[Echelon column] Sri Lanka Plugging into the Sun, with caution

Column published in Echelon business magazine, November 2016 issue.

Cartoon by Ron Tandberg
Cartoon by Ron Tandberg

Plugging into the Sun, with caution

By Nalaka Gunawardene

 One of my favourite cartoons on energy was drawn by Australian cartoonist Ron Tandberg. It shows two men standing on a bare land and looking intently at the ground. Says one to the other: “There must be a source of energy down there!”

Overhead, meanwhile, the sun looms large and blazes away…

For too long, despite living on a tropical island, most of us have looked everywhere for our energy needs — except skywards. Is that about to change? Is the government’s new solar power drive likely to be a game changer?

Plugging to the sun is not entirely new: Sri Lanka has taken an interest in solar photovoltaic (PV) technology for over 40 years. The earliest PVs – which can turn sunlight into electricity — were installed in the village of Pattiyapola, in the Southern Province, where the United Nations set up a rural energy demonstration centre in 1975.

Those early prototypes had many problems which were fixed within a few years. By the mid-1980s, small, stand-alone solar PV units came on the market. This time, it was private companies that promoted these while the government’s power utility (CEB) was mildly interested.

In the late 1980s, three entrepreneurs – Lalith Gunaratne, Viren Perera and Pradip Jayewardene – pioneered local assembling and marketing of solar PVs. Their company, initially called Power & Sun (Pvt) Ltd, offered simple, easy-to-use solar units for rural homes that were not yet connected to the grid.

Branded as SUNTEC, their basic solar unit could power five light bulbs plus a radio and a (black and white) TV set. The introductory price in 1988 was LKR 7,000 (bulbs and battery cost extra). At the time, two thirds of all households did not have electricity so this generated much interest.

Grassroots Revolution

 Power & Sun not only sold domestic solar units, but also ran rural workshops that trained youth on the basics of solar energy and equipment maintenance. By reaching out to the grassroots through innovative marketing schemes and tech support, the SUNTEC team ushered in a quiet revolution.

They not only provided clean, safe and cheap energy to rural homes but in that process, also raised people’s aspirations. They were no longer beholden to politicians with promises of ‘gamata light’ (electricity for the village), a common but often unfulfilled promise. (Read full Suntec story at: http://tiny.cc/SunTec)

During the 1990s, other companies — and non-profits such as Sarvodaya and SoLanka — entered the domestic solar market. The World Bank came up with a credit mechanism for solar units through SEEDS, the economic arm of Sarvodaya. Thanks to these efforts, over 100,000 homes adopted solar PV within a dozen years.

“The establishment of community-based solar photovoltaic programmes by non-governmental organizations…has developed a novel approach to bridge the gap between this state-of-the-art technology and the remotely located end-users,” wrote Lalith Gunaratne, a pioneer in off-grid domestic solar power, in 1994.

But the early appeal of solar PV diminished as rural electrification intensified. In some areas, families who had taken loans for their solar PVs defaulted repayment after the grid reached them. Sarvodaya, for example, was left with lots of half-paid loans and second hand solar units.

See also:

Solar photovoltaics in Sri Lanka: A short history by Lalith Gunaratne

Sri Lanka solar power history in brief, by SELF

Nonetheless, that first phase of solar energy promotion holds valuable lessons still relevant today. For example, it’s not simply a matter of promoting PV technology but providing a package of training, maintenance support and on-going engagement with solar consumers.

Illustration by Echelon magazine
Illustration by Echelon magazine

Scaling up

While off-grid solar PV can still offer energy solutions to specific, isolated locations, a second solar revolution is urgently needed in cities and towns. It is the higher consuming homes, offices and other buildings that most drive the electricity demand which keeps rising by about 9% each year.

Bulk of the country’s electricity is generated using large scale hydro or thermal power plants (burning either oil or coal). The ratios vary from year to year according to data tracked by the regulator, the Public Utilities Commission of Sri Lanka (PUCSL). In a year of good rainfall, such as 2013, 50% of all electricity was generated using hydro, and another 9.85% through non-conventional renewables (NCR) like mini-hydro, wind, biomass and solar. Less than half came from thermal plants.

But in 2014, the last year for which PUCSL data has been released, hydro’s share dropped to 29.4% and NCR share remained about the same. The balance (over 60%) was generated by CEB’s oil or coal plants, complemented by private power producers burning oil.

The fuel bill weighs heavily on the country’s already overburdened budget. Low petroleum prices since 2014 have helped, but that is not a bankable option in the long term.

“Sri Lanka annually imports 2 MMT of crude oil, 4 MMT of refined petroleum products and 2.25 MMT of coal. This costs approximately 5 billion USD and covers 44% of the energy requirements. It also accounts to 25% of the import expenditure and almost 50% of the total export income,” wrote Chatura Rodrigo, research economist with the Institute of Policy Studies (IPS) in August 2015. (Petroleum also supports the transport sector that relies almost totally on this fuel source.)

Burning petroleum and coal also contributes to global warming and causes local air pollution – more reasons for phasing them down.

For all these reasons, scaling up NCR’s share of electricity generation mix is thus receiving more attention. This can happen at both power plant level (e.g. with wind power plants that could tap an estimated 400MW potential in Mannar), and also at household levels.

Decentralised solar power

Encouraging consumers to self-generate part of their electricity from renewables received a boost in 2009 with the introduction in net metering. This allows private individuals or companies to supply their surplus power – usually generated by solar panels — to the national grid, for which they receive ‘credits’ or rebates from the monthly bill. A two-way electricity meter enables this process.

During the past few years, hundreds of households and businesses have vastly reduced their electricity bills through this method. However, this made economic sense only to high end electricity users as the initial investment remained high.

"Soorya Bala Sangramaya" (Battle for Solar Energy) in Sri Lanka - image courtesy Ministry of Power and Renewable Energy
“Soorya Bala Sangramaya” (Battle for Solar Energy) in Sri Lanka – image courtesy Ministry of Power and Renewable Energy

The new solar energy drive, announced in August 2016, intends to change this. Known as “Soorya Bala Sangramaya” (Battle for Solar Energy), it is expected to make at least 20% of electricity consumers to also generate electricity using solar panels – they will be able to sell their excess to the national grid under a guaranteed tariff.

The new scheme will introduce two new concepts, viz:

  • Net Accounting, where a consumer will get paid in money if her solar-generated power is greater than what is consumed from the grid. Tariff is set at LKR 22 per unit (1 kilo Watt hour) for the first 7 years, and at LKR 15.50 thereafter.
  • Net Plus, where there is no link between how much electricity the consumer users from the grid (for which billing will happen), and how much of solar-generated electricity is supplied to the grid (which will be paid in full at the above rates).

The government’s plan is to add 220 MW of clean power from NCR to the country’s energy grid by 2020, which is about 10% of the country’s current daily electricity demand. Another 1,000 MW is to be added by 2025.

The solar PV technology market will be left to multiple private sector suppliers. In a recent TV talk show, deputy minister of power Ajith C Perera said national standards would soon be set for solar panels and associated technology.

Balancing acts

Currently, installing 1 kWh of solar generation capacity costs around LKR 200,000. Investing this much upfront will only make sense for those consuming 200 kWh or more. Under the current, multi-tier tariff system, those consuming up to 30 units of electricity a month pay LKR 7.85 per unit while those above 180 units have to pay LKR 45 per unit.

How much and how fast Soorya Bala Sangramaya can energise the solar PV market remains to be seen. The Ministry of Power is talking to banks to encourage easy credit. PUCSL will need to monitor these trends to ensure consumers’ interests are safeguarded.

Promising as they are, renewables are not a panacea for all energy our needs. Some limitations apply, such as cloudy days that reduce sunshine and dips in wind blowing. Their contribution to the grid needs to be balanced by power from more conventional sources. At least until storage systems get better.

“Renewables have an important role in any developing country energy mix as a part of the national energy supply security strategies,” says Lalith Gunaratne. “Yet, thermal energy technologies like oil, coal and gas will not go away in a hurry. Most of them, unless we have large hydro, will provide base load power from large centralised stations for two or three more decades.”

The energy sector can become a sink for large volumes of public and private funds — unless there is an effective regulatory process.

Science writer Nalaka Gunawardene is active on Twitter as @NalakaG and blogs at http://nalakagunawardene.com.

 

[op-ed]: The Big Unknown: Climate action under President Trump

Op-ed written for The Weekend Express broadsheet newspaper in Sri Lanka, 18 November 2016

The Big Unknown: Climate action under President Trump - By Nalaka Gunawardene, Weekend Express, 18 Nov 2016
The Big Unknown: Climate action under President Trump – By Nalaka Gunawardene, Weekend Express, 18 Nov 2016

What does Donald Trump’s election as the next President of the United States mean for action to contain climate change?

The billionaire non-politician — who lost the popular vote by more than a million votes but won the presidency on the basis of the electoral college — has long questioned the science underlying climate change.

He also sees political and other motives in climate action. For example, he tweeted on 6 November 2012: “The concept of global warming was created by and for the Chinese in order to make U.S. manufacturing non-competitive.”

Trump's tweet on 7 November 2012 - What does it mean for his administration?
Trump’s tweet on 6 November 2012 – What does it mean for his administration?

His vice president, Indiana governor Mike Pence, also does not believe that climate change is caused by human activity.

Does this spell doom for the world’s governments trying to avoid the worst case scenarios in global warming, now widely accepted by scientists as driven by human activity – especially the burning of petroleum and coal?

It is just too early to tell, but the early signs are not promising.

“Trump should drop his pantomime-villain act on climate change. If he does not, then, come January, he will be the only world leader who fails to acknowledge the threat for what it is: urgent, serious and demanding of mature and reasoned debate and action,” said the scientific journal Nature in an editorial on 16 November 2016.

It added: “The world has made its decision on climate change. Action is too slow and too weak, but momentum is building. Opportunities and fortunes are being made. Trump the businessman must realize that the logical response is not to cry hoax and turn his back. The politician in Trump should do what he promised: reject political orthodoxy and listen to the US people.”

It was only on 4 November 2016 that the Paris climate agreement came into force. This is the first time that nearly 200 governments have agreed on legally binding limits to emissions that cause global warming.

All governments that have ratified the accord — which includes the US, China, India and the EU — carry an obligation to contain global warming to no more than 2 degrees Centigrade above pre-industrial levels. Scientists regard that as the safe limit, beyond which climate change is likely to be both catastrophic and irreversible.

It has been a long and bumpy road to reach this point since the UN framework convention on climate change (UNFCCC) was adopted in 1992. UNFCCC provides the umbrella under which the Paris Agreement works.

High level officials and politicians from 197 countries that have ratified the UNFCCC are meeting in Marrakesh, Morocco, this month to iron out the operational details of the Paris Agreement.

Speaking at the Marrakesh meeting this week, China’s vice foreign minister, Liu Zhenmin, pointed out that it was in fact Trump’s Republican predecessors who launched climate negotiations almost three decades ago.

It was only three months ago that the world’s biggest greenhouse gas emitters – China and the US — agreed to ratify the Paris agreement during a meeting between the Chinese and US presidents.

Chandra Bhushan, Deputy Director General of the Centre for Science and Environment (CSE), an independent advocacy group in Delhi, has just shared his thoughts on the Trump impact on climate action.

“Will a Trump presidency revoke the ratification of the Paris Agreement? Even if he is not able to revoke it because of international pressure…he will dumb down the US action on climate change. Which means that international collaboration being built around the Paris Agreement will suffer,” he said in a video published on YouTube (see: https://goo.gl/r6KGip)

“If the US is not going to take ambitious actions on climate change, I don’t think India or Chine will take ambitious actions either.  We are therefore looking at a presidency which is going to push climate action around the world down the barrel,” he added.

During his campaign, Trump advocated “energy independence” for the United States (which meant reducing or eliminating the reliance on Middle Eastern oil). But he has been critical of subsidies for solar and wind power, and threatened to end regulations that sought to end the expansion of petroleum and coal use. In other words, he would likely encourage dig more and more domestically for oil.

“Trump doesn’t believe that renewable energy is an important part of the energy future for the world,” says Chandra Bhushan. “He believes that climate change is a conspiracy against the United States…So we are going to deal with a US presidency which is extremely anti-climate.”

Bhushan says Trump can revoke far more easily domestic laws like the Clean Power Plan that President Obama initiated in 2015. It set a national limit on carbon pollution produced from power plants.

“Therefore, whatever (positive) action that we thought was going to happen in the US are in jeopardy. We just have to watch and ensure that, even when an anti-climate administration takes over, we do not allow things to slide down (at global level action),” Bhushan says.

Some science advocates caution against a rush to judgement about how the Trump administration will approach science in general, and climate action in particular.

Nature’s editorial noted: “There is a huge difference between campaigning and governing…It is impossible to know what direction the United States will take under Trump’s stewardship, not least because his campaign was inconsistent, contradictory and so full of falsehood and evasion.”

We can only hope that Trump’s business pragmatism would prevail over climate action. As the Anglo-French environmental activist Edward Goldsmith said years ago, there can be no trade on a dead planet.

Candidate Trump on CNN
Candidate Trump on CNN

Communicating Climate Change: Going Beyond Fear, CO2 & COPs!

SRI LANKA NEXT 2016 International Conference on Climate Change - http://www.srilankanext.lk/iccch.php
SRI LANKA NEXT 2016 International Conference on Climate Change – http://www.srilankanext.lk/iccch.php

On 19 October 2016, I spoke on climate change communications to a group of Asian journalists and other communicators at a workshop organized by Sri Lanka Youth Climate Action Network (SLYCAN). It was held at BMICH, Colombo’s leading conventions venue.

It was part of a platform of events branded as Sri Lanka NEXT, which included the 5th Asia-Pacific Climate Change Adaptation Forum and several other expert consultations.

I recalled what I had written in April 2014, “As climate change impacts are felt more widely, the imperative for action is greater than ever. Telling the climate story in accurate and accessible ways should be an essential part of climate response. That response is currently organised around two ‘planks’: mitigation and adaptation. Climate communication can be the ‘third plank’ that strengthens the first two.”

3 broad tips on climate communications - from Nalaka Gunawardene
3 broad tips for climate communications – from Nalaka Gunawardene

I argued that we must move away from disaster-driven climate communications of doom and gloom. Instead, focus on climate resilience and practical solutions to achieving it.

We also need to link climate action to what matters most to the average person:

  • Cheaper energy (economic benefits)
  • Cleaner air (health benefits)
  • Staying alive (public safety benefits)

I offered three broad tips for climate communicators and journalists:

  • Don’t peddle fear: We’ve had enough of doom & gloom! Talk of more than just disasters and destruction.
  • Look beyond CO2, which is responsible for only about half of global warming. Don’t forget the other half – which includes some shortlived climate pollutants which are easier to tackle such action is less contentious than CO2.
  • Focus on local level impacts & responses: most people don’t care about UNFCCC or COPs or other acronyms at global level!
Global climate negotiations - good to keep an eye on them, but real stories are elsewhere!
Global climate negotiations – good to keep an eye on them, but real stories are elsewhere!

Finally, I shared my own triple-S formula for covering climate related stories:

  • Informed by credible Science (but not immersed in it!)
  • Tell authentic and compelling journalistic Stories…
  • …in Simple (but not simplistic) ways (using a mix of non-technical words, images, infographics, audio, video, interactive media)

Poor venue logistics at BMICH prevented me from sharing the presentation I had prepared. So here it is:

Changing Climate and Changing Minds: Challenges of Communicating Climate Change

Nalaka Gunawardene speaks at national conference on Sri Lanka's readiness for implementing the Paris Agreement. BMICH Colombo, 8 September 2016
Nalaka Gunawardene speaks at national conference on Sri Lanka’s readiness for implementing the Paris Agreement. BMICH Colombo, 8 September 2016

Climate change COP21 in December 2015 adopted the Paris Agreement to avoid, mitigate and adapt to climate change. Among many other solutions, Sri Lanka’s “intended nationally determined contribution” (INDC) has agreed to reduce 7% emissions from energy and transport and 23% conditional reductions by 2030.

Sri Lanka’s Centre for Environmental Justice in collaboration with the government’s Climate Change Secretariat, UNDP and Janathakshan held a national conference on “SRI LANKA’S READINESS FOR IMPLEMENTING PARIS CLIMATE AGREEMENT” on 7 and 8 September 2016 in Colombo. It was attended by over 200 representatives from government, civil society and corporate sectors.

I was asked to speak in Session 5: Climate Solutions, on “Climate communication and Behaviour changes”. This is a summary of what I said, and the PowerPoint presentation used.

L to R: Nalaka Gunawardene; Nalin Munasinghe, National Programme Manager at Sri Lanka UN-REDD Programme, and Uchita de Zoysa
L to R: Nalaka Gunawardene; Nalin Munasinghe, National Programme Manager at Sri Lanka UN-REDD Programme, and Uchita de Zoysa

As climate change impacts are felt more widely, the imperative for action is greater than ever. Telling the climate story in accurate and accessible ways should be an essential part of our climate response.

That response is currently organised around two ‘planks’: mitigation and adaptation. Climate communication can be the ‘third plank’ that strengthens the first two.

Encouragingly, more journalists, broadcasters, researchers and advocacy groups are taking up this challenge. They urgently need more media and public spaces — as well as greater resources — to sustain public engagement.

Sri Lanka’s Information, Education and Communication (IEC) Strategy for Climate Change Adaptation, which I was principally involved in preparing in 2010-11, has recognized how “IEC action can lead to better informed decisions and enlightened choices in both climate change mitigation and adaptation”.

The United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC), which Sri Lanka has signed and ratified, recognizes the importance of IEC. It calls for “improving awareness and understanding of climate change, and creating solutions to facilitate access to information on a changing climate” to winning public support for climate related policies.

The UNFCCC, through its Article 6, and its Kyoto Protocol, through its Article 10 (e), call on governments “to educate, empower and engage all stakeholders and major groups on policies relating to climate change”.

When strategically carried out, IEC can be a powerful force for change on both the ‘supply’ and ‘demand’ sides of climate adaptation and climate related public information. In this analogy:

  • ‘supply’ involves providing authentic, relevant and timely information to all those who need it, in languages and formats they can readily use; and
  • ‘demand’ means inspiring more individuals and entities to look for specific knowledge and skills that can help make themselves more climate resilient.

These two sides of the equation can positively reinforce each other, contributing significantly to Sri Lanka’s fight against climate change.

To be effective, climate communication also needs to strike a balance between alarmism and complacence. We have to place climate concerns within wider development and social justice debates. We must also localise and personalise as much as possible.

Dr M Sanjayan, vice president of development and communications strategy at Conservation International, a leading advocacy group, says environmentalists and scientists have failed to build sufficient urgency for action on climate change. He feels we need new communication approaches.

The Lankan-born science communicator wrote in 2013: “By focusing on strong narratives about peoples’ lives in the present rather than the future; by keeping stories local and action-oriented (solvable); and by harnessing the power of narrative and emotion, we have a better chance to build widespread public support for solutions.”

සිවුමංසල කොලුගැටයා #281: සූර්යබල සංග්‍රාමය සාර්ථක වීමට නම්….

Soorya Bala Sangramaya - සූර්යබල සංග්‍රාමය Image courtesy Ministry of Power and Renewable Energy, Sri Lanka
Soorya Bala Sangramaya – සූර්යබල සංග්‍රාමය Image courtesy Ministry of Power and Renewable Energy, Sri Lanka

In this week’s Ravaya column (in Sinhala, appearing in the print issue of 28 August 2016), I applaud the Sri Lanka government’s new solar power generation programme, and suggest ways in which it can be made more effective in securing energy independence of the nation.

The global trend, especially for domestic and small scale electricity users, is towards decentralized and distributed energy systems. In this scenario, users generate power on site, tapping into renewable sources available locally.

How can our tropical island plug into the sun, wind, trees and the ocean to meet more of our energy needs? Why don’t renewable energies produce a larger share of our energy mix? Who or what are the bottlenecks? I discuss these and other related issues in the column this week.

Self-generating electricity from renewables is slowly picking up, partly encouraged by the introduction in 2009 of net metering. This allows private individuals or companies to “sell” their surplus power to the national grid (the transaction happens in kind, not cash). A two-way electricity meter enables this process.

In August 2016, the Cabinet approved a community based solar power generation programme. Known as “Soorya Bala Sangramaya” (Battle for Solar Energy), it is expected to make at least 20% of electricity consumers to also generate electricity using solar panels – they will be able to sell their excess to the national grid under a guaranteed tariff.

Announcing the Cabinet decision, the government said: “Currently 50% of electricity production in Sri Lanka is done by renewable energy sources and it is expected to increase this percentage to 60% in 2020 and to 70% in 2030. Accordingly, it is required to build wind power plants of 600 MW and solar power plants of 3,000 MW within the next 10 years. It is expected to join consumers in power generation and to promote small solar power plants established on the roof of their houses by the project called ‘Soorya Bala Sangramaya’. It is expected to make at least 20% of consumers to produce electricity and it is expected pay for the excess electricity generated by the consumer.”

Read government document: Implementation of a community based power generation program “Soorya Bala Sangramaya” (Battle for Solar energy) to purchase electricity generated by the electricity customers

සූර්යබල සංග්‍රාමය සාර්ථක වීමට නම්.... http://ravaya.lk/?p=16851
සූර්යබල සංග්‍රාමය සාර්ථක වීමට නම්…. http://ravaya.lk/?p=16851

ජාතික රජයේ හැම ප්‍රතිපත්තියක්ම මා විවේචනය කරනවාදැයි මගේ පාඨකයෙක් ගිය සතියේ ඇසුවා. පොදු උන්නතිය වෙනුවෙන් බොහෝ දේ ප්‍රශ්න කළත් වැරදි සොයා ගෙන යාම මගේ අරමුණ නොවෙයි.

රජයට වසරක් පිරීම නිමිත්තෙන් මගේ අදහස් විමසූ එක් මාධ්‍ය ආයතනයකට මා කීවේ යහපත් ප්‍රතිපත්ති හා ක්‍රියාමාර්ග රැසක් කෙටි කලක් මේ රජය තුළ ගෙන ඇතත් ඒවා රටට සන්නිවේදනය කිරීම දුර්වල බවයි.

වන්දිභට්ටකරණය වෙනුවට තර්කානූකූලව හා නිර්මාණශීලීව සමාජය හා බෙදා ගත හැකි බොහෝ තොරතුරු රාජ්‍ය ආයතන තුළ සැඟවී තිබෙනවා.

රටේ බලශක්ති ප්‍රතිපත්තිය හා ප්‍රවේශය නවීකරණය කිරීම මෙවන් යහ ප්‍රවනතාවක්. පිටරටින් ගෙනෙන ඛණිජ තෙල් හා ගල් අඟුරු මත දැඩි ලෙස යැපීම වෙනුවට බලශක්ති ප්‍රභව විවිධාංගීකරණයකට යොමු වෙමින් තිබෙනවා. මෙය දිරිමත් කළ යුතුයි.

විදුලිබල හා පුනර්ජනනීය බලශක්ති අමාත්‍යංශය සූර්යබල සංග්‍රාමය නම් ව්‍යාපෘතියක් දියත් කොට තිබෙනවා. රටේ නිවාස දස ලක්ෂයකට සූර්ය බලය හරහා විදුලි ජනනය කිරීමේ හැකියාව ලබා දීම මෙහි අරමුණයි.

මේ ගැන 2016 අගෝස්තු 16 වනදා කැබිනට් තීරණ පිළිබඳ මාධ්‍ය ප්‍රකාශනයේ මෙසේ සඳහන් වූණා.

දැනට ශ්‍රී ලංකාවේ විදුලිබල නිෂ්පාදනයෙන් 50%ක පමණ ප්‍රමාණයක් පුනර්ජනනීය බලශක්ති ප්‍රභව මඟින් නිෂ්පාදනය කෙරෙන අතර, එම ප්‍රමාණය 2020 වන විට 60%ක් දක්වාද, 2030 පමණ වන විට 70%ක් දක්වාද වැඩි කිරීම රජයේ අපේක්ෂාවයි. මේ අනුව ඉදිරි වසර 10 ඇතුළත මෙගාවොට් 600ක පමණ සුළං බලාගාරද, මෙගාවොට් 3,000ක පමණ සූර්ය බලාගාරද ඉදි කිරීම අවශ්‍ය වේ.

 “මෙහිදී විදුලි පාරිභෝගිකයන්ද විදුලි නිෂ්පාදකයින් වශයෙන් විදුලි ජනන ක්‍රියාවලියට සම්බන්ධ කර ගනිමින් විශේෂයෙන්ම තම නිවෙස්වල වහල මත ඉදි කෙරෙන කුඩා සූර්ය බලාගාර ප්‍රවර්ධනය කිරීමේ වැඩසටහනක් සූර්ය බල සංග්‍රාමයනමින් ක්‍රියාවට නැංවීමට සැලසුම් කර ඇත.

 “මේ යටතේ විදුලි පාරිභෝගිකයින්ගේ 20%ක්වත් විදුලි නිෂ්පාදකයින් බවට පත් කිරීමට අපේක්ෂිත අතර, නිෂ්පාදනය කරනු ලබන අතිරික්ත විදුලිය සඳහා ගෙවීම් කිරීමටද නියමිතය.

බලශක්ති සන්සදය කියන හැටියට නිවෙස් මට්ටමේ සූර්ය බලය භාවිත කරන නිවාස ලක්ෂයකට වඩා දැනටමත් මෙරට තිබෙනවා.

1980 දශකය මැද පටන් මෙරට සූර්ය තාක්ෂණය ප්‍රවර්ධනය කරනු ලැබුවේ එවකට ජාතික විදුලි ජාලය අහලකටවත් නොපැමිණි දුර බැහැර ප්‍රදේශවල ජනයාට යම් මට්ටමක (ආලෝකයට මූලික වූ) විදුලිබලයක් ලබාදීමටයි. අද යථාර්ථය මීට වෙනස්.

විදුලිය නැති නිවෙසකට එය ලබා දෙන්නට සූර්ය කෝෂවලට හැකි වුවත් ධාරිතාවේ සීමා තිබෙනවා. විදුලි බල්බ, ටෙලිවිෂන්, රේඩියෝ ක්‍රියා කරන්න සෑහුනද ඉස්තිරික්කල ශීතකරන ආදියට කුඩා සූර්ය ඒකකවලින් ලැබෙන විදුලිය මදි. එහෙත් එයට ඉහළ ධාරිතාවේ, වැඩි මිළැති සූර්ය බල පද්ධති අද තිබෙනවා.

සූර්ය බලය නිවෙසක සවි කිරීමට යන වියදම එහි ධාරිතාව මත වෙනස් වනවා. වායුසමන යන්ත්‍ර ඇතුලුව වැඩි විදුලිය බලයකින් ක්‍රියා කරන උපකරණ පවා බල ගැන්විය හැකි තරම් ඉහල සූර්ය පුවරු පද්ධති (solar panel systems) අද තිබෙනවා. ඒත් මූලික පිරිවැය අධිකයි. මා දන්නා මධ්‍යම පාන්තික නිවෙසක විදුලි ඒකක 350-400ක් ජනනයට අවැසි තරම් සූර්ය පුවරු සවි කොට ගෙන තිබෙනවා.

බලශක්ති අමාත්‍යංශයේ වෙබ් අඩවියට අනුව සූර්ය කෝෂ වහලය මත සවි කර ගන්නා නිවාසවලට එයට යන මූලික වියදමට බැංකු ණය නිර්දේශ කිරීමට නියමිතයි. එසේම තම අවශ්‍යතාව ඉක්මවා විදුලිය ජනනය වන අවස්ථාවල එය ජාතික විදුලිබල ජාලයට සැපයීමේ පහසුකමද හිමිවනවා.

මෙයට පදනම 2010 දී මෙරට හඳුන්වා දුන් ශුද්ධ මනුකරණ (Net Metering) නම් ක්‍රමවේදයයි. මේ යටතේ නිවසේ විදුලිබල මීටරය ඉදිරියට මෙන්ම ආපස්සටත් යා හැකියි. මෙහිදී පාරිභෝගිකයා ජාතික විදුලි ජාලය බලශක්ති “ගබඩාවක්” ලෙස භාවිත කරනවා.

How Net Metering works
How Net Metering works

පාරිභෝගිකයා නිවසේ වහලය මත සවි කර ගන්නා සුර්ය බලශක්ති පැනල මගින් දිවා කාලයේ නිපදවන විදුලි අතිරික්තය, ජාතික විදුලිබල ජාලයට ලබා දෙනවා. වැඩිපුර විදුලිබල පාවිච්චි වන සන්ධ්‍යා හා රාත්‍රී කාලයේ තම පරිභෝජනය සදහා ජාලයෙන් විදුලිය ලබා ගන්නවා. මාසය අවසානයේ මුදල් ගෙවිය යුත්තේ තමන් වැඩිපුර භාවිත කර ඇති ඒකක ගණන සදහා පමණයි.

ශුද්ධ මනුකරණ සංකල්පය මෙරට පිළිගැනීමෙන් පසු විදුලිබල මණ්ඩලය CEB මෙන්ම සමහර නාගරික ප්‍රදේශවලට විදුලිය බෙදන LECO සමාගම ද යම් කොන්දේසිවලට යටත්ව මෙය ක්‍රියාත්මක කරනවා.

එහෙත් ජාලයට දුන් විදුලි ඒකක ගණනට වඩා අඩුවෙන් පාරිභෝගිකයා එයින් විදුලිය යළි ගත හොත් ඒ සදහා පාරිභෝගිකයාට මුදල් නොගෙවයි. (එම ඒකක ගණන ඉදිරි මාසවලදී පරිභෝජනයට ගත හැකියි.)

දැනට ක්‍රියාත්මක වන ශුද්ධ මනුකරණ ක්‍රමවේදය විදුලි ඒකක 200කට වඩා පරිභෝජනය කරන ඕනෑම විදුලි පාරිභෝගිකයකුට වාසිදායකයි.

එහෙත් මේ වසරේ සිට හදුන්වා දෙන නෙට් එකවුන්ටින් (Net Accounting) නව ක්‍රමයේදී පාරිභෝගිකයා වැඩිපුර නිපදවන විදුලි ඒකක සදහා

CEB/LECO ගෙවීමටද නියමිතයි. එම ක්‍රමය මගින් අඩු විදුලි ඒකක සංඛ්‍යාවක් භාවිත කරන විදුලි පාරිභෝගිකයන්ට අමතර ආදායමක් උපයා ගැනීමට හැකි වනවා.

අලුතින් එකතු වන තවත් ක්‍රමවේදයක් නම් Net Plus. එනම් වහල මත සූර්ය බලශක්තියෙන් විදුලිය නිෂ්පාදනය කරන නිවාස, එසේ ජනනය කරන සමස්ත විදුලි ඒකක ගණන ජාතික විදුලි ජාලයට ලබා දුන් විට එයට යම් සම්මත මිළක් ගෙවීම.

මෙහිදී ශුද්ධ මනුකරණ ක්‍රමය යටතේ මෙන් නොව පාරිභෝගිකයාගේ ජනනය, විදුලි පරිභෝජනයෙන් නිදහස්. ඒ අනුව පාරිභෝගිකයා තම පරිභෝජනයට පවතින ගාස්තු ක්‍රමය යටතේ විදුලි ගාස්තු ගෙවිය යුතු අතර ඔහුගේ මුළු විදුලි ජනනයම CEB/LECO විසින් යම් ගණන්වලට මිළයට ගන්නවා.

සූර්යබල සංග්‍රාමය නිසි ලෙස ක්‍රියාත්මක වූ විට රටේ නිවාස දස ලක්ෂයක් කුඩා විදුලිබලාගාර බවට පත් වන බවයි බලශක්ති අමාත්‍යවරයා හා නියෝජ්‍ය අමාත්‍යවරයා කියන්නේ.

එසේම සමහරක් මේ නිවාසවලට තමන්ගේ සමස්ත විදුලි පරිභෝජනයට වඩා සූර්ය බලශක්තිය නිපදවා ජාතික ජාලයට සපයා අමතර ආදායමක් ලද හැකි යයි ඔවුන් කියනවා.

ආර්ථීකයටත්, ජන සමාජයටත් එක සේ වැදගත් මේ ව්‍යාපෘතිය නිලධාරිවාදයට යට වීමට ඉඩ නොදී නිසි ලෙස සන්නිවේදනය කොට ක්‍රියාත්මක කිරීම අත්‍යවශ්‍යයි.

පාරිභෝගිකයන් ලෙස අප සැවොම සොයන්නේ ආරක්ෂිත, පිරිසිදු, දිගටම ලැබෙන හා ලාබදායක බලශක්තියයි. මේ අවශ්‍යතා පිරිමසන හොඳම ශක්ති විශේෂය නම් විදුලි බලයයි.

2015 සැප්තැම්බර් වන විට රටේ දිස්ත්‍රික්ක 4ක් (මඩකලපුව, මන්නාරම, කිලිනොච්චි හා මුලතිව්) හැර අන් සියල්ලේම 90%කට වැඩි විදුලිබල ආවරණයක් තිබූ බව බලශක්ති අමාත්‍යංශ වෙබ් අඩවිය කියනවා.

2012 ජන සංගණනයට අනුව රටේ නිවාස ඒකකවලින් 87%ක් ආලෝකය සඳහා විදුලිබලය යොදා ගත් අතර භූමිතෙල් 12.2%ක්, සූර්ය බලය 0.6% ක් හා අනෙකුත් ප්‍රභවයන් 0.2% ක් වාර්තා වුණා.

මෑත දශකවල විදුලිබල ජාතික ජාලයේ ආවරණය බෙහෙවින් පුළුල් වූවත් විදුලිබලය තව දුරටත් ලාබදායක නැහැ. ගමට ලයිට් ආවත් එය භූක්ති විඳින්නට අවශ්‍ය මූලික ආයෝජනය හා මාසික වියදම දැරීමට නොහැකි පවුල් එමට සිිටිනවා.

අනෙක් අතට වැඩි වන විදුලිබල ඉල්ලුමට සරිලන සැපයුමක් ජනනය කිරීම රජයට ලොකු අභියෝගයක්. ඉතා හොඳ වර්ෂාපතනයක් ලබන වසරකදී වුවත් සමස්ත ඉල්ලුමෙන් 40%කට වඩා ජල විදුලි බලාගාරවලින් ජනනය කරන ගත නොහැකියි.

ඉතිරියෙන් බහුතරයක් ජනනය කැරෙන්නේ ඛණිජතෙල් හා ගල් අඟුරු යොදා ගෙනයි. මේවා දේශීයව හමු නොවන නිසා විදේශයන්ගෙන් මිළට ගත යුතුයි. ඒවා දහනයෙන් පිට වන කාබන්ඩයොක්සයිඩ් වායුව ගෝලීය උණුසුම්වීමට දායක වනවා.

ටිකෙන් ටික හෝ මේ ඛණිජතෙල් හා ගල් අඟුරු මත යැපීම අඩු කළ යුතු බව කලෙක සිටම සමහර විද්වතුන් පෙන්වා දී තිබෙනවා. අපට දේශීයව සම්පාදනය කර ගත හැකි පූනර්ජනනීය හෙවත් සුනිත්‍ය බලශක්ති ප්‍රභවයන් (renewable energy sources) දියුණු කර ගැනීම ගැන 1970 ගණන්වල පටන් කථා කළත් ප්‍රගතිය සීමිතයි.

මෙයට හේතු රැසක් තිබෙනවා. ජල විදුලිය හැරුණු කොට අනෙකුත් සුනිත්‍ය බලශක්ති සඳහා තාක්ෂණය ප්‍රචලිත  නොවීම හා මිළ අධිකව පැවතීම එකක්. (මෙය පසුගිය දශකයේ බෙහෙවින් වෙනස් වී තිබෙනවා.)

තව ප්‍රධාන හේතුවක් නම් විදුලි බල මණ්ඩලයට සුනිත්‍ය ප්‍රභවයන් ගැන සැබෑ උනන්දුවක් නොතිබීමයි.

මහා පරිමාණ, මධ්‍යගත බලශක්ති ජනනයේ මානසිකත්වයට මුළුමනින්ම නතු වූ විදුලිබල මණ්ඩලය විකල්ප බල ශක්ති ගැන කවදත් දැරුවේ අවඥා සහගත ආකල්පයක්. මෙය වෙනස් කිරීමට බොහෝ බලශක්ති අමාත්‍යවරුන්ට පවා හැකි වූයේ නැහැ.

මෙයින් ඔබ්බට යන දිගු කාලීන වූත්, වඩාත් පරිසර හිතකාමී වූත් බලශක්ති පිළිවෙතකට සංක්‍රමණය වීමේ පෙර නිමිති තිබෙනවා. සූර්යබල සංග්‍රාමය එැන්නක්.

එහෙත් මාධ්‍ය ප්‍රචාරණයෙන් ඔබ්බට ගිය තාක්ෂණික උපදෙස් හා මූල්‍ය පහසුකම් නිලධාරිවාදයෙන් තොරව සපයන ව්‍යාපෘති කළමනාකරණයක් එහි සාර්ථකත්වයට අවශ්‍යයි. යහපත් සංකල්ප අසංවේදී හෝ සංකීර්ණ හෝ ක්‍රමවේදයන් හරහා ක්‍රියාත්මක කිරීමට ගොස් අසාර්ථක වීමේ අත්දැකීම් මෙරට විවිධ ෙක්ෂත්‍රවල අපට හමු වනවා.

සූර්ය බලශක්ති ප්‍රවර්ධනයට අදාළ සමාජ විද්‍යාත්මක හා ආර්ථීක විද්‍යාත්මක සාධක තිබෙනවා. සූර්ය තාක්ෂණය සංකීර්ණ එකක් නොවූවත් යම් නඩත්තු කිරීමක් හා තාක්ෂණික දැනුමක් අවශ්‍යයි.

Cartoon by Ron Tandberg
Cartoon by Ron Tandberg

සූර්ය බලය ගෘහස්ත මට්ටමින් විදුලිබල ජනනයට යොදා ගැනීමේ වසර 30කට ආසන්න අත්දැකීම් මෙරට තිබෙනවා. මේ අත්දැකීම් ලැබුවේ එම ක්ෂේත්‍රයේ පුරෝගාමී වූ පෞද්ගලික සමාගම්  හා රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන විසින්. (මේ ඉතිහාසය ඉදිරි තීරු ලිපියක සැකෙවින් විස්තර කිරීමට මා අදහස් කරනවා.)

සර්වෝදය, සෝලංකා, පවර් ඇන්ඩ් සන්, Solar Electric Light Fund ආදී දෙස් විදෙස් ආයතන මෙරට නිවාස මට්ටමේ සූර්ය බලශක්ති ප්‍රවර්ධනයේ පුරෝගාමීන්. ඔවුන් උගත් පාඩම්වලින් අද ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයන්ට හා නිලධාරීන්ට ප්‍රයෝජන ගත හැකියි.

සූර්ය කෝෂ හා සම්බන්ධිත තාක්ෂණය මෙරටම නිපදවා ගන්නවාද? නැත්නම් චීන, ජර්මන් හෝ වෙනත් සැපයුම් කරුවන්ගෙන් ලබා ගන්නවා ද? මෙරට සූර්ය තාක්ෂණයට අත හිත දීමට අපේ බැංකු කොතරම් උත්සුක වේද? සමස්ත සුනිත්‍ය බලශක්ති ක්ෂේත්‍රය නිසි නියාමනයට හා විමර්ශනයට ලක් කිරීමට මහජන උපයෝගිතා කොමිසමට (PUCSL) හැකි ද?

ගතවූ වසර 25කට අධික කාලය තුළ සුනිත්‍ය බලශක්ති ගැන මා විවිධ මාධ්‍යවලින් මෙවැනි ප්‍රශ්න මතු කොට තිබෙනවා. මේ ප්‍රශ්න අසන්නේ කිසිවකු අපහසුතාවට පත් කිරීමට නොව යහපත් ප්‍රතිපත්ති ප්‍රශස්තව ක්‍රියාත්මක වනු දැක්මේ පොදු අරමුණින්.

Read also: සූර්ය බලයෙන් ඔබේ විදුලි බිල සුන් කල හැකිද? ඔබ දැන ගත යුතු කරුණු 9ක්

Image courtesy Aniwa.lk Image source - www.aniwa.lkwp-contentuploads201609SolarPower-05.jpg
Image courtesy Aniwa.lk
Image source – http://www.aniwa.lkwp-contentuploads201609SolarPower-05.jpg

සිවුමංසල කොලූගැටයා #213: පරමාණු භීතිකාවෙන් තොරව න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණය තේරුම් ගනිමු!

atom_colorOn 16 February 2015, India and Sri Lanka signed a bilateral agreement to cooperate in peaceful uses of nuclear technology. Under this, India will help the island nation build its nuclear energy infrastructure, upgrade existing nuclear technologies and train specialised staff. The two countries will also collaborate in producing and using radioactive isotopes.

On the same day, Reuters news agency reported: “India could also sell light small-scale nuclear reactors to Sri Lanka which wants to establish 600 megawatts of nuclear capacity by 2030”. Sri Lanka has no nuclear reactors, even though the option has been under discussion for some years.

The full text of the Indo-Lanka nuclear agreement has not been made public. Sri Lanka’s minister of power and energy clarified that it does not allow India to unload any radioactive wastes in Sri Lanka. He also assured that all joint activities will comply with standards and guidelines set by the IAEA.

In this week’s Ravaya column (in Sinhala, published in issue of 29 March 2015), I look at nuclear power generation and nuclear technologies used in medicine, agriculture, industry and construction, etc. I advocate moving away from shrilly rhetoric and call for an informed discussion and debate on nuclear related issues.

I covered similar ground in English here:

SciDev.Net, 28 Feb 2015: Critical nuclear issues in South Asia

radioactiv

ජනාධිපති මෛත‍්‍රීපාල සිරිසේනගේ ඉන්දියානු නිල සංචාරය අතරතුර 2015 පෙබරවාරි 16 වනදා ඉන්දු-ලංකා සාමකාමී න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණ සහයෝගීතා ගිවිසුමක් අත්සන් කරනු ලැබුවා. මෙය එම සංචාරයේ වැදගත් ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙස දෙරටේම මාධ්‍ය හඳුන්වා දුන් අතර ඒ ගැන විවිධ ප‍්‍රතිිචාර හා විග‍්‍රහයන් පළ වුණා.

මේ සහයෝගීතා ගිවිසුම හරහා මෙරට න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණය යොදා ගැනීමට ඇති යටිතල පහසුකම් වැඩි දියුණු කිරීමටත්, විශේෂඥ පුහුණුවක් අපේ අදාළ ශිල්පීන් හා වෘත්තිකයන්ට ලබාදීමටත් ඉන්දියාවේ උපකාර ලැබෙනවා. එසේම විකිරණශීලී සමස්ථානික (radioactive isotopes) නම් වන න්‍යෂ්ටික ද්‍රව්‍ය නිපදවීමටත්, භාවිත කිරීමටත් දෙරට හවුලේ ක‍්‍රියා කරනු ඇති.

සාක් කලාපයේ විද්‍යා හා තාක්ෂණික ක්ෂේත‍්‍රවලින් ඉදිරියෙන්ම සිටින ඉන්දියාව සමග මෙසේ සහයෝගීතාවට එළඹීම අපට ප‍්‍රයෝජනවත් පියවරක්.

මේ ගිවිසුම හරහා ඉන්දියාවේ න්‍යෂ්ටික අපද්‍රව්‍ය කිසිසේත්ම මෙරට බැහැර කිරීමට ඉඩ නොදෙන බව විදුලිබල හා බලශක්ති අමාත්‍යවරයා අවධාරණය කළා.

න්‍යෂ්ටික මාතෘකාව ගැන ඕනෑම කතාබහකදී සැකය, බිය හා ත‍්‍රාසය එයට එක් කිරීම සමහරුන්ගේ සිරිතයි. මේ නිසා අනුමාන හෝ කුමන්ත‍්‍රණවාදී කතා වෙනුවට කරුණු හා තර්ක මත පදනම් වී න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණ ක්ෂේත‍්‍රය අවබෝධ කර ගැනීම වැදගත්.

පරමාණු බෝම්බ, න්‍යෂ්ටික බලශක්තිය හා බහුවිධ ප‍්‍රයෝජන ලබා දෙන න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණය යනු එකිනෙකට වෙනස් ක්ෂේත‍්‍රයන් තුනක්. පරමාණුවේ න්‍යෂ්ටික අන්තර්ගතය පිළිබඳ විද්‍යාත්මක දැනුම මත පදනම් වූවත් මේවායේ භාවිතයන් හා අරමුණු අතර පැහැදිලි වෙනස්කම් තිබෙනවා.

පරමාණු බෝම්බ මිනිසා විසින් නිපදවා ඇති බිහිසුණුම අවියක්. දෙවන ලෝක යුද්ධ සමයේ මුල් වරට තනනු ලදුව 1945 අගෝස්තුවේදී ජපානයේ හිරෝෂිමා හා නාගසාකි දෙනුවරට පරමාණු බෝම්බ දෙකක් හෙළනු ලැබුවා. එයට වඩා අතිශයින් බලවත් පරමාණු බෝම්බ සතු රටවල් ගණනාවක් තිබෙනවා.

2014 estimate of the world's nuclear weapons. Image from: http://walizahid.com/2014/07/pakistan-15th-most-powerful-military-in-the-world/
2014 estimate of the world’s nuclear weapons. Image from: http://walizahid.com/2014/07/pakistan-15th-most-powerful-military-in-the-world/

දකුණු ආසියාවේ ඉන්දියාව හා පකිස්ථානය යන දෙරටද මේ ගණයට ඇතුළත්. න්‍යෂ්ටික අවි ප‍්‍රචලිත වීම සීමා කරන ජාත්‍යන්තර සම්මුතිවලටද බැඳී නොමැති මේ දෙරට අතර දශක ගණනාවක් ඇදී යන භයානක න්‍යෂ්ටික අවි තරගයක් තිබෙනවා.

මේ දෙරටේම න්‍යෂ්ටික අවි ද නිපදවා ඇතත් ඒවා කීයක් තිබේද, පිපිරීම් ධාරිතාව කොපමණ ද යන්න හෙළිදරව් වී නැහැ. සාර්ක් කලාපයේ න්‍යෂ්ටික අවි සන්නද්ධ දෙරටම තම මිලිටරි හා අනෙකුත් න්‍යෂ්ටික භාවිතයන් ගැන එතරම් විවෘතභාවයක් දක්වන්නේද නැහැ.

න්‍යෂ්ටික බලශක්තිය යනු පරමාණුවේ ඇතුළත කැටි වූ ප‍්‍රබල ශක්තිය සීරුවෙන් මුදචා හැර එයින් විදුලිබලය නිපදවීමයි. මෙය වාණිජ මට්ටමින් කිරීම ඇරඹුණේ 1950 දශකයේදී.

න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණය ශ‍්‍රී ලංකාවට අලූත් දෙයක් නෙවෙයි. මේ විෂයට අදාළ එක්සත් ජාතීන්ගේ විශේෂඥ ආයතනය වන ජාත්‍යන්තර පරමාණු බලශක්ති ඒජන්සිය (International Atomic Energy Agency, IAEA) ආරම්භ වූ 1957 වසරේ පටන්ම ශ‍්‍රී ලංකා රජය එහි රාජ්‍ය මටට්මේ සාමාජිකයකු වූවා. එම ආයතනයෙන් මෙරටට ආ විශේෂඥයන්ගේ උපදෙස් මත 1962දී කොළඹ සරසවියේ විකිරණශීලී සමස්ථානික කේන්ද්‍රයක් පිහිටවනු ලැබුවා.

න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණය ජන ජීවිතයට හා ජාතික සංවර්ධනයට යොදා ගැනීම සඳහාම කැපවුණු ශ‍්‍රී ලංකා පරමාණු බලශක්ති අධිකාරිය පාර්ලිමේන්තු පනතකින් ස්ථාපිත කළේ 1969දී. එහි මුල්ම සභාපතිවරයා වූයේ කොළඹ සරසවියේ ද උපකුලපති වූ කීර්තිමත් විද්‍යාඥ මහාචාර්ය පී. පී. ජී. එල්. සිරිවර්ධනයි.

පරමාණු බලශක්ති අධිකාරිය (2014 පටන් පරමාණුක බලශක්ති මණ්ඩලය) ක‍්‍රමානුකූලව මෙරට න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණ භාවිතයන් ප‍්‍රවර්ධනය කළා. වඩාත් ප‍්‍රකට භාවිතයන් ඇත්තේ වෛද්‍ය විද්‍යාවේයි. එක්ස්-රේ (එක්ස් කිරණ) හරහා ශරීරය තුළ අවයව පිළිබඳ අධ්‍යයනය රෝග නිශ්චයේදී බහුලව කරන්නක්.

මෙයින් ඔබ්බට යන වඩාත් සංකීර්ණ පරිලෝකනය කිරීම් (ස්කෑනිං) සඳහා යොදා ගන්නා යන්ත‍්‍රවලද විකිරණශීලී සමස්ථානික භාවිත කෙරෙනවා. මේවා ආරක්ෂිතව භාවිතය ගැන මෙරට රෙගුලාසි පැනවූයේ 1975දී.

කොළඹ ජාතික රෝහලේ න්‍යෂ්ටික වෛද්‍ය කටයුතු 1983දී ඇරඹුණා. අද වන විට රාජ්‍ය හා පෞද්ගලික රෝහල් ගණනාවක න්‍යෂ්ටික වෛද්‍ය විද්‍යා තාක්ෂණය පුළුල්ව යොදා ගැනෙනවා.

Radiation-Therapy WideShot(Cropped) එතරම් ප‍්‍රකට නොවුවත් තවත් ක්ෂේත‍්‍ර ගණනාවක න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණය යොදා ගැනෙනවා. ගොඩනැගිලි හා මහ පරිමාණ ඉදි කිරීම් කර්මාන්ත, කෘෂිකර්ම පර්යේෂණ (විශේෂයෙන් සත්ත්ව පාලනයට අදාළව) ආදී ක්ෂේත‍්‍රයන්හි සියුම් විමර්ශන හා වෙනත් අවශ්‍යතා සඳහා විශේෂඥ මට්ටමේ න්‍යෂ්ටික භාවිතයන් රැසක් තිබෙනවා.

ඉන්දු-ශ‍්‍රී ලංකා න්‍යෂ්ටික ගිවිසුම අත්සත් කළ රජයන් දෙකම එය ප‍්‍රසිද්ධියට පත් කොට නැහැ. එහෙත් එහි අන්තර්ගතය ගැන සාරාංශයක් න්‍යෂ්ටික බලශක්ති මණ්ඩලය වෙබ් අඩවියේ පළ වී තිබෙනවා. http://goo.gl/uYUN8o

පරමාණුක බලශක්ති නියාමන කවුන්සිලය (Sri Lanka Atomic Energy Regulatory Council) මෑතදී පිහිට වූ රාජ්‍ය ආයතනයක්. එහි අධ්‍යක්ෂ අනිල් රංජිත් ‘සන්ඬේ ටයිම්ස්’ පත‍්‍රයට කීවේ ඉන්දු-ශ‍්‍රී ලංකා න්‍යෂ්ටික ගිවිසුම න්‍යෂ්ටික බලාගාර ගැන කොතැනකවත් ආවරණය නොකරන බවයි. ‘මේ ගිවිසුම හරහා සාමකාමී න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණය දියුණු කිරීමට අප ඉන්දියානු උපකාර ලබනවා. වෛද්‍ය හා කාර්මික ක්ෂේත‍්‍ර මෙයින් ප‍්‍රයෝජන ලබනු ඇති’ ඔහු කියනවා.

ගිවිසුම අධ්‍යයනය කළ අය කියන්නේ න්‍යෂ්ටික ආරක්ෂාව පිළිබඳ දැනට ඇති බලපවත්නා ජාත්‍යන්තර සම්මුති දෙරටම අත්සන් කර ඇති බව ගිවිසුමේ පූර්විකාවේම සිහිපත් කරන බවයි.

එහෙත් මේ ගිවිසුම කිසි තැනක ඉන්දියානු න්‍යෂ්ටික බලාගාරයක අනතුරක් සිදු වුවහොත් එයින් එරරට මතු වන වගකීම හා එයට වන්දි ගෙවීම ආවරණය කර නැහැ.

මෙය අතපසුවීමක් නොව හිතාමතාම මඟ හැරීමක් බව සිතිය හැකියි. මේ ගිවිසුම මාස ගණනාවක් තිස්සේ දෙරටේ ජ්‍යෙෂ්ඨ නිලධාරීන් අතර සාකච්ඡා කොට එකඟ වූවක්.

Nuclear Power Plants in India - official map 2014
Nuclear Power Plants in India – official map 2014

ඉන්දියාව තම විදුලිබල ජනනය සඳහා න්‍යෂ්ටික බලාගාර ඉදිකිරීම ඇරඹුවේ 1960 දශකයේයි. බටහිර රටවල් න්‍යෂ්ටික බලාගාර සඳහා මුල් යුගයේ ඉන්දියාවට තාක්ෂණික ආධාර දුන්නේ මිලිටරි අවශ්‍යතා සඳහා න්‍යෂ්ටික බෝම්බ නිපදවීමට යොමු නොවනු ඇතැයි යන අවබෝධය ඇතිවයි. එහෙත් 1974දී ඉන්දියාව ‘සාමකාමී න්‍යෂ්ටික බෝම්බයක්’ අත්හදා බැලූ අතර බොහෝ කොට රහසිගත වූ න්‍යෂ්ටික අවි වැඩපිළිවෙළක් කලක සිට එරට ක‍්‍රියාත්මක වනවා.

එරට අති විශාල විදුලිබල ඉල්ලූම සපයා ගැනීමට වැඩි වැඩියෙන් විදුලි බලාගාර තැනීමේ අභියෝගයක් තිබෙනවා. ජල විදුලිය, ගල් අඟුරු හා ඞීසල් බලාගාර මෙන්ම න්‍යෂ්ටික බලාගාර ද තැනීම එරට බලශක්ති සැලසුමේ කොටසක්. (එසේම 2022 වනවිට සූර්ය බලයෙන් මෙගාවොට් 100,000ක් විදුලිය ජනනය කිරීමට එරට සැලසුම් කරනවා.)

2014 අග වනවිට න්‍යෂ්ටික විදුලි බලාගාර සංකීර්ණ 7ක් ඉන්දියාවේ විවිධ ප‍්‍රාන්තවල ක‍්‍රියාත්මක වුණා. ඒවායේ න්‍යෂ්ටික ප‍්‍රතික‍්‍රියාකාරක 21ක් මගින් මෙගාවොට් 5,780ක ජනන ධාරිතාවක් එරට විදුලිබල පද්ධතියට එක් කළා. එය එරට සමස්ත විදුලි ජනනයෙන් 3.5%ක් පමණ වූවා.

2020 වසර වනවිට න්‍යෂ්ටික බලාගාර ධාරිතාවය මෙගාවොට් 20,000 දක්වා වැඩි කිරීමට ඉන්දියාව සැලසුම් කරනවා. මේ සඳහා තවත් බලාගාර 4ක් ගොඩනගමින් තිබෙන අතර කිහිපයක් සැලසුම් අදියරේ පවතිනවා.

2011 මාර්තුවේ ජපානයේ ෆුකුෂිමා නුවර ඇති වූ න්‍යෂ්ටික බලාගාර අනතුරට පසු ඉන්දියාව පුරා න්‍යෂ්ටික බලයට එරෙහිව මහජන විරෝධතා උත්සන්න වුණා. විශේෂයෙන්ම මහාරාශ්ට‍්‍රයේ හා තමිල්නාඩුවේ ජන විරෝධතා ප‍්‍රබලයි.

Image courtesy - www.dnaindia.com
Image courtesy – http://www.dnaindia.com

රුසියානු තාක්ෂණය යොදා ගෙන තමිල්නාඩුවේ පිහිටුවා ඇති කූන්ඩන්කුලම් න්‍යෂ්ටික බලාගාරය මෙසේ විරෝධතා මැද දිගටම කරගෙන යන ව්‍යාපෘතියක්. එහි මුල් අදියර 2013දී විදුලි ජනනය ඇරඹුවා.

ඉන්දියානු න්‍යෂ්ටික නියාමන අධිකාරිය කියන්නේ අනතුරු වළක්වා ගැනීමට ගත හැකි සියලූ ආරක්ෂිත පියවර ගෙන ඇති බවයි. එහෙත් ජනාකීර්ණ පෙදෙසක පිහිටි කූන්ඩන්කුලම් බලාගාරය නොසිතූ පරිද්දෙන් අනතුරකට පත් වුවහොත් කඩිමුඩියේ ජනයා ඉවත් කිරීමට කොහෙත්ම හැකියාවක් නැති බව න්‍යෂ්ටික විරෝධී ජන සංවිධාන කියනවා.

ඔවුන් සමහරෙක් මේ බලාගාර සංකීර්ණයට එරෙහිව එරට ශ්‍රෙෂ්ඨාධිකරණයේ 2011දී පෙත්සමක් ගොනු කළා. එහෙත් 2013දී ඉන්දියානු ශ්‍රෙෂ්ඨාධිකරණය තීන්දු කළේ බලාගාරය පොදු උන්නතියට දායක වන බව හා අනතුරු වීමේ අවදානම සීමිත බවයි.

න්‍යෂ්ටික බලාගාරවලට එරෙහි ජන සංවිධාන තම විරෝධතා තවමත් අත්හැර නැහැ.

ශ‍්‍රී ලංකාවේ අපට වඩාත් සමීප වූ ඉන්දියානු බලාගාර දෙකක් තමිල්නාඩුවේ තිබෙනවා. එනම් ඉහත කී කුන්ඩකුලම් හා කල්පක්කම් නම් බලාගාරයි. මෙයින් කුන්ඩන්කුලම් ස්ථානයට ඍජු රේඛාවක් ඇන්දොත් අපේ රටේ වයඹ මුහුදු තීරයේ සිට කිලෝමීටර් 230ක් පමණ දුරයි. න්‍යෂ්ටික අනතුරකදී පිට විය හැකි ඇසට නොපෙනෙන, නාසයට නොදැනෙන විකිරණශීලීත්වය මෙදෙසට ඇදී ඒවිද යන්න තීරණය වන්නේ සුළං හමන දිශාව අනුවයි.

Construction of the Koodankulam Nuclear Power Plant in Tamil Nadu, India
Construction of the Koodankulam Nuclear Power Plant in Tamil Nadu, India

එහෙත් මෙබඳු උවදුරක් ගැන අප අනවශ්‍ය ලෙස කළබල විය යුතු නැහැ. වාතය සමග මුසුව එන විකිරණශීලිත්වය වහා හඳුනාගත හැකි ගැමා කිරණ නිරීක්ෂණ උපකරණ මෙරට ස්ථාන 6ක සවිකර ඇති බව පරමාණුක බලශක්ති මණ්ඩලය කියනවා.

‘විකිරණශීලතාවයේ’ වැඩිවීමක් සිදු වූ විගස එය අපට දැනගත හැකියි’ මණ්ඩලයේ අධ්‍යක්ෂ අනිල් රංජිත් පවසනවා.

ඉන්දු-ශ‍්‍රී ලංකා න්‍යෂ්ටික ගිවිසුම අත්සන් තැබූ සතියේ නවදිල්ලියෙන් වාර්තා කළ රොයිටර් ජාත්‍යන්තර පුවත් සේවය කීවේ 2030 පමණ වනවිට මෙගාවොට් 600ක පමණ ධාරිතාව ඇති කුඩා න්‍යෂ්ටික විදුලි බලාගාරයක් පිහිටුවීමටද ඉන්දියානු තාක්ෂණික ආධාර මෙරටට ලැබිය හැකි බවයි. නිල ගිවිසුම මෙබන්දක් ගැන කතා නොකළත් මෙය න්‍යෂ්ටික ක්ෂේත‍්‍රයේ විද්වත් මතයක් ලෙස ඉදිරිපත් කෙරුණා. මෙය මෙරට බලධාරීන් විසින් තහවුරු කොට නැහැ.

ඉන්දියාව සමග ගිවිසුමට පෙර ශ‍්‍රී ලංකාව රුසියාව සමගද න්‍යෂ්ටික සහයෝගීතා ගිවිසුමක් අත්සන් කළා. ඉදිරි සති කිහිපයේදී පාකිස්ථානය සමගද එබඳු ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමට නියමිතයි.

ඉන්දියාව ළඟට සාක් කාලාපයේ න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණයෙන් පෙරමුණ ගන්නේ පාකිස්ථානයයි. එරටද න්‍යෂ්ටික බලාගාර කිහිපයක් ඇති අතර චීන ආධාර ඇතිව කරච්චි නුවර තවත් බලාගාර ඉදි කෙරෙමින් තිබෙනවා.

ශ‍්‍රී ලංකාව විදුලි බලශක්ති ජනනය සඳහා අනාගතයේ යම් දිනෙක න්‍යෂ්ටික බලාගාර පිහිටුවීමට සැලසුම් කළහොත් එය පුළුල් මහජන සංවාදයකට ලක් විය යුතුයි. විවෘත රාජ්‍ය ප‍්‍රතිපත්ති හා තීරණ ගැනීමේ ක‍්‍රියාදාමයක් පෙරටු කොට ගත් යහපාලන රජයෙන් එය පුරවැසියන් උදක්ම අපේක්ෂා කරනවා.

සාමකාමී න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණය මානව සුභ සිද්ධියට යොදා ගැනීම කිසිසේත්ම කලබල විය යුතු හෝ හෙළා දැකිය යුතු දෙයක් නෙවෙයි. එහෙත් ‘පරමාණුක‘ හෝ ‘න්‍යෂ්ටික’ කී පමණින්ම භයානක මනෝ චිත‍්‍රයක් මවා ගැනීම සමහරුන්ගේ ගතියක්. මේ තාක්ෂණයන් ප‍්‍රවර්ධනය කරන අපේ රාජ්‍ය ආයතන මීට වඩා සංවේදීව හා කාර්යක්ෂම ලෙසින් සන්නිවේදනය කළ යුතු යයි මා සිතනවා.

ඉතා අඩු මාත‍්‍රාවකින් හෝ මට්ටමකින් යුතු විකිරණශීලීත්වය ආරක්ෂිත උපක‍්‍රම ගණනාවක් සමග වෛද්‍ය, කාර්මික හෝ ජීව විද්‍යාත්මක භාවිතයන්ට යොදා ගැනීම ආර්ථිකයට හා ජන ජීවිතයට ප‍්‍රයෝජනවත් වන සැටි මීට වඩා ලක් සමාජයට පෙන්වා දිය යුතුයි. එසේ කිරීමේදී තාක්ෂණිකව නිවැරදි එහෙත් බොහෝ දෙනාට නුපුරුදු ‘විකිරණශීලී’ යෙදුම්වලට වඩා ‘සාමකාමී න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණය’ හෝ ‘හිතකර න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණය’ වැන්නක් වඩා සුදුසුයි.

Screening HOME in Colombo: Can this film trigger planet saving action?

I just took part in a public screening of HOME, the 2009 documentary that offers a new view of our planet — from slightly above.

French photographer, journalist and activist Yann Arthus-Bertrand and his team travelled around the planet over 18 months to make this film. They filmed interesting natural and human-made locations in 50 countries — all from the air. This offers a different perspective to our growing impact on the planet’s natural processes and balances.

Technically outstanding and aesthetically enjoyable as it is, does HOME overstate the case for planet-saving action? Or does it gloss over deep-rooted causes of today’s ecological crisis? These and other questions were raised and discussed at our screening.

HOME the movie screening in Colombo, 13 March 2014
HOME the movie screening in Colombo, 13 March 2014

I was encouraged by over 60 people turning up – a mix of students, professionals, retirees and others – and staying transfixed for the two full hours – plus another 45 mins of Q&A. This is just a summary of wide ranging discussion moderated by filmmaker and film buff Sudath Mahadivulwewa.

We discussed both style and substance. I personally dislike the patronising narration by actress Glenn Close – who reminds me of an all-knowing old matron. But a few felt that this theme demanded just such a voice and delivery.

We agreed that HOME isn’t a typical natural history or environmental documentary. Its scope is vast (story of our planet and human civilisation), its vantage viewpoint extraordinary.

Yann Arthus-Bertrand, image courtesy Wikimedia Commons
Yann Arthus-Bertrand, image courtesy Wikimedia Commons

With all its stunning views and haunting music, HOME projects a strong message of anthropocentrism – that human beings are the central or most significant species on the planet (at least in terms of impact). This is now a dominant view among scientists who study the planet (hence the new name for our times, Anthropocene).

I sometimes wonder – as did some in my audience – whether we take too much credit for our signature on the planet. We sure are the most damaging species, but I worry about environmentalism turning into a religion-like dogma. I have always stayed clear of ‘Mother Earth’ kind of romanticising – we don’t need to turn the planet into a gigantic matriarchy to be motivated to care for it!

Besides, some geological processes — such as volcanic eruptions, earthquakes and tsunamis — are not triggered by human action. When I hear die-hard greens trying to link these phenomena to humanity (never mind the absence of any evidence), I consider it environmental advocacy going crazy.

I also drew my audience’s attention to Alan Weisman’s 2007 best-seller The World Without Us, which offers an original approach to questions of humanity’s impact on the planet: he envisions our Earth, but without us. We may be a formidable presence right now, but if we disappear, the planet would slowly but surely reassert itself…

See also my June 2013 Ravaya column (in Sinhala): සිවුමංසල කොලූගැටයා #120: මිහිතල මෑණියෝ ද? මිහිතල අම්මණ්ඩි ද?

Is HOME political enough? Some argued the film left too much for individual thought and action when, in fact, much of today’s resource crises and environmental problems stem from structural anomalies and deeply political disparities in the world. Is this an attempt to absolve the governments and corporations of responsibility and heap it all on individuals?

Opinion was divided, but it got us talking – and thinking. I don’t know Yann Arthus-Bertrand, but perhaps he kept the message at personal level so his film can be non-threatening and benignly subversive? There are times when harsh delivery can alienate part of the intended audience.

All considered, an evening well spent. As I’d tweeted in advance, we had a slightly out of this world experience with Arthur-Bertrand as our guide – and no reality altering substances. Indeed, the stark reality facing humanity can be very sobering…

HOME: How aerial filming was done

)

Watch the entire film (120 mins) on YouTube:

http://youtu.be/jqxENMKaeCU

සිවුමංසල කොලූගැටයා #130: “හරිත විප්ලවය නිසා අපේ ගොවිතැන මංමුලා වුණා!” – රේ විජේවර්ධන

In this week’s Ravaya column (in Sinhala), I have adapted a long exchange I did in 1995 with the late Dr Ray Wijewardene, agro-engineer turned farmer and a leading practitioner in conservation farming in the humid tropics. The rest of this exchange will appear in future columns.

See original English interview published online as: Who Speaks for Small Farmers, Earthworms and Cow Dung?

Two of my earlier columns have explored related aspects of Ray Wijewardene’s vision on farming, landcare and conservation:

21 Aug 2011: සිවුමංසල කොලූගැටයා #28: සැබෑ හරිත විප්ලවයක් සොයා ගිය රේ විජේවර්ධන

28 Aug 2011: සිවුමංසල කොලූගැටයා #29: වෙලට නොබැස පොතෙන් ගොවිතැන් කරන කෘෂි විද්‍යාඥයෝ

Ray Wijewardene
Ray Wijewardene

අදීන විද්‍යාඥයකු, චින්තකයකු හා නව නිපැයුම්කරුවකු වූ ආචාර්ය රේ විජේවර්ධන මිය ගොස් තෙවසරක් පිරෙන්නේ මේ සතියේයි.

86 වසරක ජීවිත කාලය තුළ ඔහු අඵත් දේ රැසක් කළා. ගොවිතැන, බලශක්තිය, ඉඩම් පරිහරණය හා පරිසර සංරක්‍ෂණය යන ක්‍ෂෙත‍්‍ර හතරේ නිරවුල් හා නිවහල් දැක්මක් මත පදනම් වූ ප‍්‍රායෝගික ප‍්‍රතිපත්ති, කි‍්‍රයාමාර්ග හා විසඳුම් රාශියක් ඔහු යෝජනා කළා.

බටහිර සම්ප‍්‍රදායට විද්‍යා අධ්‍යාපනයක් හා තාක්‍ෂණ පුහුණුවක් ලද ඔහු, පසු කලෙක පෙරදිගට හා ශ්‍රී ලංකාවට උරුම වූ දේශීය දැනුම ප‍්‍රගුණ කළා. එහෙත් ඇතැම් අන්තවාදීන් මෙන් එක් දැනුම් සම්ප‍්‍රදායක එල්බ ගෙන අනෙක් සියළු දැනුම් සම්ප‍්‍රදායන් හෙළා දැකීම කළේ නැහැ. ඒ වෙනුවට පෙර-අපර දෙදිග යා කරමින්, හැම තැනින් ම හරවත් හා ප‍්‍රයෝජනවත් දැනුම උකහා ගනිමින් ඔහු අපේ කාලයේ සංවර්ධන අභියෝගයන්ට ප‍්‍රතිචාර දැක්විය හැකි ක‍්‍රමෝපායයන් සොයා ගියා.

අටුව කඩා පුටුව හදන ආකාරයේ කෙටි කාලීන සංවර්ධනය හඹා යාමේදී මතු වන බරපතල විසමතා කල් තබා දුටු ඔහු කළ අනතුරු ඇඟවීම් තවමත් අපේ විද්වතුන් හා ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදකයන් හරිහැටි ග‍්‍රහණය කර ගෙන නැහැ.

1995දී ඉන්දියාවේ Down To Earth සඟරාව වෙනුවෙන් රේ සමග මා දීර්ඝ මාධ්‍ය සාකච්ජාවක් කළා. වී ගොවිතැන, හේන් ගොවිතැන, හරිත විප්ලවය හා එහි අහිතකර ප‍්‍රතිඵල, බලශක්ති අර්බුදයට පිළියම් ආදී තේමා රැසක් ගැන අප කථා කළා. එය එදා මෙදා තුර මා කළ මාධ්‍ය සාකච්ජා සිය ගණනක් අතර මතකයේ සදා රැඳුන සංවාදයක්. වසර 18කට පසුව එය සිංහල අනුවාදයක් ලෙස බෙදා ගන්නට මා කල්පනා කළා.

නාලක: ඔබ හරිත විප්ලවයේ පෙර ගමන්කරුවකු හා ආවඩන්නකු වූවත් පසු කලෙක ඒ සියල්ල ප‍්‍රශ්න කළා. ඇයි?

රේ: හරිත විප්ලවය ඇරැඹුණේ ආහාර අහේනියක් ඇතිවීම වළක්වන යහපත් අරමුණින් වුවත් එහි මූලික ප‍්‍රවේශයන්ගේ ප‍්‍රබල දෝෂ තිබුණා. මේ නිසා සුඵ ගොවියාගේ පැත්තෙනුත්, සොබාදහමේ පැත්තෙනුත් අප දැඩි පසුබෑමකට ලක් වුණා.

කල් ගත වී හෝ මේ වැරදි හරි ගස්වා ගත යුතු බවට අද විද්‍යාඥයන් හා ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදකයන් අතර පිළිගැනීමක් මතුව තිබෙනවා. මෙය මුලින් ම වටහා ගත්තේ ගොවීන්. දැන් විද්වත් මහත්තුරුන්ටත් එය තේරුම් ගිහින්! අද අවශ්‍ය වන්නේ බිම් ප‍්‍රමාණයකින් අප උපදවා ගන්නා ආහාර හෝ අනෙකුත් බෝග හෝ ප‍්‍රමාණය ප‍්‍රශස්ත කර ගැනීම (optimize) මිස හැකි තාක් උපරිම කර ගැනීම (maximize) නොවෙයි.

සමහරුන් තවමත් තර්ක කරනවා ජන සංඛ්‍යාව වැඩි වන වේගයට සමානුපාතිකව හැකි තාක් අස්වනු වැඩි නොකළොත් සාගින්න බරපතල ප‍්‍රශ්නයක් විය හැකිය කියා. ඔබ එකඟ වෙනවා ද?

මෙතැන ප‍්‍රශ්නය හුදෙක් අස්වනු වැඩි කර ගැනීම නොවෙයි. සුඵ ගොවියා ගොවිතැනෙන් ලබන ලාබය වැඩි කර දීමයි. ගොවියාගේ සමාජ හා ආර්ථික තත්ත්‍වය නගා සිටු වන්නේ නැතිව කෙතරම් විද්‍යාත්මක විසඳුම් කි‍්‍රයාත්මක කළත් වැඩක් නැහැ.

තිරසාර බව (sustainability) කියන්නේ අපේ රටේ ගොවිතැනට අඵත් සංකල්පයක් නොවෙයි. අපේ සාම්ප‍්‍රදායික ගොවීන් එය මනාව දැන සිටියා සහ හරිහැටි ප‍්‍රගුණ කළා. මුල් යුගයේ කෘෂිකර්ම දෙපාර්තමේන්තුව ද එම පාරේ ම යන ලකුණු තිබුණා. උදාහාරණයක් හැටියට 1936දී නිකුත් කළ හරිත පොහොර (Green Manuring) නම් නිල ප‍්‍රකාශනයක තිරසාර ලෙස මහ පොළවෙන් ඵලදාව ලබන සැටි විස්තර කර තිබෙනවා.

අවාසනාවකට 1960 – 1970 කාලයේ හරිත විප්ලවය නිසා අපේ කෘෂිකාර්මික ප‍්‍රතිපත්තිය හා දෙපාර්තමේන්තුව සිහි විකල් වී අයාලේ ගියා! මංමුලා වුණා! එසේ නොවූවා නම් අද අප මුහුණ දී සිටින අර්බුදයට මැදි වන්නේ නැහැ. දැන් සිදුව ඇත්තේ බාහිරින් වඩ වඩාත් කෘති‍්‍රම එකතු කිරීම් වගා බිම්වලට දමමින් කෙසේ හෝ ඵලදාව නැත්නම් අස්වනු පවත්වා ගැනීම. මෙය දරා ගත නොහැකි මට්ටමකට පත් වෙලා…

 ‘Conservation Farming for Small Farmers in the Humid Tropics’ co-authored by Ray Wijewardene and Parakrama Waidyanatha, 1974
‘Conservation Farming for Small Farmers in the Humid Tropics’ co-authored by Ray Wijewardene and Parakrama Waidyanatha, 1974

1955 ඔබ නිපද වූ රෝද දෙකේ අත් ට‍්‍රැක්ටරය (LandMaster) ප‍්‍රවර්ධනය කරමින් ඔබ ගොවිතැන යාන්තී‍්‍රකරණය කරන්නට තැත් කළා. නමුත් පසුව ඒ සියල්ල ලොකු වැරදීමක් බව කියා සිටියා. ඒ ඇයි?

 ඇත්ත. හරිත විප්ලවය මුලදී මාත් එය විශ්වාස කළා. මාත් අයාලේ ගියා! එසේ වූයේ මූලික මට්ටමේ ප‍්‍රශ්නයක් මතු නොකිරීම නිසායි. ට‍්‍රැක්ටරය කළේ ගොවිතැන යාන්තී‍්‍රකරණය කිරීම ද, නැත්නම් මී හරකා යාන්තී‍්‍රකරණය කිරීම ද?

අපට හැකි වූයේ යාන්තමට මී හරකාට යාන්ති‍්‍රකරණ ආදේශකයක් දීමට පමණයි. එයත් එතරම් ප‍්‍රශස්ත විසඳුමක් නොවෙයි. මීහරකාට මෙන් පරපුරක් බෝ කිරීමේ හැකියාව ට‍්‍රැක්ටරයට නැහැ! නැතහොත් කිරි නිපදවන්නට හෝ ගොම හරහා ගොවිබිම පොහොර කරන්නටත් බැහැ. මේ නිසා ලොකු කුඩා හැම ට‍්‍රැක්ටරයක් ම අපේ රටේ ගොවිතැනට හඳුන්වා දීම හොඳ අරමුණින් වුවත් අප සිදු කළ ලොකු වරදක්.

පසු කලෙක බොහෝ අධ්‍යයන හා අත්හදාබැලීම්වලින් අනතුරුව මා තේරුම් ගත් මූලික සත්‍යය මෙයයි. ගොවිබිමක පස පෙරැළීම බොහෝ කොට ම කරන්නේ වල් පැළෑටි පාලනය කිරීමටයි. එනම් අපට අවශ්‍ය බෝගය හැර අනෙකුත් පැළෑටි එම පොළොවෙහි එම කාලයෙහි මතු වනු වැළැක්වීමටයි. මා ගණන් බැලූ විදියට අපේ රටේ (ගොඩ හා මඩ) ගොවිතැන්වලදී කරන පරිශ‍්‍රමය හා වියදමෙන් 40-60%ක් පමණ වැය වන්නේ මෙසේ පස පෙරැළීම හරහා වල් පැළෑටි පාලනයට.

නමුත් පස පෙරැළීමේ අහිතකර විපාක තිබෙනවා. ලිහිල් වූ පස ලෙහෙසියෙන් සෝදා පාඵවට ලක් විය හැකියි. මේ නිසා පස පෙරැළීමට ලක් කළ වගා බිම්වල පසේ සාරවත් බව අහිමිවීමේ ලොකු අවදානමක් තිබෙනවා. ඝර්ම කලාපීය අපේ රටවල ගොවිතැනේ අතිශය තීරණාත්මක සාධකයක් නම් පසේ සරුබවයි (soil fertility). එය රැක ගැනීම ඉතා වැදගත්.

පස පෙරළන්නේ නැතිව වල් පැළෑටි පාලනය කරන ක‍්‍රම තිබෙනවා ද?

ප‍්‍රධාන විකල්ප දෙකක් තිබෙනවා. එකක් වල්නාශක රසායනික භාවිතය. එය වියදම් සහගත මෙන් ම පරිසරයට අහිතකර කි‍්‍රයාවක්. දෙවැන්න නම් ගොවිබිමේ ජල පාලනය හරහා වල් පැළෑටි මර්දනය. මෙය අප සිතනවාට වඩා පුඵල් ලෙස අපේ ගොවිතැනේ සිදු කෙරෙනවා.

අපේ වාරි ජලයෙන් තුනෙන් දෙකක් ම යොදා ගන්නේ කුඹූරුවල වල් පාලනය සඳහායි.  මා ගණන් බලා ඇති අන්දමට අද (1995) ශී‍්‍ර ලංකාවේ වී ගොවිතැනේදී සහල් කිලෝ එකක් නිපදවා ගන්නට ජලය ටොන් 20ක් පමණ වැය කරනවා. වී පැළෑටියට එහි භෞතික වර්ධන අවශ්‍යතා සඳහා මෙතරම් ජල කන්දරාවක්  ඕනෑ නැහැ. ජලය බහුතරය යොදා ගන්නේ වල් ඉස්මතුවීමට නොදී ගිල්ලා මරා දැමීමටයි!

වාරි ජලය ගොවීන්ට නොමිළයේ ලැබුණත් එය සම්පාදනයට රජයට වියදමක් යනවා. ඒ වියදම වී ගොවිතැනේ අනෙකුත් වියදම්වලට එකතු කළ විට සහල් විකුණා නැවත ලබා ගත නොහැකි තරම් නිෂ්පාදන වියදමක් මෙරට වී වගාවේදි සිදු වනවා.

මේ විකල්ප දෙක හැර වෙනත් ක‍්‍රම තිබෙනවා ද?

කල් යාමේදී මා තේරුම් ගත්තා වල් නාශක රසායනික හෝ වාරි ජලය හෝ යොදා නොගෙන වෙනත් ක‍්‍රමයකින් වල් පැළෑටි පාලනය කිරීමේ චින්තන විප්ලවයක් අවශ්‍ය බව. එය තිරසාර වන්නට නම් බාහිරින් යොදන දේ අවම විය යුතුයි. එමෙන් ම වියදම අඩු හා සරල විය යුතුයි.

ආසියාවේ හා අපි‍්‍රකාවේ ඝර්ම කලාපීය රටවල ගොවීන් සමග වැඩ කරද්දී මා වසර ගණනක් මේ අභියෝගයේ විවිධ පැතිකඩ සමීපව අධ්‍යයනය කළා. පොතෙන් නොවෙයි, වගා බිමෙන්! ලොකු වටයක් ගියාට පසු මා වටහා ගත්තේ අපට අවශ්‍ය විසඳුම ඝර්ම කලාපීය ස්වාභාවික වනාන්තර තුළ කාලාන්තරයක් තිස්සේ ඉබේ ම කි‍්‍රයාත්මක වෙමින් ඇති බවයි!

වල් පැළෑටි පාලනය  ඕනෑ වන්නේ බෝග වවන ගොවීන්ට. එය සොබාවික වනාන්තරයකට අදාල වන්නේ කොහොම ද?

මිනිස් බලපෑමකට ලක් නොවී නිදහසේ වැවුණු ඝර්ම කලාපීය වර්ෂා වනාන්තරයකට පිවසී සමීපව නිරික්සන විට අපට පෙනී යනවා වනාන්තරවල බිම් මට්ටමේ එතරම් කුඩා පැළෑටි වර්ධනයක් නැහැ. හේතුව ලොකු ගස්වලින් වැටෙන වියළි කොළ දිරාපත් වෙමින් බිම් මට්ටම වසා ගැනීමයි.

වනාන්තරයේ සාරවත් බව (fertility) චකී‍්‍රකරණය කැරෙනවා. ලොකු ගස්වල ගැඹූරට විහිදෙන මුල් මගින් යට තිබෙන පසෙහි සාරය උකහා ගෙන ශාක පත‍්‍ර හා ගෙඩි බවට පත් කරනවා. කලකට පසු මේ ශාක කොටස් (හා අවසානයේ මුඵ ගස ම) වියලී මතු පිටට වැටෙනවා. ඒවා ටිකෙන් ටික දිරාපත් වූ විට සාරය නැවතත් පසට එකතු වනවා. මේ කොළ රොඩු එක් වීම නිසා අනවශ්‍ය (වල්) පැළෑටි බිහිවීම ද ඉබේ පාලනය වනවා.

මා වටහා ගත්තා ගොවිතැන් කිරීමේ ලොකු ම අභියෝග දෙක නම් පසේ සාරය පවත්වා ගැනීම හා වල් මර්දනය බව. කුමන බෝගය වගා කළත් මේ තමයි ලොකු ම සීමාකාරී සාධක දෙක. ඝර්ම කලාපීය වනාන්තරවල සොබාදහම මේ සාධක දෙක අපුරුවට කළමණාකරණය කරනවා. එහිදී වැදගත්ම පුරුක වන්නේ ගස්. යම් බිමක් ඵලදායී වනවාද මුඩුබිමක් වනවාද යන්න තීරණය වන්නේ ගස්වල පිහිටීම මගින්.

වගාබිමේදී අපට මේ වනාන්තර කරන දේ අනුකරණය කළ හැකිදැයි මා සොයා බැලූවා. එය සාර්ථකව කරන ක‍්‍රමයක් මට පිලිපීනයේදී හමු වුණා. එයට කියන්නේ බෑවුම් වගාබිම් තාක්‍ෂණය (Sloping Agricultural Land Technology හෙවත් SALT) කියායි. කෙටිකාලීන බෝග කඳුකර බිම්වල වැවීමේදී පස රැක ගනිමින් බැහැරින් කෘෂිරසායනික එකතු කිරීම හැකි තාක් අඩු කරන්නට SALT ක‍්‍රමය මහෝපකාරී වනවා.

SALT සඳහා බහුවාර්ෂික ගස් (perennial trees) වගා බිමක සිටු වනවා. කෙටි කාලීන බෝග වවන විටත් (කුඹූරුවල පවා) ලොකු ගස් තැනින් තැන වැටෙන්නට ඉඩ දීම අපේ පැරණි ගොවිතැනේ සිරිතක් වුණා. මේ ගස්වලින් වියලී බිමට වැටෙන කොළ රොඩු මගින් පසේ තෙතමනය පවත්වා ගනිමින් එහි සරුබව ද වැඩි කරනවා.

SALT system diagram
SALT system diagram

 

SALT ක‍්‍රමය බෑවුම්වල ගොවිතැනට පමණ ද?

බෑවුම්වලට වඩා සුදුසුයි. මන්ද සමෝච්ච රේඛා මට්ටමට මෙබඳු ගස් පේළි හැටියට වවමින් වැටි බිහිකිරීම වඩාත් ලෙහෙසි නිසා. 1970 දශකයේ අප ආසියාවේ හා අපි‍්‍රකාවේ රටවල මේ ක‍්‍රමවේදය අත්හදා බලමින් දියුණු කළා. අද එය ඝර්ම කලාපය පුරා පිළිගත් සංරක්‍ෂණාත්මක ගොවිතැන් ක‍්‍රමයක්.

SALT ක‍්‍රමය ගොවීන් පිළිගන්නේ කෙලෙස ද?

ගොවීන්ට වාසි රැසක් තිබෙනවා. රසායනික පොහොර හා වල්නාශක වැනි වියදම් සහගත බාහිර එකතු කිරීම් තව දුරටත් අවශ්‍ය නැහැ. එසේ ම පස සෝදායාම වැළකෙනවා. කඳු බෑවුම්වල වගා කිරීමේදී බොහෝ දෙනා පුරුදුව සිටින්නේ ඒවා මුලින් එළිපෙහෙළි කොට බෝග පමණක් සිටුවන්න. මෙය හරි අනුවණකාරී වැඩක්. එයින් සොබාවික සෙවන හා පසේ සොබාවික රැකවරණය අහිමි වී, පස අව්වට වැස්සට නිරාවරණය වනවා.

වායුගෝලයෙන් නයිට‍්‍රජන් සොබාවිකව උකහා ගෙන මුල් හරහා එය පසට මිශ‍්‍ර කිරීමේ හැකියාව ඇති ගස් හෝ පඳුරු හෝ SALT ක‍්‍රමයේදී අප වගාබිමක පේළි හැටියට වවනවා. එමගින් පසට එකතු කරන කොළ රොඩු එතැන ම දිරාපත් වන්නට ඉඩ හරිනවා. ඉවත් කිරීමක් නැහැ. ඇත්තට ම අපි සොබාදහමේ කි‍්‍රයාවලීන්ගෙන් ගොවිතැනට සේවා ලබා ගන්නවා. එතකොට පිටතින් පොහොර හෝ වෙනත් ද්‍රව්‍ය එකතු කිරීමේ අවශ්‍යතාවය අවම කර ගන්නට හැකියි.

මුල් සාකච්ජාව කියවීමට පිවිසෙන්න: http://tiny.cc/RayBye

රේ විජේවර්ධන චින්තනය පිළිබඳ වෙබ් අඩවිය: www.raywijewardene.net

සිවුමංසල කොලූගැටයා #117: පැහැබර අහසක් කිසිදා නොදුටු චීන දරුවෝ

My latest column in Ravaya broadsheet newspaper (in Sinhala) looks at China’s air pollution problems that keep getting worse, taking pollutant readings off the charts. Urban air quality in Winter 2012/13 was so bad that Chinese themselves called it ‘Airpolcalypse‘.

Children wear anti pollution masks at Tiananmen Square in Beijing, Feb 2013
Children wear anti pollution masks at Tiananmen Square in Beijing, Feb 2013

නාගරික ප‍්‍රදේශවල ඉපිද හැදෙන වැඩෙන සමහර දරුවන් වනාන්තර, වන සතුන් හා සොබා දහමේ වෙනත් දායාදයන්ගෙන් දුරස්තවීම බොහෝ රටවල දැකිය හැකියි. එහෙත් වළාකුලෙන් හා මීදුමෙන් තොර වූ පැහැබර නිල් අහස හා බැබළෙන හිරු කිසිදා නොදුටු දරුවන් විශාල සංඛ්‍යාවක් සිටින රටක් ගැන ඔබ අසා තිබෙනවා ද?

පුදුමයි, ඒත් ඇත්තයි. මේ මහජන චීනයේ බේජිං හා ෂැංහයි මහා නගර දෙකෙහි ඇතැම් කුඩා දරුවන්ගේ දෛනික යථාර්ථයයි. චීනයේ මාධ්‍යවේදීන්, පර්යේෂකයන් හෝ විද්වතුන් වන මිතුරන් ගණනාවක් මට සිටිනවා. ඔවුන්ගේ දරුවන්ගේ අත්දැකීමත් මෙයයි.

එයට හේතුව අධික වාත දුෂණය නිසා චීන මහ නගරවල දිවා රාතී‍්‍ර ප‍්‍රකාශ-රසායනික දුමාරයක් (Photo chemical smog) බිහිව තිබීමයි. එය සෞඛ්‍යයට වින කරනවාට අමතරව, දුරදැකීමේ හැකියාව ද සීමා කරනවා. එබඳු ප‍්‍රදේශවල පැහැදිලි අහසක් දැකගන්නට ඇත්තේ ම නැති තරම්.

ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයට (WHO) අනුව අද ලෝකයේ අතිශයින් ම දුෂිත වූ වාතය හමුවන නගර 20න් 16ක් ම ඇත්තේ චීනයේ. 2008 බේජිං ඔලිම්පික් තරගාවලියට පෙර එනුවර වාත දුෂණය ගැන දැඩි ජාත්‍යන්තර අවධානය යොමු වුණා. මෙතරම් ප‍්‍රබල ලෙස දුෂිත වාතය ඇති නගරයක තරග වදින කී‍්‍රඩකයන්ට අහිතකර සෞඛ්‍ය බලපෑම් ඇති විය හැකි දැයි බිය පහළ වුණා.

තම ජාතියේ ප්‍රෞඩත්වය ඔලිම්පික් සත්කාරය සමග ඉතා සමීපව බද්ධ කර තිබූ නිසා චීන රජය ඔලිම්පික් පැවැත්වෙන්නට සති ගණනකට පෙර පටන් අසාමාන්‍ය පියවර ගත්තා. කර්මාන්ත ශාලා ටික කලකට වැඩ නතර කළා. වාහන නගරයට පිවිසීම දැඩි ලෙස සීමා කළා.

මෙබඳු පියවර හරහා තාවකාලිකව බේජිං හා අවට වාත දුෂණය තරමක් සමනය කර ගෙන ඔලිම්පික් පැවැත්වූවත් එයින් පසු යළිත් පෙර තිබුණාටත් වඩා දුෂණය උත්සන්න වී ඇති බව එරට පාරිසරික හා සෞඛ්‍ය නිලධාරීන් පිළි ගන්නවා.

2013 ජනවාරි – මාර්තු කාලයේ වාත දුෂණ තත්ත්වය ඉතා දරුණූ වුණා. ඇතැම් දිනවල බේජිං නුවර වාත දුෂණ මට්ටම WHO සම්මත උපරිම සීමාවන් මෙන් 30ගුණයක් තරම් ඉහළ ගියා.

Make no mistake: Air pollution kills you slowly
Make no mistake: Air pollution kills you slowly

මෙයට වැඩිපුර ම දායක වූයේ PM2.5 නමින් හඳුන්වන අර්ධ වශයෙන් දහනය වූ ඉතා කුඩා අංශුයි. ආශ්වාසය හරහා පෙනහඵ තුළට ගොස් බරපතල සෞඛ්‍ය හානි කිරීමේ හැකියාව මේවාට තිබෙනවා. දිගු කලක් තිස්සේ PM2.5 අංශු ශරීරගත වූ විට ඒ මගින් ශ්වසන ආබාධ පමණක් නොව පෙනහඵ පිළිකා හා හෘදරෝග ද ඇති කළ හැකි බව දැන් සොයා ගෙන තිබෙනවා.

වාත දුෂණය නිසා මීදුම සහ දුම මිශ‍්‍ර පටලයක් ඇති වී දින ගණනක් තිස්සේ අගනුවර හා තදාසන්න ප‍්‍රදේශවල පෙනීම සීමා කළා. දිවා කාලයේ පවා වාහනවල ලයිට් දමා ගෙන පැදවීමට සිදු වූ අතර, ගුවන් ගමන් රැසක් අවලංගු කරනු ලැබුවා.

WHO ගණන් බලන අන්දමට එළිමහනේ වාත දුෂණය නිසා ලොව පුරා වසරකට අවම වශයෙන් මිලියන් 2ක් ජනයා අකාලයේ මිය යනවා. මෙයින් 65%ක් මරණ සිදු වන්නේ ආසියාවේ. ඒ අතරින් චීනය ප‍්‍රධානයි. එරට වසරකට මේ සංඛ්‍යාව මිලියන් 1.2ක් පමණ වනවා. රෝගාතුර වී වසර ගණන් දුක් විඳින සංඛ්‍යාව මීට වඩා බෙහෙවින් වැඩියි. දරුවන් හා මහඵ අය වාත දුෂණයෙන් වැඩිපුර පීඩා විඳිනවා.

හැම සීත සෘතුවකදී ම චීනයේ විදුලි පරිභෝජනය ඉහළ යනවා. නිවාස උණුසුම් කරන්නට දැන් බොහෝ නිවැසියන් යොදා ගන්නේ විදුලියයි. විදුලි ජනනයට වැඩිපුර ගල්අගුරු භාවිත කරන එරට විදුලි බලාගාරවලින් මතුව එන වාත දුෂණය කර්මාන්ත ශාලාවලින් පිටවන දුෂණය ඉක්මවා ගොස් තිබෙනවා.

බේජිං දුෂක දුමාරය උත්සන්න වන දිනවලට දැන් අභ්‍යවකාශයේ ඇති චන්ද්‍රිකාවලට පවා මීදුම් පටලය පෙනෙනවා. එමෙන් ම එම දුමාරය ටිකෙන් ටික සුළං හමන දිශාව අනුව චීනය තුළ වෙනත් ප‍්‍රදේශවලටත්, කොරියාව හා ජපානය වැනි අසල්වැසි රටවලටත් ඇදී යනවා.

මෙය නතර කිරීමට නොහැකි වූවත්, චීනයේ පරිසර දුෂණයෙන් තමන් පීඩාවට පත් විය යුත්තේ ඇයි ද යන්න අද අසල්වැසි රටවල් මතු කරන ප‍්‍රබල ප‍්‍රශ්නයක් වී තිබෙනවා.

දුමාරය උග‍්‍ර වන සීත කාලයට යම් තාවකාලික (පැලැස්තර) විසඳුම් සෙවීමට බේජිං හා ෂැංහයි මහා නගර දෙකේ බලධාරීන් උත්සුක වනවා. අත්‍යවශ්‍ය සේවා නොවන සමහර කර්මාන්ත ශාලා වසා තබන්නටත්, රාජ්‍ය නිලධාරීන්ගේ වාහන ධාවනය දැඩි ලෙස සීමා කරන්නටත් ඔවුන් කි‍්‍රයා කරනවා.

2012 නොවැම්බරයේ තනතුරට පත් චීනයේ අගමැති ලී කේකියැංග් (Li Keqiang) ප‍්‍රතිඥා දුන්නේ තම ධූර කාලය තුළ පාරිසරික සංරක්‍ෂණයට මුල් තැනක් දෙන බවයි. එසේම 2016 වන විට බලශක්තිය සඳහා ගල් අගුරු දහනය නතර කොට විකල්ප ප‍්‍රභවයන් යොදා ගන්නටත්, වාහන දහන දුමාරය වඩා දැඩි ලෙස නියාමනය කරන්නටත් බේජිං බලධාරීන් සැළසුම් කරනවා.

එහෙත් මතුවී ඇති අධික වාත දුෂණය සමනය කරගන්නට වසර කිහිපයක් ගත වනු ඇති. ඒ අතර කාලයේ එළිමහනේ මුවවැසුම් පැළඳගෙන ගමන් කරන්නටත්, නිවෙස් තුළ වාතය පිරිසුදු කරන යන්ත‍්‍ර (air purifiers) භාවිත කරන්නටත් එරට නාගරික වැසියන්ට සිදුව තිබෙනවා.

රෙදි සෝදන යන්ත‍්‍ර, පරිගණක හා ටෙලිවිෂන් මෙන් වාත පිරිසුදු කරන යන්ත‍්‍ර ද චීන මධ්‍යම පාන්තික නිවෙසක අත්‍යවශ්‍ය උපාංගයක් බවට පත් වෙලා. වායුසමන යන්ත‍්‍රවලට වඩා සුක්‍ෂම ලෙසින් වාතයේ දුෂක පෙරා ඉවත් කිරීමේ හැකියාව මේ යන්ත‍්‍රවලට ඇතත් ඒවායේ මිළ අධිකයි. එමෙන් ම ඒවා කි‍්‍රයාත්මක කරන්නට අවශ්‍ය බලශක්තිය ජනනයට තව තවත් ගල් අගුරු හා ඛනිජ තෙල් දහනය කළ යුතුයි. මේ නිසා මෙය කිසිසේත් තිරසාර විසඳුමක් නොවෙයි.

2013 පෙබරවාරියේ චීන කැබිනට් මණ්ඩලය නව ඉන්ධන ප‍්‍රමිතීන් හඳුන්වාදීමට ප‍්‍රතිපත්තියක් හා කාල රාමුවක් අනුමත කළා. එහෙත් ප‍්‍රායෝගිකව මෙය කෙතරම් සාර්ථක වේ ද යන්න සැක සහිතයි.

දශක ගණනාවක් පුරා චීන රජයට අයත් ඛනිජ තෙල් සමාගම් හා විදුලිබල සමාගම් සිය රටේ ප‍්‍රමිතීන් හා පාරිසරික නීතිරීති නොතකා හිතුමතේ කි‍්‍රයා කොට තිබෙනවා. ඔවුන්ට විරුද්ධව රටේ නීතිය කි‍්‍රයාත්මක කිරීමට නිලධාරිතන්ත‍්‍රය මේ දක්වා කි‍්‍රයා නොකිරීම, වාත දුෂණය මේ තරම් දරුණු වීමට ප‍්‍රධාන හේතුවක්.

චීනයේ පාරිසරික ප‍්‍රශ්න එරට ආර්ථික වර්ධනයට ද බලපෑම් කිරීම ඇරඹිලා. රටක පරිසර දුෂණයේ වටිනාකම ගණනය කිරීම ඉතා අසීරු කාරියක්. අකාලයේ මිය යන ජීවිතවලට මිළක් දෙන්නේ කෙලෙස ද?

එහෙත් අහිතකර වාතය, ජලය හා ආහාර නිසා රෝගී වන අයට ප‍්‍රතිකාර කිරීමේ වියදම හා ඔවුන්ට මග හැරෙන වැඩ කරන දින සංඛ්‍යාවේ අගය ආදිය ගණන් බැලිය හැකියි. මේ අනුව 2010දී පරිසර දුෂණවලින් එරට තුළ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් (GDP) 3.5%ක් නැතහොත් ඩොලර් බිලියන් 230ක් ක්ෂය වූ බව චීනයේ පාරිසරික සැළසුම් පිළිබඳ ජාතික ඇකඩමිය (පරිසර අමාත්‍යාංශය යටතේ ඇති නිල ආයතනයක්) කළ අධ්‍යයනයකින් පෙන්වා දී තිබෙනවා.

මේ සංඛ්‍යාව ඉතා විශාල වුවත් (සංසන්දනය සඳහා සමස්ත ශී‍්‍ර ලංකා ආර්ථිකය ඩොලර් බිලියන් 60ක් පමණ වනවා). එය පරිසර ප‍්‍රශ්නවල සම්පුර්ණ බලපෑම් තක්සේරුවක් නොවන බව එරට විද්වතුන් පිළි ගන්නවා. එමෙන් ම සමහර පාරිසරික තත්ත්වයන්ගේ අහිතකර බලපෑම් (උදා: පිළිකා) හට ගන්නේ වසර ගණන් කල් ගත වී නිසා ආර්ථික විද්‍යාත්මක ගණන් බැලීමකට එය හසු කර ගැනීම අසීරුයි.

බිලියන් 1.3ක් වන චීන ජනතාවට මූලික අවශ්‍යතා වන ආහාර, ඇඳුම් පැළඳුම්, නිවාස හා වෙනත් භෞතික අවශ්‍යතා සම්පාදනය කිරීමටත්, රට තුළ යටිතල පහසුකම් දියුණු කරන්නටත් චීන රජයට හැකිව තිබෙනවා. ඉස්සර වගේ දැන් කිසිවකුත් සාගින්නේ සිටින්නේ නැහැ.

දුගී බවින් සිය ජනයා ඉහළට එසවීමේදී මෑත ඉතිහාසයේ මහජන චීනය තරම් ඉක්මනට හා මහා පරිමාණයෙන් එය සිදු කළ වෙන කිසිදු රටක් නැහැ. කොමියුනිස්ට් දේශපාලන රාමුවක් තුළ වෙළඳපොල ආර්ථික ප‍්‍රතිපත්ති හඳුන්වා දෙමින් 1979දී චීනය ඇරැඹු ප‍්‍රතිසංස්කරණ නිසා ගෙවී ගිය වසර 35කට ආසන්න කාලය තුළ මිලියන් 600ක් චීන ජාතිකයන් අන්ත දුගී මට්ටමින් (එනම් දිනකට අමෙරිකානු ඩොලර් 1.25 හෝ රුපියල් 160) අත් මිදී ඊට වඩා ආදායමක් ලබන මට්ටමට පත්ව සිටිනවා. මෙය අගය කළ යුතු මානුෂීය හපන්කමක්.

එහෙත් අතමිට සරු වූ පමණට වඩාත් හිතකර ජීවන මට්ටමක් තවමත් ලැබී නැති බව අති බහුතරයක් චීන ජනතාවට දැන් වැටහෙමින් පවතිනවා. වසර 35 තුළ අධිවේගී ආර්ථික වර්ධනයක් ඔවුන් ලබා ගත්තේ එහි පාරිසරික හා සෞඛ්‍ය විපාක ගැන තැකීමක් නොකර, ඒකායන අරමුණින් ‘සංවර්ධනය’ ගැන පමණක් අවධානය යොමු කිරීම හරහායි.

චීනය දැන් ලෝකයේ දෙවන විශාලතම ආර්ථිකයයි. එය ජපානය ඉක්මවා යමින් එතැනට පත්වූයේ 2010දී. ඉදිරි වසර කිහිපය තුළ, සමහර විට 2016 පමණ වන විට අමෙරිකාව ද අභිබවා මුල් තැනට එන්නට හැකි යයි ආර්ථික විද්‍යාඥයන් අනුමාන කරනවා.

මෑතක් වන තුරු චීනයේ නිල ස්ථාවර වූයේ ‘ටිකක් අපවිත‍්‍රවීම් සිදු වූවත් රටේ ආර්ථික වර්ධනය පවත්වා ගන්නට සැවො ම කැප කිරීම් කළ යුතු බව’යි. දැන් ටිකෙන් ටික මේ ‘අපවිත‍්‍රවීම්’ සුඵ පටු නොවන බව පිළි ගැනෙනවා.

භෞතික සැප සම්පත් අතින් එක් පරම්පරාවක් තුළ ලොකු ඉදිරි පිම්මක් පැන්නත් නිදහසේ එළිමහනේ ඇවිද යන්නට නොහැකි, නිවෙස් තුළට වී යාන්ත‍්‍රිකව පිරිසුදු කරන වාතය ආශ්වාස කරමින් ‘පාරිසරික සිරකරුවන්’ බවට පත් වීමේ තේරුමක් ඇත්දැයි එරට උගත් මධ්‍යම පාන්තිකයන් දැන් වඩ වඩාත් ප‍්‍රශ්න කරනවා. චීන කොමියුනිස්ට් පාලන ඉතිහාසයේ මුල් වතාවට මෙබඳු සංවාද සඳහා තරමක හෝ අවකාශයක් ලබා දී තිබෙනවා.

Chinese social media image protesting air pollution in China, Feb 2013
Chinese social media image protesting air pollution in China, Feb 2013

සිවුමංසල කොලූගැටයා #113: 2100දී ශී‍්‍ර ලංකා සිතියම වෙනස් වෙයි ද?

How can we discern signs of climate change that unfold slowly over time, and manifest in many different ways? And how best to prepare ourselves and increase our resilience against inevitable impacts?

I discuss these in the Ravaya Sunday column (in Sinhala) in issue for 14 April 2013. I covered similar ground in an English column here: When Worlds Collide #61: Climate Change – Adapt Now or Perish Later!

India and Sri Lanka from space, taken by NASA Gemini 8 spacecraft
India and Sri Lanka from space, taken by NASA Gemini 8 spacecraft

මේ දිනවල පවතින දැඩි උණුසුමට හේතුව ගෝලීය රත්වීම හෙවත් දේශගුණික විපර්යාස ද? සමහරුන් මෙසේ අසනවා.

ඇත්තට ම මාර්තු – අපේ‍්‍රල් මාසවල මෙරට දිවා කාලයේ උෂ්ණත්වය වැඩි වීම වාර්ෂික ප‍්‍රවණතාවක්. එයට ගෝලීය රත්වීම සමඟ සෘජු සබඳතාවක් නැහැ. එහෙත් ගෙවී ගිය වසර 70ක පමණ කාලය තුළ අපේ රටේ සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය සෙන්ටිගේ‍්‍රඞ් අංශක එකකින් ඉහළ ගොස් තිබෙන බව කාලගුණ විද්‍යාඥයෝ කියනවා. එසේ කියන්නේ දිගු කලක් පවත්වා ගෙන එන උෂ්ණත්ව වාර්තා අධ්‍යයනය කිරීමෙන්.

මානව කි‍්‍රයාකාරකම් නිසා ගෝලීය උණුසුම වැඩි වී දේශගුණික විපර්යාස ඉක්මන් වී ඇති බව දැන් විද්‍යාත්මකව තහවුරු වී තිබෙනවා. එය තව දුරටත් කල්පිතයක් නොවෙයි. එක්සත් ජාතීන්ගේ දේශගුණික විපර්යාස අධ්‍යයන විද්‍යාඥ කණ්ඩායම (UN-IPCC) ගණන් බලා ඇත්තේ 2100 වන විට ලෝකයේ සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය සෙන්ටිගේ‍්‍රඞ් අංශක 2 – 6 අතර ප‍්‍රමාණයකින් ඉහළ යා හැකි බවයි. මේ ගැන ලෝකයේ සිටින ප‍්‍රමුඛ පෙළෙ විද්‍යාඥයන් හා ලෝකයේ විශාලතම සුපිරි පරිගණක තව දුරටත් පර්යේෂණ කරනවා.

සාමාන්‍ය අපට දිගු කලක් පුරා සෙමෙන් සිදුවන වෙනස්කම් හරිහැටි තේරුම් ගැනීම අපහසුයි. මීට වසර 25කට හෝ 50කට පෙර තිබුණාට වඩා දැන් උණුසුම වැඩි යයි සමහරුන්ට හැගීමක් ඇතත් එය සාධක සහිතව තහවුරු කිරීම අමාරුයි.

දේශගුණික විපර්යාස වසර ගණනාවක් පුරා ටිකින් ටික ඉස්මතුව එන නිසා ඒවා සිදුවන බව තේරුම් ගැනීම ලෙහෙසි නැහැ. නමුත් කලට වේලාවට වැසි නොලැබෙන බව, වහින විට එක විට මහ වැසි පතිත වන බව හා නියං කාලයන් වැඩි වන බව ආදී දේශගුණික විසමතා නම් විද්‍යාඥයන්ට මෙන් ම සාමාන්‍ය ජනයාටත් දැන් අත්දැකීමෙන් පෙනී යන කරුණක්.

ගෝලීය රත්වීම නිසා අපට වාර්ෂිකව වැසි ගෙන එන ඉන්දියානු සාගර සුළං ප‍්‍රවාහයන් හෙවත් මෝසම්වල කි‍්‍රයාකාරිත්වය ව්‍යාකූල වීමට හැකියි. වර්ෂාපතනයේ වෙනස්කම් නිසා ගොවිතැන් සඳහා ජලය ලබා ගැනීම ප‍්‍රශ්නයක් වනවා. ඒ හරහා බෝග ඵලදාවට හා ආහාර මිළ ගණන්වලට බලපෑම් විය හැකියි. ඒ අතර පානය ඇතුඵ අවශ්‍යතා සඳහා ජලය අවශ්‍ය පමණට සම්පාදනය කිරීම ද අඩාල විය හැකියි.

මෙකී නොකී දේශගුණික විපර්යාස බලපෑම් දැනටමත් අපේ රටේ මතුව තිබෙනවා. දේශගුණික විපර්යාස ඇති කිරීමට අපේ දායකත්වය ඉතා සීමිත වූවත් එයින් අපට සෘජුව ම අහිතකර බලපෑම් එල්ලවීම නතර කරන්නට බැහැ. මෙහිදී අපට ඇති හොඳ ම ප‍්‍රායෝගික කි‍්‍රයා මාර්ගය දේශගුණික විපර්යාසවලට අනුවර්තනය වීමයි (climate adaptation). වසර හා දශක ගණනාවක් තිස්සේ කෙමෙන් මතුව එන විපාකවලට මුහුණදීමට දැන් සිට සුදානම් වීම හා සවිමත් වීම අවශ්‍යයි.

ගෝලීය මට්ටමෙන් සිදුවන දේශගුණික විපර්යාස තනි රටක් හැටියට අපට නතර කළ නොහැකියි. එමෙන්ම එහි ඇති අසාධාරණය ගැන ආවේගශීලිව මොර ගෑ පමණින් බලපෑම්වල අවදානම පහව යන්නේත් නැහැ. අපේ ජන ජීවිතය, සොබා සම්පත්, ආර්ථිකය හා පොදු – පෞද්ගලික දේපල රැක ගැනීමට නම් කල් තබා යම් ප‍්‍රවේශම්කාරි පියවර ගැනීම දේශගුණ අනුවර්තනයේ සංකල්පයයි. එය හරියට අනාගත සුබසිද්ධිය සඳහා ගන්නා රක්‍ෂණයක් වගෙයි.

දේශගුණික විපර්යාස සඳහා අනුවර්තන වීමේ ජාතික ක‍්‍රමෝපාය (2011-2016) නම් ජාතික මට්ටමේ ලේඛනයක් දේශීය විද්වත් පිරිසක් විසින් 2010 අගදී පරිසර අමාත්‍යාංශයේ දේශගුණික විපර්යාස ලේකම් කාර්යාලය සඳහා සම්පාදනය කරනු ලැබුවා. ප‍්‍රතිපත්ති, නීතිමය, නියාමන හා ප‍්‍රායෝගික මට්ටම්වලින් ගත යුතු ආරක්‍ෂිත පියවර එහි විස්තරාත්මකව සඳහන් වනවා. (මේ විද්වත් පිරිසේ සන්නිවේදන විශෙෂඥයකු ලෙස මා ද මේ කාරියට හවුල් වුණා.) http://tiny.cc/NCCAS

Dr W L Sumathipala
Dr W L Sumathipala
දේශගුණ විපර්යාසවල බලපැම් ඉදිරි දශකවලදී ප‍්‍රබල ලෙස දැනෙන ක්‍ෂෙත‍්‍ර දෙකක් දේශගුණික විපර්යාස ලේකම් කාර්යාලයේ හිටපු අධ්‍යක්‍ෂ හා දැන් ජ්‍යෙෂ්ඨ උපදේශක ආචාර්ය ඩබ්ලිව්. එල්. සුමතිපාල හුවා දක්වනවා. එනම් ජල සම්පතට ඇති වන බලපෑම හා වෙරළබඩ ප‍්‍රදේශවලට ඇති විය හැකි හානි.

ගෝලීය උණුසුම ටිකෙන් ටික වැඩිවත් ම ධ‍්‍රැව ප‍්‍රදේශවල මිදී ඇති අයිස් තට්ටු දිය වී සාගර ජල ප‍්‍රමාණය වැඩි කරනවා. උණුසුමත් සමඟ ජලය ප‍්‍රසාරණය ද වනවා. මේ දෙවිධියෙන් ම මුහුදු මට්ටම් ටිකෙන් ටික ඉහළ යනවා.

මෙය සිදු වන්නේ මිනිස් ඇසට එකවර නොපෙනෙන තරම් ඉතා සෙමින්. (කිසිසේත් සුනාමිවලට සම්බන්ධ නැහැ.) 2007දී UN-IPCC විද්‍යාඥයන් අනුමාන කළේ මේ සියවස අවසන් වන විට ලෝකයේ මුහුදු මට්ටම අඩි දෙකකින් පමණ ඉහළ යා හැකි බවයි. එහෙත් දැන් එය අඩි 3ක් පමණ විය හැකි යයි සමහර විද්‍යාඥයන් විශ්වාස කරනවා.

මුහුදු මට්ටම් ටිකෙන් ටික ඉහළ යන විට ඉහළ උදම් වේලාවටත්, කුණාටු හා සැඩසුළං නිසාත්, ගොඩබිම් තාවකාලිකව යට වන්නට පටන් ගන්නවා. වතුර බැස ගිය පසුත් මුහුදු වතුරේ ලවණ කා වැදීම නිසා ඒ ඉඩම් මුඩු වනවා. ළිං ජලය කිවුල් වෙනවා. මේ නිසා පදිංචියට හෝ ගොවිතැනට හෝ නුසුදුසු බිම් බවට පත් වනවා. මෙය අසල්වැසි මාලදිවයිනේ ඉතා පැතලි වූ දුපත් සමහරක දැනටමත් සිදු වී, ඒ දුපත් අත්හැර දැමීමට සිදුව තිබෙනවා. ඔවුන්ට දුපත් 1,200ක් තිබෙන නිසා මාරුවීම් කළ හැකියි.

ආචාර්ය සුමතිපාල කියන්නේ මුහුදු මට්ටම් ඉහළයාම මාලදිවයින් වැනි කුඩා දුපත් රාජ්‍යවලට පමණක් නොව අපේ දුපතට ද බරපතල විපාක ඇති කළ හැකි බවයි. කිමී 1,620ක් දිග වෙරළ තීරයකුත්, කුඩා දුපත් 113කුත් ඇති අපේ රටට මේ විපාක නිසා ලොකු ගැටඵ මතු විය හැකියි.

‘අපේ රටේ සමහර වෙරළබඩ ප‍්‍රදේශ මුහුදට යට වීම හා වෙරළබඩ ඉදි කිරීම් වලට හානි සිදු විම ඉදිරි දශකවලදී අප බලාපොරොත්තු විය යුතුයි’ ඔහු කියනවා.

විශේෂයෙන් යාපනය අර්ධද්වීපයේ මේ බලපෑම් ප‍්‍රබල විය හැකියි. දිගු කාලීනව මුහුදත් සමඟ පොර බදන්නට මිනිසාට බැරි නිසා එම ප‍්‍රදේශ අත්හැර දමා රටේ ඇතුළත වෙනත් තැන්වලට සංක‍්‍රමණය වීමට සිදුවනු ඇතැයි ඔහු කියනවා.

මෙහිදී මට සිහිපත් වන්නේ UN-IPCC උපසභාපතිවරයකු ලෙස කලක් කි‍්‍රයා කළ ලාංකික ආර්ථික විශෙෂඥ හා භෞතික විද්‍යාඥ ආචාර්ය මොහාන් මුණසිංහ කළ ප‍්‍රකාශයක්. 2007 අපේ‍්‍රල් මාසයේ IPS නම් ජාත්‍යන්තර පුවත් සේවය සමඟ සාකච්ඡවකදී ඔහු කීවේ (එවකට නිමා වී නොතිබුණු) මෙරට දිගු කාලීන යුද්ධයේ භෞතික බලපෑම්වලටත් වඩා දේශගුණ විපර්යාසවල බලපෑම් බිහිසුණු විය හැකි බවයි.

‘යාපනය අර්ධද්වීපයේ කොටස් ද ඇතුඵව උතුරේ වෙරළබඩ ප‍්‍රදේශ ගණනාවක් මුහුදට යට වී යාම ඉදිරි දශකවලදී සිදු වනවා. මේ නිසා අප සටන් වදින සමහර ගොඩබිම් ප‍්‍රදේශ තවත් කලකදී නොතිබෙනු ඇති’ යයි ඔහු කළ ප‍්‍රකාශයට මෙරට එතරම් අවධානයක් එදත් අදත් ලැබී නැහැ.

මුහුදු මට්ටම් ඉහළ යාම බලපාන්නේ උතුරට පමණක් නොවේ. බටහිර හා දකුණුදිග වෙරළ තීරයන්හි නිවාස, හෝටල් හා වෙනත් ඉදිකිරීම් රැසක් සංකේන්ද්‍රනය වී තිබෙනවා. මේ සියවසේ ඉදිරි දශකවල මේ සමහර ප‍්‍රදේශවලින් ඉවත්වීමට සිදුවන තරම් වෙරළ ඛාදනය දරුණු විය හැකි බවත්, A2 ලෙස හදුන්වන කොළඹ-ගාල්ල මාර්ගය යම් කලෙක රට තුළට වන්නට නැවත ඉදි කිරීමට සිදු විය හැකි බවත් ආචාර්ය සුමතිපාල කියනවා.

කොළඹ හා ගාලූ වරායන්ට දැඩි බලපෑම් ඇති විය හැකි බවට අනතුරු අඟවන ඔහු, හම්බන්තොට හා ති‍්‍රකුණාමල වරායන්ගේ ඉරණම ගැන අදහස් දක්වා නැහැ.

2100 වන විට ලංකා සිතියමේ ස්වරූපය වෙනස් විය හැකි යයි ද දැන් තිබෙන ඇතැම් වෙරළබඩ ප‍්‍රදේශ අනාගත සිතියමක නොතිබිය හැකි යයි ද ආචාර්ය සුමතිපාල කියනවා. මේ ප‍්‍රවණතා ගැන වෙරළ සංරක්‍ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව හා ලංකා හයිඩ්‍රොලික්ස් පර්යේෂණායතනය විස්තරාත්මක අධ්‍යයන කර තිබෙනවා. එහෙත් මේ සියල්ල අනුමානයන් හා ප‍්‍රක්‍ෂෙපන පමණයි.

දැන් පටන් වෙරළබඩ ප‍්‍රදේශවල ඉදි කරන සියඵම පොදු හා පෞද්ගලික ගොඩනැගිලිත්, මහාමාර්ග හා වරාය බදු යටිතල පහසුකමුත් ඉදිරි අන්තරායන් ගැන සළකා බලමින් නිසි සේ ස්ථානගත කිරීම හා සැළසුම් කිරීම කළ යුතුයි. මහාමාර්ග, දුම්රිය මාර්ග, හෝටල්, කාර්යාල හා වෙනත් නව ඉදිකිරීම් සිදු කරන විට ඉදිරියේ නියත ලෙස පැමිණෙන දේශගුණික බලපෑම් වලට ඔරොත්තු දිය හැකි සවිමත් හා සූක්‍ෂම බවකින් ඒවා නිම කිරීමේ අවශ්‍යතාවය ආචාර්ය සුමතිපාල පෙන්වා දෙනවා.

Sri Lanka National Climate Change Adaptation Strategyදේශගුණ අනුවර්තන ක‍්‍රමෝපාය සම්පාදනය කළ විද්වත් පිරිසේ නායකයා වූ සැළසුම් විශෙෂඥ නයන මාවිල්මඩ කියන්නේ කල් තබා කරන සූක්‍ෂම ආරක්‍ෂක පියවර හා සාපේක්‍ෂව කුඩා ආයෝජන හරහා දේශගුණ විපර්යාස බලපෑම්වලින් අපට ප‍්‍රවේශම් විය හැකි බවයි.

ක‍්‍රමෝපාය හදන්නට පෙර මෙරට සියඵ ප‍්‍රදේශ හා ක්‍ෂෙත‍්‍ර (වැවිලි කර්මාන්තය, කෘෂිකර්මය, සංචාරක කර්මාන්තය, නාගරික සැළසුම්, මහජන සෞඛ්‍යය, ජෛව විවිධත්වය, ධීවර කර්මාන්තය) මේ බලපෑම්වලට නතුවීමේ හැකියාව (vulnerability) ගැන විස්තරාත්මක අධ්‍යයන කරනු ලැබුවා. මේ සියල්ල www.climatechange.lk වෙබ් අඩවියෙන් බලා ගත හැකියි.

දේශගුණ විපර්යාස යනු අද වන විට හුදෙක් පාරිසරික ප‍්‍රශ්නයක් පමණක් නොවෙයි. මීට වසර 25කට පෙර හරිත කෝණයෙන් ඇරැඹී මේ ගැන සංවාද හා කි‍්‍රයාකාරකම් අද වන විට ආර්ථිකය, ජන සමාජය, මානව හිමිකම් මෙන් ම ජාතික ආරක්‍ෂාව දක්වා පුඵල් වී තිබෙනවා.

දේශගුණ විපර්යාස කී පමණට බොහෝ දෙනා එක්වර ම සිතන්නේ මුහුදු මට්ටමේ ඉහළ යාම වුවත් එයට වඩා පුඵල් වූ විපාක බොහෝ තිබෙනවා. ටිකෙන් ටික ඉහළ නගින මුහුදු මට්ටම්වලට වඩා නුදුරු අනාගතයේදී ම ලොකු බලපෑම් කළ හැක්කේ වර්ෂාපතන රටා වෙනස්වීමටයි.

එහෙත් අපේ සුනාමි මතකයන් නිසාදෝ, එසේ නැත්නම් අතිශයින් ප‍්‍රබන්ධකාරී හා අතිශයෝක්තියෙන් ගහන වූ Day After Tomorrow වැනි අභව්‍ය හොලිවුඞ් චිත‍්‍රපටවල ආභාෂය නිසා දෝ අප මුහුදු මට්ටම් ගැන උවමනාවට වඩා සිතන අතර අනෙකුත් බලපෑම් ගැන ඇති තරම් නොසිතීමේ අවදානමක් තිබෙනවා.

දේශගුණ විපර්යාස තවත් උග‍්‍රවීම වළක්වන්නට ජාත්‍යන්තර මට්ටමින් විසදුම් සොයන අතරේ එයින් නොවැළැක්විය හැකි ලෙස ඇති වන විපාක හැකිතාක් අවම කර ගැනීම අප වැනි රටවලට ඇති ප‍්‍රමුඛතාවයයි.

එහිදී අපේ ආරක්‍ෂාව අප ම සළසා ගත යුතු නිසා අනුවර්තන ක‍්‍රමෝපාය ගැන මීට වැඩි අවධානයක් සමස්ත රාජ්‍ය ක්‍ෂෙත‍්‍රයෙන්, පෞද්ගලික අංශයෙන් හා සිවිල් සමාජයෙන් යොමු කළ යුතුයි. මෙය පරිසර අමාත්‍යාංශයට සීමා වූ පරිසර දුෂණ ප‍්‍රශ්නයක් ලෙස ලඝු නොකළ යුතුයි.

The Day After Tomorrow - movie poster