In this week’s Ravaya column, (appearing in issue of 15 Nov 2015), I pay tribute to Maduluwawe Sobitha thero (1942 – 2015), a Buddhist monk who led an extraordinarily political life.
The fearless and politically engaged Buddhist monk stood up to every Lankan head of state beginning with President J R Jayewardene (in office: 1977-1988). He never hesitated or minced his words when he sensed that elected leaders were overstepping their mandate.
For over four decades, Sobitha used his powerful oratorical and organisational skills to mobilise people into peaceful political resistance. He won some battles and lost others, but never stopped fighting for people’s rights. With every struggle, he became more resolute and resourceful.
At certain times, this monk was more formidable – and also more feared by rulers – than the divided and endlessly bickering opposition political parties of Sri Lanka.
To my mind, Sobitha was like a saffron version of Desmond Tutu, the Anglican cleric who became an unstoppable force for social justice, equality and political reforms in South Africa. Both used their oratory and sense of justice to fight for all oppressed people. Neither sought any personal gains from it.
See also my tribute in English, published by Groundviews.org
Maduluwawe Sobitha Thero (1942-2015): The Monk Who Ended Sri Lanka’s Decade of Darkness
මාදුළුවාවේ සෝභිත හිමි (1942 – 2015) පිළිබඳ ගුණ කථන හා විග‍්‍රහයන් රැසක් මේ සතියේ අපට අසන්නට හා දකින්නට ලැබුණා.
මෑත යුගයේ රටේ ජාතික, සමාජයීය හා දේශපාලන ප‍්‍රශ්නවලදී පටු වාසි තකා හෝ අන්තවාදී ස්ථාවරයන් සඳහා හෝ පෙනී නොසිට ජනතාවාදී වීම නිසාම එහිමියන්ගේ වියෝව ලක් සමාජයම කම්පාවට ලක් කළා.
මා කිසි දිනෙක සෝභිත හිමියන් පෞද්ගලිකව දැන හඳුනා ගත්තේ නැහැ. එහෙත් මුළුමනින් නිර්ආගමික මා වැන්නවුන්ටත්, රටේ බෞද්ධ හෝ වෙනත් ආගම්වලට අයත් අති බහුතරයකටත් සෝභිත හිමියන් වීරයකු වූයේ සාමයික බෙදීම් හා පක්ෂ දේශපාලනය ඉක්මවා ගිය ඔහුගේ ප‍්‍රතිපත්ති නිසායි.
සෝභිත හිමියන් මා ජීවමානව අවසන් වරට දුටුවේ ගිය වසරේ මැදදී. 2014 අගෝස්තු 4 වනදා කොළඹ BMICH ශාලාවේ පැවති සර්වෝදය දෙවැනි ජාතික දේශෝදය සම්මේලනයේදී. මහාචාර්ය බෙල්ලන්විල විමලරතන හිමි, ආචාර්ය ජයම්පති වික‍්‍රමරත්න, මහාචාර්ය සරත් විජේසූරිය හා ආචාර්ය ඒ. ටී. ආරියරත්න ඇතුළු විද්වතුන් සභාව ඇමතූ අතර මට පැවරී තිබුණේ සංවාද සැසියක් මෙහෙයවීමටයි.
යහපාලනය සංකල්පීය හා ප‍්‍රායෝගික වශයෙන් කෙසේ විය යුතුද යන්න ගැන අප එදා කතා කළේ ශ‍්‍රී ලංකාවේ 2005 සිට පැවති නීතිය වල් වැදීම, දුෂණය රජ කිරීම හා ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී අයිතීන් නොතකා රජය අත්තනෝමතිකව ක‍්‍රියා කිරීම ආදිය උච්චස්ථානයකට පත්ව තිබි මොහොතකයි. මෙරට ගනඳුරු දශකය කවදා කෙලෙසකින් නිම වේදැයි අප කිසිවකුත් ඒ වන විට දැන සිටියේ නැහැ.
එදින රැස්වීමට දිවයිනේ හැම දිස්ත‍්‍රික්කයක්ම නියෝජනය කරමින් සිවිල් සමාජ සාමාජිකයන් 1,500කට වැඩි පිරිසක් පැමිණ සිටියා. ඔවුන් හා අප සැම දෙනා ප‍්‍රමෝදයට පත් වූයේ ටික වේලාවකට හෝ සෝභිත හිමියන් එහි පැමිණි විටයි. එහිමියන් ඉතා කෙටියෙන් එම තීරණාත්මක හෝරාවේ රට යා යුතු මග ගැන කතා කළ බව මට මතකයි.
ඒ වනවිට සෝභිත හිමියන් නිරතව සිටියේ ඔහුගේ ජීවිතයේ දැවැන්තම අරගලයේයි. නිදහස් හා සාධාරණ සමාජයක් සඳහා වූ ජාතික ව්‍යාපාරය බිහිකොට එයට නායකත්වය දෙමින් සිටි ඔහුට ඕනෑ වූයේ හුදෙක් පවතින රජය පෙරළා වෙනත් රජයක් ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදීව පත් කර ගන්නට නොවෙයි. ඉන් ඔබ්බට හා ගැඹුරින් දිවෙන ක‍්‍රමීය වෙනසක් කරන්නටයි.
විධායක ජනාධිපති ක‍්‍රමය අහෝසි කිරීමේ අරමුණින් ඇරැඹි ව්‍යාපාරය පසුව යහපාලනය සඳහා මහජන රැල්ලක් හා බලවේගයක් බවට පත්වීමට දායක වූ ප‍්‍රධානතම සමාජ ක‍්‍රියාකාරිකයා ඔහුයි.
සෝභිත හිමියන් සමීපව ඇසුරු කළ මාධ්‍යවේදී ධර්මන් වික‍්‍රමරත්න කියන්නේ ජනතා අරගලවලට සක‍්‍රියව සහභාගි වීම එහිමියන් ඇරැඹුවේ 1960 දශකයේ ශ‍්‍රී ජයවර්ධනපුර සරසවියේ (එවකට විද්‍යොදය) ශිෂ්‍ය නායකයකුව සිටි අවදියේ බවයි.
යහපත් වැඩකිරීම සඳහා පක්ෂ භේද නොතකා දේශපාලකයන්ට අනුබලය දුන් අතර අයුක්තිය හා අසාධාරණත්වයට එරෙහිව ඕනෑම ජගතෙකුට නොබියව විරුද්ධ වීම සෝභිත හිමියන්ගේ අදීන චරිත ගතියයි. එහිදී කලක් තමන් සමග සමීපව ක‍්‍රියා කළ දේශපාලකයන් පවා පසු කලෙක අයාලේ ගිය විට ඔවුන්ව ප‍්‍රසිද්ධියේම විවේචනය කළා.
‘සෝභිත හිමියන් කිසිදා කිසිදු දේශපාලන පක්ෂයකට බැඳුනේ නැහැ. එසේම කිසිදු නායකයකුට එරෙහි වීමට පසුබට වූයේද නැහැ. එසේ කරන විට මතුවූ තර්ජන, ගර්ජන, බාධක රැසක් හමුවේ ප‍්‍රතිපත්තිගරුක ස්ථාවරයන් වෙනස් කළේද නැහැ’ ධර්මන් කියනවා.
එනයින් බලන විට සෝභිත හිමියන් ජීවිත කාලය පුරාම විවිධාකාර අධිපතිවාදයන්ට එරෙහි වූවා යැයි කිව හැකියි. 20 වන සියවසේ සමාජයීය හා දේශපාලන අරගලයන්ට නායකත්වය හෝ මඟපෙන්වීම සැපයූ යක්කඩුවේ ප‍්‍රඥාරාම, කොටහේනේ පඤ්ඤාකිත්ති, උඩකැන්දවල සරණංකර (1902-1966) හා වල්පොල රාහුල (1907-1997) යන අසාමාන්‍ය ගණයේ හිමිවරුන්ට සෝභිත හිමියන් සම කළ හැකි බව ධර්මන්ගේ අදහසයි.
ජාත්‍යන්තරවද සෝභිත හිමියන්ගේ අද්විතීය චරිතයට සම කළ හැකි චරිතයක් මා දකිනවා. එනම් දකුණු අප‍්‍රිකාවේ වර්ණභේදවාදයට හා සෙසු සියලූ සමාජ අසාධාරණකම්වලට එරෙහිව අඩ සියවසකට වැඩි කලක් නිරායුධ හා මතවාදී අරගල කරන කේප්ටවුන් නුවර හිටපු ආච්බිෂොප්වරයා වන ඩෙස්මන්ඞ් ටූටූ (Desmond Tutu)’
ඔහු ඇංග්ලිකානු නිකායේ ක‍්‍රිස්තියානි පූජකවරයකු වුවත් එරට හා ලෝකයම හඳුනන්නේ පූජක මට්ටමකින් ඔබ්බට ගොස් මානව අයිතීන් හා සමාජ සාධාරණත්වයට කැප වූ මානව හිතවාදියකු ලෙසයි.
නෙල්සන් මැන්ඩෙලා දකුණු අපි‍්‍රකාව යළි ගොඩ නැංවීමේ දුෂ්කර කාරියේ නඬේ ගුරා වන විට ඔහුට දේශපාලන කරලියෙන් පිටත සිට ඉතා තීරණාත්මක සහයෝගයක් දුන්නේ ටූටූයි.
1931 උපන් ඔහු බි‍්‍රතාන්‍යයේ දේවධර්මවාදය උගත්, කථාවෙහි හා විවාදයෙහි අති දක්‍ෂ කඵ ජාතිකයෙක්. වර්ණභේදවාදයේ උච්චතම වකවානුවේ (1970 – 1980 දශකවල) ඔහු එහි ම්ලේච්ඡ ස්වභාවය බටහිර රටවලට මනා සේ පැහැදිලි කර දුන්නා.
දකුණු අපි‍්‍රකාවේ නිදහස් අරගලය සුදු, කඵ, මිශි‍්‍රත හැමගේ අරගලයක් බවට දිගින් දිගට ම ඔහු හඩ නැගුවේ මැන්ඩෙලා නිහඩ කොට සිරගත කොට සිටින කාලයේ පටන්. පලිගැනීමේ හා වෛරයේ දේශපාලනයෙන් ANC පාක්‍ෂිකයන් මුදවා ගෙන සමාව දීමේ මාර්ගයට යොමු කරන්නට සාමයික හා දාර්ශනික මට්ටමෙන් ද ටූටූ ඉතා විශාල මෙහෙවරක් ඉටු කළා.
සාමය හා සාධාරණත්වය උදෙසා අවිහිංසාවේ හඩ නැගීම වෙනුවෙන් 1984 නොබෙල් සාම ත්‍යාගය ඔහුට පිරි නැමුණා.
දකුණු අප‍්‍රිකාවේ හා ශ‍්‍රී ලංකාවේ දේශපාලන හා ඓතිහාසික යථාර්ථයන් බෙහෙවින් වෙනස්. එහෙත් පුළුල් චිත‍්‍ර මට්ටමින් බලන විට දෙරටෙහිම සමාජ සාධාරණත්වය සඳහා නොනිමි අරගලයක් ඉදිරියට ඇදෙන බව මා දකිනවා.
දකුණු අප‍්‍රිකාවේ එම අරගලයට දේශපාලන නායකත්වය දුන් නෙල්සන් මැන්ඩෙලා ප‍්‍රමුඛ අප‍්‍රිකානු ජාතික කොංග‍්‍රස් නායකයන් ගණනාවක් සිටියා. මේ උදවිය කෙටි කාලීනව ජනප‍්‍රිය නමුත් දිගු කාලීනව අහිතකර ප‍්‍රතිපත්ති හා තීරණවලට එළඹෙන විට විචාරශිලීව ඔවුන්ට එය පෙන්වා දී වළක්වා ගැනීමේ හැකියාව තිබූ කලාකරුවන්, විද්වතුන් හා සමාජ ක‍්‍රියාකාරිකයන් ගණනාවක් මැන්ඩෙලාට සවියක් වූ සැටි මීට පෙර කොලමකින් මා විස්තර කළා.
නෙල්සන් මැන්ඩෙලාගේ හා දකුණූ අපි‍්‍රකාවේ වාසනාවට මෙන් නැඞීන් ගෝඩිමර්, ඩෙස්මන්ඞ් ටූටූ වැනි සම්මානීය, නිදහස් මතධාරීන් ගණනාවක් වර්ණභේදවාදය පිටු දකින්නට හා ඉන් පසු නව දේශයක් බිහි කරන්නට ඒක රාශී වුණා. මැන්ඩෙලා දේශපාලන ගනුදෙනු කරමින් පාක්‍ෂිකයන් සතුටු කරන්නට ඇතැම් විට කෙටිකාලීන පියවර ගන්නට යන විට ඔහුව දේශපාලන මඩගොහොරු හා බොරු වලවලින් බේරා ගත්තේ මෙබදු විචාරශීලි සහෘදයන්.
මෙසේ දේශපාලන නායකයන්ට තිරසාර මග පෙන්වීමක් කළ, ඔවුන් අයාලේ යන විට මුලින් පෞද්ගලිකවත් පසුව ප‍්‍රසිද්ධියේත් ඔවුන්ට දැඩි අවවාද හෝ අවලාද කොට හරිමඟට ගැනීමේ හැකියාව තිබූ අය අතර ටූටූ ප‍්‍රමුඛයා වුණා.
මැන්ඩෙලා වුවත් ඉඳහිට නොමනා තීරණ ගත්විට හෝ නිසිකලට ප‍්‍රශ්න නොවිසඳා ‘වැට උඩ සිටින විට ඔහු යහමගට ගැනීමේ හැකියාව ටූටූ සතු වුණා.
1994දි ප‍්‍රථම වතාවට සර්ව ජන ඡන්දය සියලූ වැඩිහිටියන්ට හිමිවූ මැතිවරණයකින් ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී රජයක් බලයට පත්වූ පසු ටූටූ සිය අවධානය යොමු කළේ සංහිඳියාව සඳහායි. දහක පහකට වඩා දැඩි ලෙස බෙදී, ධ‍්‍රැවීකරණය වී තිබූ බහුවාර්ගික හා බහුආගමික දකුණු අප‍්‍රිකානු සමාජය ටිකෙන් ටික සුවපත් කිරීමේ වගකීමට ඔහු උර දුන්නා. ඒ පූජකයකු ලෙස නොව දාර්ශනිකයකු, මානව හිතවාදියෙකු හා ජාතියේම ප‍්‍රණාමයට පත් ජ්‍යෙෂ්ඨ පුරවැසියකු ලෙසින්.
1994න් පසු බිහි වෙමින් පවතින නව දකුණු අප‍්‍රිකාවට දේදුනු දේශය (Rainbow Nation) ලෙස නම් තැබුවේත් ඔහුයි. විවිධ ජාතීන් හා ගෝත‍්‍ර දුසිම් ගණනක් එක් කැරෙන මේ දේශය සංස්කෘතික හා සමාජයීය විවිධත්වයේ ප‍්‍රතිමූර්තියක් විය යුතු බව ඔහුගේ දැක්ම වුණා. මේ නම ගැන සමහරුන්ට විවේචන ඇතත් එක් ධජයක් යට ජාතික අනන්‍යතාවක් බිහි කරන්නට දකුණු අප‍්‍රිකාවට දශක දෙකකට වැඩි කාලයක් ගුරුහරුකම් දෙන්නේ ටූටූ.
වර්ණභේදවාදය නිමා කරන්නට ටූටූ මහත් සේ දායක වූවත් 1994න් පසු කිසිදු දේශපාලන හෝ පොදු ආයතනික තනතුරක් භාර ගත්තේ නැහැ. 1996-2000 වකවානුවේ සත්‍යය හා සංහිඳියාව පිළිබඳ කොමිසමේ සභාපතිවරයා ලෙස නම් අතිශයින් වැදගත් මෙහෙවරක් ඔහු ඉටු කළා.
මෙකී නොකී බොහෝ සාධක නිසා දකුණු අප‍්‍රිකාවේ හෘද සාක්ෂිය ලෙස සැලකෙන්නේ දැනට 84 වියැති ටූටූයි.
වරක් මැන්ඩෙලා ඔහු ගැන මෙසේ කීවා. ‘ටූටූ විටෙක ඉතා මෙලෙක්. තවත් විටෙක ඉතා දැඩියි. කිසි විටෙක බිය නැහැ. එසේම බොහෝ විට සිනාමුසු හා හාස්‍යලෝලී චරිතයක්. මිලියන ගණනක හඬක් නැති අපේ ජනයාගේ හඬ වන්නේ ඔහුයි.’
ඩෙස්මන්ඞ් ටූටූ 1994 සිට බලයට පත් හැම දකුණු අපි‍්‍රකානු රජයක් ම නොබියව විවේචනය කරන අයෙක්. සිවිල් සමාජ කි‍්‍රයාකාරිකයකු ලෙස මානව හිමිකම්, HIV/AIDS, කාන්තා අයිතිවාසිකම්, පාරිසරික ප‍්‍රශ්න, දුප්පත්කම පිටුදැකීම ආදී බොහෝ වැදගත් සමාජ අරගලයන්ට අනුබල දෙනවා.
මැන්ඩෙලා සමග විවෘතව කිසි දිනෙක නොගැටුනත් 1999 මැන්ඩෙලා විශ‍්‍රාම යාමෙන් පසුව පත් වූ හැම දකුණු අප‍්‍රිකානු රාජ්‍ය නායකයකුම විටින් විට සහේතුකව ටූටූ විවේචනය කොට තිබෙනවා. ඔහු පෞද්ගලික කෝන්තර හෝ න්‍යාය පත‍්‍ර නැතිව ක‍්‍රියා කරන බව දන්නා නිසා ඔහුව එතරම් නොරිසි අයට පවා ඔහු ගැන ගෞරවයක් තිබෙනවා.
1994දී නව දකුණු අප‍්‍රිකාවක් බිහිකිරීමට උතුම් සිහින මැවූ බොහෝ දෙනා මේ වන විට ඇති-නැති පරතරය විශාල වීම හා මහා පරිමාණ දුෂණ ඉහවහා යාම ගැන දැඩි කලකිරීමට පත්ව සිටිනවා.
2013 දෙසැම්බරයේ මැන්ඩෙලා මියගිය පසු එරට ඉතිරිව සිටින දැවැන්තම ජීවමාන ජන නායකයා දැනට විශ‍්‍රාමිකව සිටින මේ පූජකවරයායි.
සෝභිත හිමි හා ඩෙස්මන්ඞ් ටූටූගේ ලෝක දෙක බෙහෙවින් වෙනස් වූවත් ඔවුන්ගේ පොදු සාධක රැසක් මා දකිනවා. දෙදෙනාම තම ප‍්‍රතිපත්ති හා ක‍්‍රියාකාරකම් නිසා රාජ්‍ය මර්දනයට ලක්වූවා. බන්ධනාගාරයේ කල් ගත කළා. දෙදෙනාම විචිත‍්‍ර කථිකයන්. එසේම ජනකාන්ත (charismatic) පෞර්ෂයක් සතුයි.
දේශපාලන ප‍්‍රතිසංස්කරණවලින් ඔබ්බට ගිය සමාජ සේවා කටයුතුවලද දෙදෙනාම පුළුල්ව නිරත වූවා. ටූටූ සිය රටේ HIV පැතිරීමට එරෙහිව සමාජ බලවේග ගොඩ නැගූ අතර, සෝභිත හිමි අමද්‍යප ව්‍යාපාරයට නායකත්වය දුන්නා. මත්පැන්, මත්ද්‍රව්‍ය සමාජය ගිල ගැනීමට එරෙහිව හඬ නැංවූවා. මත්ද්‍රව්‍ය හා දේශපාලනය අතර නොමනා සබඳතාව බිඳින්නට තැත් කළා.
මීට දින කිහිපයකට පෙර පුවත්පත් සම්මුඛ සාකච්ඡාවකදී මහාචාර්ය සරත් විජේසූරිය කීවේ එතනෝල්, කුඩු ඡාවාරම් සිදුකළ බවට නම් දැරූ දේශපාලකයන් යහපාලන රජයේ ලොකු පුටුවලට පත්වීම සෝභිත හිමියන්ට දැඩි ලෙස මානසික පීඩාවක් ඇති කළ බවයි. ‘මගේ පෞද්ගලික අදහස තමයි සෝභිත හිමියන් බරපතළ ලෙස අසාධ්‍ය වෙන්න, මානසික පීඩාවට පත් වෙන්න ඔය කාරණය දැඩි ලෙස බලපෑවා කියන එක’ ඔහු කියනවා.
හුදු සිවිල් සමාජ ක‍්‍රියාකාරිකයන්ගේ සංකල්පයක්ව තිබූ යහපාලනය මෙරට සාමාන්‍ය ජනයා අතර සමාජ ගත කරන්නට මහත් සේ දායක වූ සෝභිත හිමියන්, යහපාලනය අයාලේ යන සැටි බලා මහත් සේ කම්පා වන්නට ඇති.
ඩෙස්මන්ඞ් ටූටූට අවශ්‍ය විටෙකදී ටිකක් සැරවැර කොට හදා ගන්නට හැකි නෙල්සන් මැන්ඩෙලා කෙනෙකු සිටියා. මැන්ඩෙලා–ගාන්ධි රූප සිය මැතිවරණ ව්‍යාපායේ භාවිත කළත් මෛත‍්‍රීපාල සිරිසේන එකී පරමාදර්ශී චරිත සතු වූ ප‍්‍රතිපත්ති ගරුක බව ක‍්‍රියාවෙන් පෙන්වීමට අසමත්ව සිටිනවා.
සෝභිත හිමියන්ට මැන්ඩෙලා කෙනෙකු මෙරට නොසිටීම එහිමියන්ගේ පමණක් නොව අප සැමගේ ඛේදවාචකයයි.
යහපාලනය යනු මැතිවරණ උද්‍යොග පාඨයක් නොව දිනපතා පිළිපැදිය යුතු ප‍්‍රතිපත්ති හා ක‍්‍රියා සමුදායක් බව වත්මන් ජනපති හා අගමැති දෙපලට දැන්වත් තේරුම් ගියොත් හොඳයි!
සෝභිත හිමියන්ට කළ හැකි ලොකුම උපහාරයද එයයි.
See also:
21 July 2013: සිවුමංසල කොලූගැටයා #126 නෙල්සන් මැන්ඩෙලා: ගමන නොනිමෙයි!
28 July 2013: සිවුමංසල කොලූගැටයා #127: මැන්ඩෙලාට සවියක් වූ නිදහස් මතධාරියෝ
Open Minds! (formerly: Moving Images blog) 