When Worlds Collide #76: Against the Fall of Memory…

When Worlds Collide, by Nalaka Gunawardene

Text of my ‘When Worlds Collide’ column published in Ceylon Today Sunday broadsheet newspaper on 28 July 2013

candlelight-vigil

“I’m everything you lost. You won’t forgive me. 

My memory keeps getting in the way of your history.”

So wrote Agha Shahid Ali (1949 – 2001), Kashmiri-American poet, in a famous poem called “Farewell” where he grappled with memories and histories that were both intertwined and warring.

This has been a week of reminiscences, mostly unpleasant or outright horrific, relating to Sri Lanka’s worst communal riots of July 1983. People from across the ethnic spectrum have recalled, in public media, a range of emotions they experienced — from trauma and anguish to shame and helplessness. This mosaic of collective memories is part of the legacy of Black July.

Memories matter, at both private and public levels. But not everyone agrees on the cathartic value of memories. A few argue…

View original post 1,109 more words

සිවුමංසල කොලූගැටයා #127: මැන්ඩෙලාට සවියක් වූ නිදහස් මතධාරියෝ:

Nelson Mandela

In my Ravaya column this week (in Sinhala), I look at the role of public intellectuals and artistes who supported Nelson Mandela in his anti-apartheid struggle as well as in forging the Rainbow Nation after majority rule started in 1994. In particular, I look at how the Nobel Laureates Nadine Gordimer and Desmond Tutu critically cheer-led Mandela and ANC.

නෙල්සන් මැන්ඩෙලා පරමාදර්ශී ජන නායකයා ගැන නෙතඟ බැල්මක් හෙළමින් පසුගිය කොලමින් මා කළ විග‍්‍රහයට ඉතා හොඳ ප‍්‍රතිචාර ලැබුණා.

මැන්ඩෙලා සෘජුව ම ඇසුරු කළ හා ඔහුගේ කථාව ලොවට කී මිතුරන් දෙදෙනකු තමයි මගේ ප‍්‍රධාන මූලාශ‍්‍ර වූයේ. ඈත සිට බලන අපට සද්දන්ත චරිතයක් හා වීරයකු ලෙසට පමණක් පෙනුණත් සමීපව අධ්‍යයනය කරන විට හැම මිනිස් ජීවිතයක මෙන් ම මැන්ඩෙලාගේ 95 වසරක ජීවන චරිතයේත් සංකීර්ණතා, ව්‍යාකූලතා හා පරස්පර විරෝධතා තිබෙනවා.

තමන්ගේ චරිතගති හා දැක්ම එක තැන පල් නොවී දශක ගණනක් විකාශනය වූ සැටි මැන්ඩෙලා විසින් ම අවංක හා ව්‍යක්ත ලෙසින් ලියා තිබෙනවා. පරිවර්තන හරහා හෝ ඔහුගේ ජීවන කථාව කියවා මෙනෙහි කිරීම වැදගත්.

මහත්මා ගාන්ධි මෙන් ම නෙල්සන් මැන්ඩෙලා ද යුග පුරුෂයකු වූයේ හුදෙක් තමන්ගේ ප‍්‍රඥාව, අධිෂ්ඨානය හා ප‍්‍රතිපත්ති ගරුක වීම නිසා පමණක් නොවෙයි. එයට නන් අයුරින් සම්මාදම් වූ හා පන්නරය ලබා දුන් සහෘදයන්, අනුගාමිකයන් හා විචාරශීලී ප‍්‍රතිමල්ලවයන් ද මේ විශිෂ්ඨ චරිතවල සමාජයීය බලපෑම තීව‍්‍ර කළා. මෙනයින් බලන විට මැන්ඩෙලා හරි හැටි අගය කරන්නට නම් ඔහුගේ සමකාලීනයන් ගැනත් යමක් දැන ගැනීම වටිනවා.

දකුණු අපි‍්‍රකාවේ වර්ණභේදවාදය නිල වශයෙන් වසර 50ක් පමණ කි‍්‍රයාත්මක වූවත් (1948 – 1994) එයට තුඩු දුන් අධිරාජ්‍යවාදී හා යුද්ධමය බල අරගලයන් 19 වන සියවස දක්වා ආපස්සට විහිදෙනවා. ඒ ඉතිහාසය මෙබඳු කෙටි විග‍්‍රහයකින් සම්පිණ්ඩනය කරන්නට අමාරුයි.

නීතිමය වශයෙන් Apartheid නම් වූ ජාතීන් බෙදා වෙන් කිරීමේ ප‍්‍රතිපත්තිය දකුණු අප‍්‍රිකාවේ රාජ්‍ය ප‍්‍රතිපත්තිය ලෙස නීතිගත කරනු ලැබුවේ 1948 මැතිවරණයෙන් පසුව. එම නීති යටතේ එරට ජනයා කාණ්ඩ හතරකට වර්ග කරනු ලැබුවා. එනම් ස්වදේශික (Native), සුදු (White), ආසියානු (Asian) හා වර්ණ මිශි‍්‍රත (Coloured) වශයෙන්.

මේ අතරින් සියඵ පාලන බලතල හා වැඩිපුර ව්‍යාපාරික හා වෘත්තික වරප‍්‍රසාද ලැබුණේ යුරෝපීය සම්භවයකින් පැවතෙන, ඇෆ්රිකානර් (Afrikaner) නම් සුදු ජාතිකයන්ටයි. එයට වඩා සීමිත වූ යම් වරප‍්‍රසාද ඉන්දියානු සම්භවයක් සහිත ‘‘ආසියානු’’ හා ‘‘වර්ණ මිශි‍්‍රත’’ අයට ලැබුණත්, අතිශයින් කොන් කිරීමක් හා පීඩිත තත්ත්‍වයකට බහුතර ස්වදේශික (කඵ) ජාතිකයන් පත් වුණා.

මෙය හුදෙක් දේශපාලන අයිතිවාසිකම් පමණක් නොව රැකියා අවස්ථා, පදිංචිය, දේපළ අයිතිය, අධ්‍යාපන අවස්ථා ආදී සියඵ ජීවන අංගයන්ට බලපෑ පුඵල් වූත්, ගැඹුරු වූත් වෙනස්කම් සමුදායක් (discrimination) වුණා.

මෙයට එරෙහිව එරට තුළින් හා ශිෂ්ට සම්පන්න මුඵ ලෝකයෙන් ම දැඩි විවේචන මතු වූවත් දකුණු අපි‍්‍රකානු සුදු පාලකයන් තම දරදඩු හා අමානුෂික ස්ථාවරය වෙනස් කළේ නැහැ. රත්රන්, දියමන්ති වැනි වටිනා ඛනිජ සම්පත් හරහා ලබා ගන්නා අතිවිශාල ජාතික ධනය කොටසක් ඔවුන් යෙද වූයේ වර්ණභේදවාදය සාධාරණීකරණය කරන්නට සිය රට තුළත්, ප‍්‍රධාන පෙළේ බටහිර රටවලත් ගැත්තන් පිරිසක් කුලියට ගැනීමටයි.

වර්ණභේදවාදයේ ඉතිහාසය විදහා දක්වන, එයට ම වෙන්වූ කෞතුකාගාරයක් දකුණු අපි‍්‍රකාවේ ජොහැන්නස්බර්ග් නුවර තිබෙනවා. එය විද්වතුන් හා ඉතිහාසඥයන්ගේ උපදෙස් මත පෞද්ගලික සමාගමක් විසින් ලාබ නොලබන මට්ටමින් පවත්වාගෙන යන අධ්‍යාපනික සේවාවක්. 2011දී එනුවර සතියක් ගත කරන අතරවාරයේ මා මේ කෞතුකාගාරය මුඵ දවසක් පුරා නැරඹුවා. http://www.apartheidmuseum.org

වර්ණභේදවාදයේ කුරිරු බව ගැන පොතපතින් කියවා, චිත‍්‍රපට හරහා තරමක් දැක තිබුණත් මේ අත්දැකීම ඒ අවබෝධය වඩාත් පුඵල් කළා.

Simulation at the Apartheid Museum entrance
Simulation at the Apartheid Museum entrance

කෞතුකාගාරයට ටිකට් මිළ දී ගන්නා අපට සැමට තාවකාලික වර්ණභේදවාදී ලේබලයක් ලබා දෙනවා. ඒ අනුව එහි මුල් ප‍්‍රදර්ශන ශාලාවට ඇතුඵ වීමට සුදු සමැති අයට එක් කොරිඩෝවකුත්, අන් අයට තව කොරිඩෝවකුත් තිබෙනවා. මෙය තනිකර ම මවා පෑමක් (simulation). එය බල පවතින්නේ විනාඩියකට පමණයි.

එහෙත් සුපර්මාකට් එකකට, අවන්හළකට, කාර්යාලයකට, රෝහලකට ආදී  ඕනෑ ම පොදු හෝ පෞද්ගලික හෝ ස්ථානයකට පිවිසීමේදීත්, සේවා ලබා ගැනීමේදීත් සමේ වර්ණය හා අහම්බෙන් උපතේදී හිමි වූ ජාතිය නිසා බරපතල වෙනස්කම්වලට අඩ සියවසක් පුරා මිලියන් ගණනක් දකුණු අපි‍්‍රකානුවන් ලක් වූ සැටි ගැන එය කෙටි සිහිපත් කිරීමක්.

මේ කෞතුකාගාරයේ එරට 20වන සියවසේ දේශපාලන ඉතිහාසය හා වර්ණභේදවාදයට එරෙහිව රට තුළත්, රටින් පිටතත් දශක ගණනක් තිස්සේ ගෙන ගිය අරගලය ගැනත් ඡයාරූප හා වාර්තා චිත‍්‍රපට හරහා සංවේදී ලෙසින් මතකයන් අවධි කරනවා. එය කරන්නේ සුදු ජාතිකයන් හැමදෙනා හෙළා දැකීම හෝ අධීරාජ්‍යවාදී යුගයට සියඵ දොස් තැබීම හෝ වැනි සරල, ජනපි‍්‍රය රටාවකට නොවෙයි.

වර්ණභේදවාදය නම් වූ නීතිගත අසාධාරණකම්වලට ප‍්‍රසිද්ධියේ විරුද්ධ වූ සුදු සම තිබූ දකුණු අපි‍්‍රකානු ජාතිකයන් ද සිටියා. ඔවුන් අතර ප‍්‍රමුඛ පෙළේ විනිසුරුකරුවන්, සරසවි ඇදුරන්, පත‍්‍ර කලාවේදීන් හා කලාකරුවන් ද වුණා. තමන්ගේ වරප‍්‍රසාද ගැන නොසළකා, මානව සාධාරණත්වය උදෙසා හඬ නැගූ මේ ටික දෙනා ජාති ද්‍රෝහීන් (traitors) යයි හංවඩු ගසා ගැරහීමට, තර්ජනවලට හා හිංසනය ලක් කරනු ලැබුවා.

රාජ්‍ය තන්ත‍්‍රයේ බලතල යොදා ගෙන ගිය මේ මර්දනය ඉවසා ගත නොහැකිව ඇතැම් සංවේදී පුද්ගලයන අකාලයේ මිය ගියා. තවත් අය පණ පමණක් බේරා ගෙන දකුණු අපි‍්‍රකාවෙන් පළා ගියා. එසේ රට හැර යන කිසිවකුට තමන්ට පරපුරෙන් උරුම වූ හෝ රැකියාවෙන් උපයා ගත් කිසිදු වත්කමක් රටින් පිට ගෙන යාම තහනම් කර තිබුණා.

එබඳු එක් අයකු පසු කලෙක මා දැන හඳුනා ගත්තා. දක්‍ෂ ජිව විද්‍යාඥයකු වූ ඔහුගේ  නම අයිවන් හැටිංග් (Ivan Hattingh). සුදු දකුණු අපි‍්‍රකානුවකු වූ ඔහු පර්යේෂක හා සරසවි ඇදුරු තනතුරු අතහැර 1960 ගණන්වල මවු රටින් පළා ගියේ වර්ණභේදවාදයට එරෙහිව මතවාදීව අරගල කිරීමෙන් අනතුරුව රාජ්‍ය මර්දනය දරා ගත නොහැකිවයි.

උගත්කම හා හැකියාව නිසා බි‍්‍රතාන්‍යයේ රැකියාවක් සොයා ගත් ඔහු පසු කලෙක එරට පුරවැසියකු වුණා. එහෙත් හදවතින් දිගට ම මවු රටට සමීප වූ ඔහු, වර්ණභේදවාදය නිල වශයෙන් නතර කොට බහුතර ජනයාගේ ඡුන්දයෙන් මැන්ඩෙලා 1994 ජනාධිපති වන තුරු කිසිදා එහි ගියේ නැහැ. මෙබඳු ප‍්‍රතිපත්ති ගරුක සුදු, කඵ, මිශි‍්‍රත දකුණු අපි‍්‍රකානුවන් විශාල සංඛ්‍යාවක් සිටියා.

මේ නිසා වර්ණභේදවාදයේ අමිහිරි ඉතිහාසය සුදු හා කඵ අතර අරගලයක් පමණක්  නොවෙයි. ඊට වඩා සංකීර්ණ වුවක්. මේ මතකයන් හා ඉතිහාසයේ යථාර්ථය සත්‍යවාදීව ඉදිරිපත් කරන්නට වර්ණභේදවාද කෞතුකාගාරය ප‍්‍රවේශම් වී තිබෙනවා. (ඉතිහාසය ලියන්නේ ජයග‍්‍රාහකයන් විසින් තමන්ට  ඕනෑ හැටියට යන්න අපට අසන්නට ලැබෙනවා. එහෙත් එයට වෙනස් වූ මඟක දකුණු අපි‍්‍රකාව යන්නේ මැන්ඩෙලා වැනි නායකයන්ගේ චින්තනය නිසා විය යුතුයි.)

කෞතුකාගාරයේ මා දැන ගත් කරුණු අතර මා කම්පනයට පත් කළ පැතිකඩක් වූයේ රාජ්‍ය තන්ත‍්‍රයේ වර්ණභේදවාදී පිළිවෙත් සාධාරණ යයි තර්ක කරමින් ඒ වෙනුවෙන් රට තුළ හා ජාත්‍යන්තර විද්වත් සභාවල පෙනී සිටි එරට උගතුන්, බුද්ධිමතුන් හා වෙනත් මතධාරීන්ගේ කි‍්‍රයා කලාපයයි.

ජෛව විද්‍යාත්මකව, පරිනාමීයව හා සමාජ විද්‍යාත්මකව කඵ සම ඇති මිනිසුන් ජන්මයෙන් ම පහත් බවට මේ අය කෙස් පැලෙන තර්ක හා මතවාද මතු කළා. මෙසේ මර්දනකාරී රෙජීමයට සුදුහුණු ගෑම සඳහා ඔවුන්ට තනතුරු, ධන සම්පත් හා වෙනත් වරප‍්‍රසාද එමට ලැබුණා. අවස්ථාවාදී බුද්ධිමතුන් හා බඩගෝස්තරවාදී කලාකරුවන් එදා දකුණු අපි‍්‍රකාවේ පමණක් නොව අද තව රටවලත් සිටිනවා!

Nadine Gordimer
Nadine Gordimer

මේ නිලමැස්සන් ගණයට නොවැටී, රට තුළ පදිංචිව සිටිමින් රාජ්‍ය මර්දනය නොතකා දිගටම යුක්තිය හා සාධාරණය වෙනුවෙන් පෙනී සිටි විශිෂ්ට සුදු දකුණු අපි‍්‍රකානු කලාකාරියක් නම් නැඞීන් ගෝඩිමර් ලේඛිකාවයි  (Nadine Gordimer).

2002 අගෝස්තුවේ මා මුල් වරට ජොහැන්නස්බර්ග් නුවරට ගිය අවස්ථාවේ ඇය සහභාගී වූ විද්වත් සංවාදයක් මා නැරඹුවා. රටේ පාලකයන් සුදු වුණත්, කඵ වුණත් තමා කවදත් විශ්ව සාධාරණය හා මානවයන් අතර සමානාත්මතාවය වෙනුවෙන් හඬ නගන බව ඇය සාවධාන්ව, සියුම් කට හඬකින් කී සැටි මට මතකයි. එවිට 79 හැවිරිදිව සිටි ඇය එදින සවස එනුවර වීදි උද්ඝෝෂණයකට සහභාගි වූයේ මහත් උද්‍යොගයෙන්.

1923 උපන් නැඞීන් ගෝඩිමර් ප‍්‍රබන්ධ රචනා කිරීම ඇරැඹුවේ 1949දී. ඇගේ මුල් ම නවකථාව (The Lying Days) 1953දී පළ වුවා. 1960දී ඇය අපි‍්‍රකානු ජාතික කොංග‍්‍රසයේ (ANC) හා නෙල්සන් මැන්ඩෙලාගේ අරගලයට විවෘතව ම සහයෝගය දැක්වීමට පටන් ගත්තා. මේ නිසා ඇගේ සමහර නවකථා දකුණු අපි‍්‍රකාව තුළ තහනම් කරනු ලැබුවා. එහෙත් ඒ වන විට ඇය ජාත්‍යන්තරව පාඨක ජනාදරයට පත්ව සිටි නිසා ඇගේ කෘතීන් රටින් පිටත දිගට ම අලෙවි වුණා.

වර්ණභේදවාදයට මුඵ හිතින් විරුද්ධ වූවත් ANC ව්‍යාපාරයේ ඇතැම් ක‍්‍රමෝපායන් ගැන ඇය එකඟ වූයේ නැහැ. ඇත්තට ම යුක්තිය හා සාධාරණත්වය සඳහා කැරෙන හැම ජනතා අරගලයකට ම ඉතා වැදගත් වන්නේ මෙසේ විචාරශීලිව සහයෝගය දෙන බුද්ධිමතුන් හා කලාකරුවන්.

ANC අරගලකරුවන් යටිබිම්ගත දේශපාලනය කරද්දී ඔවුන් සිය නිවසේ සඟවා අවදානම් සහගත ලෙස උදව් කළ ඇය ම 1994 මැතිවරණයෙන් පසු ANC බලයට පත් වූ විට ඔවුන්ගේ ඇතැම් ප‍්‍රතිපත්ති හා කි‍්‍රයාදාමයන් ප‍්‍රසිද්ධියේ විවේචනය කළා. දිගුකාලීනව රටට වැඩදායක එහෙත් ජනපි‍්‍රය නොවන සමහර ප‍්‍රතිපත්ති හඳුන්වා දීමේදී මැන්ඩෙලාට සවියක් වූයේ නැඞීන් වැනි විචාරශීලි හිතමිතුරන්.

1991දී සාහිත්‍යය සඳහා නොබෙල් ත්‍යාගය ඇයට හිමි වූණා. තවත් දෙස් විදෙස් සම්මාන රැසක් ලැබුණා. මේ වසරේ 90 වන විය සපුරන ඇය තවමත් යුක්තිය හා සමානාත්මතාවය වෙනුවෙන් හඬ නගනවා.

මැන්ඩෙලා දකුණු අපි‍්‍රකාව යළි ගොඩ නැංවීමේ දුෂ්කර කාරියේ නඬේ ගුරා වන විට ඔහුට දේශපාලන කරලියෙන් පිටත සිට ඉතා තීරණාත්මක සහයෝගයක් දුන් තවත් දැවැන්ත චරිතයක් නම් කේප්ටවුන් නුවර හිටපු ආච්බිෂොප් ඩෙස්මන්ඞ් ටූටූ (Desmond Tutu).

Desmond Tutu
Desmond Tutu

1931 උපන් ඔහු බි‍්‍රතාන්‍යයේ දේවධර්මවාදය උගත්, කථාවෙහි හා විවාදයෙහි අති දක්‍ෂ කඵ ජාතිකයෙක්. වර්ණභේදවාදයේ උච්චතම වකවානුවේ (1970 – 1980 දශකවල) ඔහු එහි ම්ලේච්ඡු ස්වභාවය බටහිර රටවලට මනා සේ පැහැදිලි කර දුන්නා. සමහර බටහිර රටවල් වර්ණභේදවාදී පාලකයන් සමග ප‍්‍රසිද්ධීයේ හෝ හොර රහසේ හෝ ව්‍යාපාරික සබඳතා පවත්වා ගෙන යාම ඔහු විවේචනය කළා.

දකුණු අපි‍්‍රකාවේ නිදහස් අරගලය සුදු, කඵ, මිශි‍්‍රත හැමගේ අරගලයක් බවට දිගින් දිගට ම ඔහු හඬ නැගුවේ මැන්ඩෙලා නිහඬ කොට සිරගත කොට සිටින කාලයේ පටන්. පලිගැනීමේ හා වෛරයේ දේශපාලනයෙන් ANC පාක්‍ෂිකයන් මුදවා ගෙන සමාව දීමේ මාර්ගයට යොමු කරන්නට සාමයික හා දාර්ශනික මට්ටමෙන් ද ටූටූ ඉතා විශාල මෙහෙවරක් ඉටු කළා.

සාමය හා සාධාරණත්වය උදෙසා අවිහිංසාවේ හඬ නැගීම වෙනුවෙන් 1984 නොබෙල් සාම ත්‍යාගය ඔහුට පිරි නැමුණා.

ඩෙස්මන්ඞ් ටූටූ 1994 සිට බලයට පත් හැම දකුණු අපි‍්‍රකානු රජයක් ම නොබියව විවේචනය කරන අයෙක්. මැන්ඩෙලාගේ පස් අවුරුදු ධූර කාලයේ එරට සත්‍යය හා සංහිදියාව කොමිසමේ සභාපති වූ ඔහු, ඉනික්බිති සිවිල් සමාජ කි‍්‍රයාකාරිකයකු ලෙස මානව හිමිකම්, HIV/AIDS, කාන්තා අයිතිවාසිකම්, පාරිසරික ප‍්‍රශ්න, දුප්පත්කම පිටුදැකීම ආදී බොහෝ වැදගත් සමාජ අරගලයන්ට අනුබල දෙනවා.

නෙල්සන් මැන්ඩෙලාගේ හා දකුණූ අපි‍්‍රකාවේ වාසනාවට මෙන් නැඞීන් ගෝඩිමර්, ඩෙස්මන්ඞ් ටූටූ වැනි සම්මානීය, නිදහස් මතධාරීන් ගණනාවක් වර්ණභේදවාදය පිටු දකින්නට හා ඉන් පසු නව දේශයක් බිහි කරන්නට ඒක රාශී වුණා. මැන්ඩෙලා දේශපාලන ගනුදෙනු කරමින් පාක්‍ෂිකයන් සතුටු කරන්නට ඇතැම් විට කෙටිකාලීන පියවර ගන්නට යන විට ඔහුව දේශපාලන මඩගොහොරු හා බොරු වලවලින් බේරා ගත්තේ මෙබඳු විචාරශීලි සහෘදයන්.

රටක් හදන්නට සැබෑ ජන නායකයන් පමණක් නොව ඔවුන්ට විචාරශීලීව පන්නරය දෙන එඩිතර බුද්ධිමතුන් හා කලාකරුවන් ද අත්‍යවශ්‍යයි.

ආතර් සී. ක්ලාක් සහ ශ‍්‍රී ලංකාව: නිවැරදි තොරතුරු මෙන්න!

An introduction (in Sinhala) to Sir Arthur C Clarke’s half century of association with Sri Lanka, written by Nalaka Gunawardene. This is a chapter in the book ‘ආතර් සී. ක්ලාක් චින්තන චාරිකා’ (Mind Journeys with Arthur C Clarke), published in 2012.

See also: UTTAREETHARA: Biographical documentary on Arthur C Clarke (in Sinhala)

චන්ද්‍රිකා තාක්ෂණය ලොවට කියාදුන් තැපැල් කන්තෝරු පවුලේ දරුවා

sir-arthur-clarke-with-sigiriya-in-background-photo-by-rohan-de-silva.jpg

රීමත් ආතර් සී. ක්ලාක් ගැන රී ලංකාවේ බොහෝ දෙනකු තුළ ගෞරවාන්විත හැඟිමක් ඇතත්, ඔහු ගැන නිවැරදි තොරතුරු හා නිරවුල් අවබෝධයක් බොහෝ දෙනකුට නැත. විද්වතුන් හා මාධ්යවේදීන් අතින් ඔහු ගැන වැරදි තොරතුරු නිතර රතිරාවය වෙයි.

මේ අතරින් ඉතා දැඩි ලෙස රචලිත වූ රබන්ධය නම් ඔහු රී ලාංකික පුරවැසියකු වීය යන්නයි. ඇත්ත තත්ත්වය නම් ආතර් චාල්ස් ක්ලාක් උපන්නේත්, මිය ගියේත් බිරතාන් ජාතිකයකු හැටියට බව . සිය උපන් රට ගැන තිබු ඇල්ම හා අභිමානය අඩු නොකර ඔහු, පසු කලෙක රී ලංකාවට ඉත සිතින් ඇලූම් කළේය. එහෙත් ඔහු කිසි දිනෙක රී ලාංකික පුරවැසිකම පැතුවේත් නැත. මෙරට කිසිදු රජයක් ඔහුට එය පිරිනැමුවේත් නැත. (එමෙන්ම සම්මාන පුරවැසි කියා දෙයක් නීතිමය වශයෙන් නැති නිසා එබන්දක් දීම හෝ ලැබීම ගැන කථාවේ කිසිම පදනමක් නැත.)

මේ පුරවැසි/සම්මාන පුරවැසි කථාව කෙතරම් පැතිර ගොස් ඇත්දැයි කිවහොත් එය එසේ නොවී යයි කරුණු හොඳහැටි පහදා දුන් පසුවත් සමහර මාධ් දැන දැන වරද යළිත් වමාරති.

මා රීමත් ක්ලාක්ගේ පෞද්ගලික කාර්යාලයේ සේවය කළ කාලයේ මාධ්යවේදීන්ට, ශිෂ්යයන්ට හා අන් අයට නොමිලේ බෙදා දෙන තොරතුරු කට්ටලයේ ක්ලාක් හා රී ලංකාව ගැන තොරතුරු සටහනක් තිබුණි. මේ එහි සිංහල අනුවාදයයි.

 නාලක ගුණවර්ධන

1917දී බි‍්‍රතාන්‍යයේ සමර්සෙට් ප‍්‍රාන්තයේ මයින්හෙඞ් ගම්මානයේ උපන් ආතර් චාල්ස් ක්ලාක්, මූලික හා ද්වීතියික අධ්‍යාපනය ටෝන්ටන්හි හුයිෂ් ග‍්‍රැමර් ස්කූල් නම් පාසලෙන් ලබා, පසුව ලන්ඩනයේ කිංස් කොලෙඡ් සරසවියෙන් ගණිතය හා භෞතික විද්‍යාව පිළිබඳ පළමුපෙළ උපාධියක් ලබා ගත්තේ ය. බි‍්‍රතාන්‍ය රජයේ ගණකාධිකාරී දෙපාර්තමේන්තුවෙන්, ඉන් පසු රාජකීය ගුවන් හමුදාවේත් (1939 – 1946) සේවය කළ ඔහු 1950 සිට පුර්ණ කාලීන වෘත්තිය ලේඛකයකු හා දේශකයකු හැටියට ක‍්‍රියා කළේ ය.

ඔහුට ශ‍්‍රී ලංකාව ගැන මුල් ම නෙතඟ බැල්ම ලැබුණේ අහම්බෙන් මෙනි. කිමිදීම හා සාගර ගවේෂණය ගැන ක්ලාක් තුළ තිබු ඉමහත් උනන්දුව නිසා 1950 දශකයේ ඔහු ඔස්ටේ‍්‍රලියාවේ මහ බාධක පරයට යන අතරවාරයේ ඔහු රැගත් “හිමාලයා” නෞකාව 1954 දෙසැම්බර් මාසයේ දින බාගයකට කොළඹ වරායට සේන්දු විය.

පසුව 1955 මාස කිහිපයක් තිස්සේ ශ‍්‍රී ලංකාවේ වෙරළ තීරය, නොගැඹුරු සාගරය හා රට තුළ විවිධ ස්ථාන ගවේෂණය කළ ක්ලාක්, මේ ඝර්ම කලාපීය දුපතට මහත් සේ ඇලූම් කරන්නට පටන් ගත්තේ ය. 1956දී ශ‍්‍රී ලංකාවේ කොළඹ නගරයේ පදිංචි වීමට තීරණය කළ ඔහු, හෙක්ටර් එකනායක නම් ලාංකික කිමිදුම්කරුවාත් සමඟ එක්ව “අන්ඩවෝටර් සෆාරීස්” (Underwater Safaris) නම් කිමිදුම් සමාගම ඇරඹී ය. මෙරට වෘත්තීය කිමිදුම් කටයුතුවලත්, කිමිදුම්කරුවන් පුහුණු කිරීමේත්, සාගර ආශ‍්‍රිත සංචාරක කර්මාන්තයේත් පුරෝගාමී මෙහෙවරක් එ හරහා ඉටු කළේ ය.

සමස්ත ඉන්දියානු සාගරයේ ම මුල් වතාවට දිය යට රූප ගත කරන ලද දර්ශන රැගත් Beneath the Seas of Ceylon නම් වාර්තා චිත‍්‍රපටය 1958දී නිර්මාණය කරනු ලැබුවේ ක්ලාක් සහ ඔහුගේ කිමිදුම් සගයන් වූ බි‍්‍රතාන්‍ය ජාතික මයික් විල්සන් හා ලාංකික රොඞ්නි ජොන්ක්ලස් විසිනි.

ශ‍්‍රී ලංකාවේ වර්ණයෙන් නිෂ්පාදිත මුල් ම සිංහල වෘතාන්ත චිත‍්‍රපටය වූ   “රන් මුතු දුව” (1962) සඳහා ආයෝජකයා වූයේත් ආතර් සි. ක්ලාක් ය. දිය යට ජවනිකා රැගත් මුල් ම සිංහල චිත‍්‍රපටය ද වූ එය මයික් විල්සන් විසින් රූපගත කොට, අධ්‍යක්‍ෂණය කරන ලද්දකි. එහි නිෂ්පාදකයා වූයේ ශේෂා පලිහක්කාර ය.

1956 සිට 2008 දක්වා වසර 50කට වැඩි කාලයක් ශ‍්‍රී ලංකාවේ පදිංචිව සිටි ආතර් සී. ක්ලාක්ට 1975දී ශ‍්‍රී ලංකා රජය හඳුන්වා දුන් නව ආගමන ප‍්‍රතිපත්තියක් යටතේ “පදිංචි ආගන්තුකයා” (Resident Guest) යන තත්ත්‍වය හිමි විය. මෙය රටේ ආර්ථික හා සමාජ සංවර්ධනයට දායක වන විදේශිකයන් සඳහා ක‍්‍රියාත්මක වන දිරි ගැන්වීමේ ක‍්‍රමයකි. එහෙත් ඔහු කිසි දිනෙක ශ‍්‍රී ලංකා පුරවැසිභාවය ඉල්ලූම් කළේ හෝ ලැබුවේ හෝ නැත. ඔහු දිවි ඇති තුරු ම බි‍්‍රතාන්‍ය ජාතිකයකු විය.

Sri Lankan President Junius Jayewardene chatting with Arthur C Clarke in Colombo - circa 1980
Sri Lankan President Junius Jayewardene chatting with Arthur C Clarke in Colombo – circa 1980

ශ‍්‍රී ලංකාවේ පදිංචිකරුවකු ලෙස මෙරට අධ්‍යාපනික, විද්‍යා පර්යේෂණ, පරිසර සංරක්‍ෂණ හා සන්නිවේදන තාක්‍ෂණ ක්‍ෂෙත‍්‍රයන්ට ආතර් සී. ක්ලාක් බුද්ධිමය දායකත්වය හා ඇතැම් විට මුල්‍යමය අනුග‍්‍රහය ද ලබා දුන්නේ ය. එයින් සැළකිය යුතු සේවාවන් කිහිපයක් මෙසේ ය:

  • 1979 සිට 2002 දක්වා වසර 23ක් පුරා මොරටුව සරසවියේ කුලපති (Chancellor) තනතුර අඛණ්ඩව හෙබ වීය. ජනාධිපතිරුන් සිවු දෙනෙකු විසින් යළි යළිත් ඔහු මේ තනතුරට පත් කරන ලදී.
  • 1959දී ශ‍්‍රී ලංකා තාරකා විද්‍යා සංගමය (Sri Lanka Astronomical Association) පිහිටුවා එහි ආරම්භක සභාපති ලෙස මෙරට ආධුනික තාරකා විද්‍යා කටයුතු දිරිමත් කරන්නට සහය දුන්නේ ය.
  • 1966දී නිල වශයෙන් ශ‍්‍රී ලංකාවේ සංචාරක කර්මාන්තය ඇරඹෙන්නටත් පෙර පටන් මෙරට සංචාරක ආකර්ෂණයක් ගැන විදෙස් මාධ්‍ය හරහා විශාල ප‍්‍රසිද්ධියක් ලබා දුන් ඔහු, පසුව සංචාරක මණ්ඩලයට හා සංචාරක සමාගම්වලට බොහෝ උපදෙස් හා යෝජනා නොමිලයේ ලබා දුන්නේ ය.
  • ශ‍්‍රී ලංකාවේ දුරස්ථ සන්නිවේදන ප‍්‍රතිපත්ති හා සැළසුම සඳහා හැකි සෑම විට ම තාක්‍ෂණික උපදෙස් දුන් ක්ලාක්, 1979-1982 කාලයේ මෙරටට ටෙලිවිෂන් මාධ්‍යය හඳුන්වා දීමට නොනිල මට්ටමින් දායක විය.
  • 1984දී මෙරටට නව තාක්ෂණයන් හඳුන්වාදීමට රාජ්‍ය ආයතනයක් ස්ථාපිත කරන විට එයට ඔහුගේ නම දීමට ජේ. ආර්. ජයවර්ධන රජය කළ යෝජනාවට ආතර් සී. ක්ලාක් එකඟ විය. ක්ලාක් මධ්‍යස්ථානයේ අනුග‍්‍රාහකයා (Patron) ලෙස කලක් ගරු තනතුර ද හෙබ වීය. එහෙත් මේ රාජ්‍ය ආයතනයේ පරිපාලනය හෝ පර්යේෂණ කටයුතු කිසිවකට ඔහුගේ සම්බන්ධයක් නොතිබුණි.

ටෙලිවිෂන් මාධ්‍යය හරහා ශ‍්‍රී ලංකාවට ලොව පුරා සුභවාදී ප‍්‍රතිරූපයක් බිහි කිරීමට ආතර් සී. ක්ලාක් දශක ගණනාවක් ස්වෙච්ජාවෙන් කටයුතු කළ බව හිටපු විදේශ අමාත්‍ය ලක්ෂ්මන් කදිරගාමර් මහතා වරක් ඉතා කෘතඥපූර්වකව පැවසීය. ඔහු ක්ලාක් හැඳින්වූයේ  “One man cheering squad for Sri Lanka” හැටියට ය.

භෞතික හා පාරභෞතික අබිරහස් පිළිබඳව විද්‍යාත්මකව ගවේෂණය කළ ලෝක ව්‍යාප්ත ටෙලිවිෂන් වැඩසටහන් පෙළක් 1980-1994 වකවානුව තුළ ආතර් සී. ක්ලාක් ඉදිරිපත් කළේ ය. බි‍්‍රතාන්‍ය සමාගමක් විසින් නිෂ්පාදිත මේ වැඩසටහන් සියල්ලේ ආරම්භය හා අවසානය ක්ලාක් රූපගත කළේ ශ‍්‍රී ලංකාවේ පියකරු ස්වභාවික ස්ථාන හා සාංස්කෘතික උරුමයන් පසුබිමේ තබා ගෙන ය. Arthur C. Clarke’s Mysterious World (1980), Arthur C. Clarke’s World of strange Powers (1985) yd Arthur C. Clarke’s Mysterious Universe (1994) යන මේ වැඩසටහන් මාලා  වසර ගණනාවක් පුරා Discovery ඇතුළු තවත් බොහෝ විදේශ ටෙලිවිෂන් සේවා හරහා විකාශය විය. මේ නිසා ඉතා වටිනා සංචාරක ප‍්‍රවර්ධනයක් නොමිලයේ ම ශ‍්‍රී ලංකාවට ලැබුණි.

sir-arthur-clarke-at-swami-rock-trincomalee-sri-lanka-by-rohan-de-silva.jpg

ශී‍්‍ර ලංකාවේ වෙරළ සංරක්‍ෂණය ගැන විශේෂ උනන්දුවක් දැක්වූ ක්ලාක්, හිරිගල්පර (කොරල්) කැඞීමට එරෙහිව පවත්නා නීති හරියාකාර ක‍්‍රියාත්මක කිරීමට මාධ්‍ය හරහා ප‍්‍රබල හඬක් නංවමින් වෙරළ සංරක්‍ෂණ නිලධාරීන්ට හා පර්යේෂකයන්ට නන් අයුරින් උපකාර කළේය.

1979 දී හික්කඩුව සාගර අභයභූමිය ප‍්‍රකාශයට පත් කෙරුණේ කලක් තිස්සේ ඔහු ගෙන ගිය දැනුවත්කිරීම්වල ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙසට ය. ශ‍්‍රී ලංකාව අවට මුහුදේ ජීවත් වන තල්මසුන් හා ඩොල්ෆින් සතුන් රැක ගැනීමේ වැදගත්කම මුලින් ම පෙන්වා දුන්නේත් ඔහු ය.

2004 දෙසැම්බර්යේ සුනාමි ව්‍යසනයෙන් දැඩි ලෙස කම්පාවට පත් වූ ක්ලාක්, ශ‍්‍රී ලංකාවට ආධාර කරන ලෙස ලෝකයට ආයාචනය කළේ ය. එමෙන්ම යළි වෙරළබඩ ප‍්‍රදේශ පිළිසකර කරන විට සුනාමියේ “මතක හිටින පරිසර පාඩම්” සිහි තබා ගන්නට යැයි ඔහු රජයෙන් හා ලක් ජනතාවගෙන් මහත්  ඕනෑකමින් ඉල්ලා සිටියේ ය.

මෙකී නොකී විවිධාකාරයෙන් ශ‍්‍රී ලංකාවට ලබා දුන් විද්වත් දායකත්වයට ශ‍්‍රී ලංකා රජය විසින් අවස්ථා තුනකදී ක්ලාක්ට සම්මාන පිරිනමන ලදී.

ශ‍්‍රි ලංකාවේ පදිංචිකරුවකු ලෙසත්, පොදු උන්නතිය කැප වු බුද්ධිමතකු ලෙසත් ආතර් සී. ක්ලාක් විවිධ අවස්ථාවල මෙරට විද්‍යා, කලා, අධ්‍යාපනික හා මානුෂික ක‍්‍රියාකාරකම් සඳහා අතහිත දුන්නේ කිසිදු ප‍්‍රසිද්ධියක් නොමැතිවයි. ශ‍්‍රී ලංකා සත්ත්‍ව සුබසාධන සංගමයේ හා දෙපා අප‍්‍රාණික වූ රෝගීන් (paraplegic) පුනරුත්ථාපනය සඳහා වූ සංගමයේ අනුශාසක ලෙසත්, තවත් විවිධ  සද්කාර්යයන් සඳහා නිහඬ ආධාරකරුවකු ලෙසත් ඔහු ක‍්‍රියා කළේ ය. සර්වෝදය ශ‍්‍රමදාන සංගමයත්, අක්‍ෂිදාන සංගමයත් ඔහුගේ ප‍්‍රශංසාවට ලක් වූ ස්වෙච්ජා ආයතන දෙකකි. ශ‍්‍රී ලංකා හේතුවාදී සංගමයේ අරමුණු සමඟ එකඟ වු ක්ලාක්, හැකි සෑම විට ම හේතුවාදී තර්කානුකූල විමර්ශනය දිරිමත් කළේ ය.

පසු එකතු කිරීම:

2007 දෙසැම්බරයේ ආතර් සී. ක්ලාක්ගේ 90 වන උපන් දිනය ලක් රජය විසින් උත්සවාකාරයෙන් සමරනු ලැබී ය. 2008 මාර්තු 19 වනදා ඔහු මිය ගිය පසු ඔහුගේ උපදෙස් පරිදි සම්පුර්ණයෙන් ම නිර්ආගමික හා කිසිදු රාජ්‍ය මැදිහත්වීමකින් තොර චාම් අවමගුලක් පවත්වන ලදී. ඔහු ඉල්ලා සිටි පරිදි ඔහු රැක බලා ගත් එකනායක පවුලට වෙන් වූ කොළඹ කනත්ත සුසාන භූමි කොටසේ 2008 මාර්තු 22දා ඔහුගේ සිරුර මිහිදන් කරනු ලැබී ය. එදින ශ‍්‍රී ලංකාවේ සියළු ම ටෙලිවිෂන් හා රේඩියෝ නාලිකා සිය විකාශයන් විනාඩි 3කට නිහඬ කරමින් මේ සන්නිවේදකයාට ඔවුන්ගේ ගෞරවය පළ කළෝ ය.

See also one-hour Sinhala documentary on Arthur C Clarke, presented by Nalaka Gunawardene: UTTAREETHARA: Biographical documentary on Arthur C Clarke (in Sinhala)

Sir Arthur Clarke revisits Hikkaduwa beach in southern Sri Lanka in his custom-made Dune Roller, circa 2005
Sir Arthur Clarke revisits Hikkaduwa beach in southern Sri Lanka in his custom-made Dune Roller, circa 2005

When Worlds Collide #75: Watching Sri Lanka’s Children of ‘77

When Worlds Collide, by Nalaka Gunawardene

Text of my ‘When Worlds Collide’ column published in Ceylon Today Sunday broadsheet newspaper on 21 July 2013

Watching Sri  Lanka's Children of '77 Word Cloud

When launching the column 18 months ago, I chose this theme because I am fascinated by worlds colliding all around us, all the time. It happens in both physical and metaphorical realms, I said, some of it so subtle and gradual that we really have to pay attention to notice.

Inter-generational tensions are nothing new, but there is one collision of worlds in Lankan society that I have been watching with much interest.

As I noted in my first column: “We have finally seen the end of our war, but the deeper forces of history, geography and ideology are locked in numerous slowly unfolding confrontations. Some would like to take us to the feudal times of the past. Others want unbridled fast-tracking to an uncertain future. The Children of ’56 are…

View original post 1,121 more words

සිවුමංසල කොලූගැටයා #126 නෙල්සන් මැන්ඩෙලා: ගමන නොනිමෙයි!

In this week’s Ravaya column (in Sinhala), I pay tribute to Nelson Mandela whose 95th birthday was on 18 July 2013 — which was marked worldwide as Nelson Mandela Day.
See also my English essay published earlier this week:

Waiting for My Own Mandela…not any longer!

(Note: The two cover similar ground, but I don’t translate myself.)

President Nelson Mandela at UN General Assembly Oct 1995 - UNDPI Photo by G  Kinch

‘‘පිටසක්වල බුද්ධිමත් ජීවීන් රැගත් යානයක් පැමිණ ඔබේ ලෝකයේ නායකයා වෙතට අප යොමු කරන්න යැයි ඉල්ලා සිටියොත් මා නොපැකිලාව කියන්නේ නෙල්සන් මැන්ඩෙලා හමු වන්නට කියායි. ඔහු තරම් අපේ මානව සංහතියේ ඉදිරි දැක්ම හා අපේක්‍ෂා සංකේතවත් කළ තවත් නූතන නායකයකු මට නම් සිතා ගන්නට බැහැ.’’

මා එසේ (ඉංගී‍්‍රසියෙන්) ලිව්වේ මීට දශකයකට පමණ පෙර. එය කියවූ බොහෝ දෙනෙකු එයට එකඟ වූයේ දකුණු අපි‍්‍රකානු නායකයා වැනි පරමාදර්ශී චරිතයක් මුඵ ලෝකයේ ම දායාදයක් වන නිසායි. සියඵ මතවාද පසෙක දමා අප නෙල්සන් මැන්ඩෙලා වෙනුවෙන් එක් සිත් වන්නේ එබැවින්.

මැන්ඩෙලා ජනාධිපති සිටියදී වරක් ඔහුට සජීව ලෙස සවන් දීමේ අවස්ථාව මට ලැබුණා. ඒ 1995 ඔක්තෝබරයේ එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයට වසර 50ක් පිරීම නිමිත්තෙන් අමෙරිකාවේ නිව්යෝක් නුවර එජා මූලස්ථානයේ පැවැත් වූ රාජ්‍ය නායක මහ සමුඵවේදී. ලෝක ව්‍යාප්තව තරගකාරී මට්ටමින් පිරිනැමෙන මාධ්‍ය ශිෂ්‍යත්වයක් ලබා මා ඒ දිනවල සිටියේ එජා සංවිධානය අධ්‍යයනය කරමින් හා වාර්තා කරමින්.

1995 ඔක්තෝම්බර් 22-24 තෙදින තුළ රාජ්‍ය නායකයන් හා ආණ්ඩු නායකයන් 150කට අධික සංඛ්‍යාවක් එහි පැමිණියා. ඒ අතර කියුබාවේ ෆිදෙල් කැස්ත්‍රෝ, පලස්තීන නායක යසර් අර්ෆත් ආදී විචිත‍්‍ර චරිත සිටියත් මා ඉතා  ඕනෑකමින් සවන් දුන්නේ නෙල්සන්  මැන්ඩෙලාටයි.

මෙබඳු විශෙෂ අවස්ථාවල හැම රාජ්‍ය නායකයාට ම ලැබෙන්නේ විනාඩි 5ක් පමණයි. අන් බොහෝ නායකයන් සාම්ප‍්‍රදායික රාජ්‍ය තාන්ති‍්‍රක කථා කරද්දී තමන්ට ලැබුණු තත්පර 300න් මැන්ඩෙලා උපරිම ප‍්‍රයෝජන ගත් සැටි මට මතකයි.

එය දාර්ශනික වූත්, කාව්‍යමය වූත් කථාවක්. සියඵ දකුණු අප‍්‍රිකානුවන්, සියඵ අපි‍්‍රකානුවන් මෙන් ම දුප්පත් හා අසරණ ලෝකයේ සැම තැනෙක ම වෙසෙන සියඵ දෙනා වෙනුවෙන් ඔහු කථා කළා. එසේ කථා කිරීමේ සදාචාරමය අයිතියක් ඔහුට තිබූ බවට විවාදයක් නැහැ.

නිව්යෝක්හි ගත කළ සති කිහිපයේ මගේ කාමර සගයා වූයේ එවකට 25 හැවිරිදි වූ, දකුණු අපි‍්‍රකානු විද්යුත් මාධ්‍ය සංස්ථාවේ (SABC) නිෂ්පාදක ඩාන්ටේ මෂීලේ (Dante Mashile). 1990දී වර්ණභෙදවාදී ප‍්‍රතිපත්ති අත් හිටු වන විට ඔහුට වයස 20යි. මේ නිසා කඵ සමක් සහිතව ඉපදීම නිසා ම සිය මවු රටේ විදින්නට සිදු වූ අවමන් හා අසාධාරණකම් ගැන අත්දැකීම් හා මතකයන් ඔහුට තිබුණා.

මැන්ඩෙලා ඇතුඵ ANC (African National Congress) පාක්‍ෂිකයන්ගේ දශක ගණනක අරගලය නිසා නොවන්නට තමා වැන්නකුට කිසි දිනෙක SABC නියෝජනය කරමින් පිටරටකට යන්නට හෝ තමන්ගේ කුසලතාවන්ට සරිලන රැකියාවක නිරත වන්නට හෝ ඉඩ නොලැබෙන බව ඩාන්ටේ පුන පුනා කී දෙයක්.

1994 වසර ඩාන්ටේගේ රටේ මෙන් ම මගේ රටේත් දේශපාලන සංධිස්ථානයක් සනිටුහන් කළා.

1994.04.27දා පැවැත් වූ, දකුණු අපි‍්‍රකාවේ සියඵ වැඩිහිටියන්ට සර්වජන ඡුන්ද බලය හිමි වූ මුල් ම මහ මැතිවරණයෙන් ANC ජයග‍්‍රහණය කළා. එහි නායකයා හැටියට මැයි 10දා නෙල්සන් මැන්ඩෙලා දකුණු අපි‍්‍රකානු ජනාධිපති ලෙස දිවුරුම් දී වැඩ ඇරඹුවා.

ශී‍්‍ර ලංකාවේ ජනාධිපතිවරණ ඉතිහාසයේ එදා මෙදා තුර අපේක්‍ෂකයකු ලද ඉහළ ම ඡුන්ද ප‍්‍රතිශතය (62%) ලබමින් චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක කුමාරතුංග ජනාධිපති බවට පත් වූයේ ඊට මාස කිහිපයකට පසු 1994 නොවැම්බර් 12දා.

1995 ඔක්තෝබර් වන විටදීත් මේ නායකයන් දෙපළ ගැන අපේක්‍ෂා රැසක් ඩාන්ටේ හා මා වැනි තරුණයන් තුළ පැවතුණා. නිව්යෝක් නුවර වැස්ස හා සීතල මැද්දේ හිමිදිරියේ අපේ දෙරටේ නායකයන් එජා සමුඵව අමතනු අසන්නට අප පෙළ ගැසුණේ ඒ නිසායි. ලෝක ඉතිහාසයේ එතෙක් පැවති ලොකු ම නායක හමුවට දැඩි ආරක්‍ෂක රැකවරණ යොදා තිබුණා.

1994-1999 වකවානුවේ පස් අවුරුදු ධූර කාලයක් නිමා කළ මැන්ඩෙලාට ලෙහෙසියෙන් ම තවත් ධූර කාලයකට නීතමය අවසරය තිබුණා. ජන ප‍්‍රසාදය ද පැවතුණා. එහෙත් බොහෝ අපි‍්‍රකානු නායකයන් මෙන් බලලෝභීව තනතුරේ එල්ලී සිටිනු වෙනුවට ඔහු ගෞරවනීය ලෙස විශ‍්‍රාම ගියා.

ඒ වන විට මුඵ ලෝකයට ම ආදර්ශයක් වන ඉතා ප‍්‍රගතිශීලි නව ව්‍යවස්ථාවක් හා තවත් ජන හිතකාමී රාජ්‍ය ප‍්‍රතිපත්ති රාශියක් ඔහු හඳුන්වා දී තිබුණා. ජනපි‍්‍රයත්වය සඳහා සිල්ලර වැඩ කරනවා වෙනුවට දිගු කාලීනව හිතකර ක‍්‍රමීය වෙනස්කම් කිරීමත්, ඒ සඳහා අවශ්‍ය බහු විධ මත සන්ධානයන් ගොඩ නැගීමත් මැන්ඩෙලාගේ සුවිශෙෂී නායකත්වයේ සළකුණක්.

අඩ සියවසක් තිස්සේ වර්ණභේදවාදී රාජ්‍ය තන්ත‍්‍රයට පෑගී, මිරිකී සිටි බහුතරයක් දකුණු අපි‍්‍රකානුවන් තමන්ගෙන් ඉක්මන් ප‍්‍රතිඵල බලාපොරොත්තු වන බව මැන්ඩෙලා දැන සිටියා. එමෙන්ම ඓතිහාසික අකටයුතුකම් හා අසාධාරණයන් ගැන කල්ගත වී හෝ විභාග කිරීමත්, යුක්තිය ඉටු කිරීමත් අවශ්‍ය බව ඔහු තේරුම් ගත්තා.

එසේ වුවත් දකුණු අපි‍්‍රකාව නිජබිම කර ගත්, බුද්ධිමත් හා කාර්යශූර සුදු හම ඇති විශාල පිරිසක් සිටින බවත්, නව දේශය ගොඩ නැංවීමේදී ඔවුන්ගේ අත්දැකීම් හා දක්‍ෂතා නැතිව බැරි බවත් මැන්ඩෙලා දුරදක්නා නුවණින් වටහා ගත්තා.

මුඵ ලෝකයේ ම ප‍්‍රශංසාවට ලක් වූයේ දශක ගණනක් කඵ ජනයා හිංසනයට හා පීඩනයට ලක් කළ සුදු දකුණු අපි‍්‍රකානුවන් (රාජ්‍ය නිලධාරීන්, ආරක්‍ෂක හමුදා හා පොලිස් නිලධාරීන්, වර්ණභෙදවාදය සාධාරණීකරණය කළ අවස්ථාවාදී විද්වතුන්) සියඵ දෙනාට සමාව දීමේ අසාමාන්‍ය කි‍්‍රයාදාමයයි.

රාජ්‍ය බලය හා පාර්ලිමේන්තු බහුතරය යොදා ගෙන සුදු දකුණු අපි‍්‍රකානුවන්ගෙන් පළි ගැනීමට මැන්ඩෙලාට  ඕනෑ තරම් අවකාශ තිබුණා. වර්ණභෙදවාදය යටතේ දැඩි කොන්කිරීම් හා වද දීම්වලට ලක් වූ ANC පාක්‍ෂිකයන් සමහරුන් ද බල කර සිටියේ එබන්දක් කළ යුතු බවයි.

එහෙත් වෛරීය හෝ ද්වේශ සහගත මාර්ගයක් වෙනුවට සමාව දෙමින් පාඩම් උගැනීමේ මාර්ගයට (forgive, but not forget) අමාරුවෙන් වුවත් මේ විශාල රට යොමු කරන්නට මැන්ඩෙලා සමත් වුණා.

ඔහුගේ නායකත්වය යටතේ මේ ආදර්ශවත් මානුෂීය පිළිවෙත් කි‍්‍රයාත්මක කරන්නට තවත් දේශපාලන හා සමාජ නායකයන් ගණනාවක් ඉදිරිපත් වීම තීරණාත්මක ලෙස බලපෑවා. 1984 නොබෙල් සාම ත්‍යාගය ලද, වර්ණභෙදවාදයට ජීවිත කාලය ම එරෙහි වූ කේප්ටවුන්හි ආච්බිෂොප්වරයා ලෙස කටයුතු කළ ඩෙස්මන්ඞ් ටූටූ (Desmond Tutu) ඒ අතර කැපී පෙනුණා. දකුණු අපි‍්‍රකාවේ සත්‍යය සෙවීමේ හා සංහිදියාවේ කොමිසමේ ප‍්‍රධානියා ලෙස 1995-98 කාලයේ ඔහු දැඩි සංයමයකින් යුතුව මෑත ඉතිහාසයේ මානව හිමිකම් උල්ලංඝනයවීම් විමර්ශනය කළා. (South African Truth and Reconciliation Commission)

මැන්ඩෙලා කිසි දිනක මුණ ගැසී කථා නොකළත් ඔහුගේ කථාව ලොවට කී හා ඔහුගේ අරගලයට සහාය දුන් ලේඛකයන් දෙදෙනකු හදුනා ගන්නට මට අවස්ථාව ලැබුණා. මේ දෙදෙනා ම සමේ වර්ණයෙන් සුදු වීම ඔවුන්ගේ කාර්යයට කිසිසේත් බාධාවක් වූයේ නැහැ.

කි‍්‍රස්ටිනා ස්කොට් (Christina Scott) කැනඩාවේ උපත ලබා පසු කලෙක දකුණු අපි‍්‍රකාවට සංක‍්‍රමණය වූ ලේඛිකාවක් හා රේඩියෝ මාධ්‍යවේදිනියක්. ඇය, මැන්ඩෙලා ගැන චරිතාපදානයක් රචනා කළා. ඔහුගේ ජීවිත කථාව හා නිදහසේ අරගලය ගැන සරල ඉංගී‍්‍රසියෙන් කියැවෙන ඒ කෘතිය සඳහා විවිධ අවස්ථාවල ඇය මැන්ඩෙලා හා ඔහුගේ කාර්ය මණ්ඩලය සමග තොරතුරු ගවේෂණය කළා.

මැන්ඩෙලා හා ANC ගැන 1960 දශකය මැද සරසවි සිසුවකුට සිටින කාලයේ පටන් මහත්  ඕනෑකමින් වාර්තා කරන අනෙක් මිතුරා නම් අමෙරිකානු මාධ්‍යවේදී ඩැනී ෂෙක්ටර් (Danny Schechter). වර්ණභේදවාදයට එරෙහි අරගලය බටහිර මාධ්‍ය වලින් දිගට ම වාර්තා කිරීමේ දී ඔහු ඉමහත් සේවයක් කර තිබෙනවා. South Africa Now නම් ටෙලිවිෂන් කාලීන පුවත් වැඩසටහනක් වසර තුනක් (1988-1991) සතිපතා නිෂ්පාදනය කළ ඔහු මැන්ඩෙලා ගැන ගවේෂණාත්මක වාර්තා චිත‍්‍රපට පහක් ද නිපදවා තිබෙනවා.

ඩැනී කියන්නේ මැන්ඩෙලා සිය දිගු ජීවිතය පුරා යථාර්ථයේ අභියෝගවලට ප‍්‍රතිචාර දක්වමින් පරිනාමය වූ බවයි. තරුණ වියේ රාජ්‍ය හිංසනයට එරෙහිව ඔහු යටිබිම්ගත විප්ලවවාදියකු වුණා. මර්දනකාරී රාජ්‍යයට එරෙහිව සැළසුම් හා ආක‍්‍රමණ කළා. ඉනික්බිති දේශපාලන සිරකරුවකු ලෙස ඔහු වඩාත් තර්කානුකූලව හා සානුකම්පිත ලෙසින් සිය රටේ ගැඹුරට කිදා බැස ගත් බෙදීම්වලට මුල අවබෝධ කර ගෙන විසඳුම් ගවේෂණය කළා.

ප‍්‍රතිපත්තිගරුක එහෙත් ප‍්‍රායෝගික නායකයකු ලෙස මැන්ඩෙලා විවිධ මතධාරී කැරලිකරුවන් හා කි‍්‍රයාකාරිකයන් ඒකරාශී කළා. ඔවුන්ගේ සිතුම් පැතුම් හා අපේක්‍ෂා බිඳ වැටෙන්නට නොදී දිගු ගමනක් ගියා. අන්තිමේ දී මුඵ ලෝකයේ ම සම්මානනීය ජ්‍යෙෂ්ඨ පුරවැසියකු හා සදාදරණීය පරමාදර්ශී චරිතයක් බවට පත් වුණා.

ඩැනී කියන හැටියට: ‘‘මැන්ඩෙලා අංග සම්පුර්ණ මිනිසෙකු නොවෙයි. ඔහුගේ චරිතයේ දුර්වල තැන් තිබුණා. ඔහු සමහර විට නාහෙට නාහන කෙනෙක්. යම් අවස්ථාවල ඔහුගේ ස්ථාවරයන්හි පරස්පර විරෝධතා ද තිබුණා. එහෙත් ඔහුගේ අවංක බව හා කැපවීම පිළිබඳ නම් කිසිවකුත් කිසි විටෙක සැක කළේ නැහැ. තම පාක්‍ෂිකයන්ගේ පමණක් නොව විරුද්ධවාදීන්ගේ පවා ගෞරවයට ඔහු ලක් වූයේ මෙසේ විවෘත මනසකින් සත්‍ය ගරුක වීම නිසා යයි මා සිතනවා.’’

මැන්ඩෙලා තමාට වන්දනාමාන කරන වන්දිභට්ට පිරිසක් (cult) බිහි වන්නට ඉඩ දුන්නේ නැහැ. ඒ වෙනුවට තම චින්තනය හා ඉදිරි දැක්ම ප‍්‍රවර්ධනය කරන ලෝක ව්‍යාප්ත පදනමක් (Nelson Mandela Foundation) හා ජාතියේ මතකය සුරකින ආයතනයක් (Nelson Mandela Centre of Memory) බිහි කරන්නට අනුගාමිකයන් හා අනුග‍්‍රාහකයන් යොමු කළා.

වසර 40ක් පමණ තිස්සේ දකුණු අපි‍්‍රකාවේ සමාජයීය හා දේශපාලන ප‍්‍රවණතා විග‍්‍රහ කරන ඩැනී ෂෙක්ටර් කියන්නේ මැන්ඩෙලා ඇතුඵ ANC පරමාදර්ශවාදීන්(idealists) කලක් තිස්සේ සිහින මැවූ සර්ව සාධාරණ හා සමානාත්මතාවය රජයන දකුණු අප‍්‍රිකාවක් තවම බිහි වී නැති බවයි. සුදු ධනපතියන් පමණක් වෙනුවට සුදු, කඵ හා දුඹුරු ධනපතියන්ට දුගී ජනයා සූරාකෑමට මාර්ගය සැළසුවා යයි ඇතැම් දෙනා මැන්ඩෙලාට දොස් කියනවා.

එහෙත් මහා විනාශයක් අභිමුඛව සිටි සුවිසල් රටක් 1994 මැයි මාසයේ බාර ගෙන, වසර 5ක් තුළ එය දේශපාලන වශයෙන් ස්ථාවර මට්ටමට පත් කිරීම ඔහුගේ ලොකු ජයග‍්‍රහණයක්.

දකුණු අපි‍්‍රකාව යනු අපි‍්‍රකා මහාද්වීපයේ විශාලතම ආර්ථිකයයි. අද එය දියුණු වන ලෝකයේ ප‍්‍රබල ආර්ථිකයන් අතර ප‍්‍රමුඛයි. එහෙත් දුගී දුප්පත්කම, අපරාධ හා ප‍්‍රචණ්ඩත්වය හා වෙනත් බොහෝ සමාජයීය හා සංවර්ධනාත්මක අභියෝග රැසක් ඔවුන් හමුවේ තිබෙනවා.

මැන්ඩෙලා විශ‍්‍රාම ගියේ ක‍්‍රමීය විපර්යාසයන් සිදු කොට, ආයතනික ව්‍යුහයක් ඇති කිරීමෙන් පසුවයි. ඔහුගෙන් පසුව බලයට පත් වූ නායකයන්ට ඔහුට තරම් පුඵල් චින්තනයක් හා අධිෂ්ඨාන ශක්තියක් නැති වීම නිසා යම් පසුබෑමක් හට ගත් බව ඇත්තයි. එහෙත් වෛරීය දේශපාලනය හා බෙදුම්වාදී අන්ත ජාතිකවාදය වෙනුවට කොයි කවුරුනුත් හවුල් කරගෙන යන දිගු ගමනකට මුල පිරීම ගැන මැන්ඩෙලාට සුදු-කඵ හැම දකුණු අපි‍්‍රකානුවෙක් ම ප‍්‍රණාමය දක්වනවා.

පසුගිය දශකය තුළ මා තුන් වතාවක් දකුණු අප‍්‍රිකාවේ සංචාරය කොට තිබෙනවා. සුදු-කඵ-දුඹුරු සම ඇති දකුණු අපි‍්‍රකානුවන් රැසක් මුණ ගැසී කථා බහ කොට තිබෙනවා. තම රටේ බරපතල සමාජ හා ආර්ථික ප‍්‍රශ්න ඇතත් ඔවුන් හැම දෙනකු ම අනාගතය පිළිබඳ අපේක්‍ෂා සහගතයි.

යටත්විජිතවාදයෙන් හෝ සුඵතර සුදු පාලනයකින් හෝ නිදහස් වූ වෙනත් අපි‍්‍රකානු රටවල් ගිය මගට වඩා සමබර වූත්, තිරසාර වූත් මාර්ගයකට තම රට යොමු කළේ මැන්ඩෙලා බව ඔවුන් පිළි ගන්නවා. මැන්ඩෙලා ඉතා අමාරුවෙන් පීලි මාරු කොට, මහා ව්‍යසනයක් මග හරවා යොමු කළ සහජීවන මාර්ගයේ දිගට ම යාම බහුවාර්ගික, බහු ආගමික රටක් හැටියට දකුණු අපි‍්‍රකාවට ඇති හොඳම විකල්පය බව ඔවුන් දන්නවා.

1995 මැන්ඩෙලා ලියූ ස්වයං චරිතාපදානයට ඔහු දුන් නම Long Walk to Freedom (නිදහසට ගිය දිගු ගමන). ඒ ගමන වර්ණභේදවාදය හමාර කොට ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී රටක් වීමෙන් පමණක් නතර නොවන බව ඔහු නිතර මතක් කළා.

ඔහුගේ එක් ප‍්‍රකට ප‍්‍රකාශයක් වූයේ මෙයයි. ‘‘නිදහස කරා යන කිසිදු ගමනක් ලෙහෙසි වන්නේ නැහැ. අප ප‍්‍රාර්ථනා කරන කඳු මුදුනට ළගා වීමට පෙර මරණයේ සේයාව පතිත වූ බියකරු නිම්න හරහා අපට යළි යළිත් ඇවිදින්නට සිදුවනු ඇති….’’

දකුණු අපි‍්‍රකානුවන්ට තව බොහෝ දිග ගමනක් යන්නට තිබෙනවා.

Waiting for My Own Mandela…not any longer!

President Nelson Mandela at UN General Assembly Oct 1995 - UNDPI Photo by G  Kinch
President Nelson Mandela at UN General Assembly Oct 1995 – UNDPI Photo by G Kinch

Updated: 6 Dec 2013 Nelson Rolihlahla Mandela (1918 – 2013): Thank You and Goodbye!

In a wistful essay titled ‘Memories of War, Dreams of Peace, hurriedly put together in mid May 2009 as Sri Lanka’s long and brutal civil war ended, I wrote: “Our political leaders, in whom we entrust our collective destiny, now face a historic choice… African analogies can go only so far in Asia, but at this juncture, it is tempting to ask: would our leaders now choose the Mandela Road or the Mugabe Road for the journey ahead?”

Four years on, that now reads rather naïve. In hindsight, I should have known better — and not pinned any hopes on political leaders again.

I say “again” because, just once before in my life, I did so: In mid 1994, six months after Nelson Mandela became the first majority elected President of South Africa, we Lankans elected Chandrika Bandaranaike Kumaratunga as our own President, with the largest ever electoral mandate (62% of votes).

Like many others at the time, I expected Chandrika to usher in a more pluralistic, accountable and caring form of government. Little did we know that it would all be squandered after her first 1,000 days…

I touch on this briefly in a 95th birthday tribute to Nelson Mandela, published in Ceylon Today newspaper as well as on Groundviews.org website.

The essay draws on my own memorable experience of listening to Mandela speak at the UN Headquarters in New York, in October 1995, and my three brief visits to post-apartheid South Africa over the past dozen years.

Oh, President Chandrika also came to the UN in New York on that occasion, accompanied by her astute foreign minister, the late Lakshman Kadirgamar — who came closest to being Lanka’s moral and intellectual colossus of global stature.

My South African room mate in New York, Dante Mashile, and I lined up hours ahead of the event to get through the intense UN security. On that chNelson-Mandela-ta-intilly and windswept October morning in uptown Manhattan, we were two bright-eyed, idealistic young men fired by the audacity of hope.

In the end, my own leader didn’t walk her talk. But Dante’s did. That made all the difference for our two nations…

The Rainbow Nation had a troubled birth, and nearly two decades on, it’s still a work in progress. There are huge imperfections, and the reality falls short of aspirations. But without Mandela’s statesmanship, things could have been far worse.

As I note in this new essay:

“I have finally realized the futility of waiting for my own Mandela. There won’t be one, and there’s no time to waste.

“We must carry the flame ourselves — even if it’s only a candle in the wind.”

Read full text on Groundviews.org and join the conversation: Waiting for my Own Mandela…

Waiting for My Own Mandela - Ceylon Today, 18 July 2013
Waiting for My Own Mandela – Ceylon Today, 18 July 2013

When Worlds Collide #74: Mamma Mia! Is Italy an extension of South Asia?

When Worlds Collide, by Nalaka Gunawardene

Text of my ‘When Worlds Collide’ column published in Ceylon Today Sunday broadsheet newspaper on 14 July 2013

Colosseum photoMy column last week, about the various slow movements that counter our fast paced modern life, elicited several responses. Many agreed that it’s an ideal worth pursuing in our frenzied lives. A few considered it ‘a luxury best suited for pampered Europeans’.

Although the slow movement is a loose network of like-minded people with no corporate style organisational structure, Italy has long been its spiritual epicentre. This, apparently, prompted some readers to presume Italians are laid back lotus eaters.

Well, they are not. Having been visiting Italy at regular intervals for nearly 25 years, I can confirm that Italians are a very colourful and energetic people.

By coincidence, I was back in Rome this week, on a fleeting visit, and felt quite at home once again. It reaffirmed my cumulative impression…

View original post 1,154 more words

සිවුමංසල කොලූගැටයා #125: කාල බෝම්බ ඕනෑ කර තිබේ!

In the early 1990s, I had the privilege of working with the late Anil Agarwal, the outstanding environmentalist and journalist. He founded the Centre for Science and Environment (CSE), which continues his mission of articulating science-based, southern perspectives in issues of sustainable development and social justice.

In this week’s Ravaya column (in Sinhala), I invoke one of Anil’s favourite quotes, about books being akin to time bombs — which he attributed to the Swedish economist and Nobel laureate Gunnar Myrdal. I extend the metaphor to media products — in print, audio and video — and ask: what can we do to shorten their fuse?

This is also a commentary on the lack of adequate public discussion and debate on matters of public interest in Sri Lanka, and what we can learn from the more argumentative Indians.

Colombo General Cemetery: No discussion or debate...
Colombo General Cemetery: No discussion or debate…

ශ‍්‍රී ලංකාවේ මීට ඉහත පරම්පරාවක ප‍්‍රතිපත්තිගරුක වාමාංශික නායකයකු වූ බර්නාඞ් සොයිසා වරක් කොළඹ කනත්ත සුසාන භූමිය හඳුන්වා දුන්නේ ‘වාද විවාද – තර්ක විතර්ක කිසිවක් නොමැති වූ කොළඹ එක ම ස්ථානය’ හැටියටයි (“The only place in Colombo where there is no discussion or debate”).

එ කියන්නේ එතැනින් පිටත හැම තැනෙක ම අඩු වැඩි පමණින් සංවාද හා විසංවාද නිතිපතා සිදු වනවා. සමහරක් එවා පොදු අවකාශය තුළ – එනම් වේදිකා මත, සභා තුළ හෝ මාධ්‍ය හරහා. එහෙත් බහුතරයක් පෞද්ගලික අවකාශය තුළ – එනම් ගෙදර දොර, කඩපිළේ, කාර්යාලවල, සමිති සමාගම් තුළ…

මෙකී නොකී හැම තැනෙක ම මිනිස්සු හා ගැහැණු තමන්ට අදාළ කාලීන මාතෘකා ගැන කථා බහ කරනවා. හැම දෙයක් ගැන හැම දෙනා ම එකඟ වෙන්නෙ නැහැ. බහුවිධ මතවලට ඉඩ තිබෙනවා.

ඇත්තට ම විවිධත්වය මත පදනම් වූ විවෘත හා ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී ජන සමාජවල එසේ විය යුතුයි. මතවලට ප‍්‍රතිචාර දක්වන්නට හා එවා සමඟ එකඟ නොවන්නට ඕනෑ ම කෙනකුට නිදහස තිබිය යුතුයි.

චින්තනයේ හා අදහස් ප‍්‍රකාශනයේ නිදහස විවෘත සංවාද සඳහා මූලික අවශ්‍යතාවක් වූවත්, එය පමණක් සෑහෙන්නේ ද නැහැ. සංවාද හරවත් වන්නේ ගවේෂණාත්මක තොරතුරු, නිරවුල් විග‍්‍රහයන් හා නව සිතුවිලි මත පදනම් වූ විටයි. එසේ නොමැතිව මතවාදයන් පමණක් කරපින්නා ගත්, විවෘත මනසකින් තොර වූ අය අතර හරවත් සංවාද හට ගන්නට ඉඩක් නැහැ.

අද ශ‍්‍රී ලංකාවේ අපට සොයා ගන්නට අපහසු වී ඇත්තේ මේ ආකාරයේ විවෘත හා හරවත් සංවාදයන්. එ වෙනුවට අපට බොහෝ විට හමු වන්නේ යම් කාලීන ප‍්‍රශ්නයක් මතුපිටින් පමණක් විග‍්‍රහ කිරීම. සංඛ්‍යාත්මක බහුතරයක නැතහොත් අධිපතිවාදයක මතයක් පමණක් මතු වන්නට ඉඩ දීම. අනෙක් විකල්ප අදහස් බලහත්කාරයෙන් යටපත් කිරීම. නැත්තම් ස්වයං වාරණය.

ඇයි මේ තරම් ස්වාධීන අදහස්වලට බය?

මේ වගේ මහා ප‍්‍රශ්නවලට පිළිතුරු සොයන විට මා නිතර බලන්නෙ අපේ අසල්වැසි ඉන්දියාව දෙසයි. වර්ග, ගෝත‍්‍ර, ආගම්, මතවාද සිය ගණනක් ඉන්දියාවේ බිලියන් 1.2ක් පමණ වන ජනගහනය තුළ හමු වනවා. තනි ඉන්දියානු අනන්‍යතාවක් පවත්වා ගන්නා අතර, තම තමන්ගේ උප අනන්‍යතාවන් ද ඊට සමාන්තරව රැක ගන්නට අවශ්‍ය ව්‍යවස්ථාමය, ව්‍යූහමය වගේ ම සංස්කෘතිකමය පසුබිමක් එරටේ තිබෙනවා.

ඉන්දියානුවන් බොහෝ කාරණා ගැන නිරතුරුව හා දැඩි සේ වාද විවාද කරනවා. ක‍්‍රිකට් වැනි තේමාවක් හැරුණු විට වෙනත් දේ ගැන ඔවුන් අතර එකඟත්වයක් ඇත්තේ ම නැති තරම්. එ විවිධත්වය තුළින් යම් සවියක් හා පන්නරයක් ද ඔවුන් ලබා ගන්නවා. වසර විස්සක් පුරා ඉන්දියාවට නිතර යන එන මට තාමත් මේ සංසිද්ධිය විශ්මයජනකයි.

ඉන්දියානු වාද විවාද ආවේගයන්ට පමණක් සීමා වන්නේ නැහැ. ඔවුන් අතර විශිෂ්ට ගණයේ පර්යේෂකයන්, චින්තකයන් හා නිර්මාණකරුවන් ඉන්නවා. අන්ත වාමාංශික සිට අන්ත දක්ෂිණාංශික දක්වා සමස්ත දේශපාලන මතවාද පරාසය ම තිබෙනවා. ඉතා ලිබරල් නිදහස් මතධාරීන්ගේ පටන් අන්තවාදී හා දරදඬු මතධාරීන් ද හමු වනවා.

හැඟීම් උත්සන්න වී ඉඳහිට කලහකාරී වූවත්, බිලියනයකට අධික ජනකායක් දිවා රැයේ වාද විවාද කරන ප‍්‍රමාණයේ තරමට ඔවුන්ට කෙතරම් සංයමයක් හා සෙසු මත දරා ගැනීමේ හැකියාවක් ඇත් ද යන්න අපට අනුමාන කළ හැකියි.

Anil Agarwal (1947 – 2002)
Anil Agarwal (1947 – 2002)

මගේ මුල් ම ඉන්දියානු හිත මිතුරකු වූයේ විද්‍යා ලේඛක හා පාරිසරික ක‍්‍රියාකාරික අනිල් අගර්වාල් (Anil Agarwal, 1947 – 2002). ලේඛකයන් හැටියට පොදු අවකාශය තුළ අප ලියන දෙයින් කෙටි කාලීනව හෝ දිගු කාලීනව හෝ ජන සමාජයට බලපෑමක් ඇති වේදැයි ඔහුත් මාත් විටින් විට මෙනෙහි කළා. සමහර වෙලාවට තර්කානුකූල නොවූ සංවාද දිග හැරෙනවා බලා සිටින විට අප මේ කරන්නේ මුනින් අතට හැර වූ කලගෙඩියක් වැනි සමාජයකට වතුර (අදහස්) වක් කිරීමක් දෝ යැයි සිතෙනවා.

එහෙත් කිසි දිනෙක අප අධෛර්යය නොවිය යුතු බවත්, අප ලියන දේ කියන දේ ජන සන්තානයට හෙමින් සීරුවේ කිඳා බසින බවත් අනිල් තරයේ විශ්වාස කළා. ඔහු නිතර උපුටා දැක්වූ කියමනක් තිබුණා. එය 1972දී ස්වීඞ්න් ජාතික ආර්ථික විශේෂඥ හා පොදු උන්නතියට කැප වූ බුද්ධිමතකු වූ ගුනාර් මයර්ඩාල් (Gunnar Myrdal, 1898 – 1987) අනිල්ට පැවසූවක්.

“Books are like time bombs. If they contain ideas that are correct, then one day they will explode. And if they don’t, they will be consigned to the dustbin of history.”

‘‘පොත්පත් හා ලිපි ලේඛන හරියට කාල බෝම්බ වගෙයි. එවායේ හරවත් හා ගැඹුරු අදහස් නිසි ලෙසින් ගලපා තිබුණොත් පාඨකයන්ගේ මනස තුළ කවදා හෝ එවා පුපුරා යාවි. එසේ නොවන අදහස් කොයි කාටත් අමතක වී යනු ඇති.’’

මේ තමයි එහි සරල අරුත. කොයි තරම් අපූරු හා විප්ලවකාරී අදහසක් ද?

අනිල් අකාලයේ මිය යන තුරු හැමදාමත් කිව්වේ මිනිසුන්ගේ ඔළුගෙඩි තුළ ඉක්මනින් පුපුරා යාමේ හැකියාව ඇති අදහස් සන්නිවේදනය කරමු කියායි. ටිකක් බිහිසුනු ආකාරයේ උපමිතියක් වූවත් අද අපට ලංකාවේත්, ලොව අන් හැම තැනකත් බෙහෙවින් උවමනා වී ඇත්තේත් ඉක්මනට පත්තු වන විදියේ අදහස් හා එවායේ නිසි සන්නිවේදනයයි.

මීට වසර හෝ දශක ගණනකට පෙර පුවත්පතකට හෝ සඟරාවකට හෝ මා ලියූ ලිපියක් නැතිනම් කළ සම්මුඛ සාකච්ඡවක් ගැන ප‍්‍රශංසාත්මකව කථා කරන පාඨකයන් මට ඉඳහිට මුණ ගැසෙනවා. එබඳු ප‍්‍රතිචාර ලේඛකයකු ප‍්‍රමෝදයට පත් කරවන නමුත් මා ඔවුන්ට කියන්නේ දැනුම නිරතුරුව අඵත් වන නිසා පරණ ලිපිවල අන්තර්ගතය කාලානුරූපව අඵත් කර ගන්නා ලෙසයි.

Gunnar Myrdal (1898 – 1987)
Gunnar Myrdal (1898 – 1987)

මාධ්‍ය හරහා සහ පොත්පත් ඔස්සේ අපට දැනුම පමණක් නොව ආකල්ප, මතවාදයන් හා විග‍්‍රහයන් ද සමාජයට සන්නිවේදනය කළ හැකියි. මා කවදත් විශ්වාස කරන්නේ අධිපතිවාදී මතවාදයන්ට වඩා සංවාදශීලි වූත්, පාඨකයන්ට සිතන්නට අනුබල දෙන්නා වූත් ආකාරයේ ලිපිලේඛන වඩාත් වැදගත් බවයි.

දැනුම හා ශිල්ප ක‍්‍රමවලට සම්මතයක් අවශ්‍ය වුවත් ඕනෑවට වඩා සම්මතයට වහල් වීම නිසා නිදහස් චින්තනයට ඇති ඉඩ ඇසිරෙනවා. අපේ විධිමත් අධ්‍යාපන ක‍්‍රමයේ තිබෙන ලොකු ම දෝෂයත් එයයි. විෂයමාලාවක් තුළ, ගුරු-මූලිකව පොතේ හැටියට ඉගෙනීම හරහා විචාරශීලිව දැනුම ගවේෂණය කිරීම හා නිර්මාණශීලිව නව දැනුම බිහි කිරීම සිදු වන්නේ නැහැ. ඒ වෙනුවට එහෙය්යන් පිරිසක් බිහිවනවා.

අද දවසේ හුදෙක් පොත්පත් හා පුවත්පත් හරහා පමණක් නොව රේඩියෝ, ටෙලිවිෂන් හා ඉන්ටර්නෙට් හරහා ද අපට මනස් බෝම්බ බිහිකර සමාජයට මුදා හැරිය හැකියි.

අපේ ගෘහස්තයන්ගෙන් 80%ක හමු වන, ශී‍්‍ර ලංකාවේ ප‍්‍රචලිතම ජනමාධ්‍යය වන ටෙලිවිෂන් හරහා මෙය කිරීමට ඇති හැකියාවෙන් තවමත් ප‍්‍රයෝජනයට ගෙන ඇත්තේ අල්ප ප‍්‍රමාණයක්. මනස් බෝම්බ වෙනුවට සබන් පෙන බෝල පේ‍්‍රක්‍ෂකයන්ට යවන්නට බොහෝ ටෙලිවිෂන් ගුවන් කාලයක් වැය කැරෙනු පෙනෙනවා.

සමහරුන්ට ඕනෑ අපේ සමාජය තනි මතයකට නතු වූ නිසරු කතරක් නැතහොත් නිසසල සුසාන භූමියක් කරන්න. එයට එකඟ නොවන අප දිගින් දිගට ම ‘මනසට කාල බෝම්බ’ නිර්මාණය කර මුදා හැරිය යුතුයි!

When Worlds Collide #73: Stuck in Fast Forward? Slow Down!

When Worlds Collide, by Nalaka Gunawardene

Text of my ‘When Worlds Collide’ column published in Ceylon Today Sunday broadsheet newspaper on 7 July 2013

Slow Reading celebrated!

I’m a slow reader of books. I do it deliberately hemin-hemin.

Oh, I can read fast when I really have to — and do so with newspapers, magazines and websites. It’s an essential survival skill in today’s information society.

But when reading books, I take my own cool time. Books are not to be rushed through; they are to be absorbed slowly, one chapter or one idea at a time. And I’m not (yet) a fan of e-books and haven’t got any e-book reader or tablet.

Those around me are amused and puzzled by this slow reading. They know my capacity to marshal new information and ideas, so they wonder why I sometimes spend weeks reading one book.

I’m not alone. There are others who cherish slow and reflective reading. There…

View original post 1,097 more words