When Worlds Collide #109: Huffing and puffing over Tobacco in Sri Lanka

When Worlds Collide, by Nalaka Gunawardene

Text of my ‘When Worlds Collide’ column published in Ceylon Today newspaper on 31 May 2014

May 31 is World No Tobacco Day May 31 is World No Tobacco Day

Tobacco control presents formidable policy dilemmas. It isn’t a simple or simplistic battle between ‘good’ and ‘evil’ as anti-tobacco activists would make us believe.

There is no doubt that tobacco kills many smokers — and some non-smokers, too. It was in January 1964 that the US Surgeon General issued the first report of the Advisory Committee on Smoking and Health. Based on over 7,000 papers relating to smoking and disease in biomedical literature, it concluded that cigarette smoking was a cause of lung cancer and laryngeal cancer in men, a probable cause of lung cancer in women, and the most important cause of chronic bronchitis.

During the half century since, much more evidence has piled up, yet tobacco remains a legitimate trade. Starting, continuing or quitting smoking…

View original post 1,240 more words

සිවුමංසල කොලූගැටයා #170: අසහාය මානුෂික මෙහෙයුමක් කළ වෛද්‍ය හඞ්සන් සිල්වා

In this week’s Ravaya column, in Sinhala, I further explore the origins and evolution of Sri Lanka Eye Donation movement, with emphasis on its founder and leader for 40 years, Dr Hudson Silva (1929-1999).

I have covered the same grounds in English at: When Worlds Collide #108: Eye Donation at 50 – Promoting Lanka’s Soft Power

Dr Hudson Silva stamp issued in 2009
Dr Hudson Silva stamp issued in 2009

අක්ෂිදාන ව්‍යාපාරයේ නිර්මාතෘ වෛද්‍ය හඞ්සන් සිල්වා ගැන ගිය සතියේ කොලමට හොඳ ප‍්‍රතිචාර රැසක් ලැබුණා. ලෝකයට අපේ හොඳ නම ප‍්‍රවර්ධනය කරන මේ ජනතා ව්‍යාපාරය ගැන විස්තර කළත් එහි ආරම්භකයාගේ ජීවන තොරතුරු ඇති තරම් කථා නොකළ බව සමහර පාඨකයන්ගේ මතය වුණා. ප‍්‍රශංසා, ගැරහුම් හා බාධක මැද වෛද්‍ය හඞ්සන් මේ දිගු ගමන ගිය සැටි තව ටිකක් විපරම් කිරීම වටිනවා.

වෛද්‍ය හඞ්සන් සිල්වා නූතන ලෝකයේ මානුෂික අවශ්‍යතාවයකට සමාජයීය නව්‍යකරණයක් හරහා විසඳුමක් ලබා දුන්නා. එතැනින් නොනැවතී ජීවිත කාලය පුරා එය ප‍්‍රවර්ධනය කළා. රැක බලා ගත්තා. ආයතනයක් ඉතිරි කර ගියා.

අපේ සාරධර්ම හා නූතනත්වය මනා සේ සංයෝජනය කළ අක්‍ෂිදානය ජාත්‍යන්තර වශයෙන් ශී‍්‍ර ලංකාවේ හොඳ නමට කර ඇති මෙහෙවර තානාපති නිලධාරින් සිය ගණනකටවත් කළ හැකි වික‍්‍රමයක් නොවෙයි.

ප‍්‍රැන්සිස්කු හෙට්ටිගේ ජෙරල්ඞ් හඞ්සන් සිල්වා උපන්නේ 1929 දෙසැම්බර් 18 වනදා මොරටුවේ ඉඳිබැද්දේ. ඔහු මුලින්ම පාසල් ගියේ මොරටුවේ ධර්මරතන විද්‍යාලයට. ඉනික්බිතිව කොළඹ නාලන්දා විද්‍යාලයටත්, එතැනින් ආනන්ද විද්‍යාලයටත් යොමු වුණා.

කුඩා වියේ පටන් ඔහු ඉගැනුමටත්, බාහිර ක‍්‍රියාවලටත් දක්‍ෂයෙක්. පන්තියේ පළමුවැනියා වන අතරම බාලදක්‍ෂ වැඩ, විවාද හා කථික තරඟ ගායනා හා කවි ලිවීම ආදියටත් හවුල් වුණා. ලංකා ගුවන් විදුලියේ සිරි අයියාගේ ළමා මණ්ඩපයට සහභාගී වෙමින් දස්කම් පෑවා.

මේ කලා නැඹුරුව නිසා 1948දී මුල් වරට කලා විෂයන්ගෙන් ජ්‍යෙෂ්ඨය (එවකට HSC) පෙනී සිට සරසවි වරම් ලැබුවත් ඉන් පසු විද්‍යා විෂයයන්ට යොමු වුණා. ජීව විද්‍යාවෙන් ජ්‍යෙෂ්ඨය සමත්ව ඔහු කොළඹ වෛද්‍ය විද්‍යාලයට පිවිසියේ 1951දී.

වෛද්‍ය ශිෂ්‍යයකු ලෙසත් ඔහු පොතේ ඇලී ගැලී සිටියේ නැහැ. සමකාලීනයන් ඔහුව සිහිපත් කරන්නේ බොහෝ කි‍්‍රයාශීලි හා සමාජශීලි චරිතයක් හැටියට. සරසවි ඉගෙනුම කරන අතරේ ලඝුලේඛනය, ටයිප් කිරීම ආදී ශිල්ප ද ඕනෑකමින් ප‍්‍රගුණ කළා.

වරක් ඔහු අක්‍ෂි රෝග ගැන මහාචාර්යවරයෙකුගේ දේශනයකට සවන් දුන්නා. සමහරක් දෘශ්‍යාබාධ (සියල්ලම නොවේ) සුවපත් කිරීමට ඇසේ ස්වච්ඡ මණ්ඩලය හෙවත් කුණිතය බද්ධ කිරීමෙන් හැකි බවත්, එහෙත් කුණිතයන් ඇති තරම් සොයා ගත නොහැකි නිසා සැත්කම් කළ නොහැකිව කල් දමන බවත් ඔහු දැන ගත්තා.

දේශනයෙන් කම්පනයට පත් හඞ්සන් එදා ගෙදර ගොස් මව සමග මේ ගැන කථා කළා. තමා මිය ගිය පසු තම ඇස්වලින් තව අයෙකුට පෙනීම දිය හැකි බව කීවා. එවිට මව කීවේ ‘‘පුතා, ඔබට කලින් මා මිය යා හැකියි. මගේ ඇස් දෙකෙන් දන්දීම අරඹන්න’’ කියායි.

අක්‍ෂි සැත්කම්, කුණිත බද්ධය ආදිය ගැන බොහෝ දෙනා දැන සිටියේ නැහැ. මේ ගැන කරුණු ගවේෂණය කළ හඞ්සන්, එය පුවත්පත් ලිපියකට ගොනු කළා. 1958 ජනවාරි 19 වනදා ලංකාදීපයේ ‘‘මළ නෙතට පණ’’ නමින් පළ වූයෙ එයයි.

8 July 2012: සිවුමංසල කොලූගැටයා #74: පත්තර ලිපිවලින් විප්ලව කළ හැකිද?

Sri Lanka Eye Donation Society Logo
Sri Lanka Eye Donation Society Logo

අක්‍ෂිදාන ව්‍යාපාරය මෙරට ස්ථාපිත වූයේ විවිධ බාධක හා හිරිහැර මැද. මේ සංකල්පය ප‍්‍රායෝගික නොවන මනෝ විකාරයක් යැයි සමහර ජේ්‍යෂ්ඨ වෛද්‍යවරුන් මුල් යුගයේ ප‍්‍රසිද්ධියේ කියා සිටියා. අක්‍ෂිදාන කටයුතු හරහා ඔහුට සමාජ පිළිගැනීමක් ගොඩ නැගෙනු දුටු සමහර ජ්‍යෙෂ්ඨයන්ට ඉරිසියාවක් පහළ වන්නට ඇති.

උද්‍යොගිමත් තරුණ වෛද්‍යවරයකු ලෙස හඞ්සන් සිල්වා සෞඛ්‍ය ක්‍ෂෙත‍්‍රයේ අක‍්‍රමිකතා සහ අකාර්යක්‍ෂමතා පෙන්වා දීම ගැන නිලධාරින් නොසතුටු වූවා.

ප‍්‍රතිඵලය වූයේ දිගින් දිගටම පරිපාලනමය වශයෙන් ඔහුට හිරිහැර කිරීමයි. තමන්ගේ රාජකාරිය කිසි විටෙක අතපසු නොකොට, පෞද්ගලික වියදමින් අක්‍ෂිදාන වැඩ කළත් ඔහුගේ වැරදිම සෙවූ නිලධාරින් සිටියා.

ඔහුව තැනින් තැනට මාරු කරනු ලැබුවා. මේ ස්ථානමාරු නිහඬව බාර ගත් වෛද්‍ය හඞ්සන් වරෙක කීවේ ‘‘මේ ලංකාවේ කියන ඕනෑම තැනකට යන්නම්. නමුත් මට නිදහසේ රාජකාරිය හා අක්‍ෂිදාන කටයුතු කරන්න ඉඩ දෙන්න!’’

ඇස් ගලවා ගැනීමෙන් පසු අක්‍ෂි කුහරවලට පුළුන් පුරවා කිසිදු වෙනසක් නොපෙනන අයුරින් මෘත ශරීරය සැකසීම සම්ප‍්‍රදායයි. එහෙත් අක්‍ෂිදානය කළ අයගේ සිරුරු එම්බාම් කළ නොහැකි යයි සමහර මල්ශාලා හිමියන් වරක් බොරු තර්කයක් මතු කළා. එයින් නොසැලූණු වෛද්‍ය හඞ්සන් කීවේ එසේ නම් අක්‍ෂිදාන සංගමය හරහා නොමිළයේ එම්බාම් කිරීමේ සේවයක් ද අරඹන බවයි. නොමග යවනු ලැබ සිටි මල්ශාලා හිමියන්ගේ විරෝධය එතැනින්ම නතර වුණා!

1965දී වැඩිදුර අධ්‍යාපනයට ඇමෙරිකාවට යාමට ඔහුට ෆුල්බ‍්‍රයිට් ශිෂ්‍යත්වයක් ලැබුණා. විදේශකයන් තරගකාරීව කළ මේ තේරීම අපේ සෞඛ්‍ය බලධාරින් පිළිගන්නට මැලි වූ නිසා අවසන් තීරණය අගමැතිනි සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනායක දක්වා ගියා. එයට ඇගේ අනුමැතිය ලැබුණා. මේ අනුව විදේශගත වූ වෛද්‍ය හඞ්සන් අක්‍ෂි සැත්කම් හා අක්‍ෂි වෛද්‍ය ක්‍ෂෙත‍්‍රය ගැන නව දැනුම හා නව ප‍්‍රබෝධයක් ලබා ගෙන යළිත් සිය රට ආවා.

එහෙත් සෞඛ්‍ය බලධාරින්ගේ කෙනෙහිලිකම් නතර වූයේ නැහැ. දන් දෙන අක්‍ෂි කුණිත රජයේ රෝහල්වලට ලබා දුන් පසු හරිහැටි පරිහරණය නොකිරීම නිසා අපතේ යන බව තහවුරු කර ගත් වෛද්‍ය හඞ්සන්, ඒ ගැන ප‍්‍රසිද්ධියේ කථා කළා.

මේ ගැන කුපිත වූ සෞඛ්‍ය ලොක්කෝ ඔහුගේ වැඩ තහනම් කළා. අන්තිමේදී 1967දී අනිවාර්ය විශ‍්‍රාම ගන්වනු ලැබුවා. රජයේ සෞඛ්‍ය සේවයේ කිසි දිනෙක තමන්ට මහජන අභිවෘද්ධියට වැඩ කරන්නට නොලැබෙන බව තේරුම් ගත් ඔහු, පූර්ණ කාලීනව අක්‍ෂිදාන වැඩට යොමු වුණා.

Eye cornea ready at Sri Lanka Eye Donation Society in Colombo, to be sent to a foreign country - Photo by Janaka Sri Jayalath
Eye cornea ready at Sri Lanka Eye Donation Society in Colombo, to be sent to a foreign country – Photo by Janaka Sri Jayalath

1965දී අක්‍ෂිදාන සංගමය රජය පිළිගත් පුණ්‍යායතනයක් වූ පසු ටිකෙන් ටික දෙස් විදෙස් දානපති ආධාර ලැබෙන්නට පටන් ගත්තා. එහෙත් මුල් වසර 20ක් පමණ අක්‍ෂිදාන කටයුතු කරගෙන ගියේ ඉතා සීමිත පහසුකම් මැද, ස්වේච්ඡා සේවක ආධාරයෙන්. හඞ්සන් සිල්වාගේ වෝඞ් පෙදෙසේ කුඩා නිවස අක්‍ෂිදාන කාර්යාලය ලෙස දිගු කලක් පැවතුණා.

මේ සඳහා සියළු සහයෝගය ලබා දෙමින් අක්‍ෂිදානයට මාතාවක් වූයේ ඔහුගේ බිරිඳ අයිරාංගනී සිල්වා මහත්මියයි. 1961දී ඔවුන් විවාහ වන අවස්ථාවේදීම අක්‍ෂිදානයට පූර්ණ සහයෝගය දෙන බවට ඈ පොරොන්දු වී සිටියා. ඇය ජීවිත කාලයම කැප කළේ මේ සඳහායි. වෛද්‍ය හඞ්සන්ගේ වියෝවින් පසු වසර කිහිපයක් ඇය අක්‍ෂිදාන සභාපති තනතුර හෙබවූවා.

වෛද්‍ය හඞ්සන් සිල්වාගේ ජිවිතයේ අවසාන දශකයේ ඔහු හඳුනාගෙන විටින් විට ඔහුගේ වැඩ කටයුතු ගැන මාධ්‍ය හරහා වාර්තා කරන්නට මට අවස්ථාව ලැබුණා. එවකට ලෝකයේ ප‍්‍රමුඛතම මාධ්‍යවලින් ආවරණය ලබා තිබුනත් ඔහුගේ කිසිදු උඩගුකමක්, පුහු මාන්නයක් තිබුණේ නැහැ.

පුවත්පත් සමග ඔහු ජිවිත කාලය පුරා සමීප සබඳතා පැවැත්වූවා. ලංකාදීපයේ මුල් ලිපිය පළ නොවූවා නම් අක්‍ෂිදානයක් බිහි නොවන බව ඔහු දැන සිටියා. මාධ්‍ය ආයතන සමග සුහදව ගනුදෙනු කළ ඔහු ඕනෑම වෙලාවක මාධ්‍යවේදී ප‍්‍රශ්නවලට පිළිතුරු දීමට සූදානමින් සිටින බව මා අත්දැකීමෙන් දන්නවා.

ඉඳහිට මාධ්‍ය හරහා අභූත චෝදනා හා මඩ පාරවල් එල්ල වූ විට ද ඔහු සැලූණේ නැහැ. මාධ්‍ය සමග ගැටුම් ඇති කර ගත්තේ නැහැ. නිහඬව තමන්ගේ වැඩ කරගෙන ගියා.

එහෙත් එසේ කරන්නට බැරි වූ නරක කාලයක් 1990-92දී උදා වුණා.  ජනාධිපති පේ‍්‍රමදාස ඔහුට නොරිස්සූ ජන සංවිධානයක් මට්ටු කරන්න රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන (NGO) විමර්ශන කොමිසමක් පත් කළා. එහෙත් කොමිසමේ සාමාජිකයකු වූ වෛද්‍ය මහාචාර්යවරියක් ඒ අවස්ථාව යොදා ගත්තේ අක්‍ෂිදාන සංගමයටත්, එහි නිර්මාතෘවරයාටත් හිරිහැර කරන්නයි.

මෙය වෘත්තීමය ඉරිසියාවෙන් මතු වූ කි‍්‍රයාවක් බව පෙනුනත් සියඵ තොරතුරු හා ගිණුම් නොවලහා ඉදිරිපත් කිරීමට අක්‍ෂිදානය ඉදිරිපත් වුණා. චෝදනා කිසිවක් ඔප්පු නොවූවත් සභා සැසිවාරවලදී එල්ල කළ මඩ ප‍්‍රහාර මාධ්‍ය හරහා රටටම වාර්තා වුණා.

ජනාධිපති විජේතුංග ගත් මුල්ම නිල පියවරක් වූයේ NGO කොමිසම නතර කිරීමයි. එහෙත් ඒ වන විට දෑවුරුද්දකට වැඩි කාලයක් අක්‍ෂිදානය තමන්ගේ නිර්දෝශීභාවය තහවුරු කිරීමට වැය කර තිබුණා.

‘‘NGO කොමිසම පටන් ගත්තේ මට පහර ගසන්න. එහෙත් අහිංසකයා හඞ්සන් එයින් බැට කෑවා. කොමිසමේ නීතිඥයන් මේ ලෝක පූජිත ලාංකිකයාට ඒ දිනවල සැළකුවේ ඉතා පහත් විදියට’’ යයි ඒ අමිහිරි යුගය සිහිපත් කරමින් සර්වෝදය නායක ආචාර්ය ඒ. ටී. ආරියරත්න ගිය වසරේ මා සමග ටෙලිවිෂන් සාකච්ඡාවකදී පැවසුවා.

Dr Hudson Silva (1929-1999), Founder of Sri Lanka Eye Donation Society
Dr Hudson Silva (1929-1999), Founder of Sri Lanka Eye Donation Society

වෛද්‍ය හඞ්සන් හා ආරියරත්න මිතුදම බොහෝ කල් පැවති සමීප සබඳතාවක්. සර්වෝදය හා අක්‍ෂිදානය ඇරඹුණේ එකම වසරේ (1958) මේ ව්‍යාපාර දෙකම බිම් මට්ටමින් ස්වේච්ඡාව්‍යාපාර ලෙස ටිකෙන් ටික ලක් සමාජයේ ස්ථාපිත වුණා. මේ නායකයන් දෙපලට ලෝකයෙන් ප‍්‍රශංසා හා සම්මාන ලැබෙද්දී මෙරටින් බොහෝ විට ලැබුණේ බාධක, ගැරහිලි හා කොන් කිරීම්. එහෙත් එයින් අධෛර්්‍යය නොවී ඉදිරියට යාමේ අධිෂ්ඨාන ශක්තිය ඔවුන් සතු වුණා.

1970 දශකය මුලදී මෙරට සෞඛ්‍ය නිලධාරින් අක්‍ෂිදාන සංගමයට කළ බාධා නිසා කළකිරුණු වෛද්‍ය හඞ්සන් පිලිපීනයේ ඇස් බැංකුවක් බිහි කිරීමට කලක් විදේශගත වන්නට තීරණය කළා. එරට සංචාරයකට ගිය ආචාර්ය ආරියරත්නට මෙය ආරංචි වුණා. ‘‘හඞ්සන් ලංකාවට අවශ්‍යම පුද්ගලයෙක්’’ යයි කියමින් ඔහු අගමැතිනි සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනායකට මතු වී ඇති ප‍්‍රශ්න ගැන කියා සිටියා. මැතිනිය මැදිහත් වී නිලධාරි ප‍්‍රශ්න සමනය කළ නිසා වෛද්‍ය හඞ්සන් විදේශගත වීමේ අදහස අත් හැරියා.

වෛද්‍ය හඞ්සන් ඉතා කාර්යශූර හා ‘වැඩ කිරීමට ලොකු උණක්’ තිබූ කෙනෙක්. දොස්තර මහත්තයා හෝ ආයතන ප‍්‍රධානියා කියා පංගු බේරුවක් ඔහුට තිබුණේ නැහැ. ටයිප් කරන්නට, ඡායාරූප ගන්නට, වාහන එලවන්නට මෙන් ම බොහෝ උපකරණ අඵත්වැඩියාවටත් ඔහු සමතෙක්. ලෝකයේ විවිධ රාජ්‍ය නායකයන් හා ප‍්‍රභූවරුන්ගේ පටන් මෙරට ඉතා අසරණ පුද්ගලයා දක්වා කොයි කවුරුත් සමග තරාතිරම් නොබලා අධිෂ්ඨාන පූර්වකව වැඩ කළ අයෙක්.

එසේම ඔහු සන්නිවේදනයේ අගය දැන එය මනා ලෙස යොදා ගත්තා. ඕනෑම මරණ ගෙදරක, උත්සව සභාවක හෝ විද්්‍යුත් මාධ්‍යයක අක්‍ෂි සෞඛ්‍යය හා අක්‍ෂිදානය ගැන රසවත් හා හරවත් ලෙසින් කථා කිරීමට කිසිදු සූදානමක් අවශ්‍ය වූයේ නැහැ.

අක්‍ෂිදානයේ නිර්මාතෘවරයා ලෙස වෛද්‍ය හඞ්සන්ට රටවල් රැසකින් ගෞරව, ත්‍යාග හා පිළිගැනීම් ලැබුණා. ජෝර්දානය, තායිලන්තය හා ඉන්දියාවෙන් විදේශිකයන්ට පිරිනැමෙන ඉහළම සම්මානයත්, 1981දී ලෝකයේ විශිෂ්ටයන්ට පිදෙන ඩැග් හැමර්ෂල්ඞ් ත්‍යාගයත් ලැබූ ඔහුට උපන් රටින් උපහාර ලැබුණේ කල් ගත වීයි. 1987දී ජනාධිපති ජයවර්ධන දේශබන්දු සම්මානය පිරිනැමුවා.

ලෝ ප‍්‍රකට රීඩර්ස් ඩයිජෙස්ට් (Reader’s Digest) සඟරාව කිහිප වතාවක් අක්‍ෂිදානය ගැන ප‍්‍රශංසාත්මකව ලිවීම හරහා ශී‍්‍ර ලංකාවට මිළ කළ නොහැකි තරම් වටිනා ලෝක ප‍්‍රචාරයක් ලැබුණා. 1994 ඔක්තෝබරයේ මේ සඟරාව, වෛද්‍ය හඞ්සන් ‘අපේ කාලයේ වීරයෙක්’ (Hero for Today)යයි නම් කළා.

අක්‍ෂිදාන ව්‍යාපාරය ගැන දැඩි පැහැදීමෙන් එයට අනුග‍්‍රහය දැක්වූ අය අතර ශ‍්‍රීමත් ආතර් සී. ක්ලාක් ද සිටියා. ඔහු එය දුටුවේ නවීන තාක්‍ෂණය මානූෂිය අවශ්‍යතාවයක් සඳහා සංවිධානාත්මක ලෙස යොදා ගන්නාට කළ ප‍්‍රශංසනීය ව්‍යාපාරයක් ලෙසයි. අක්‍ෂිදාන සංගමයට ඉඳහිට නිහඬව මූල්‍ය ආධාර කරන අතර ඔහු මේ සද් කාර්යය ගැන විදෙස් රටවලදී උද්‍යෝගයෙන් කථා කළා.

ඊට අමතරව 1990දී ක්ලාක් ලියූ Ghost from the Grand Banks නම් ප‍්‍රබන්ධ නවකථාවේ එක් තැනක වෛද්‍ය හඞ්සන් සිල්වා ගැන කෙටි සඳහනක් හමු වනවා. මිනිසුන් දහස් ගණනකගේ දන් දුන් ඇස් සිය දෑතින්ම ගලවා ගත් මේ වෛද්‍යවරයා මිය ගිය තම මවගේ දෑස් උකහා ගන්නට තරම් චිත්ත සමාධියකින් යුතු වූ බව එහි කියැවෙනවා.

Dr Hudson Silva (left) and Arthur C Clarke with then Prime Minister R Premadasa and Minister Tyronne Fernando at Eye Donation Society function circa mid 1980s [Photo courtesy Arthur C Clarke Archive]
Dr Hudson Silva (left) and Arthur C Clarke with then Prime Minister R Premadasa and Minister Tyronne Fernando (extreme right) at Eye Donation Society function circa mid 1980s [Photo courtesy Arthur C Clarke Archive]
අක්‍ෂිදාන බෞද්ධ සංකල්පයක් මත පදනම් වුවත් වෛද්‍ය හඞ්සන් මුල පටන්ම මේ ව්‍යාපාරය ගොඩ නැංවූයේ ජාති, ආගම් හෝ දේශපාලන භේද කිසිවක් නොමැතිවයි. එක් උතුම් අරමුණක් සඳහා විවිධාකාර පුද්ගලයන් හා ආයතන එක්සත් හා එක්සිත් කර ගැනීමේ හැකියාව ඔහු සතු වුණා.

මා එය දකින්නේ පෙරහැරක් ගියා වගේ. (නිලධාරිවාදය නොතකා) සෞඛ්‍ය ක්‍ෂෙත‍්‍රයේ ලොකු පොඩි සැවොම, විවිධ ආගම්වල පූජක පක්‍ෂය, සියළු දේශපාලන පක්‍ෂ නායකයන්, නොයෙක් ස්වේච්ඡා ආයතන (සිංහ සමාජ, සර්වෝදය, රොටරි ආදි), හමුදා නිලධාරින්, ගම් හා නගරවල බාල – මහලූ ගැහැණු – පිරිමි හැම දෙනා මේ පෙරහැරට සම්බන්ධ වූවා. ප‍්‍රධාන සංවිධායකයා වුණත් වෛද්‍ය හඞ්සන් පෙරහැරේ නිලමේට ඇන්දේ නැහැ. බොහෝ විට ඔහු සිටියේ පසුබිමින්.

රටට හා ලෝකයට වැඩක් කරන, පොදු උන්නතියට කැප වූ විද්වතුන්ට අපේ සමාජය හා නිලධාරි තන්ත‍්‍රය සළකන ආකාරය මේ චරිතයෙන් මනාව පිළිබිඹු වනවා. ඉරිසියාවෙන් හා කුහක බවින් ඉතිරෙන අපේ සමාජයේ හොඳ වැඩක් කරන්නට යන ඕනෑම කෙනකු මේ අභ්‍යන්තර ප‍්‍රතිරෝධය ජය ගත යුතු වනවා.

Hiru TV’s biographical programme on Dr Hudson Silva, presented by Nalaka Gunawardene (first broadcast in April 2013):

සිවුමංසල කොලූගැටයා #169: අඩ සියවසක් ලොවේ හොඳ හිත දිනූ අක්‍ෂිදානය

The first eyes donated from Sri Lanka were dispatched overseas, to Singapore, on 25 May 1964. In the half century that followed, over 66,500 eye corneas have been donated from Sri Lanka to a total of 117 cities in 54 countries worldwide (by end April 2014). This is one of the greatest humanitarian gifts in modern times, which has earned Sri Lanka unparalleled gratitude and goodwill around the world.

In this week’s Ravaya column, in Sinhala, I trace the origins of eye donation in Sri Lanka. I have just written up the same information in English at:

When Worlds Collide #108: Eye Donation at 50 – Promoting Lanka’s Soft Power

Eye Donation Society Headquarters in Colombo. Photo by Janaka Sri Jayalath
Eye Donation Society Headquarters in Colombo. Photo by Janaka Sri Jayalath

 

ශ‍්‍රී ලංකාවේ ජාත්‍යන්තර ප‍්‍රතිරූපය හා පිළිගැනීම වඩාත් යහපත් කරන්නේ කෙසේ  ද යන්න දිගු කලෙක සිට කැරෙන සංවාදයක්. රාජ්‍ය තාන්ත‍්‍රික (තානාපති) කටයුතුවලට අමතරව මෑතක පටන් විශාල වියදමක් දරා බටහිර රටවල වාණිජ මට්ටමේ මහජන සම්බන්ධතා සමාගම්වල සේවය ලබා ගන්නට රජය ක‍්‍රියා කරනවා.

තොරතුරු සමාජය දියුණු වී ඇති අද කාලේ ප‍්‍රතිරූප හා හොඳහිත ගොඩනැංවීම අපහසුයි. එහෙත් එය බිඳ වැටීම හෝ හානි කර ගැනීම ලෙහෙසියි.

අඩසියවසක් මුළුල්ලේ කිසිදු මහජන මුදල් වියදමකින් තොරව මෙරටට විශාල ගෞරවයක්, කෘතඥතාවයක් හා හොඳ හිතක් ලොව පුරා ගොඩනැංවූ ජනතා ව්‍යාපාරයක් තිබෙනවා. ඒ ශ‍්‍රීලංකා අක්‍ෂිදාන සංගමයයි. එහි නිර්මාතෘ වෛද්‍ය හඞ්සන් සිල්වා (1929 – 1999) මෙරටින් බිහි වූ වෛද්‍යවරුන් අතර අතිශයින් ලෝක ප‍්‍රණාමයට පාත‍්‍ර වූ විද්වතෙක්.

අපේ ඇස් ලොවට දන් දීම ඇරැඹී වසර50ක් පිරෙන මේ මාසයේ ඒ කථාව සිහිපත් කිරීම වටිනවා.

Dr Hudson Silva (1929-1999), Founder of Sri Lanka Eye Donation Society
Dr Hudson Silva (1929-1999), Founder of   Sri Lanka Eye Donation Society

1958 ජනවාරි 19 වනදා ලංකාදීප පත‍්‍රයේ ‘‘මළ නෙතට පණ’’ නමින් ලිපියක් පළ වුණා. එය ලියා තිබුණේ එවකට වෛද්‍ය ශිෂ්‍යයකුව සිටි හඞ්සන් සිල්වා නම් තරුණයා. නිරෝගී නෙත් යුවලක් හිමි කෙනකු මිය ගොස් පැය කිහිපයක් ඇතුළත ඒ නෙත්වල කුණිතය (cornea) වෛද්‍ය විද්‍යාත්මකව හා ඥාතීන්ගේ අවසරය ඇත‘ව ගලවා ගෙන හැකි ඉක්මණින් එය බද්ධ කිරිම හරහා ඇතැම් දෘශ්‍යාබාධවලින් ඇස් පෙනීම අඩාල වූ අයට නැවත පෙනීම ලබා දිය හැකි බව ඔහු කියා සිටියා.

එය ඒ වන විටත් වෛද්‍ය විද්‍යාවේ පිළිගත් ක‍්‍රමවේදයක් බවට පත්ව තිබුණත් බොහෝ රටවල විශාල ප‍්‍රශ්නයක් වූයේ දන් දීමට කුණිත සොයා ගැනීමේ අපහසුතාවයි. ඇතැම් ආගම් හා සංස්කෘතීන්ගේ මිය ගිය කෙනකුගේ අවයව (බද්ධ කිරිමට) ඉවත් කිරිමට අවසරයක් නැහැ.

1955 අංක 55 දරණ ඇස් දන්දීමේ පනත මෙරට සම්මත වී තිබුණත් රෝහල්වලට අවශ්‍ය තරම් කුණිත සොයා ගැනීමට නොහැකි වී තිබුණා. එයට පිළියමක් ලෙස (බෞද්ධ සංස්කෘතික උරුමයේ ඉඩ දී ඇති පරිදි) අක්ෂිදාන සංගම් රට පුරා පිහිටු විය හැකි බවත්, මරණින් පසු තම ඇස් දන්දීම සඳහා ජීවත්ව සිටියදී ම ප‍්‍රතිඥා දීමට ලාංකිකයන්ට හැකි බවත් මේ ලිපියෙන් හඞ්සන් සිල්වා යෝජනා කළා.

පසු කලෙක අක්ෂිදාන ව්‍යාපාරය හා ශ‍්‍රී ලංකා අක්ෂිදාන සංගමය නමින් ජන සංවිධානයක් බිහි වූයේත්, ලොව පුරා ශ‍්‍රී ලංකාවට ඉමහත් කීර්තියක් හා ගෞරවයක් අත් කර දෙන ඇස් දන් දීමේ සද්කාර්යය ඇරැඹුණෙත් මේ පුවත්පත් ලිපියෙන්.

ලිපියට ඉතා හොඳ ප‍්‍රතිචාරයක් ලැබුණා. ලංකාදීප කාර්යාලයට ලියුම් ලියමින් තමන්ගේ ඇස් දන්දීමට බොහෝ දෙනා ඉදිරිපත් වුණා. ඒ අතරින් සමහරුන් ජීවත්ව සිටියදීම එක් ඇසක් දන් දීමට කැමතිව සිටියා.

අවසාන වෛද්‍ය විභාගයෙන් සමත්ව වෛද්‍ය හඞ්සන් සිල්වා 1958සැප්තැම්බරයේ මුල් පත්වීම ලැබුවේ කළුතර නාගොඩ රජයේ රෝහලට. එහි එවකට ප‍්‍රධානියා වූ වෛද්‍ය ජෝර්ජ් ප‍්‍රනාන්දුගේ අනුදැනුම යටතේ අක්‍ෂිදාන ව්‍යාපාරය ප‍්‍රායෝගිකව ඇරඹුණේ එම රෝහලෙන්. (ගිය වසරේ ටෙලිවිෂන් පටිගත් කිරීමකට එහි ගිය මා දුටුවේ මේ වැදගත් ඉතිහාසය ගැන අද එහි කිසිවකු නොදන්නා බවයි.)

මුල් වතාවට අක්‍ෂි යුගලක් උකහා ගනු ලැබුවේ මහමග ඇද වැටී රෝහලට ගෙන එන ලදුව එහිදී මිය ගිය, හඳුනා නොගත් කෙනකුගෙන්. එම ඇස් යුගල ජෑම් බෝතලයක දමා ගෙන තරුණ වෛද්‍යවරයා බස් රියෙන් කොළඹ පැමිණ ඇස් රෝහලේ බද්ධ කිරීමට එය භාර දුන්නා.

රෝහලේ මිය යන අයගේ ඥාතීන් සමග කථා කරන විට වෛද්‍යවරයා තේරුම් ගත්තේ ජීවත්ව සිටියදීම අක්‍ෂිදානයට ප‍්‍රතිඥාවක් දී තිබීම වඩාත් උචිත බවයි. ඒ අනුව ඔහු එයට සරල පොරොන්දු පත‍්‍රයක් නිර්මාණය කළා.

එසේම අක්‍ෂිදානයට පොරොන්දු පත‍්‍ර වඩාත් අත්සන් කර ගැනීමට අක්‍ෂිදාන සංගමයක් ද පිහිටුවා ගත්තා. එහි මුල්ම රැස්වීම පැවැත්වූයේ 1958දෙසැම්බර් 30වනදා කළුතර දිස්ත‍්‍රික්කයේ මහවස්කඩුවේ ශ‍්‍රී සුධර්මාරාම විහාරයේ ධර්මශාලාවේදී. එතැනින් පටන් ගත් අක්‍ෂිදාන ව්‍යාපාරය පසු කලෙක දිවයින පුරා ශාඛා 400කට වැඩි ජාලයක් බවට පත් වුණා. මෙරට ප‍්‍රමුඛතම ස්වේච්ඡා ව්‍යාපාරයක ආරම්භය එයයි.

Mahawaskaduwe Sri Sudharmarama temple 'bana maduwa' in Kalutara - Venue of first meeting where Eye Donation Society was formed on 30 Dec 1958
Mahawaskaduwe Sri Sudharmarama temple ‘bana maduwa’ in Kalutara – Venue of first meeting where Eye Donation Society was formed on 30 Dec 1958

1961 මුලදී කොළඹ ඇස් රෝහලට මාරුවීමක් ලැබූ වෛද්‍ය හඞ්සන් සිල්වා අක්‍ෂිදානය ජාතික මට්ටමට පුළුල් කිරීම ඇරඹුවා. මුල සිට ම ඔහුට ඕනෑ වුණේ මෙරට සියළු ජන කොටස් ද විවිධ ආගම් අදහන සැවොම ද මේ සද්කාරියට හවුල් කර ගන්නයි. මේ නිසා බහු ආගමික පැවිදි අනුශාසක පිරිසක් ද සෞඛ්‍ය ඇමතිවරයා හා සෞඛ්‍ය සේවා අධ්‍යක්‍ෂවරයා ගිහි අනුශාසකයන් ලෙස ද පත් කර ගත්තා. අක්‍ෂිදාන ජාතික සංගමයේ මුල්ම සභාපති ලෙස ඇස් රෝහලේ අධිපති වෛද්‍ය ඞී. ඒ. ජයසිංහ පත් වූ අතර ප‍්‍රධාන ලේකම් වූයේ වෛද්‍ය හඞ්සන්.

අක්‍ෂිදාන පොරොන්දු පත‍්‍රය වඩ වඩාත් ජනප‍්‍රිය වුණා. ප‍්‍රථම අක්‍ෂිදායකයා වූයේ මඩිහේ පඤ්ඤාසීහ හිමියන්. ප‍්‍රථම අක්‍ෂිදායිකාව හඞ්සන් සිල්වාගේ මව, බියටි‍්‍රස් නැන්සිනා පෙරේරා මැතිනිය.

එදා මෙදා තුර මෙරට රාජ්‍ය නායකයන්, ප‍්‍රභූන්, ප‍්‍රකට කලාකරුවන්, විද්වතුන් ඇතුළු සාමාන්‍ය ජනයා ලක්‍ෂ ගණනක් මේ පොරොන්දු පත‍්‍රයට අත්සන් කොට තිබෙනවා. (එසේ කර තිබීමෙන් මිය ගිය පසු පැය 4ක් ඇතුළත ඇස් උකහා ගැනීමට ඥාතින් හරහා අක්‍ෂිදානයට දැනුම්දීම වඩා විධිමත් වනවා. නමුත් පොරොන්දු පත‍්‍රයක් අත්සන් කර නොතිබුණත්, නැතත් ඥාතීන්ගේ කැමැත්තෙන් ඇස් දන් දිය හැකියි.)

1963 පමණ වන විට දන්දීම හරහා ලැබෙන අක්‍ෂි කුණිත දේශීය රෝහල්වල බද්ධ කිරීමේ අවශ්‍යතා සියල්ල සපුරා ගත් පසුව ඉතිරි වන්නට පටන් ගත්තා. එවකට පැවති තාක්‍ෂණය අනුව කුණිත කල් තබා ගත හැකි වූයේ දින 4ක් පමණයි. මේ නිසා අතිරික්තය අපතේ යා නොදී විදෙස් රටවලට පරිත්‍යාග කළ හැකිදැයි වෛද්‍ය හඞ්සන් විපරම් කළා.

ඒ අවස්ථාවේ ඔහුට නිශ්චිත විදෙස් සබඳතා නොතිබුණත් ලොව ප‍්‍රධාන නගරවල අක්‍ෂි රෝහල්වලට විමසීමේ ලිපි යැවුවා. ශ‍්‍රී ලංකාවේ මෙන් නොව බොහෝ රටවල බද්ධ කිරීමට ඇති තරම් අක්‍ෂි කුණීත නොලැබෙන බව ඔහු දැන සිටියා.

අමෙරිකාවේ නිව්යෝක් ඇස් බැංකුව විමසුම්වලට පිළිතුරු එවමින් කීවේ ඔවුන්ට ඇස් විශාල ගණනක් උවමනා බවයි. ලැබෙන හැම ඇසක් ම ඉමහත් පරිත්‍යාගයක් ලෙස සළකන බව ඔවුන් කියා සිටියා.

එහෙත් අන්තිමේදී මුලින් ම මෙරටින් අතිරික්ත ඇස් පරිත්‍යාග කෙරුණේ සිංගප්පූරුවටයි. 1964මැයි 25 (වෙසක් පොහොය)දා තර්මෝස් උණුවතුර බෝතලයක තැන්පත් කළ හිස් තීන්ත බෝතලයක බහාලූ අක්‍ෂි හයක් සිංගප්පූරු මහ රෝහල වෙත ගුවනින් යවනු ලැබුවා. එය බලාපොරොත්තුවෙන් සිටි අක්‍ෂි වෛද්‍යවරු ඒවා බද්ධ කොට සිංගප්පූරු ජාතිකයන් පස් දෙනෙකුට පෙනීම ලබා දුන්නා.

පනස් වසරක් තිස්සේ ශ‍්‍රී ලංකාවෙන් ලොවට තිළිණ කැරෙන උසස්ම මානුෂික පරිත්‍යාගය වන විදෙස්වලට ඇස් දන් දීම ඇරඹුණේ එසේ සුළුවෙන්.

අද මෙන් ගුවන් චාරිකා බහුල නොවූ දුරස්ත සන්නිවේදන දියුණුව නොතිබු එකල මේ සඳහා අවශ්‍ය සම්බන්ධීකරණය ලෙහෙසි වූයේ නැහැ. වෛද්‍ය හඞ්සන්ගේ සංවිධාන හැකියාව හා නොපසුබස්නා අධිෂ්ඨානය තීරණාත්මක වූයේ එහිදියි. ඔහු හැකි සෑම සබඳතාවක් හා කුසලතාවක් ම යොදා ගනිමින් වඩ වඩාත් ලෝකයේ රටවලට ඇස් යැවීමට වෙහෙස වූවා.

එහෙත් එසේ යැව්වේ මෙරට අවශ්‍යතා පිරිමැසීමෙන් පසු අතිරික්තය පමණයි. ‘‘ශ‍්‍රී ලංකාවේ මෙතරම් අන්ධ මිනිසුන් සිටියදී ඇයි මේ ඇස් පිටරට යවන්නේ?’’ සමහරුන් විමතියෙන් ප‍්‍රශ්න කළා.

Human Eye Corneas, ready for dispatch at International Eye Bank in Colombo, Sri Lanka on 27 March 2013 - Photo by Janaka Sri Jayalath
Human Eye Corneas, ready for dispatch at International Eye Bank in Colombo, Sri Lanka on 27 March 2013 – Photo by Janaka Sri Jayalath

හැම දෘෂ්‍යාබාධයක්ම කුණිත බද්ධයෙන් සුවපත් කළ නොහැකියි. උපතින්ම පෙනීම නොලද අයකුට බද්ධ කිරීම හරහා පෙනීම ලද නොහැකියි. කළු ඉංගිරියාව නරක් වී එහෙත් දෘෂ්ටි ස්නායුව, ශ්වේත පටලය වැනි ඇසේ අනෙක් කොටස් හොඳ තත්ත්වයෙන් පවතින රෝගීන්ට පමණක් කුණිත බද්ධය සාර්ථක වන බව වෛද්‍ය හඞ්සන් තම විවේචකයන්ට පහදා දුන්නා.

1964දී සුළුවෙන් ඇරැඹි ලෝකයට ඇස් දන් දීම ක‍්‍රමයෙන් පුළුල් හා සංවිධානගත කෙරුණා. 1967දී ලන්ඩන් නුවරදී අක්‍ෂි වෛද්‍ය සම්මේලනයක් අමතමින් වෛද්‍ය හඞ්සන් කීවේ ‘අපට වසරකට අවම වශයෙන් අක්‍ෂි කුණිත 200ක් ලෝකයට ලබා දිය හැකියි’ කියායි.

මුලදී ආසියානු රටවලට යැවුණු ඇස් පසුව රුසියාව, අප‍්‍රිකානු රටවල්, යුරෝපයට හා දකුණු අමෙරිකාවට ද යවනු ලැබුවා. වාමාංශික – දක්‍ෂිනාංශික පිල් බෙදීම් කිසිවක් නොසලකා ඕනෑකම ඇති, පෙරදිග අපරදිග, දුප්පත් හා පොහොසත් රටවලට නොමිළයේ ඇස් පරිත්‍යාග කිරීම දිගටම සිදු වුණා. මේ හරහා ශ‍්‍රී ලංකාවට ලැබුණු හොඳ නම හා හොඳ හිත ඉතා ඉහළයි.

ලෝකයට ඇස් පරිත්‍යාග කිරීම වඩාත් විධිමත්ව කර ගෙන යාමට ජාත්‍යන්තර ඇස් බැංකුව නිල වශයෙන් ඇරඹුවේ 1965ඔක්තෝබරයේ. අක්‍ෂිදාන සංගමයේ අධීක්‍ෂණය යටතේ ක‍්‍රියාත්මක වන එහි විශේෂ පුහුණුව ලද තාක්‍ෂණවේදීන් සිටිනවා.

මෙරට සිට පිටරටකට ඇස් යැවීම හරියට සමූහ තරග දිවීමක් (relay) වගෙයි. කෙනකු මිය යාමෙන් පැය 4ක් ඇතුළත ගලවා ගන්නා ඇස් වහාම ආරක්‍ෂිත මාධ්‍යයක ගල්වා, අවශ්‍ය පරික්‍ෂණ කිරීමෙන් පසු දිගු ගමනට සූදානම් කැරෙනවා. (HIV 1හා 2, හෙපටයිටීස් B, Cමෙන්ම සිෆිලිස් රෝගය සඳහා ද පරික්‍ෂා කිරීමෙන් පසුවයි බද්ධයට සුදුසු යයි තීරණය කරන්නේ.) ඇස් රට යැවීම සඳහා රිජිෆෝම් යොදා ගෙන එයට ආවේණික වූ ආරක්‍ෂිත පෙට්ටියක් වෛද්‍ය හඞ්සන් විසින් සැළසුම් කරනු ලැබුවා.

ඇස් බැංකුවෙන් සූදානම් කැරෙන ඇස් මේ පෙට්ටිවල බහා අදාල රේගු හා ගුවන් ගමන් ලියකියවිලි ද සමග කටුනායක ගුවන් තොටුපළට යැවෙනවා. එතැන් සිට ගුවන් ගමන් එකක් හෝ කිහිපයක් හරහා ගමනාන්ත නගරයට ගුවනින් යන පෙට්ටිය, හැකි ඉක්මනින් එහි අක්‍ෂි වෛද්‍යවරුන් අතට පත් කැරෙනවා. මේ සම්පේ‍්‍රෂණය පුද්ගලයන් හා ආයතන කිහිපයක සහභාගීත්වයෙන් කැරෙන මානුෂික මෙහෙයුමක්.

වෛද්‍ය තාක්‍ෂණයේ දියුණුවත් සමග වැඩි දින ගණනක් නරක් නොවී ඇස් කල් තබා ගත හැකි ක‍්‍රම සොයා ගනු ලැබුවා. අද වන විට යොදන ද්‍රාවණය අනුව දින 4ක්, 7ක් හෝ 14ක් කල් තබා ගත හැකියි.

2014 අපේ‍්‍රල් අග වන විට ශ‍්‍රී ලංකාවෙන් රටවල් 54ක නගර 117ක බද්ධ කිරීම සඳහා අක්‍ෂි කුණිත 66,500කට ටිකක් වැඩියෙන් පරිත්‍යාග කොට තිබුණා. මෙයට අමතරව මෙරටදී බද්ධ කිරීම් සඳහා දන් දුන් ඇස් 40,000කට වඩා රජයේ හා පෞද්ගලික රෝහල්වලට ලබා දී තිබෙනවා.

Eye donation stamp, 1983
Eye donation stamp, 1983

අක්‍ෂිදානය සිදු කැරෙන්නේ මුළුමනින්ම වාණිජ නොවන මට්ටමින්. මෙරටදී භාවිතයට ගැනෙන කුණිත සඳහා කිසිදු අය කිරීමක් නැහැ. පිටරට යැවෙන කුණිතවලට ද අය කිරීමක් නොකළත් සූදානම් කිරීමේ හා යැවීමේ වියදම ඒවා ලබන අක්‍ෂි රෝහල්වලින් ලබා ගැනෙනවා. මෙය අක්‍ෂිදාන සේවාව දිගටම පවත්වා ගෙන යාමට අවශ්‍ය වියදම්වලින් කොටසක් සපයනවා.

එහෙත් (අපේ සමහර මාධ්‍ය වරදවා විග‍්‍රහ කළ පරිදි) ඇස් විකිණීමක් කිසි විටෙක සිදු වන්නේ නැහැ. මෙය වෛද්‍ය හඞ්සන් ජීවත්ව සිටියදී අවධාරණය කළ මූලික ප‍්‍රතිපත්තියක්.

අක්‍ෂි දානය ලැබූ විවිධ රටවලින් ඒ සඳහා කෘතඥතාව පළ කරමින් අක්‍ෂිදාන සංගමයට ආධාර උපකාර කිරීම කලෙක සිට සිදු වනවා. මෙරටින් ඇස් සිය ගණනක් ලැබූ ජපානය හා පාකිස්ථානය වැනි රටවලින් මේ කළගුණ සැළකීම ඉහළින් ම කෙරුණා. පාකිස්ථානයේ ලාහෝර් නුවර හඞ්සන් සිල්වා අක්‍ෂි රෝහලක් ද පිහිටුවා තිබෙනවා.

ජපානයට බොහෝ ඇස් දන්දීමට ස්තුති කිරීමක් ලෙස එරට සිංහ සමාජ වෙතින් අක්‍ෂිදාන සංගමයට ටොයෝටා මෝටර් රථයක් තෑගි කළා. එය පිළිගැන්වීමට 1970දශකය මුල මෙහි ආ ජපන් නියෝජිත පිරිස දුටුවේ මේ තරම් විශාල මෙහෙවරක් කරන්නේ කුඩා තට්ටු නිවාස කාමරයක සිට බවයි.

ව්‍යාපාරයේ මුල් වසර 20පුරා අක්‍ෂිදාන කටයුතු බොහෝ විට සම්බන්ධීකරණය වූයේ වෛද්‍ය හඞ්සන්ගේ නිවසෙන්. ආපසු ගිය ජපන් ජාතිකයෝ අක්‍ෂිදානයට ගොඩනැගිල්ලක් තැනීම සඳහා ආධාර එකතු කළා. යෙන් කෝටියක් මෙහි එවුවා.

1965දී රජය පිළිගත් පුණ්‍යායතනයක් බවට පත්වූ අක්‍ෂිදාන සංගමයට 1970දශකය මුලදී කොළඹ විජේරාම මාවතට නුදුරු රජයේ බිම් කොටසක් ලැබුණා. 1976දී ජනාධිපති විලියම් ගොපල්ලව අතින් මුල් ගල තැබුණු අක්‍ෂිදාන මූලස්ථානය සෙමින් සෙමින් ආධාර එකතු කරමින් තනා නිම කොට 1984දී විවෘත කළේ එවකට අගමැති ආර්. පේ‍්‍රමදාස විසින්.

Hiru TV’s biographical programme on Dr Hudson Silva, presented by Nalaka Gunawardene (first broadcast in April 2013):

 

 

When Worlds Collide #108: Eye Donation at 50 – Promoting Lanka’s Soft Power

When Worlds Collide, by Nalaka Gunawardene

Text of my ‘When Worlds Collide’ column published in Ceylon Today newspaper on 23 May 2014

Human Eye Corneas, ready for dispatch at International Eye Bank in Colombo, Sri Lanka on 27 March 2013 - Photo by Janaka Sri Jayalath Human Eye Corneas, ready for dispatch at International Eye Bank in Colombo, Sri Lanka on 27 March 2013 – Photo by Janaka Sri Jayalath

A piece of air cargo, compact and unusual, left our island on 25 May 1964, a Vesak Poya day. It contained a thermos flask, inside which were six sterilised bottles packed in ice. Each one contained a human eye, donated by Lankans who had died in the preceding 24 hours.

Having been hand carried from Colombo to Singapore, they were rushed to Singapore general hospital on arrival. There, eye surgeons grafted the corneas on five people suffering from reversible corneal blindness.

So started a ‘mercy mission’ that has been sustained for half a century, during which time over 66,500 eye corneas have been donated from Sri Lanka to a total…

View original post 1,160 more words

සිවුමංසල කොලූගැටයා #168: නින්දෙන් ඇවිදින ලක් සමාජය හේතුවාදීන්ට අවදි කළ හැකිද?

In this week’s Ravaya column (in Sinhala), I introduce a recent anthology of rationalist essays compiled and edited by leading Sinhala language writer Ajith Thilakasena. I was asked to talk about the book at a recent meeting of the Sri Lanka Rationalists’ Association. Since I too have contributed a chapter, I cannot review the book; this is merely an exploration of the book’s provocative contents.

I have covered similar ground in an English op-ed in January 2012:
Can Rationalists Awaken the Sleep-walking Lankan Nation?

Hethuwaadi Lipi (Rationalist Essays in Sinhala). Edited by Ajith Thilakasena. Sarasavi Publishers, Sri Lanka. 2014
Hethuwaadi Lipi (Rationalist Essays in Sinhala). Edited by Ajith Thilakasena. Sarasavi Publishers, Sri Lanka. 2014

 

අජිත් තිලකසේන සූරීන් මෙරට සිටින ප‍්‍රතිභාපූර්ණ නිර්මාණශීලී ලේඛකයෙක්. දක්‍ෂ ප‍්‍රබන්ධ රචකයකු, කවියකු වනවාට අමතරව ඔහු වඩාත් සරල ලෙසින් සිංහල බස ලිවීමට පිලි සහ හල් කිරීම් සමරූපීකරණය කිරීමේ සම්ප‍්‍රදායක් යෝජනා කොට එය ප‍්‍රගුණ කරන්නෙක්.

මෙයට සමාන්තරව තිලකසේන සූරීන් අදීන හා අතිශයින් විචාරශීලී චින්තනයක් ඇති හේතුවාදියකු ද වනවා. ඔහු සංස්කරණය කළ ‘‘හේතුවාදී ලිපි’’ නම් කෘතිය එළි දැක්වීමේ රැස්වීමක් මාර්තු මස අගදී හේතුවාදී සංගමයේ අනුග‍්‍රහයෙන් කොළඹදී පවත්වනු ලැබුවා. එහිදී මේ අළුත් පොත ගැනත්, පොදුවේ මෙරට හේතුවාදී සාහිත්‍යය ගැනත් කථා කිරීමට එස්. එම්. බන්දුසීල සූරීන්ට හා මට ඇරැයුම් කොට තිබුණා.

අප දෙදෙනාගේ ම ලිපි ‘‘හේතුවාදී ලිපි’’ සංග‍්‍රහයේ තිබෙනවා. මේ නිසා පොත පිළිබඳව විචාරයක් අපට කළ නොහැකි වුවත් සරසවි ප‍්‍රකාශනයක් වන මෙය හඳුන්වාදීම හා එහි කාලීන වැදගත්කම පෙන්වාදීම අපේ කථාවල මූලික හරය වූවා.

පසුගිය දශක කිහිපයක් තුළ මෙරට පුවත්පත් හා සඟරාවල පළ වූ හේතුවාදී හා විචාරශීලි ලිපි රැසක් ද මේ පොතේ එකතු කොට තිබෙනවා. මුල් අවස්ථාවේ එම ලිපි කියවීමට නොලැබුණු පාඨකයන්ටත්, ඒවා යළි කියවනු රිසි අයටත් මේ පොත මාහැඟි සංග‍්‍රහයක්.

මහාචාර්ය එදිරිවීර සරච්චන්ද්‍ර, මහාචාර්ය කාලෝ ෆොන්සේකා, මහාචාර්ය ඔස්මන්ඞ් ජයරත්න, වෛද්‍ය රූමි රූබන්, ආචාර්ය ඒබ‍්‍රහම් ටී. කොවූර්, එස්. එම්. බන්දුසීල හා ආචාර්ය කාවන් රත්නතුංග වැනි විද්වතුන්ගේ ලිපි මේ පොතේ හමු වනවා. එසේ ම මෙරට මාධ්‍ය හරහා හේතුවාදී විමර්ශන හා මත දැක්වීම්වලට ප‍්‍රකට තිලක් සේනාසිංහ, තිඹිරියාගම බණ්ඩාර, කේ ආර් අභයසිංහ, තාරක වරාපිටිය, සුසිලා දොඩංගොඩ හා කේ ඒ ඞී වංශරත්න වැනි ලේඛක ලේඛිකාවන්ගේ ලිපි ද එහි අඩංගුයි.

පොතේ පරිච්ෙඡ්ද 27 සමන්විත වන්නේ ලිපි 20කින් සහ දේශන හා සම්මුඛ සාකච්ඡාසටහන් 7කින්. එයට අමතරව ලේඛනගත විය යුතු කෙටි සටහන් 31ක් ද හේතුවාදී චින්තනයට අදාල සරල ඉංග‍්‍රීසි – සිංහල ශබ්දමාලාවක් ද පොතේ තිබෙනවා.

Ajith Thilakasena
Ajith Thilakasena

සංස්කාරක අජිත් තිලකසේන හේතුවාදී හා විචාරශීලී චින්තනයක් අපට අවශ්‍ය ඇයි ද යන්න පූර්විකාවේ මැනවින් පහදා දෙනවා.

‘‘ජ්‍යෙතිර් ඇඳුරන්ට, පේනකරුවන්ට ස්ථිරව යමක් කියන්න බැරි බව දැන දැනත්, කියාපු දේවල් බොරු වූ අවස්ථා දැක දැකත්, ඒ පසු පස යන්නන්ගේ අඩුවක් ශ‍්‍රී ලංකා සමාජය තුළ දැක ගන්න නැහැ…. එසේම තම අවශ්‍යතා ඉටුකර ගන්න විවිධ දේවි දේවතාවන් කරා ගොස් බාරහාර වන ජනයින්ගේ අඩුවක් දැක ගන්නත් නැහැ’’ ඔහු කියනවා.

පූර්විකාවේ ඔහු මෙසේ ද කියනවා. ‘‘60දශකය ආරම්භ වෙනවාත් එක්කම ඒබ‍්‍රහම් ටී. කොවූර් දැඩි ආගමික හික්මීම්වලටත්, මිථ්‍යා විශ්වාසවලටත් ගැලී සිටි ලක් වැසි ජනතාවගේ චින්තන ලෝකය ආක‍්‍රමණය කළා. ඔවුන්ගේ පිළිගැනීම් දැඩි ප‍්‍රශ්න කිරීම් මාලාවකට ලක් කළා. මෝහාන්ධකාරයේ ගැලී සිටි ජනතාවගේ ගැටලූවලට බුද්ධියෙන් හා විද්‍යාවෙන් පිළිතුරු සොයා තම නිගමන පොදු මහජනතාවට තේරෙන බසින් සහ නිරවුල් සුගම ශෛලියකින් ඉදිරිපත් කරන්නට හැකි වීම කොවුර් සතු වූ විශිෂ්ට ගුණාංගයක්.’’

1964දී කොවූර් මුල් වරට ප‍්‍රසිද්ධ කළ 23 ආකාරයේ අභියෝග පත‍්‍රය මේ පොතේ නැවත පළ කොට තිබෙනවා. අනාවැකි කීමේ හැකියාව, දේව බල හෝ වෙනත් අද්භූත බල හෝ ප‍්‍රාතිහාර්යජනන ශක්ති ඇතැයි කියා ගන්නා ඕනෑම කෙනෙකුට ‘‘හැකි නම් කර පෙන්වන්න’’ යය මේ අභියෝග ඉදිරිපත් කළේ රුපියල් දස ලක්‍ෂයක් ද ත්‍යාගයක් ලෙස පිරිනමමින්. එහෙත් එදා මෙදා තුර එතෙර මෙතෙර කිසිවකුත් මේ අභියෝග භාර ගෙන නැහැ.

Dr Abraham T Kovoorකොවූර්ගේ තවත් වැදගත් ලිපියක් මේ පොතේ අඩංගුයි. 1960ගණන්වල මහාචාර්ය කේ. එන්. ජයතිලක නූතන තාරකා විද්‍යාව හා බෞද්ධ ඉගැන්වීම් සසඳමින් මේ දෙකෙහි සමාන්තර බවක් පෙන්වා දීමට උත්සාහ කළා. Buddhist Cosmologyහෙවත් බෞද්ධ විශ්වවේදය නමින් හුවා දක්වන්නට තැත් කළ එය, සැබෑ නොවන බව බෞද්ධ ධර්ම ග‍්‍රන්ථ අධ්‍යයනයෙන් පසු කොවූර් සාවධානව හා ආචාරශීලීව පෙන්වා දුන්නා.

එසේ කරමින් කොවූර් කීවේ මෙයයි:‘‘අභාවයට ගිය හෝ තවමත් පවත්නා ආගම් අතුරෙන් අනාත්ම ධර්මයන්, නිර්මානී දෙවියකු නොසිටීමත්, අනගි සදාචාර ශික්‍ෂාත් නිසා බෞද්ධ දර්ශනය වඩාත් හේතුවාදීයි. එහෙත් බුද්ධිමය වංචා මාර්ගයෙන් සත්‍ය කරුණු විකෘති කොට බුද්ධාගමට බලකණු සපයන්න යාමෙන් එයට යහපතට වඩා සිද්ධ වන්නේ අයහපතක්.’’

22 Jan 2012: සිවුමංසල කොලූගැටයා #50: අවිචාරයේ සැඩසුළගට මැදිවුණු හේතුවාදී පහන්සිළුව

බොරු ඇදහිලි ගැන මහාචාර්ය එදිරිවීර සරච්චන්ද්‍රයන් 1968වසරේ පේරාදෙණිය සරසවියේ අධ්‍යාපනවේදීන්ගේ සංගමය අමතා කළ දේශනයක සටහන් ද මෙහි වැදගත් පරිච්ෙඡ්දයක්. සාහිත්‍ය විචාරයට පමණක් නොව තියුණු ලෙස සමාජ විචාරයටත් ඔහු යොමු වූ සැටි මෙයින් මනාව පෙනෙනවා.

‘‘දෙවිවරුන් විසින් ද යකුන් වැනි භූතයන් විසින් ද කරන ලදැයි විශ්වාස කළ බොහෝ දේ ස්වභාවයෙන් සිදු වන දේ ලෙස සළකා ඒවා හසුරුවන්නට විද්‍යාව උපයෝගී කර ගත හැකි බව දැන් පිළිගෙන තිබේ. මනුෂ්‍යයාගේ ප‍්‍රශ්න මනුෂ්‍යයාට ම පාලනය කළ හැකි යයි ඔහු පිළිගනී. එකිනෙකාගේ සමාජ හා ආර්ථික තත්ත්වය වෙනස් වන්නේ පෙර කරන ලද පින් පව් අනුව යයි එදා තිබුණු විශ්වාසය දැන් මිථ්‍යාවක් බවට පත් වී තිබේ.’’

‘‘සත්‍යය, මුසාව, රැවටීම, අවංකකම – මෙවැනි යහගුණ හා නුගුණ අවශ්‍ය වන්නේ පරලොව උදෙසා ද එසේ නැත්නම් තමා ජීවත්වන සමාජයේ ඔවුනොවුන් අතර පැවතිය යුතු සම්බන්ධය උදෙසා ද? මානව භක්තිය ඇති කෙනකුට තවත් කෙනකු බොරුවෙන් රැවටීමට හෝ ඔහුගේ ජීවිතය විනාශ කර දැමීමට හෝ ශක්තියක් නැත…. පරලොව උදෙසා අවශ්‍ය බව කියන පින් පව් මෙලොව සමාජ ජීවිතය පවත්වාගෙන යාම සඳහා අවශ්‍ය වූ චර්යාධර්ම වශයෙන් පෙන්වා දිය හැකිය.’’

මෙතැනදී සරච්චන්ද්‍රයන් මතු කරන්නේ ප‍්‍රායෝගික වූත්, නිර්ආගමික වූත් දර්ශනයක්. හේතුවාදීන්ගේ චින්තනයේ හරයත් මෙයයි.

හේතුවාදීන් යනු ආගම් විරෝධීන් යයි සරල ලෙස ලඝු කිරීම යම් තරමකට සම කළ හැකි වන්නේ මාක්ස්වාදීන් යනු රාජ්‍ය විරෝධීන් යයි කලකට පෙර ඇතැම් දෙනා තුළ තිබූ දුර්මතයටයි. මේ දෙක ම වැරදියි.

හේතුවාදයේ මූලික ප‍්‍රවේශය නම් කියන්නා කෙසේ කීවත් අසන්නා සංශයවාදීව හා විචාරශීලිව හැම දෙයක් ම ප‍්‍රශ්න කිරීමයි. එහිදී ආගම්, සාමයික දර්ශන, දේශපාලන මතවාද, විද්‍යාත්මක සොයා ගැනීම් ඇතුළු අන් හැම දෙයක්මත් ප‍්‍රශ්න කිරීමට පාත‍්‍ර වනවා.

දේශපාලන මතවාද හා ආර්ථික ක‍්‍රමවේද සියුම්ව විවේචනය කිරීමට සමත් අපේ බොහෝ උගතුන් පවා ආගම් අරභයා එවන් විචාරශීලි බවක් පෙන්වන්නේ නැහැ. සාමයික හා ආගමික ඉගැන්වීම් යයි පූජකයන් විග‍්‍රහ කරන හැම දෙයක්ම දොහොත් මුදුනින් පිළි ගැනීම බොහෝ විට කරනවා. බුදු දහමේ නම් මෙසේ නොකරන මෙන් තරයේ අවවාද කොට තිබෙනවා (කාලාම සූත‍්‍රය).

Cartoon courtesy Daily Mirror newspaper, Sri Lanka
Cartoon courtesy Daily Mirror newspaper, Sri Lanka

හේතුවාදීන් කරන්නේ දේශපාලනික, ආර්ථික හා වෙනත් ක්‍ෂෙත‍්‍රයන් මෙන්ම සියළු ආගමික හා සාමයික ඉගැන්වීම් හා විග‍්‍රහයන් ද විචාරශීලීව හා තර්කානුකූලව විමර්ශනය කිරීමයි (එනම් කාලාම සූත‍්‍රය හරිහැටි පිළිපැදීමයි!).

මෑතදී මිය ගිය ප‍්‍රකට ඉන්දියානු ලේඛක කුෂ්වාන්ත් සිං (1915-2014) වරක් දලයි ලාමාතුමා සමග කළ සංවාදයක් සිංහලට පෙරළා මේ පොතෙහි ඇතුළත් කොට තිබෙනවා. පාප්තුමා හැරුණු කොට රාජ්‍ය නායක මට්ටමේ සිටින ලොව එකම සාමයික නායකයා වූත්, ලොව ඉතාම ප‍්‍රකට බෞද්ධ නායකයා වූත්, නොබෙල් සාම ත්‍යාගලාභී දලයි ලාමාතුමා බුදුදහම හා නූතනත්වය තුලනය කරන්නට මහත් සේ වෙර දරන කෙනෙක්.

එම තනතුරට පත් 14වැනියා වන ඔහු ඊට පෙර සිටි දලයි ලාමාතුමාගේ නැවත ඉපදීමක් සේ නිර්ණය කරනු ලැබ දලයි ලාමා ලෙස පත් කර ගනු ලැබුවේ 1950දී. 1959දී චීනය විසින් ටිබෙටය ආක‍්‍රමණය කොට අල්ලා ගත් පසු ඉන්දියාවට පලා ගිය දලයි ලාමාතුමා හා අනුගාමිකයන්ට එදා පටන් ඉන්දීය රජයේ විශේෂ රැකවරණය ලැබෙනවා.

ජේ්‍යෂ්ඨ ඉන්දීය මාධ්‍යවේදියකු ලෙස දලයි ලාමාතුමා සමග සාකච්ඡා කරන කුෂ්වාන්ත් සිං, පුනරුත්පත්තිය ගැන තමා කිසිසේත් විශ්වාස නොකරන බව කියනවා. මේ ගැන කලබල හෝ කෝප නොවී ඉතා සන්සුන් ලෙසින් දලයි ලාමා සිං සමග සංවාද කරනවා. ජීවිතයේ දුක සැප, මරණය ආදිය ගැන දෙදෙනාගේ අදහස් හොඳට ම වෙනස්. නිර්ආගමික වූ සිං, ලෞකික දර්ශනයකින් ලෝකය විග‍්‍රහ කරනවා. එකිනෙකාට ගරු කරමින් එහෙත් එකඟ නොවෙමින් මේ කරන කථා බහ කියැවීම ම මනසට ප‍්‍රබෝධයක්.

වෙනත් බොහෝ ආගමික හා සාමයික නායකයන්ට වඩා පුළුල් වූ මනසක් හා හාස්‍යලොලී පෞරුෂයක් දලයිලාමාට ඇති බව පෙනී යනවා. කථාව අවසානයේ පුනරුත්පත්තිය කිව හැකි (එනම් පසුගිය ආත්ම මතකයට නගා ගත හැකි)එකදු මුස්ලිම් දරුවකු ගැන දන්නවාදැයි සිං අසනවා. (ඉස්ලාම් ධර්මයේ නැවත ඉපදීමක් කියැවෙන්නේ නැහැ.)

එතැනදී දලයි ලාමා මහ හයියෙන් සිනාසෙමින් මෙසේ පිළිතුරු දෙනවා. ‘‘එතන ඇත්තක් තියෙනවා තමා. ඒ උනත් මම පුනරුත්පත්තිය විශ්වාස කළේ නැත්නම් මට වැඩ නැතුව යනවා!!’’

මේ තරම් නිර්ව්‍යාජ හා විවෘත ලෙස තම ධර්මය ගැන කථා කළ හැකි ආගමික නායකයන් ඉන්නේ කී දෙනා ද?

‘‘හේතුවාදී ලිපි’’ පොතෙහි ඇත්තේ ආගම් ගැන විචාරශීලීව විමසීම පමණක් නොවෙයි. සමහර ලේඛකයෝ ඇදහිලි හා ජන විශ්වාස (නාඩි වාක්‍ය, පිරිත් නූල්, අංජනම් එළි, අල්ලේ රේඛා මගින් සාස්තර කීම, කේන්දර බැලීම ආදිය)ගැන ප‍්‍රශ්න කරනවා – විවෘතව මත දක්වනවා. තවත් ලිපිවලින් අද්භූත හෝ පාරභෞතික යයි සැළකෙන (භූතයෝ, යකුන්, අවතාර, ආවේශවීම)ආදී සංසිද්ධීන් විග‍්‍රහ කැරෙනවා.

‘‘දේශීය දැනුම’’ හා ‘‘සාම්ප‍්‍රදායික ඥානය’’ වැනි කඩතුරාවලට මුවා වෙමින් කිසිදු තාර්කික ප‍්‍රශ්න කිරීමකින් හෝ නීතිමය නියාමනයකින් තොරව ලක් සමාජයේ කැරෙන ගුප්ත ව්‍යාපාරයන්ගේ පදනම සමහර ලිපි මගින් සියුම් ලෙස විමර්ශනය කරනවා.

පොතට ලිපි සපයා ඇති වෛද්‍යවරුන් තමන්ගේ ක්‍ෂෙත‍්‍රයට අදාල කාලීන මාතෘකා ගැන නිවහල් මත දක්වනවා. විශ්ව ශක්තියෙන් හෝ යාඥා බලයෙන් බරපතල (පිළිකා ඇතුළු) නිදන්ගත රෝග සුව කළ හැකි ද? කැඩුම් බිඳුම් ප‍්‍රකෘති තත්ත්වයට පත් කළ හැකි ද?

යන්නන් වාලේ අන් අය පසුපස යාම නිසා බුද්ධියෙන් මෙතරම් දියුණු යුගයක පවා ප‍්‍රාථමික සිතුම් පැතුම්වලට ඇබ්බැහිව එල්බෙමින් සිටින අති විශාල පිරිසක් ලොව සිටින බව මහාචාර්ය කාලෝ ෆොන්සේකා සිය ලිපියේ කියනවා.

ඔහු එය අවසන් කරන්නේ මෙසේයි. ‘‘මගේ පෞද්ගලික අදහස්වල හැටියට මගේ කිසිදු වැඩක් නැකතට කරලා නැහැ. පොරොන්දම් බලලා නැහැ. ජ්‍යෙතිෂය පසුපස හති දම දමා දුවලා නැහැ. මම මෙතෙක් කටයුතු කරලා තියෙන්නේ ඕවා සියල්ල මිථ්‍යා කාරණා හැටියට සළකලායි.’’

පූර්විකාවේදී අජිත් තිලකසේනයන් තව වැදගත් කරුණක් මතු කරනවා. මෙරට ඉතිහාසයේ වාර්තාගත ලොකුම ව්‍යසනය වූ 2004 දෙසැම්බර් 26 වනදා සුනාමිය පුරෝකථනය කරන්නට කිසිදු ජ්‍යොතිර් ඇදුරකුටවත් හැකි වූයේ නැහැ.

ඔහු කියන හැටියට ‘‘ජ්‍යොතීර් ඇදුරන්ට, පේනකරුවන්ට ස්ථිරව යමක් කියන්න බැරි බව දැන දැනත්, කියන දේවල් බොරු වූ අවස්ථා දැක දැකත් ඒ පසුපස යන්නන්ගේ අඩුවක් ශ‍්‍රී ලංකා සමාජය තුළ දැක ගන්න නැහැ.’’

පුර්විකාවේ ඔහු මෙසේ ද කියනවා. ‘‘බෞද්ධ සංස්කෘතිය ශ‍්‍රී ලංකා සමාජය තුළ හිමි කර ගෙන ඇති තැන ප‍්‍රශ්න කළ යුතු නෑ. එහෙත් ආගම (ඇදහිල්ල) ඇතුළත් විය යුත්තේ කෙනකුගේ පුද්ගලික පරිමණ්ඩලයට. ආගමක් ඇදහීම හෝ නොඇදහීම ඔහුගේ/ඇයගේ කැමැත්ත පරිදි විය යුතුයි….’’

රාජ්‍යය නිර්ආගමික වීමේ වැදගත්කම ඔහු පෙන්වා දෙනවා. ‘‘ආණ්ඩුවට ආගමක් නැහැ’’ යන්න ප‍්‍රථම අගමැති ඞී. එස්. සේනානායක කී බව මතක් කරමින් ඔහු කියන්නේ, ‘‘එක් ආගමකට ප‍්‍රමුඛස්ථානය දෙන වගන්තියක් 1972ව්‍යවස්ථාවට ඇතුළත් කිරීම ඛේදයක්. එයට මුල් වූයේ මාක්ස්වාදී නායකයෙක් වීම උත්ප‍්‍රාසය දනවන්නක්. එයින් පස්සේ හැම ආණ්ඩුවක්ම ක‍්‍රියාවෙන් ‘සර්ව ආගමික’ වුණා.’’

Ceylon Rationalist Association: 1970 Memorandum on a New Constitution for Sri Lanka (letter from Dr Abraham T Kovoor to Dr. Colvin R. De Silva, Minister of Constitutional Affairs)

පූර්ණ ආගමික වූ මහත්මා ගාන්ධි පවා කටයුතු කළේ ඉන්දියාව ඓහික (secular) රාජ්‍යයක් කරනු සඳහායි. ඇදහිල්ල පුද්ගලික දෙයක් කොට ඔහු සැළකුවා. ආගමික ආයතනය නඩත්තුවට රාජ්‍ය භාණ්ඩාගාරයෙන් මුදල් ප‍්‍රතිපාදන වෙන් කිරීම ගාන්ධි අනුමත කළේ නැති බවත් තිලකසේනයන් සිිහිපත් කරනවා.

මේ අයුරින් පුළුල් මහජන සංවාදයට ලක් විය යුතු තේමා රැසක් මේ පිටු 166ක කුඩා පොතේ අඩංගුයි. නමින් ‘‘හේතුවාදී ලිපි’’ වුවත් හේතුවාදී තලයෙන් ඔබ්බට මේ විචාරශීලී දැක්ම ගෙන යාම හදිසි කාලීන අවශ්‍යතාවයක් බව නම් පැහැදිලියි.

පොත රැගෙන කියවා බලන්න!

See also:

25 Sep 2011: සිවුමංසල කොලූගැටයා #33: නොබියව ඇත්ත කතා කළ ජනතාවාදී විද්‍යාඥයා, මහාචාර්ය ඔස්මන්ඞ් ජයරත්න

22 Jan 2012: සිවුමංසල කොලූගැටයා #50: අවිචාරයේ සැඩසුළගට මැදිවුණු හේතුවාදී පහන්සිළුව

29 Jan 2012: සිවුමංසල කොලූගැටයා #51: ඔබේ විචාර බුද්ධිය දැන් අක‍්‍රීය කරන්න!

18 March 2012: සිවුමංසල කොලූගැටයා #58: විනාශයක් ළග එනවා –  ඒකට අපි සැරසෙනවා!

25 March 2012: සිවුමංසල කොලූගැටයා #59: වදකහ සුදියේ සිට ලෝක විනාශය දක්වා…

24 March 2013: සිවුමංසල කොලූගැටයා #110: ජාතියේ ව්‍යාධියට ප්‍රතිකාර කරන අපූරු ජීවකයා: කාලෝ ෆොන්සේකා

18 Dec 2013: “ආගමික උමතුවෙන් ලෝකය ගලවා ගැනීමේ එකම මග සියලුම ආගම් ප්‍රතික්ෂේප කිරීමයි” – එස්. එම්. බන්දුසීල

6 April 2014: සිවුමංසල කොලූගැටයා #163: අභීත පෑනෙන් භාරතය කිති කැවූ කුෂ්වාන්ත් සිං

When Worlds Collide #107: Climate Reporting from ‘Ground Zero’

When Worlds Collide, by Nalaka Gunawardene

Text of my ‘When Worlds Collide’ column published in Ceylon Today ay newspaper on 16 May 2014

Cartoon by Greg Perry Cartoon by Greg Perry

Can journalists save the planet?

I posed this question in a column nearly two years ago, in June 2012.

During the early years of my career, I called myself an ‘environmental journalist’. But I dropped the label when I realised how environmental journalism was, inadvertently, ghettoising those issues within the media.

I argued: “We do need journalists to specialise in the environment and other development sectors such as health, gender and disaster management. As issues become more complex and nuanced, journalists require more knowledge and skill to make sense of it all.”

Yet we can’t leave sustainable development issues just in the hands of a few ‘green journalists’. To grasp the bigger picture, and to communicate it properly, we need the informed participation of reporters, feature writers, editors…

View original post 964 more words

සිවුමංසල කොලූගැටයා #167: ඩෙංගු මර්දනයට දේශීය පෙළ ගැස්මක්

The world’s fastest growing vector-borne disease is dengue, which has recorded a 30-fold increase over the last 50 years. Dengue is mostly transmitted by a mosquito species named Aedes aegypti, which breeds in water containers in and around homes. It is thus closely linked to environmental factors and human behavior.

In this week’s Ravaya column (in Sinhala), I discuss strategies for dengue control in Sri Lanka — including the use of an organic insecticide developed by a Lankan innovator.

I covered similar ground in English recently in two columns:

25 April 2014: When Worlds Collide #104: Dengue Control sans Chemicals?

18 April 2014: When Worlds Collide #103: Combating Dengue, a ‘Silent Disaster’

Dengue carrying mosquito: Aedes aegypti
Dengue carrying mosquito: Aedes aegypti

ජාතික මදුරු මර්දන සතිය නැවත වරක් අපේ‍්‍රල් 2-8දිනවල පැවැත්වුණා. අපේ‍්‍රල් 7වනදාට යෙදුණු ලෝක සෞඛ්‍ය දිනය සඳහා මේ වසරේ තේමාව වූයේ වාහකයන්ගෙන් පැතිරෙන රෝගයි (vector-borne diseases).

ගෝලීයකරණය සමග වඩාත් ව්‍යාප්ත වන වෙළඳාම් හා සංචාර හරහාත්, නාගරීකරණය හා දේශගුණ විපර්යාස වැනි සංසිද්ධීන් නිසාත් විෂබීජ වාහකයන්ගේ පැතිර යාම වඩාත් උත්සන්න වී ඇතැයි ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය කියනවා.

රෝග වාහකයන් අතර උකුණන්, මකුනන් ආදි සතුන් ද සිටියත් වඩාත් ම හානිකර වන්නේ විවිධ මදුරු විශේෂයි. ඇති කරන මරණ සංඛ්‍යාව අනුව බැලූ විට භයානක ම වාහකයා මැලේරියා රෝග වාහක ඇනෝෆිලීස් මදුරුවන්. 2010දී මැලේරියාව නිසා ලෝකයේ මරණ 660,000ක් සිදු වුණා (බහුතරය අප‍්‍රිකානු ළමයින්).

නමුත් අද ලෝකයේ වඩාත් සීඝ‍්‍රයෙන් පැතිරෙන හා වඩාත් ම ප‍්‍රබල මහජන සෞඛ්‍ය තර්ජනය එල්ල කරන වාහක රෝගය වන්නේ ඩෙංගු රෝගයයි. ගෙවී ගිය අඩ සියවස තුළ එය වැළඳුණු ජන සංඛ්‍යාව 30ගුණයකින් වැඩි වී තිබෙනවා.

ඩෙංගු රෝගය බොහෝ කොට පතුරුවන්නේ ඊඩිස් ඊජිප්ටායි (Aedes aegypti) නම් මදුරු විශේෂයයි. නිවෙස්වල හා ගෙවතුවල ජලය එකතු වන තැන්වල ඉක්මනින් බෝවන මේ මදුරුවාගේ පැතිරීම මිනිස් චර්යාවන්ට හා පාරිසරික සාධකවලට සෘජුවම සම්බන්ධයි.

1960දශකය මුලදී ඩෙංගු රෝගය වාර්තා වූයේ ලොව රටවල් 9කින් පමණයි. වාර්ෂිකව රෝගීන් 15,000ක් පමණ සිටියා. මේ වන විට (2013) අඩු තරමින් රටවල් 100ක වාර්ෂිකව රෝග තත්ත්වයන් මිලියන 390ක් පමණ වාර්තා වන බව ලෝක රතු කුරුස හා රතු අඩසඳ සම්මේලනය (IFRC) කියනවා.

ඩෙංගු වැනි රෝග ලක්‍ෂණ විටින් විට වාර්තාව තිබුණත් මුල් වරට ශ‍්‍රී ලංකාවේ ඩෙංගු රෝගය විද්‍යාත්මකව තහවුරු කෙරුණේ 1962දී. මුල් කාලයේ එය පැතිර ගියේ සෙමින්. එහෙත් මුල් වරට 1988දී එය වසංගත තත්ත්වයකට පත් වුණා. ඩෙංගු රෝගය බහුලව හමුවන ලෝකයේ රටවල් 30අතරට දැන් ශ‍්‍රී ලංකාව එකතු වී තිබෙනවා.

මෙරට ඩෙංගු රෝග විකාශනය ගැන පර්යේෂණ වාර්තාවක් සම්පාදනය කළ පේරාදෙණිය සරසවියේ වෛද්‍ය පීඨයේ වෛද්‍ය පී. ඞී. එන්. එන්. සිරිසේන හා වෛද්‍ය එෆ්. නූර්දින් කියන්නේ මුලදී නගරබදව හමු වූ ඩෙංගු රෝගය මේ වන විට අර්ධ නාගරික හා ග‍්‍රාමීය ප‍්‍රදේශවලට ද පැතිරෙමින් ඇති බවයි. http://tiny.cc/DengSL

තවමත් වැඩිපුර ඩෙංගු රෝගීන් හමු වන්නේ බස්නාහිර පළාතෙන් වුවත් (2007සමස්ත රෝග තත්ත්වයන්ගෙන් 44.9%) උතුරුමැද, වයඹ, සබරගමුව පළාත්වල ද ඩෙංගු රෝග සංඛ්‍යාව සීඝ‍්‍ර ලෙස ඉහල ගොස් තිබෙන බව ඔවුන් කියන්නේ නිල සෞඛ්‍ය දත්ත අනුවයි.

එසේම 2009දී යුද්ධය අවසන් වූ පසු උතුරු හා නැගෙනහිර පළාත්වල ද ඩෙංගු බහුලව වාර්තා වනවා. විශේෂයෙන් යාපනය හා මඩකලපුව නගරවල. මෙයට හේතුව ලෙස පර්යේෂකයන් දකින්නේ යුද්ධය නිමාවෙන් පසු උතුරු-දකුණු ගමන් බිමන් බහුල වීමයි.

මේ අතර දේශගුණ විපර්යාස නිසා හට ගන්නා අකල් වැසි, ආන්තික කාලගුණ තත්ත්වයන් ආදිය නිසා ද ඩෙංගු මදුරුවන් පැතිරීමට ඇති ඉඩ වැඩි වනවා. ඉදිරියේදී ඩෙංගු මර්දන වැඩසටහන් සකස් කරන විට මේ දේශගුණ විපර්යාස සැලකිල්ලට ගත යුතු යයි සිරිසේන හා නූර්දීන් නිර්දේශ කරනවා.

ඩෙංගු රෝගයට එරෙහිව එන්නතක් හෝ වයිරස්-විරෝධ බෙහෙතක් (antiviral drug) තවමත් නිපදවා නැති නිසා තිබෙන හොඳම ආරක්‍ෂණ උපක‍්‍රමය නම් රෝග වාහකයන්ගේ පැතිරීම සීමා කොට අවම කිරීමයි.

ඩෙංගු යනු වළක්වා ගත හැකි රෝගයක් බවත්, උතුරු හා දකුණු අමෙරිකානු මහාද්වීපවල දැඩි මහජන සෞඛ්‍ය පියවර මගින් ඩෙංගු තුරන් කර ගැනීමට සමහර රටවලට හැකි වූ බවත් IFRC සංවිධානය පෙන්වා දෙනවා.

ඩෙංගු මදුරුවන් බෝවීම අවම කිරීමට මනා සේ පාරිසරික පිවිතුරු බව හා ප‍්‍රවේශම්කාරී බව අත්‍යාවශ්‍යයි. ඩෙංගු මදුරුවන් බිත්තර දමා, කීටයන් බිහි වී පරිනත වන්නේ ජල මාධ්‍යයේයි. පිරිසිදු ජලය මෙන් ම කාබනික ද්‍රව්‍ය මුසු වූ ජලයේ ද මෙය සිදුවිය හැකියි. පර්යේෂකයන් මෑතදී සොයා ගෙන ඇත්තේ කිවුල් දියේ පවා ඔවුන්ට බෝවිය හැකි බවයි.

ඩෙංගු කාරක වෛරසය ජානමය වශයෙන් අනුවර්තනය වීමට සමත් බවත්, වාහක මදුරු විශේෂ ද කෙටි කලකින් නව පාරිසරික තත්ත්වයන්ට හැඩ ගැසෙන බවත් පර්යේෂකයන් දැන් තේරුම් අරන්. ඒ අනුව ඩෙංගු මර්දන උපක‍්‍රම ද අළුත්ම පර්යේෂණ දැනුමට අනුව කලින් කලට වෙනස් කර ගත යුතු යයි ඔවුන් කියනවා.

ඩෙංගු මර්දනයට මේ දක්වා මෙරටත්, වෙනත් බොහෝ රටවලත් යොදා ගන්නේ මදුරු නාශක රසායන ද්‍රව්‍යයි. මේවා ධූමකාරක යන්ත‍්‍ර හරහා ගෙවතු හා ගේ දොරවලට මුදා හරිනවා. මෙය ප‍්‍රතිඵල ගෙන දුන්න ද දිගට ම පවත්වා ගත යුතු ක‍්‍රියාදාමයක්.

එක ම ප‍්‍රදේශයක නිශ්චිත කාල වකවානුවකට වරක් එම රසායන යෙදීම හරහා මදුරු ගහන පාලනය කළ හැකියි. එහිදී තීරණාත්මක වන්නේ පොදු හා පෞද්ගලික ස්ථානයන්හි මදුරුවන්ට බෝවීමට උපකාරවන ජලය එකතු වන අපද්‍රව්‍ය, රඳවනයන් හා ස්වාභාවික තැන් සොය සොයා ඉවත් කිරිමයි. මෙය ද යළි යළිත් කළ යුත්තක්. දිගට ම පවත්වා ගත යුතු නිරන්තර ආරක්‍ෂක පියවරක්.

මදුරු නාශනය සඳහා දිගු කලක් තිස්සේ මෙරටත්, ලොව බොහෝ රටවලත් යොදා ගත්තේ DDT නම් විෂ රසායනිකයයි. DDT ජනාවාස ඇති ප‍්‍රදේශවල පුළුල්ව ඉසීමේ යෙදුණු මුල් ම ආසියානු රට බවට ශ‍්‍රී ලංකාව පත්වූයේ 1945 අගදී. DDTවල පාරිසරික හා සෞඛ්‍යමය විපාක ගැන දැන ගත් පසු බොහෝ රටවල් එය භාවිතය නතර කළා.

13 January 2013: සිවුමංසල කොලූ ගැටයා #100: නිහඬ වසන්තයේ අඩසියවසක යශෝරාවය

මදුරු මර්දනය සඳහා කෘති‍්‍රම රසායන නොවන දේශීය උපක‍්‍රම තිබේ ද?

K M Wijepala with his organic products - Photo by Janaka Sri Jayalath
K M Wijepala with his organic products – Photo by Janaka Sri Jayalath

තනිකර ම පැළැටි සාරයන් යොදා ගෙන මදුරු මර්දනයට සාර්ථක දේශීය විසඳුමක් නිපදවීමට නුවර එළියේ විජය ඇග්‍රො ප‍්‍රඩක්ට්ස් සමාගමේ කේ. එම්. විජේපාල මහතා සමත්ව සිටිනවා. (මීට පෙර මා හඳුන්වා දුන්නේ ඔහු නිපදවූ කාබනික පොහොර ගැනයි. එයට අදාල වට්ටෝරුව ඔහු නොමිළයේ ගොවින්ට ලබා දෙනවා.)

9 Sep 2012: සිවුමංසල කොලූ ගැටයා #82: රසායනික පොහොර ‘දෙවොලේ’ සිරගත වූ අපේ ගොවියා

26 January 2014: සිවුමංසල කොලූ ගැටයා #153: කාබනික ගොවිතැන: උද්‍යොගපාඨවලින් ඔබ්බට?

මදුරු මර්දනය සඳහා උපක‍්‍රම දෙකක් ඔහු යෝජනා කරනවා.

පළමුවැන්න – ඔවුන්ගේ ප‍්‍රජනන (බෝවීමේ) ක‍්‍රියා අවහිර කිරීම. කීටයන් අවධියේ ම ඔවුන් සිටින තැන් සොය සොයා විනාශ කිරීම.

දෙවැන්න – ඔවුන් මිනිස් අප සමීපයට ඒම වැළැක්වීම. ඒ සඳහා ඔවුන් අප වෙතින් පළවා හරින (repellant) ආකාරයේ රසායනික සිරුරේත් ගෙදර දොරෙත් භාවිත කිරීම.

කලක් අත්හදා බැලීම් කොට ඔහු නිපදවා ඇති OK (Organic King) නම් මදුරු නාශක ද්‍රාවණය මේ උපක‍්‍රම දෙකට ම යොදා ගත හැකියි. එය කොහොඹ ගසේ සාරයෙන් තනා ගන්නා නිසා සෙසු ජීවීන්ට හා මිනිසුන්ට විස නැහැ. (වැරදීමකින් ටිකක් පෙවුනත් කිසිදු හානියක් නැතැයි ඔහු කියනවා!)

වතුර ලීටර් 16කට ධණ ද්‍රාවණයේ මිලි ලීටර් 50ක් මිශ‍්‍ර කර ගෙවත්තේ ඉසීම සති දෙකකට සෑහෙන බවත්, කාමරයක් තුළට මදුරුවන් ඒම පළවා හරින්නට සතියකට වරක් ටිකක් ඉසීම ප‍්‍රමාණවත් බවත් ඔහු කියනවා.

දියරයෙන් බිඳක් ඇඟිල්ලට ගෙන කන් පෙති පිටුපස තවරා ගැනීම හරහා පැය 3-4ක් කිසි මදුරුවකු තමාට ළං වීම වළක්වනවා. වාහන තුළ සුවඳ විහිදුවන විලවුන්කාරකයට බින්දු කිහිපයක් එකතු කළොත් වාහනයට මදුරුවන් ඒම ද වළකිනවා.

‘මදුරුවන් සංඛ්‍යාව අඩු කිරීම අවශ්‍යයි. බෝවීම අවහිර කරන්නේ ඒ සඳහායි. ඒ අතර කෙසේ හෝ බිහි වන මදුරුවන් අපට ළං වීම වළක්වා ගැනීම ද කළ යුතුයි.’ විජේපාල මහතා කියනවා.

OKමදුරු හා කෘමි නාශකයට ශ‍්‍රී ලංකා පේටන්ට් බල පත‍්‍රයක් 2013දී පිරි නැමුණා. කාර්මික පර්යේෂණායතනය (ITI) එහි බලපෑම් ගැන ස්වාධීනව පර්යේෂණ කොට තහවුරු කොට තිබෙනවා. සෞඛ්‍ය හා කෘෂිකර්ම අමාත්‍යාංශ මගින් ද මෙරට අලෙවියට හා භාවිතයට සුදුසු රසායනිකයක් හැටියට එය නිල වශයෙන් අනුමත කොට තිබෙනවා.

මධ්‍යම පරිසර අධිකාරිය මෑතදී මෙරට මදුරු නාශක නිපදවන්නන්ගේ රැස්වීමකටතමා කැඳවූ බවත්, ධණ ද්‍රාවණයේ පාරිසරික වාසි ගැන ඔවුන් පැහැදී සිටින බවත් විජේපාල මහතා කියනවා.

OK යනු මදුරුවන්ට පමණක් නොව බෝගවලට හානි කරන කෘමි පලිබෝධකයන්ටත් එරෙහිව ක‍්‍රියා කරන ස්වාභාවික රසායනික සංයෝගයක්. පරිසර හානි නොකර පලිබෝධකයන් පමණක් මර්දනයට මෙබදු කාබනික කෘමි නාශක හැකි තාක් යොදා ගැනීම කාලීන අවශ්‍යතාවයක්.

OK logo

විජේපාල මහතා සුළු ව්‍යාපාරිකයෙක්. කෘෂි රසායනික නිපදවා අලෙවි කරන විදේශ හා දේශීය මහා සමාගම් සමග තරගයට තම නිෂ්පාදන ප‍්‍රචාරණය කරන්නට ඔහුට මුදල් නැහැ. එහෙත් තම නිෂ්පාදනවල කාර්යක්‍ෂමතාව පිළිබඳව පර්යේෂණාත්මක සහතිකත්, පාරිසරික හිතකරභාවය නම් වූ අමතර වාසියත් ඔහු හුවා දක්වනවා.

ඩෙංගු මර්දනයට ජෛව පාලනය සඳහා විදේශවලින් බැක්ටීරියා (BTI) ගෙන්වීමට තිබූ නිල උනන්දුව හා මහජන මුදල් යෙදවීම මෙබදු දේශීය විසඳුමකට ලැබෙයි ද?

විජේපාල මහතාගේ GOLF නම් වූ කාබනික පොහොර ගැන මීට සති කිහිපයකට පෙර ට්විටර් සමාජ මාධ්‍යයේ මා සඳහන් කළ විට එක් ප‍්‍රතිචාරයක් වූයේ ‘‘ඔය පොහොරවල ගුණාගුණ ගැන විද්වත් පර්යේෂණ කොට ජාත්‍යන්තර සඟරාවක නිබන්ධන පළ කොට ඇත්ද?’’ යන්නයි.

තවම එබන්දක් සිදුව නැහැ. විජේපාල යනු ශාස්ත‍්‍රාලීය උගතකු නොව ප‍්‍රායෝගිකව අත්දැකීම් රැසක් ලැබූ, ගැටළු විසඳීමට යොමු වූ නව නිපැයුම්කරුවෙක්. ඔහුගේ විසඳුම් තව දුරටත් පර්යේෂණ හරහා විමර්ශනය කිරීම හා වැඩි දියුණු කිරීම අපේ විද්වතුන්ට කළ හැකි දෙයක්.

එහෙත් සර්ව සම්පූර්ණ පර්යේෂණ ප‍්‍රතිඵල ලැබෙන තුරු ඩෙංගු මදුරු මර්දනය කල් දැමිය නොහැකියි. ළඟ එන නිරිතදිග මෝසම් වැසි සමග නැවතත් ඩෙංගු රෝග වාහකයන් ප‍්‍රබල ලෙස බෝවනවා. එහිදී එය මර්දනයට දෙස් විදෙස් හැම උපක‍්‍රමයක් ම පෙළ ගැස්වීම ඉතා වැදගත්.

(OK කෘමි නාශක කොළඹ ග්‍රෙගරි පාරේ සම්බෝධි විහාරයේ පිහිටුවා ඇති කාබනික ආහාර අලෙවි සැලෙන් ද නුවරඑළියේ විජය ඇග්‍රො ප‍්‍රඩක්ට්ස් සමාගමේ කාර්යාලයෙන් ද ලබා ගත හැකියි. විජය ඇග්‍රෝ ප‍්‍රඩක්ට්ස්, 42, කලූකැලේ, නුවරඑළිය. එසේම ඒ සඳහා බෙදාහරින්නන් තව සොයා ගන්නට ද ඔවුන්ට අවශ්‍යව තිබෙනවා.)

 

When Worlds Collide #106: Probing Roots of Violence for Sustainable Peace

When Worlds Collide, by Nalaka Gunawardene

Text of my ‘When Worlds Collide’ column published in Ceylon Today broadsheet newspaper on 9 May 2014

Knotted gun sculpture at UN Headquarters in New York, made by Swedish artist Carl Fredrik Reuterswärd - Photo by Dhara Gunawardene, 2011 Knotted gun sculpture at UN Headquarters in New York, made by Swedish artist Carl Fredrik Reuterswärd – Photo by Dhara Gunawardene, 2011

Then to the rolling Heav’n itself I cried,
Asking, ‘What Lamp had Destiny to guide
Her little Children stumbling in the Dark?’
And – ‘A blind understanding!’ Heav’n replied.

Omar Khayyam, in Rubaiyat

Some memories are etched in our minds forever. I remember exactly how and where I first heard this verse — at a science lecture theatre at University of Colombo in December 1986.

As an eager young journalist, I was covering the annual sessions of the Sri Lanka Association for the Advancement of Science (SLAAS). One presidential address was given by Dr Carlo Fonseka, professor of physiology, rationalist and well known debunker of fire walkers, astrologers…

View original post 1,073 more words

Thoughts on Realising Peace, Reconciliation and Ending Violence: Remarks at WCY 2014

World Conference of Youth 2014: Colombo, Sri Lanka
World Conference on Youth 2014: Colombo, Sri Lanka

When I was invited to speak at World Conference on Youth 2014, being held in Colombo, Sri Lanka, this week, I accepted on one condition: that I don’t have to ‘clear’ my remarks with anyone before delivering. (This precaution was necessary as the host government of Sri Lanka is not known for its capacity to accommodate divergent or dissenting points of view.)

The organisers — Ministry of Youth Affairs & Skills Development —  kept their word, and I just spoke at a session on Realising Peace, Reconciliation and Ending Violence. The theme is apt, especially in view of forthcoming fifth anniversary of the end of Sri Lanks civil war.

Alas, we had no opportunity to discuss any of the speeches due to sessions starting late. But I was able to engage several youth delegates, both from Sri Lanka and around the world, who apparently shared my idealism.

Here then is the text of my remarks (slightly ad-libbed during delivery):

Knotted gun sculpture at UN Headquarters in New York, made by Swedish artist Carl Fredrik Reuterswärd - Photo by Dhara Gunawardene, 2011
Knotted gun sculpture at UN Headquarters in New York, made by Swedish artist Carl Fredrik Reuterswärd – Photo by Dhara Gunawardene, 2011

Theme: Realising Peace, Reconciliation and Ending Violence

Remarks by Nalaka Gunawardene

Science writer, columnist and blogger          

I thank the organisers for this opportunity.

Participating today reminds me of the IDEALISM, HOPE & PASSION with which I took part in similar events in my own youth – which was not that long ago!

In particular, I remember two instances:

A quarter century ago, as an undergraduate, I took part in an Asian regional Model United Nations conference held in Kuala Lumpur, Malaysia. The topic assigned to our group was VIOLENCE WITHIN AND BETWEEN SOCIETIES.

In all eagerness, we explored big questions such as:

  • Do we humans have an evolutionary inclination for aggression and violence?
  • What socio-economic factors trigger youth unrest and insurrection?
  • How does culture aggravate or mitigate conflicts?

For several days, a few dozen of us from across Asia discussed and debated this and other key concerns.

Five years later, as a young journalist, I had the opportunity to attend the World Youth Leadership Summit, held at the UN headquarters in New York. In the fall of 1995, around 200 of us from around the world came together to discuss the state of the world – and our role in shaping its future!

Again, a key topic that occupied our minds was the RISING VIOLENCE WITHIN OUR SOCIETIES. Not just civil wars and crime — but also INSTITUTIONALISED DISCRIMINATION and STRUCTURAL VIOLENCE.

These discussions enhanced my understanding of violence, which has become more SOPHISTICATED and INSIDIOUS in today’s world.

STRUCTURAL VIOLENCE as a concept was introduced in 1969 by the Norwegian sociologist and peace researcher Johan Galtung. He defined it as: “any form of violence where some social structure or social institution may harm people by preventing them from meeting their basic needs”.

There are many examples of STRUCTURAL VIOLENCE in our societies. Among them:

  • institutionalized elitism;
  • ethno-centrism;
  • racism;
  • sexism; and
  • nationalism

STRUCTURAL VIOLENCE affects people differently in various social structures, and is closely linked to SOCIAL INJUSTICE.

So, in a broad sense, campaigns for HUMAN RIGHTS & SOCIAL JUSTICE are attempts to resist – and ideally, reduce – structural violence. These mass movements include:

  • the CIVIL RIGHTS movement in the US;
  • WOMEN’S RIGHTS movement worldwide;
  • ANTI-APARTHEID struggles in South Africa;
  • current global efforts to reduce absolute POVERTY; and
  • the on-going struggle for recognizing rights of lesbian, gay, bisexual and transgender (LGBT) groups.

While fewer people are dying today in conflicts between nations, or even those within nations, we cannot rejoice: we still have many faces of STRUCTURAL VIOLENCE and SYSTEMIC VIOLENCE.

So did we save the world in the Fall of 1995 through all our eager and idealistic discussions at the UN Headquarters?

No, we didn’t. Our world is still an UNJUST, UNFAIR and UNSAFE place for too many human beings.

But experiences and exposure like that probably SAVED ME – from becoming an uncritical and unquestioning peddler of the dominant narrative. It opened my mind – to question rhetoric and spin, coming from governments, UN agencies and even civil society.

That is probably the greatest benefit of conferences like this:

  • opening of our minds;
  • deepening of our understanding & empathy; and
  • broadening of our perspectives.

I wish I could tell you that Sri Lanka offers a fine example of post-war RECONCILIATION. But our reality is actually more complex and complicated.

Five years ago this month, we witnessed the end of Sri Lanka’s CIVIL WAR which last for over 25 years. As a diverse nation and a pluralistic society, our people felt many different emotions about that defining moment.

One sentiment most of us shared was a HUGE SENSE OF RELIEF. And some of us also felt a huge sense of RESPONSIBILITY –

  • for HOW the war was ended; and
  • the enormous rebuilding and healing that had to be done.

Five Years later…

The factors that led to the violent conflict still remain largely unaddressed. These include concerns about governance, political power sharing, and economic benefit sharing – issues that youth feel strongly about.

In the past 40 years – in my lifetime – similar concerns have triggered two other youth insurrections in Sri Lanka — in 1971 and in the late 1980s. Both were suppressed violently by the state in the name of law and order. The scars of those wounds have not yet healed either.

In this sense, many of us have three layers of scars from recent violence. And we realise, belatedly, how HEALING involves more our HEARTS than our MINDS.

We know that PEACE is much more than the simple absence of hostility. Likewise, RECONCILIATION entails much more than a mere co-existence of groups who were once engaged in a conflict.

RECONCILIATION cannot be decreed by leaders……or legislated by governments. Technocratic solutions are helpful — but not sufficient — to achieve RECONCILIATION.

Progressive state policies can nurture RECONCILIATION — but in the end, TRUE HEALING must spring from all of us… individually and collectively.

It’s not EASY, and it’s not always POPULAR. But it’s a worthy goal to aspire to!

Building SUSTAINABLE PEACE requires time, effort – as well as a switch in our mindset. We must face HARD TRUTHS, acknowledge them, and hopefully, FORGIVE…

There is cultural conditioning that stands in the way. Historically, many societies have glorified war, weaponry and combat. AGGRESSION is often seen as a sign of strength…and of masculinity.

With this inertia of history and culture…can we replace confrontation and conflict with cooperation and collaboration?

The religious case for this is well known. But I hesitate to invoke religions as they have inspired so much hatred and violence.

In recent years, we have seen a growing body of scientific evidence and theories that argue that COLLABORATION HAS A GREATER SURVIVAL VALUE than aggression.

This is contrary to the long held Darwinian notion of the ‘survival of the fittest’. It now appears that virtues like KINDNESS, GENEROSITY and SHARING are more than just moral choices: they are useful EVOLUTIONARY TRAITS too!

The developmental psychologist Michael Tomasello has been studying the EVOLUTION OF TOLERANCE & TRUST among human beings and the role it plays in today’s societies. He and other researchers have drawn attention to the evolutionary benefits of COLLABORATION and ALTRUISM.

There is no consensus yet among experts. Anthropologists, evolutionary biologists and sociologists keep debating about:

  • individual selection vs. group selection in evolution; and
  • whether aggression or collaboration has key survival value.

As Harvard biologist Edward O Wilson summed it up in his recent book, The Social Conquest of Earth:

“The human condition is an endemic turmoil rooted in the evolution processes that created us. The worst in our nature coexists with the best, and so it will ever be.”

So our big challenge is: How to tame our worst evolutionary baggage, and instead bring out our best as a species?

I don’t have any quick answer. But this is among the questions we must all keep asking – and keep looking for practical, thoughtful answers.

Dear friends,

It’s easier to have abundant IDEALISM, HOPE & PASSION when you’re 18 or 25 or even 30. It’s harder to retain these values when you’re approaching 50 — as I am, now. But I keep trying!

I wish you stimulating conversations. I hope you’ll find enough common ground — while not forcing any artificial consensus!

Thank you.

 

සිවුමංසල කොලූගැටයා #166: ආසයි – බයයි! දුපතේ නමයි!

In this week’s Ravaya column (in Sinhala), I write about public perception of risk in Japan and Sri Lanka — and how alarmist exaggerations distort society’s reactions and affect policy responses. I quote from the writing and presentations of Japanese science journalist Hajime Hikino, who has long studied this phenomenon in Japan.

To this, I mix my own observations on Lankan society, and quote from a media interview given by Professor Sudantha Liyanage, dean of applied science at the University of Sri Jayawardenapura, Sri Lanka – a rare public intellectual who calls for measured, scientifically based approach to risk assessment and communication.

Who's leading who in this game?
Who’s leading who in this game?

හජීමේ හිකිනෝ (Hajime Hikino) ජපන් විද්‍යා මාධ්‍යවේදියෙක්. ඔහු කලෙක පටන් සමීපව අධ්‍යයන කරන්නේ හා වාර්තා කරන්නේ අවදානම (risk) ගැන ජපන් ජන සමාජය දක්වන ආකල්ප ගැනයි.

විද්‍යාවේ ප‍්‍රායෝගික භාවිතයන් වන තාක්‍ෂණයෙන් ඉහළට ගොස් ඒ හරහා ආර්ථිකයේත්, ජන ජීවිතයේත් අභිවෘද්ධියක් ළඟ කර ගන්නට ජපානයට හැකිව තිබෙනවා. ඓතිහාසිකව සියුම් දේ කලාත්මකව කරන්නට ජපනා හපනා. ඔවුන් තාක්‍ෂණික අංශයෙන් වැඩියෙන් මතුව ආයේ දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසුවයි. 1960දශකයේ ඉසුරුබර රටක් බවට පත් වූ ජපානය දැන් ඒ තත්ත්‍වයේ පරම්පරා දෙකකට වඩා ගත කොට තිබෙනවා.

Hajime Hikino
Hajime Hikino

ඒ කියන්නේ දියුණු වන්නට පෙර අගහිඟකම් තිබූ අතීත ජපානය ගැන මතකයන් තිබෙන අය හැමදෙනා දැන් වැඩිමහලූයි. 1960න් පසුව ඉපදී හැදුණු වැඩුණු ජපනුන් හැම දෙයක් ම සුපිරි ආරක්‍ෂාකාරී විය යුතු බවට අපේක්‍ෂා කරනවා.

එහෙත් ලෝකයේ කිසිදු රටකට සියඵ අවදානම් දුරු කළ නොහැකි බවත්, එසේ අපේක්‍ෂා කිරීම යථාර්ථවාදී නොවන බවත් හිකිනෝ කියනවා. ඔහු මෙය හඳුන්වන්නේ Zero Risk Syndrome හෙවත් අවදානම බින්දුව කිරීමේ උන්මාදය හැටියටයි.

ප‍්‍රතිශක්තිකරණ එන්නත්, බලශක්ති ජනනය, ආහාරපාන හා බෙහෙත් ආදී ජීවිතයේ අවශ්‍යතාවන් සම්පාදනය කර ගැනීමේදී නූතන සමාජයේ අප කවුරුත් අවදානම ගැන තක්සේරුවක් කරනවා. මුඵමනින් ආරක්‍ෂිත වීමට නම් විෂබීජහරණය කළ සුවිශෙෂී ඇඳුම් කට්ටලයක් හැඳගෙන, අධී ආරක්‍ෂිත කාමරයක ජීවත් වන්නට සිදු වෙයි. එසේ කළත් ආහාරපාන හරහා නොයෙක් බලපෑම් ඇති විය හැකියි.

අප කරන්නේ යම් පහසුකමක් වෙනුවෙන් ගත හැකි සාධාරණ අවදානම (reasonable risk) කුමක් දැයි නිර්ණය කොට එයට යොමු වීමයි. ගින්දර භාවිතය ඇරැඹූ දා පටන් මානව වර්ගයා මේ කිරා මැන බැලීම කර තිබෙනවා.

‘‘අවදානම ගැන ඕනෑවට වඩා සිතීම නිසා අද ඇතැම් ජපන් ජාතිකයෝ දිගටම බියපත් වූ මානසිකත්වයකට පත් වෙලා. විය හැකියාව ඉතා අල්ප වූ අන්තරායන් ගැනත් ඔවුන් කලබල වනවා. කිසිදු රජයකට, ආයතනයකට හෝ විද්වතකුට මුඵමනින් ආරක්‍ෂිත ජන සමාජයක් සහතික කළ නොහැකියි. එහෙත් සමහර ජපනුන් දැන් එබන්දක් බලාපොරොත්තු වනවා’’ යයි හිකිනෝ කියනවා.

බෝවන රෝගවලින් ආරක්‍ෂාවීමට ප‍්‍රතිශක්තිකරණ එන්නත් ලබාගැනීම සියවස් දෙකක් තිස්සේ කැරෙන, ලොව ප‍්‍රචලිත උපක‍්‍රමයක්. කිසිදු එන්නතක් සියයට සීයක් ආරක්‍ෂිත නැහැ. ප‍්‍රතිශක්තිකරණයේ සංකල්පය නම් අඩු මාත‍්‍රාවකින් අදාල රෝගකාරකය ශරීරයට හඳුන්වා දී ශරීරයේ ස්වාභාවික ප‍්‍රතිදේහ ජනනය කිරීමයි.

ඉතා කලාතුරකින් අවස්ථාවල මෙබඳු එන්නතක් හරහා එය ඉලක්ක කරන රෝගය වැළදීමට හෝ වෙනත් අනපේක්‍ෂිත අතුරු ආබාධයක් හට ගැනීමට හෝ හැකියි. මේ අවදානම ගැන කලබල වූ සමහර ජපන් ජාතිකයෝ එන්නත් ගැනීමට මැළි වෙනවා.

හිකිනෝ ලයිස්තු ගත කළ නූතන ජපන් භීතිකා ගණනාවක් තිබෙනවා. ජාන තාක්‍ෂණයෙන් දියුණු කළ එළවඵ හා සෝයා බෝංචි ආහාරයට ගැනීම එබන්දක්. ඩයොක්සින් නම් විෂ වායුවක් පිට වේ යයි බියෙන් එළිමහන් ගිනිමැළයන් ඇති කිරීම ද මෑතක පටන් තහනම් කොට තිබෙනවා. ජෛව ආරක්‍ෂිත මට්ටම (Biosafety Level) 4ට වඩා ඉහළ සූක්‍ෂම ගණයේ වෛද්‍ය පර්යේෂණගාර පිහිටුවීම හා කි‍්‍රයාකිරීමට ජපානයේ තව දුරටත් ඉඩ දෙන්නේ නැහැ. වැරදීමකින් හෝ දරුණු විෂබීජයක් එබඳු තැනෙකින් පිට වී බෝවන රෝග ඇති කළ හැකිය යන බිය නිසා.

හිකීනෝ තර්ක කරන්නේ බින්දු අවදානම් උන්මාදය අද ජපන් සමාජය උභතෝකෝටික තත්ත්වයකට පත් කරමින් සිටින බවයි. පූර්ව-තාක්‍ෂණික යුගවල තිබූ අපහසුතා හා අඟහිඟකම්වලට ආපසු යන්න ජපන් සමාජය කැමති නැහැ. එහෙත් ප‍්‍රගතියේ හා සමාජ ප‍්‍රගමනයේ නොවැළැක්විය හැකි යම් අවදානම් සමග ජීවත්වීමට ද බොහෝ ජපනුන් සූදානම් නැහැ. මේ නිසා බිරන්තට්ටු වූ සමාජයක් බිහිව තිබෙනවා. ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදනය ව්‍යාකූල වී ගොසින්.

Businessweek, 6 Dec 2012: Japan’s Fear of Risk Is Getting Dangerous

විද්‍යා හා තාක්‍ෂණ දැනුම අතින් අපට වඩා ඉදිරියෙන් සිටින ජපන් සමාජයේත් මේ පරස්පරයන් මතුවන පසුබිමෙක අපේ රටේ බොහෝ දෙනා නූතන භීතිකාවන් රැසක් මැද දිවි ගෙවීම පුදුමයක් නොවෙයි. 2013 ඔක්තෝබර් 6වනදා කොලමින් මා ‘විසි එක්වන සියවසේ භූතයෝ’’ ලෙස හැඳින් වූයේ මෙබඳු නූතන භිතිකායි.

6 Oct 2013: සිවුමංසල කොලූ ගැටයා#137: නව සියවසට නවීකරණය වූ  ‘භූතයෝ’

මා මතු කළ අදහස්වලට සමාන්තර මත ශ‍්‍රී ජයවර්ධනපුර සරසවියේ ව්‍යවහාරික විද්‍යා පීඨයේ අධිපති මහාචාර්ය සුදන්ත ලියනගේ විසින් ද 2013 සැප්තැම්බර් 10 වනදා දිවයින පත‍්‍රයේ පළ කොට තිබුණා. කල් ගත වී මා එම වැදගත් ලිපිය කියවූයේ ඉඳහිට හෝ උඩුගං බලා යන විද්වතුන් මෙරට සිටින බවට ඇති වූ ප‍්‍රබෝධයෙන්.

Prof Sudantha Liyanage
Prof Sudantha Liyanage

මහාචාර්ය ලියනගේ මතු කරන මූලික තර්කය නම් විද්‍යා හා තාක්‍ෂණ විෂයයන් ගැඹුරින් හැදෑරූ හා පර්යේෂණ කරන අය වෙනුවට ඒ මාතෘකා ගැන හරි හැටි නොදත් හෝ යන්තම් තොරතුරු සොයා ගත් හෝ උදවිය කරුණු විකෘති කරමින් ලක් සමාජය නොමග යවන බවයි. බිය වද්දන බවයි. මෙය බියකරු ප‍්‍රවණතාවක්.

මහාචාර්ය ලියනගේ කියන්නේ අපේ රටේ විද්‍යා අධ්‍යාපනය හා දැනුම ලද අය සීමිත වීම හා උගත් අයගේ නිහැඬියාව මෙයට ප‍්‍රධාන හේතුව බවයි. (නිහැඬියාවට හේතු ද ඔහු දක්වනවා.)

‘‘යුද්ධය අවසන්වීමෙන් පස්සේ අපේ රටේ ඇති වූ නිදහස හරි හැටි කළමනාකරණය කර ගන්න ජනතාවට නොහැකි වීම එක හේතුවක්. යුද්ධය කාලේ සියල්ල අමතක කර යුද්ධය ගැන පමණක් කතා කළ ජනතාව පශ්චාත් යුද සමයේදී තමුන් දන්න නොදන්න සියලූ දේ ගැන කතා කරනවා.’’

‘‘බොහෝ මුද්‍රිත හා විද්යුත් මාධ්‍යය අද තෝර ගන්නෙ ජනතාව අතර ජනප‍්‍රිය විය හැකි තේමාවන්….අද අපේ රටේ හුඟ දෙනෙක් තමන් හිතන නිගමන හරි කියල හිතනව විතරක් නොමෙයි අන් අයටත් ඒවා පටවන්න උත්සාහ දරනව. මේ සඳහා ඇතැම් විට කණ්ඩායම් වශයෙන් ඔවුන් නැගී සිටින අවස්ථා තිබෙනව. මේ දේශපාලනයම නොමෙයි. මේ බොහෝ අයට චතුර කථිකත්වයක් තියෙනව. මනරම් විදිහට කරුණු ඉදිරිපත් කරන්නත් හැකියාව තියෙනව. නමුත් මේ අය ඒ කරුණු ගැඹුරින් හදාරපු අයවත් එසේ කළ හැකි අයවත් නොවෙයි. මේ කරුණු වැඩි හරියක් අවිද්‍යාත්මකයි. නමුත් චතුර කථිකත්වය හා ඉදිරිපත් කිරීමේ හැකියාව නිසා බොහෝ අවිද්‍යාත්මක දේවල් ජනතාව අතරට රැගෙන යන්න මේ කණ්ඩායම්වලට හැකි වෙලා තියෙනව.’’

ගිය වසරේ මහත් ආන්දෝලනයක් ඇති කළ කිරිපිටිවල DCD රසායනිකය හා බොටිලියුම් බැක්ටීරියාව ඇතැයි කීමත්, රතුපස්වල කර්මාන්ත ශාලාව මැදි කර ගෙන මතු වූ පානීය ජලය පිළිබඳ ප‍්‍රශ්නයත් උදාහරණයට ගනිමින් මහාචාර්ය ලියනගේ මෙය විග‍්‍රහ කරනවා.

‘‘අපේ රටේ අද මේ ඞී.සී.ඞී. සහ කිරිපිටි ගැන විශාල ආන්දෝලනයක් ඇති වී තිබුණත් අපේ රටේ මුළු ආහාර පරිභෝජන රටාව තුළ ම අද අර්බුදයක් තියෙනව….ඞී.සී.ඞී. කිරිපිටි ගැන පමණක් නොමෙයි මේ සියලූ දේ ගැනත් නිවැරැදි දැනුවත් කිරීම් තුළින් සත්‍ය ලෙස කරුණු ජනතාවට අවබෝධ කර දිය යුතුයි. සෞඛ්‍යාරක්ෂිත ආහාර පරිභෝජන රටාව පිළිබඳ අපේ රටේ බොහෝ වෛද්‍යවරු පවා කතා කරන්නෙ නෑ. අපේ රටේ තාක්ෂණවේදීන්, විද්‍යාඥයන් හා ඉංජිනේරුවන් හිඟ වීම නිසා අවශ්‍ය සහ අනවශ්‍ය සෑම දෙයකට ම ඇතැම් වෛද්‍යවරුන් අද මැදිහත් වී සිටිනවා. මෙය රටේ සංවර්ධනයට හිතකර තත්ත්වයක් නොමෙයි.’’

8 Sep 2013: සිවුමංසල කොලූ ගැටයා #133: සේනක බිබිලේ ගිය මගෙහි ඉදිරියට යන්නේ කෙසේ ද?

‘‘පසුගිය දිනවල රජරට ප‍්‍රදේශයේ ජනතාව මෙන්ම ගම්පහ රතුපස්වල ප‍්‍රදේශයේ ජනතාවත් පිරිසිදු පානීය ජලය පිළිබඳ බරපතළ ගැටලූවකට මුහුණ පෑව. මේ ප‍්‍රශ්නෙදිත් වැඩිපුරම කතා කළේ ජනතාව සහ විවිධ සංවිධාන. ජලයේ ආම්ලික හෝ භාෂ්මිකතාව, පස්වල ස්වභාවය වැනි මේ ප‍්‍රශ්නයට සැබෑ හේතු සොයා ගත හැකි සාධක පිළිබඳ දන්නා අය හුඟ දෙනෙක් නිහඬයි. ඒ නිසා ඇත්ත යටපත් වී ඇති බව මේ පිළිබඳ මතුවී ඇති මතයක්.’’

‘‘pH අගය 5 – 7අතර ජලය බීමට සුදුසුයි. මම හිතන විදිහට අපේ රටේ  pH අගය 4ට වඩා වැඩි ජලය පානය කළාට ගැටලූවක් ඇති වෙන්නෙ නෑ. එයට හේතුව අපේ රටේ ජනතාව ගන්න සියලූම ආහාර ආම්ලිකයි. ආහාර නිෂ්පාදන ක‍්‍රියාවලියේදී විනාකිරි වැනි ආම්ලික දේවලූත් එකතු කරනවා. අපේ ආහාර ජීර්ණ පද්ධතියෙ ජීර්ණ ක‍්‍රමවේදයත් ආම්ලිකයි.’’

‘‘නිසියාකාරව වර්ෂාව නොලැබීමෙන් පානීය ජලයේ සංයුතිය වෙනස් වෙන්න පුළුවන්. විසි වසරක පමණ කාලයක් මේ ප‍්‍රදේශයට ඇද හැළුණු වර්ෂාව පිළිබඳ දත්ත ලබා ගෙන බැලූවොත් එහි සැලකිය යුතු අඩුවීමක් දකින්නට පුළුවන්….වර්ෂාව අඩු වීමත් වාෂ්පීකරණය වැඩිවීමත් නිසා යම් ප‍්‍රදේශයක පානීය ජලයේ සංයුතියේ වෙනසක් වීමට පුළුවන්. එවැනි සාධකත් අපේ අවධානයට යොමු විය යුතුයි.’’

‘‘නමුත් අපේ රටේ එවැනි විමර්ශන සිදු නොවීම අනවශ්‍ය ප‍්‍රශ්න රැසකට හේතුවක් වී තිබෙනව. අපේ රටේ විද්‍යාඥයන්, තාක්ෂණවේදීන් සහ ඉංජිනේරුවන් හිඟ වීම මේ තත්ත්වයට ප‍්‍රධාන හේතුවක්.’’

‘‘මේවා පිළිබඳ විමර්ශනාත්මකව කරුණු දක්වන පුද්ගලයන්ට ශ‍්‍රීලනිප, එජාප, ජවිපෙ හෝ බටහිර ගැති ආදි ලේබල් ගැසීමට ක‍්‍රියා කරන පිරිසකුත් අපේ රටේ ඉන්නව. ඒ නිසා මෙබඳු සිදුවීම් පිටුපස ඇති සත්‍යය හෙළි කළ හැකි පුද්ගලයන් අද නිහඬ වෙලා ඉන්නේ. ඒ නිසා විද්‍යාව වෙනුවට රට පුරා අවිද්‍යාව පැතිර යැමේ ප‍්‍රවණතාවක් අද ඇති වෙලා තියෙනව.’’

මහාචාර්ය ලියනගේ කරන මේ විග‍්‍රහය සමග මා එකඟ වෙතත් ජනතාව විද්‍යාව උගත් පමණට ම රටේ විචාරශීලි චින්තනයක් බිහි නොවන බවත් පෙන්වා දිය යුතුයි. අපේ බොහෝ දෙනා විද්‍යා පෙළපොත් පාඩම් කොට උපාධි ලබා ගත්තාට එම චින්තනය එදිනෙදා ජීවිතයට අදාල කර ගන්නේ නැහැ.

මේ යන විදියට ගියොත් තව ටික කලෙකින් ජපන් සමාජය මෙන් ලක් සමාජයත් ඉදිරියට යාමට බිය වූ හා ආපසු හැරීමට නොකැමති වූ එක් තැන පල්වන පිරිසක් බවට පත් විය හැකියි.

ආසයි – බයයි! මේ ආවේග දෙක තුලනය කර ගැනීම අද කාලයේ හැම සමාජයක් ම මුහුණ දෙන අභියෝගයක්.