරුෂ වචනයෙන් මට බැන වැදී අවසන් ගමනට සූදානම් වී සිටින්න යයි කීවා පමණයි.’’

‘‘මේ තර්ජන අතරමැද නොසැලී හා නිදි නොවරා මගේ වැඩ කර ගෙන යන්නට මා පුරුදුව සිටිනවා. මගේ වයසේ හැටියට රෝගාතුර වී මාස ගණනක් රෝහල්ගත වී ඔත්පලව සිට මිය යනවාට වඩා ඉක්මන් මරණයක් ලැබුණොත් මාත් එයට කැමතියි. එපමණක් නොවෙයි, මෙසේ මරා දමනු ලැබුවොත් මා වෘත්තියට දිවි පිදු වීරයකු ද වනවා. මා මේ බොරුවට වීරකම් කථා කරනවා නොවෙයි. සික්වරයකු වුවත් මා තරමක බියගුල්ලෙක්. මගේ ඝාතකයන් වන්නට කුරුමානම් අල්ලන උදවිය දන්නවා හරියට තර්කයක් හා වාදයක් දිනා ගන්නට බැරි කෙනකුගේ අවසාන තර්කය වෙඩි උණ්ඩය බව.’’

‘‘මා මුල සිටම විශ්වාස කළේත්, ප‍්‍රසිද්ධියේ ප‍්‍රකාශ කර සිටියේත් සික් ධර්මයේ හා සංස්කෘතියේ හරයන්ට කාලිස්ථාන සංකල්පය මුළුමනින්ම විරුද්ධ හා නොගැලපෙන බවයි. කිසිවකුගේ නිර්නාමික තර්ජනවලින් මේ මතය දැරීම හා එය පළ කිරීම මා නතර කරන්නේ නැහැ. ඔබට දැන ගන්නට ඕනෑ නම් මා ඔප්පු කර පෙන්වන්නම් මගේ පෑන ඔබ සතු කඩුවකට, රයිෆලයකට හෝ කලශ්නිකෝෆ් තුවක්කුවකට වඩා බලවත් බව.’’

‘‘හැබැයි මේ මුද්‍රිත තර්ජන පත‍්‍රිකාව එක් අතෙකින් මා සන්තාපයට පත් කළා. මෙබඳු පත‍්‍රිකාවක් මට පමණක් එවන්නට එය මුද්‍රණය කළ යුතු නැහැ. සිය ගණනක්, සමහර විට දහස් ගණනක් තවත් අයට මෙහි පිටපත් යවා ඇති. මේ තර්ජනකරුවන්ගේ ඝාතන ලැයිස්තුවේ මා සිටින්නේ පහලට වන්නට විය යුතුයි. මට වඩා වැදගත් ඉලක්කයන් බිලි ගත්තාට පසුව ඔවුන් මා හඹා එනු ඇති. මෙය මගේ ආත්මාභිමානයට පහරක්. කාගෙවත් ඝාතන ලයිස්තුවකට මා ඇතුළත් කරනවා නම් මා කැමතියි එහි මුලින්ම, ඉහළින්ම සිටින්නට. මගේ සැඟවුණු ඝාතකයෝ මට මේ අවසාන ගෞරවය ලබා දෙනු ඇතැයි මා සිතනවා.’’

indira_gandhiසික්වරුන්ගේ ශුද්ධ වූ රන් දෙවොල ඉන්දීය හමුදාව විසින් යටත් කිරීමෙන් සිදු වූ විශාල ලේ වැගිරීමට පළි ගැනීමක් වශයෙන් 1984 ඔක්තෝම්බර් 31 වනදා ඉන්දිරා ගාන්ධි අගමැතිනිය ඇගේ ම සික් ආරක්‍ෂකයන් දෙදෙනෙකු විසින් වෙඩි තබා ඝාතනය කරනු ලැබුවා.

හින්දුස්ථාන් ටයිම්ස් පත‍්‍රයේ කතුවරයා ලෙස තුන්වන වසරේ සේවා කාලය දිගු කරන විට හිමිකරු හා ප‍්‍රකාශක කේ. කේ. බිර්ලා ඉතා සුහදව කුෂ්වාන්ත්ගෙන් මෙසේ ඇසුවා. ‘‘සර්දා සාහිබ් (ලොකු මහත්තයා), විශ‍්‍රාම යන්න එහෙම කල්පනාවක් නැද්ද?’’

ඒ වන විට කුෂ්වාන්ත්ගේ වයස 69යි. ඔහු මෙසේ පිළිතුරු දුන්නා. ‘‘මා විශ‍්‍රාම ගන්නේ මගේ නිසල දේහය ගිනි දල්වන්ට රැගෙන යන විටයි.’’

අන්තිමේදී වයස 99ක් සපිරුණු පසුවත් ඔහු ලිවීම නතර කළේ නැහැ. වයස්ගත වීමත් සමග තරමක ශාරීරික දුබලතා මතු වුවත් ඔහු ඉතා හොඳ සිහියෙන් හා ධනාත්මක, උපහාසාත්මක මනසකින් දිගට ම පසු වූ බව සමීපතයෝ කියනවා.

හින්දුස්ථාන් ටයිම්ස් පත‍්‍රයට තමාගේ සතිපතා කොලම අවසානය දක්වා ම ලියුවා. කුෂ්වාන්ත්ගේ දේශපාලන ස්ථාවරයන් හා හිතවත්කම් ගැන ප‍්‍රතිවිරුද්ධ මත ඉන්දීය සමාජයේ කෙතරම් තිබුණත් ඔහුගේ කොලම මිතුරන්, පසමිතුරන් සැවොම නොවරදවා කියවූවා.

ඔහු ප‍්‍රධාන ප‍්‍රවාහයේ ඉන්දියානු සමාජයෙන් ඕනෑකමින් ම වෙනස් වූ තවත් සාධකයක් වූයේ නිර්ආගමික ස්ථාවරයයි. සික් උරුමය ප‍්‍රගුණ කරමින්, තලප්පාවක් පැළඳ හා ආවේණික රැවුලක් වවා සිටියත් ඔහු කිසිදා ආගමික වතාවත් හෝ පුද පූජාවලට සහභාගී වූයේ නැහැ. දේවවාද හෝ අදේවවාද හෝ මත පදනම් වූ කිසිදු සංවිධානගත ආගමක් නැතහොත් සාමයික දර්ශනයක් නොපිළිගත් ඔහු කීවේ හොඳ නරක පිළිබඳ හොඳම විනිශ්චය තමන්ගේ හෘදය සාක්‍ෂිය බවයි.

‘‘ආගම් සියල්ලේම මනෝමය මූලය වන්නේ නොදන්නා දේ ගැන මිනිසුන් තුළ පවතින බියයි’’ ඔහු කියා සිටියා. ‘‘දෙවියන් කියා කෙනෙකු සිටී ද නැත් ද යන්න ගැන පලකට නැති වාද කරනවා වෙනුවට අප සිහි තබා ගත යුතු වැදගත්ම කරුණ නම් කෙනකු හොඳ හෝ නරක හෝ චරිතයක් වීමට දෙවියන් පැවතීමේ අදාලත්වයක් නැති බවයි. කිසිදු ආගමක් ධර්මයක් නොඅදහන කෙනෙකුට වුව ද ඉතා හොඳ පුද්ගලයකු විය හැකියි. එමෙන්ම දිවා රාත‍්‍රී දෙවියන් අදහන වඳින පුදන තක්කඩියෝත් එමට සිටිනවා!’’

ඔහු 2012 හා 2013දී ලියා පළ කළ අන්තිම පොත් දෙකෙන් සිය නිර්ආගමික දර්ශනය වඩාත් පැහැදිලි කළා. සංවිධානගත ආගම්වල නිර්දය ලෙස පහර දීම ඔහු නතර කළේම නැහැ. සියළු ආගම්වල පූජකයන් පරපෝෂිත දුෂිතයන් හැටියට හඳුන්වා දුන්නා.

ඉන්දියාවේ සියළු ආගම් ගැන ගැඹුරු වූ ශාස්ත‍්‍රීය දැනුමක් තිබුණත් ඔහු එදිනෙදා චරිතගති සකස් කර ගත්තේ කෙලිලොල්, සැහැල්ලූ හා විනෝදකාමී ලෙසටයි. උගත්කමින් හිස උදුම්මාගත් පණ්ඩිතයන්ට හා උපාසකරාළලාට මෙය දරා ගන්නට අපහසු වුණා.

කුෂ්වාන්ත් ගැන තව බොහෝ දේ මෙනෙහි කළ හැකියි. ගතානුගතිකත්වයට, සුචරිතවාදයට හා දෛවවාදයට (fatalism) ප‍්‍රබල ලෙස එරෙහි වූ ඔහු තනි ගසක් තනි කරලක් මෙන් තමාට ආවේණික ජීවන රටාවක් හා ලේඛන කලාවක් දිගු ජීවිතය පුරා ප‍්‍රගුණ කළා. අන්තිමේදී ඔහු මිය ගියේ තම සොහොන් කොතේ ලිවිය යුතු වැකි ද රචනා කොටයි.

‘‘මෙතැන නිදන්නේ මිනිසුන්ට හෝ දෙවියන්ට තැකීමක්
නොකළ අයෙක්. ඔහුට ඔබේ කඳුළු නාස්ති කරන්න එපා.
ඔහු අමිහිරි දේ ලිවීමෙන් තෘප්තියක් ලැබූවෙක්.
මේ යකඩයා මැරුණ එක හොඳ යයි සිතා සැනසෙන්න!’’

Khushwant-Singh & his chosen epitaph

South Asian Coasts Reeling Under Pressure

News feature published in Ceylon Today broadsheet newspaper, 23 January 2014

South Asia Coastal Management Convention in Pondicherry - L to R Chandra Bhushan, Aurofilio Schiavina, Sunita Narain, Tahir Qureshi, Anil Premaratne
South Asia Coastal Management Convention in Pondicherry – L to R Chandra Bhushan, Aurofilio Schiavina, Sunita Narain, Tahir Qureshi, Anil Premaratne

South Asian Coasts Reeling Under Pressure

By Nalaka Gunawardene in Pondicherry, India

As economic development gathers pace in South Asia, its coastal regions are coming under pressure as never before. More ports, power plants and tourist resorts are jostling with fishermen and farmers.

Balancing livelihoods, economic growth and environmental conservation is the only way to avoid a major resource crisis, acknowledged participants at the South Asia Convention on Coastal Management held in Pondicherry, India, from 19 to 21 January 2014.

Over 70 senior government officials, researchers, civil society activists and journalists from Bangladesh, India, Maldives, Pakistan and Sri Lanka came together for this event, organised by Delhi-based Centre for Science and Environment (CSE) and Pondicherry-based citizen group, PondyCAN.

They reported how a disproportionately high share of South Asia’s industrialisation, urbanisation and tourism development is concentrated along its combined 11,240 km of coastline. In total, coastal areas support livelihoods of some 400 million South Asians through fisheries, tourism and other activities.

In many parts of the region, high population density exists alongside sensitive ecosystems – such as mangroves and coral reefs and river estuaries. This intensifies the challenge of managing coastal resources. Climate change impacts, already felt as extreme weather events, add to these pressures.

Participants discussed strategies for regulating coastal development, protecting coastal habitats and coping with climate change.

They agreed on the urgent need for improving scientific understanding of coastal regions, which begins with clearly defining, demarcating and mapping such areas. Evidence based policy making and effective regulation depend on such a knowledge base, currently lacking or inadequate.

“There is a need to strengthen regulatory systems, build capacity and do more research to better manage coastal challenges in South Asia,” said Sunita Narain, Director General of CSE.

In CSE’s view, she said, the most important intervention is to strengthen existing institutions to get them to deliver with greater transparency and accountability.

She added: “We need to balance conservation with benefits to local communities. We also need partnerships between conservation, development and livelihoods without which coastal resource management is not possible in a region like South Asia”.

Ibrahim Naeem, Director of the SAARC Coastal Zone Management Centre, located in the Maldives, explained the value of integrated coastal zone management (ICZM) in balancing competing interests.

Only such an approach can reconcile the many pressures faced by South Asia’s maritime countries including poverty, depleting resources, increasing hazards and large scale enterprises seeking quick profits from the coastal resources.

“We need to make sure these plans incorporate climate change to make them more meaningful to countries like ours,” he added.

Large scale infrastructure development projects are adding to other pressures. India – which already has 202 commercial ports and 27 thermal power plants on its coastline – is planning another 76 ports and 59 power plants. Over 70% of Sri Lanka’s tourist hotels are located in the coastal zone, with more coming up. The scramble for the coast is increasing in other countries, too.

Meanwhile, over two thirds of the world’s ship breaking takes place on open beaches in Bangladesh, India and Pakistan with little regard for worker health or environmental pollution. It is a highly hazardous industry with lucrative returns for operators.

Participants agreed on the need for the South Asian countries to share experiences and approaches and to learn from each other.

“It is important for South Asian countries to learn from each other’s successes and failures,” said Dr Anil Premaratne, Director General of Sri Lanka’s Coast Conservation Department.

Premaratne pointed out that laws and regulations are just one strategy for better managing coastal areas. Other strategies include awareness raising and public education, and the involvement of local communities in resource management and benefit sharing.

Participants also stressed the need for placing all scientific information and maps in the public domain. Right now, these are often trapped in state agencies or research institutes, with no easy access to researchers or other citizens.

Probir Banerjee, President PondyCAN, stressed that the “worst affected are the people living at the margins and the objective has to be to enhance livelihoods, and not compromise them.”