Moving Images Blog: 2012 Highlights

The WordPress.com stats helper monkeys prepared a 2012 annual report for this blog.

Here’s an excerpt:

About 55,000 tourists visit Liechtenstein every year. This blog was viewed about 230,000 times in 2012. If it were Liechtenstein, it would take about 4 years for that many people to see it. Your blog had more visits than a small country in Europe!

Click here to see the complete report.

When Worlds Collide, by Nalaka Gunawardene

Text of my ‘When Worlds Collide’ column published in Ceylon Today Sunday newspaper on 30 December 2012

Rachel-Carson-and-Silent-Spring

“The ‘control of nature’ is a phrase conceived in arrogance, born of the Neanderthal age of biology and philosophy, when it was supposed that nature exists for the convenience of man. The concepts and practices of applied entomology for the most part date from that Stone Age of science. It is our alarming misfortune that so primitive a science has armed itself with the most modem and terrible weapons, and that in turning them against the insects, it has also turned them against the earth.”

With those cautionary words ended Silent Spring, a popular science book that first came out 50 years ago, and is now widely regarded as a book that changed our thinking about the environment.

Its author was a marine biologist turned science writer, Rachel Louise Carson, who…

View original post 1,195 more words

සිවුමංසල කොලූගැටයා #98: ලෝක විනාශ මිථ්‍යාවේ මාධ්‍ය කෙරුවාව

For much of 2012, a large section of the print and broadcast media in Sri Lanka behaved like the proverbial chicken who panicked himself and the rest of the jungle claiming the sky was falling.

They uncritically and sometimes gleefully peddled the completely unsubstantiated and imaginary prophecies of doom and gloom – specifically, about the world ending on 21 December 2012.
And just like Chicken Little did, our media too had plenty of uncritical followers – a case of the blind leading the blind. They worked themselves into a misplaced frenzy, imagining all sorts of scenarios for the world’s end.

In this week’s Ravaya column (in Sinhala), I take a critical look at our uncritical and fear-mongering media, especially broadcast media. Appears in print issue of 30 Dec 2012.

See also related English posts:
End-of-the-World Special: Chicken Little Media Awards 2012
21 Dec 2012 is here: So where’s the End of the World I was promised?

Tribute to a myth, courtesy www.Boondi.lk
Tribute to a myth, courtesy http://www.Boondi.lk

දෙසැම්බර් 21 වනදා ගෙවී ගියා. එහෙත් නිට්ටාවට ම සිදු වනවා යැයි කියා තිබූ ලෝක විනාශයේ සේයාවක්වත් දැක ගන්නට නම් ලැබුණේ නැහැ!

මානව සංහතිය අනතුරට පත් කරන මට්ටමේ ආපදා ගොන්නක් එක විට හට ගත්තේ නැහැ. එසේ ම දින තුනක් එක දිගට හිරු නොපෑවීම නිසා අදුරු වීම වැනි අතිශයින් අභව්‍ය අනාවැකි මුළුමනින් ම ප‍්‍රලාප බවට පත් වුණා.

ලෝක විනාශය ගැන මේ කොලමින් අප 2012 මාර්තු 18 සහ මාර්තු 25 වනදා විස්තරාත්මකව විග‍්‍රහ කළා. අපේ ග‍්‍රහලෝකය තුළින් මතු වන ආපදාවක් නිසා හෝ පිටසක්වලින් එන උවදුරක් නිසා හෝ මේ වසරේවත් නුදුරු අනාගතයේවත් ලෝක විනාශයක් වීම ගැන ජනප‍්‍රිය සංස්කෘතියේ සංසරණය වන මතවාදයන්ට කිසිදු විද්‍යාත්මක පදනමක් නැති බව අප අවධාරණය කළා.

‘වදකහ සුදියේ සිට ලෝක විනාශය දක්වා’ නම් වූ කොලමින් මාර්තු 25 වනදා මා මතු කළ ප‍්‍රශ්න මේවායි. “සිදුවන්නට හැකියාව ඉතා අඩු, වඩාත් ම බිහිසුණු සිදුවීම් ගැන මේ තරම් කලබලවීමක් හා භීතියක් ඇති කර ගන්නට අපේ ඇත්තන් නැඹුරු වන්නේ ඇයි? ස්වයංමුලාව හා ස්වයංභීතිය ඒ තරමට අපේ තනි හා සාමූහික චින්තනයට සමීප වෙලාද?”

ලෝක විනාශය නිට්ටාවට ම සිදු වනවා යැයි මුලදී මොර ගෑ උදවිය වසර අග වන විට ටිකෙන ටික තමන්ගේ ස්ථාවරය වෙනස් කළ හැටි හොඳාකාර පෙනී ගියා. එසේ ම ලෝක විනාශවාදීන් පේන කී හැටියට විවිධාකාරයෙන් විනාශ වන්නට නම් පෘථිවි ලෝක එකක් මදි. කිහිපයක් තිබිය යුතුයි!

ලෝක විනාශයට අහක හිටපු මායාවරුන්වත් නිරපරාදේ ඈඳා ගත්තා. විශිෂ්ට සභ්‍යත්වයක් තිබූ මායාවරුන් කිසි තැනෙක එබන්දක් කියා නැති බවට මායාවරුන්ගෙන් පැවත එන වත්මන් පරපුර හා මායා සභ්‍යත්වය ගැඹුරින් අධ්‍යයනය කළ සැබෑ විද්වතුන් යළි යළිත් කීවත් මිථ්‍යාවාදීන්ට හා ඔවුන්ට උඩගෙඩි දුන් අවිචාරශීලි මාධ්‍යවලට එය ප‍්‍රශ්නයක් වූයේ නැහැ.

එපමණක් නොවේ බුදු දහම, තාරකා විද්‍යාව, භූ විද්‍යාව වැනි විවිධ කේෂත‍්‍රවලින් උඩින් පල්ලෙන් යම් යම් දේ උකහා ගෙන පොදු ජනයා බියපත් හා මංමුලා කරන ආකාරයේ බිහිසුණු අනාවැකි නිර්මාණය කරනු ලැබුවා.

මේ සාමූහික අයාලේ යාමට වගකිව යුත්තේ කවරහු ද?

ඕනෑ කෙනකුට කැමති දෙයක් විශ්වාස කරන්නටත්, එයින් බියට පත් වීමටත් පෞද්ගලික නිදහස තිබෙනවා. එහෙත් ඒ නිදහසට මුවා වී සමාජයේ ඉච්ඡභංගත්වය හා භීතිය වපුරන්නට තිබෙන අවකාශයට සදාචාරමය සීමාවන් තිබිය යුතයි. ප‍්‍රකාශන නිදහස ගැන මූලික රීතියක් වන්නේ ජනයාගේ පිරී ගිය රඟහලක ‘ගිනි ගන්නවෝ’ යැයි අහේතුකව කෑගසන්නට කිසිවකුට අයිතියක් නැති බවයි.

chickenlittleලෝක විනාශ මිථ්‍යාවක් මතු වූ ප‍්‍රථම වතාව මෙය නොවෙයි. එහෙත් මෙතරම් ලෝක ව්‍යාප්ත මට්ටමින් මෙබඳු මුලාවක් හා භීතියක් මෙවර හට ගත්තේ ජනමාධ්‍ය හා තොරතුරු තාක්ෂණය හරහා මේ ප‍්‍රබන්ධය අති විශාල ජනකායක් අතරට ඉක්මනින් පැතිරුණු නිසයි. තොරතුරු සමාජය හා මාධ්‍ය චර්යාව ගැන නෙත් යොමා සිටින මට මේ ගැන නිරීක්ෂණ හා අත්දැකීම් කිහිපයක් තිබෙනවා.

පසුගිය මාස කිහිපය පුරා විවිධ මුද්‍රිත හා විද්‍යුත් මාධ්‍යවලින් ලෝක විනාශය තේමා කර ගෙන කළ විමසීම් රැසකට මා දුරකථනයෙන් පිළිතුරු දුන්නා. ඉඩ ඇති පරිද්දෙන් සජීව සංවාදයන්ට ද සහභාගි වුණා. මේ අත්දැකීම් පොදුවේ විග‍්‍රහ කරන විට මට පෙනී යන්නේ ග‍්‍රාහකයන්ගේ දැනුමේ නිම්වළලූ පුළුල් කිරීමට හෝ ඔවුන්ගේ මනසේ මතුව ඇති සැකයන් හා භීතිකාවන් සමනය කිරීමට හෝ නොව තාවකාලික සංත‍්‍රාසයක් (චීප් ත‍්‍රිල් එකක්) සඳහා බොහෝ මාධ්‍ය මේ තේමාව යොදා ගත් බවයි.

ලෝක විනාශ මිථ්‍යාව සමාජ විද්‍යාත්මක හා මනෝ විද්‍යාත්මක වශයෙන් විග‍්‍රහ කළ යුතුයි. ඉතිහාසයේ වැඩි කාලයක් අන්ධ විශ්වාසවල ඇළී ගැලී හා නොදන්නා දේ ගැන බියෙන් කල් ගත කළ මානවයෝ, තර්කානුකූල හා විද්‍යානුකූල ලෙසින් භෞතික ලෝකය ගැන තේරුම් ගන්නට පටන් ගෙන තවම සියවස් දෙක තුනකට වඩා ගත වී නැහැ. පරම්පරා දෙකක් අතර පරතරය වසර 25 ක් ලෙස ගතහොත් මෙය පරම්පරා දහයක හෝ දුසිමක කාලයක් පමණයි.

පෙර පුරුදු විදියේ ස්වයං භීතියකට තවමත් අප බොහෝ දෙනෙකු තුළ සැඟවුණු ළැදියාවක් තිබිය හැකියි. මෙයට නූතන විද්‍යාත්මක මුහුණුවරක් ආරෝපණය කිරීමට ද විවිධ උත්සාහයන් කෙරෙනවා.

බොහෝ කොට ආගමික මතවාදයන් මත පදනම් වූ ලෝක විනාශයන් ගැන මීට පෙර කථා කෙරුනත් මෙවර ලෝක විනාශ භීතිකාවට ‘විද්‍යාත්මක’ මුහුණුවරක් ලැබී තිබුණා. විද්‍යාව හා ජන සමාජය අතර සබඳතා අධ්‍යයනය කරන පර්යේෂකයන් මෙය pseudo-science හෙවත් ව්‍යාජ විද්‍යාව කියා හඳුන්වනවා. ජනප‍්‍රිය සංස්කෘතියටත්, ජනමාධ්‍යවලටත් වැඩිපුර ම සංත‍්‍රාසයක් ගෙන දෙන්නේ ව්‍යාජ විද්‍යාවයි.

සැබෑ විද්‍යාවේ පරම සත්‍යයන් නැහැ. කල්පිතයක්, නිරීක්ෂණ හා අත්හදා බැලීම් ඔස්සේ තහවුරු කරන්නට උත්සාහ ගන්නවා. හැම කල්පිතයක් ම හැම විටම විවාදයට හා ප‍්‍රතිතර්කවලට විවෘතයි. සාක්ෂි මත පදනම් වූත්, විමර්ශනයට හා අභියෝගයට ඉඩ දෙන්නා වූත් ප‍්‍රවේශයක් සැබෑ විද්‍යාවේ තිබෙනවා.

එහෙත් විද්‍යාත්මක වෙස් මුහුණක් බැඳගත් අන්තවාදීන් හෝ වංචනිකයන් ගෙන යන ව්‍යාජ විද්‍යාවේ එබඳු ඉඩක් නැහැ. සැබෑ විද්‍යාවේ අවිනිශ්චතාවන්, සම්භාවිතාවන් හා නොදන්නා දේ පිළිගැනීම වැනි සංකල්පවලින් පොදු ජනයා කිති කවන පුවත් මවා ගන්නට අමාරුයි. මේ නිසා ලොව බොහෝ රටවල ප‍්‍රධාන ප‍්‍රවාහයේ මාධ්‍ය ව්‍යාජ විද්‍යාවට ඇදී යනවා.

ව්‍යාජ විද්‍යාව ප‍්‍රගුණ කරන්නේ වෙළඳපොළ සමඟ සූක්ෂමව ගනුදෙනු කරන හා මාධ්‍ය හරහා ප‍්‍රතිරූප තනා ගැනීමට සමත් පිරිසක්. මාධ්‍ය ඉල්ලන දේ එලෙසින් ම දෙන්නටත්, ඒ හරහා තමන්ගේ අරමුණු ඉටු කර ගන්නටත් ඔවුන් හොඳාකාර දන්නවා.

ඉන්ටර්නෙට් මූලාශ‍්‍ර යැයි කියමින් කොහෝ හෝ තිබෙන වල්පල් ටිකක් සිංහලට පෙරළා අපේ පාඨකයන් හා ශ‍්‍රාවකයන් බිය වැද්දීම අපේ මාධ්‍යකරුවන් නිතර කළ දෙයක්. ඉන්ටර්නෙට් තුළ විශ්වාසනීය තොරතුරු මෙන් ම තනිකර ප‍්‍රබන්ධකාරී හා වංචාකාරී ව්‍යාජ විද්‍යා තොරතුරු ද තිබෙනවා. මේ දෙක සීරුවෙන් තෝරා බේරා ගැනීම අද මාධ්‍යකරුවන්ට අත්‍යවශ්‍ය කුසලතාවක්.

සමස්ත මානව දැනුමේ ඒකාධිකාරියක් විද්‍යාවට නැහැ. එහෙත් පෙර කී පරිදි සියවස් කිහිපයක් පුරා ක‍්‍රමයෙන් දියුණු කර ගෙන ආ, තවදුරටත් විමර්ශනයට හා අභියෝගයට විවෘත දැනුම් ගවේෂණ ක‍්‍රමවේදයක් විද්‍යාවේ තිබෙනවා. එබඳු චින්තන ක‍්‍රමයක් නියෝජනය කරන විද්‍යාඥයන් හා විද්‍යා ලේඛකයන් එක් පසෙකටත්, විවෘත භාවයක් හෝ විචාරාත්මක ක‍්‍රමවේදයක් නොපෙනෙන ජ්‍යොතිෂය ඇතුළු වෙනත් ගුප්ත ව්‍යාපාරයන් නියෝජනය කරන්නවුන් අනෙක් පසටත් දමා අපූරු ආකාරයේ ‘මාධ්‍ය තුලනයක්’ කරන්නට බොහෝ මාධ්‍ය තැත් කරන සැටි මා නිතර දුටුවා.

‘ලෝක විනාශය ගැන ඔබේ මතවාදය කුමක්ද?’ හා ‘ලෝක විනාශය ගැන ඔබේ ආකල්පය රටට කියනවා ද?’ ආදී වශයෙන් මගෙන් විමසූ මාධ්‍ය සගයන්ට මා කීවේ මෙතැන ඇත්තේ මගේ හෝ වෙනත් කිසිවකුගේ මතවාදයක් පිළිබඳ ප‍්‍රශ්නයක් නොවන බවයි.

දේශපාලන වාද පිටියේ වම – දකුණ ලෙසින් හෝ නිල් – රතු – කොළ පාට ලෙසින් පිල් බෙදී සිටින අය කොයි කාටත් මත දැක්වීමට අවකාශය ලබා දෙන පරිද්දෙන් මෙබඳු සමාජයීය ප‍්‍රශ්න විග‍්‍රහ කරන්නට තැත් කිරීම බොළඳ හා හරසුන් ක‍්‍රියාවක්. එමෙන්ම බටහිර විද්‍යාව හා පෙරදිග ශාස්ත‍්‍රයන් හැටියට ඇතැම් දෙනා කරන බෙදීම ද තර්කානුකූල හෝ සම්මත වර්ගීකරණයක් නොවෙයි.

තර්කානුකූල පදනමක් නැති ගුප්ත ශාස්ත‍්‍රකරුවන් හා තර්කානුකූලව ක‍්‍රියා කරන විද්‍යාඥයන් යනු එක ප‍්‍රශ්නයේ යෝජක හා ප‍්‍රතියෝජක පිල් දෙක නොවෙයි.

2012 Hoax - Don't be scammed!
2012 Hoax – Don’t be scammed!
මේ විසම ප‍්‍රවේශය සමාජයේ වෙනත් ප‍්‍රශ්නවලටත් අදාළ කළහොත් සක්විති වැනි වංචනිකයන්ට හා ඔවුන්ගේ කූඨ වංචාවලට හසුවූ අසරණ ජනතාවට එක හා සමාන ගුවන් කාලය දිය යුතුයි. නැතහොත් මහජන මුදල් වංචා කොට හෝ කාබාසිනියා කොට අධිකරණ ක‍්‍රියාදාමයක් හරහා වරදකරුවන් වන දුෂිතයන්ට හා එම දුෂණවලින් පීඩාවට පත් අහිංසකයන්ට ද එක හා සමාන මාධ්‍ය ඉඩක් දෙන්නට සිදු වෙයි.

මාධ්‍ය තුලනය කියන්නේ අන්ධ තුලනයක් නොවෙයි. නමුත් ගෙවී ගිය මාස කිහිපය තුළ අප දුටුවේ එබන්දක්. සමහර නාලිකාවලින් අපේ ජන විඥානය හිස නැති කවන්ධයක් කරන්නට දිනපතා ම පාහේ කර ගෙන ගිය මාධ්‍ය විකාරය දෙස මා බලා සිටියේ පිළිකුලෙන් හා කලකිරීමෙන්.

සක්විති රණසිංහගේ මහා පරිමාණ වංචා අන්තිමේ දී හෙළිදරවු වී ඔහු නීතියෙන් පලා ගිය 2008 සැප්තැම්බරයේ හැම ජනමාධ්‍යකට ම එය ලොකු ප‍්‍රවෘත්තියක් වුණා. සක්විති දෙනවා යැයි කියූ අදහා ගන්නට බැරි තරම් ඉහළ පොලී අනුපාතයන් පතා ගෙන මුදල් තැන්පත් කොට අමාරුවේ වැටුණු දහස් ගණනක් ලාංකිකයන්ගේ අඳේනා මාධ්‍ය විසින් මහත් ඕනෑකමින් ප‍්‍රතිරාවය කරනු ලැබුවා.

එහෙත් ඒ මොහොතේ අප කිහිප දෙනෙකු පෙන්වා දුන්නේ සක්විති ලක් සමාජයේ දැවැන්ත ප‍්‍රතිරූපයක් බවට පත් කරන්නට මෙරට මුද්‍රිත හා විද්‍යුත් මාධ්‍ය දායක වූ බවයි. සක්විති ජාතික පත්තරවල විශාල දැන්වීම් පළ කළා. ජාතික රූපවාහිනියෙත් වෙනත් නාලිකාවලත් ඉංග‍්‍රීසි උගන්වන වැඩසටහන් කළා. මේ පසුබිම තුළ ඔහුගේ සූක්ෂම වංචා වසර ගණනක් පවත්වා ගෙන ගිය සැටිත්, පෝද්දල ජයන්ත වැනි ගවේෂණාත්මක මාධ්‍යවේදීන් ඔහු ගැන සාක්ෂි සහිතව හෙළිදරවු කරන්නට පෙරට ආ විට එම පත්තරවල කතුවරුන් එය වැළැක් වූ සැටිත් අප දන්නවා.

අදහන්නට බැරි පොලී අනුපාතයන් දෙන මූල්‍ය සමාගම් හා අදහන්නට බැරි ගුප්ත සේවාවන් සපයන ජ්‍යොතිෂ ව්‍යාපාරිකයන් අතර ලොකු වෙනසක් නැහැ.

කියන්නා කෙසේ කීවත් අසන්නා සිහි බුද්ධියෙන් ඇසිය යුතු යැයි කියමනක් තිබෙනවා. එසේ ම පාරිභෝභිකයා සැම විට ප‍්‍රවේශම් විය යුතු යැයි (Caveat emptor) නම් ලතින් ඔවදනක් ද තිබෙනවා. මාධ්‍ය හරහා ප‍්‍රතිරූප පුම්බන ඇතැම් දෙනා හීන් සීරුවේ කරන ව්‍යාපාරවලට නීතිමය නොවෙතත් සදාචාරාත්මක වගකීමක් මාධ්‍යවලටත් පැවරෙනවා. මාධ්‍ය කළ යුත්තේ මිනිසුන් රැවටීම නොව රැක ගැනීමයි.

මෙයින් මා අදහස් කරන්නේ හැම ගුප්ත සේවා සපයන්නා ම වංචනිකයි යන්න නොවේ. එහෙත් විවෘත වෙළඳපොළේ වාණිජ මට්ටමින් ජ්‍යොතිෂ හා ගුප්ත සේවා සපයන උදවිය ටෙලිවිෂන්, රේඩියෝ හා පත්තර හරහා තම කේෂත‍්‍රය ගැන අදහස් දක්වන විට තම ව්‍යාපාරිකා අරමුණු ද ඒ හරහා ඍජුව හෝ වක‍්‍රව ප‍්‍රවර්ධනය වන බව සැබෑවක්.

මෙරට ගුප්ත සේවා සඳහා පාරිභෝගික ආරක්ෂණ නීති ක‍්‍රියාත්මක වන බවක් මා දන්නේ නැහැ. මේ නිසා ගුප්ත සේවා සපයන්නන් මාධ්‍යවලට සම්බන්ධ කර ගැනීමේදී ඔවුන් ගැන මීට වඩා ප‍්‍රවේශම්කාරී වීමේ ලොකු වගකීමක් මාධ්‍යවලට පැවරෙනවා. ගෙවී යන වසරේ ලෝක විනාශ මායාවට මුවා වී ප‍්‍රතිරූප හා ව්‍යාපාර වර්ධනය කර ගන්නට අවිචාරශීලිව ඉඩ දීම හරහා අපේ මාධ්‍ය කර තිබෙන්නේ කලකට පෙර ඔවුන් සක්විති වන්දනාවට ඉඩ දුන්නාට සමාන දෙයක්.

the-end-of-the-world-logo

When Worlds Collide, by Nalaka Gunawardene

Text of my ‘When Worlds Collide’ column published in Ceylon Today Sunday newspaper on 23 December 2012

The much-hyped End of the World didn’t happen on December 21.

As I wrote in my blog that morning, Ass-trologers (my new name for those claiming to read our destiny in the stars) and other dabblers in pseudo-science and non-science have a lot of explaining to do.

Perhaps the greatest damage these false prophets of doom – and their uncritical multipliers in the media — did was to distract us from the real hazards that we are confronted with.

The long list includes better known threats like nuclear weapons and accelerated climate change as well as the more slowly building up ones like water scarcities, antibiotic resistance and demographic changes.

There are also some hazards that are not frequent, but have the potential to inflict planetary scale damage when they do occur. The…

View original post 1,080 more words

සිවුමංසල කොලූගැටයා #97: ‘ආසියාවේ ටයිටැනික්’ ඛේදවාචකයට වසර 25යි

This week’s Ravaya column (in Sinhala) is dedicated to the memory of the world’s worst peace-time maritime disaster in terms of lives lost.

No, it wasn’t the sinking of the Titanic. It’s a disaster that happened 75 later, on the other side of the planet – in Asia.

It is the sinking of the MV Doña Paz, off the coast of Dumali Point, Mindoro, in the Philippines on 20 December 1987. That night, the 2,215-ton passenger ferry sailed into infamy with a loss of over 4,000 lives – many of them burnt alive in an inferno at sea.

Nobody is certain exactly how many lives were lost — because many of them were not supposed to be on that overcrowded passenger ferry, sailing in clear tropical weather on an overnight journey.

For an English version of this info, see: Remembering Asia’s Titanic: The Doña Paz tragedy that killed over 4,000 in Dec 1987

Dona Paz tragedy - image from the survivor website

ටයිටැනික්! ගිලෙන්නට බැරි යයි එහි නිපැයුම්කරුවන් කියූ. එහෙත් මංගල චාරිකාවේදී ම පාවෙන මහ අයිස් කුට්ටියක ගැටී ගිලී ගිය සුඛෝපභෝගී මගී නෞකාව ගැන අප දන්නවා. මුළු ලෝකය ම කම්පා කළ ඒ ඛේදවාචකය සිදු වී සියවසක් පිරුණේ මේ වසරේ.

1912 අපේ‍්‍රල් 14/15 රාත‍්‍රියේ අනතුරට ලක් වන විට ටයිටැනික් නැවේ මඟීන් හා කාර්ය මණ්ඩලය 2,224ක් සිටියා. එහෙත් ජීවිතාරක්ෂක බෝට්ටු තිබුණේ එයින් අඩකට පමණයි. ඒ නිසාත්, ගිලෙන නැවේ ආපදා රේඩියෝ සංඥ අවට ගමන් කරමින් සිටි වෙනත් නැව් හරිහැටි ග‍්‍රහණය කර නොගත් නිසාත් ජීවිත 1,514ක් විනාශ වුණා.

මේ අනතුරෙන් පසු මගී ප‍්‍රවාහනය කරන සියලූ ම නෞකා හා බෝට්ටු සඳහා ජීවිතාරක්ෂක උපක‍්‍රම රැසක් හඳුන්වා දෙනු ලැබුවා. ලොව කොතැනක කුමන ආකාරයේ නැවක් වුවත් මේ ආරක්ෂිත පියවර ගනිමින් සේවක මණ්ඩලයේ හා මගීන්ගේ ආරක්ෂාව තහවුරු කළ යුතුයි. බොහෝ රටවල මේ සඳහා දේශීය නීති හා රෙගුලාසි තිබෙනවා. එමෙන්ම ජාත්‍යන්තර නාවුක නීති යටතේ ද පැහැදිලි නිර්දේශ හා දණ්ඩන තිබෙනවා. ඒ සියල්ල තිබියදීත් දියුණු වෙමින් පවතින රටවල කලින් කලට මහ මුහුදේ නාවුක අනතුරු ඇති වෙනවා.

ටයිටැනික් අනතුරටත් වඩා බිහිසුණු හා එමෙන් දෙගුණයකටත් වඩා ජීවිත හානි කළ, ඉතිහාසයේ මහා ම නෞකා අනතුර සිදු වී මේ මාසයට වසර 25ක් පිරෙනවා. ‘ආසියාවේ ටයිටැනික්’ ලෙස හඳුන්වන මේ අනතුර ගැන බහුතරයක් ආසියානුවන් පවා දන්නේ නැහැ. එයට හේතුවක් නම් ජාත්‍යන්තර මාධ්‍ය හා ජනප‍්‍රිය සංස්කෘතිය හරහා මේ අනතුර මහා ප‍්‍රවෘත්තියක් බවට පත් නොවීම.

මේ අනතුර සිදු වූයේ 1987 දෙසැම්බර් 20 වනදා පිලිපීනයේ. දුපත් 7,000කට අධික සංඛ්‍යාවක් ඇති කොදෙව් පෙළකින් සමන්විත පිලිපීනයේ ප‍්‍රධාන පෙළේ මගී ප‍්‍රවාහන ක‍්‍රමය වන්නේ දුපත් අතර ධාවනය වන මගී නෞකායි. මේවා හරියට අපේ දුර ධාවන බස් සේවා වගෙයි. නියමිත කාල සටහනට ගමන් කරන, මූලික පහසුකම් පමණක් ඇති මෙබඳු මගී නෞකා ඉංග‍්‍රීසියෙන් Passenger Ferries ලෙස හඳුන්වනවා. එරට විශාලත්වය නිසා සමහර විට දිනක් දෙකක් ගත වන නැව් ගමන් තිබෙනවා.

සියයට 90ක් කතෝලික ජනගහණයක් සිටින පිලිපීනයේ ලොකු ම උත්සවය නත්තලයි. 1987 නත්තලට දින පහකට පෙර ලෙයිට් (Leyte) දුපතේ සිට මැනිලා අගනුවරට එන්නට සිය ගණනක් සාමාන්‍ය පිලිපීනුවෝ දොඤ්ඤ පාස් (Doña Paz, DP) නම් ටොන් 2,215ක් බර මගී නැවට ගොඩ වුණා. හෙමින් යන මේ ගමනට පැය 24ක් ගත වනවා.

ළඟ එන නත්තල නිසා නැවේ ධාරිතාවට වඩා වැඩි ඉල්ලූමක් තිබුණා. අපේ බස් වගේ ම මේ රටේ නැව්වලත් දරා ගත හැකි සංඛ්‍යාවට වඩා මගීන් නංවා ගන්නවා. පවතින ආරක්ෂණ නීති බිඳ හෙළමින්, ටිකට් නොමැතිව අත යට මුදලට සිය ගණනක් මගීන් DP නැවට නංවා ගනු ලැබුවා. නිල මගී ලැයිස්තුවේ සිටියේ මගීන් 1,493ක් හා කාර්ය මණ්ඩලය 59ක් පමණයි. එහෙත් එදින නැව තුළ 4,000ක් පමණ සිටින්නට ඇතැයි අනුමාන කැරෙනවා. එයින් දහසක් පමණ ළාබාල දරුවන්.

MV Doña Paz in 1984, three years before its tragic end - Photo courtesy Wikimedia Commons - lindsaybridge

පැය විසි හතරේ ගමන රැය තිස්සේ දිවෙන නිසා නැවේ මගීන් හැකි පමණින් රැය පහන් කරන්නට සූදානම් වුණා. මුහුද තරමක් රළු වූවත් කාලගුණය යහපත්ව තිබුණා. නැව මද වේගයෙන් ගමන් කරමින් සිටියා.

රාත‍්‍රී 10.30ට පමණ කිසිදු අනතුරු ඇඟවීමකින් තොරව එක් වර ම මේ මගී නෞකාව තවත් නැවක හැපුණා. විවෘත මුහුදේ නැව් දෙකක් ගැටීමට ඇති ඉඩ ඉතා අඩුයි. තම ගමන් මඟ ගැන නැවියන් අවට නැව්වලට රේඩියෝ මඟින් නිතිපතා දැනුවත් කළ යුතුයි.

DP නැවේ මහා අවාසනාවට එය ගැටුනේ MT Vector වෙක්ටර් නමැති තෙල් ප‍්‍රවාහනය කරන නැවක. එය කැල්ටෙක්ස් පිලිපීන සමාගමට අයත් පෙට‍්‍රල්, ඞීසල් හා භූමිතෙල් බැරල් 8,800ක් රැගෙන බටාන් සිට මස්බාතේ දක්වා යමින් සිටියා.

නැව් දෙක ගැටීමත් සමඟ ම වෙක්ටර් නැවේ තෙල් තොගයට ගිනි ඇවිළුණා. විනාඩි කිහිපයක් ඇතුළත ගින්න මගී නෞකාවටත් පැතිරුණා. ගැටුමෙන්, පිපිරීමෙන් හා ගින්නෙන් වික්ෂිප්ත වූ මගීන් මේ අත දුවන්නට ගත්තා.

මර බියෙන් ඇතැමුන් මුහුදට පැන්නත් ඔවුන්ට අත් වූයේ බියකරු ඉරණමක්. ඒ වන විට තෙල් කාන්දු වී මුහුද මත ඉසිරී ගොස් ගින්න ඒ මතුපිට ද පැතිර තිබුණා. මේ නිසා මුහුදත් ගිනි ජාලාවක්. මුහුදට පැන්න අයට දිගින් දිගට ම කිමිදෙමින් සිටිනු හැර හුස්මක් ගන්නටවත් මතුපිටට එන්නට නොහැකි වුණා.

ඉතා අවාසනාවන්ත ලෙසින් නැවේ සිටි අය හා නැවෙන් මුහුදට පැන්න බොහෝ දෙනා පිලිස්සී හෝ ගිලී මිය ගියා. හාර දහසකට අධික යැයි අනුමාන කෙරෙන මගී සංඛ්‍යාවෙන් අමාරුවෙන් පණ බේරා ගත්තේ 26 දෙනෙතු පමණයි. මේ මහා ඛේදවාචකය ගැන අප දන්නා සියල්ලට පදනම ඒ අයගේ සාක්ෂියි.

මේ අනතුර සිදු වන විට DP මගී නැව ගමන් කරමින් සිටියේ මින්දෝරා හා පනායි දුපත් දෙක අතර පිහිටි ටබ්ලාසි සමුද්‍ර සන්ධියේ. ඒ ප‍්‍රදේශයේ මුහුදේ ගැඹුර මීටර් 545ක් (අඩි 1,790) පමණ වනවා. ගැටුමෙන් පැය දෙකකට පමණ පසු DP නැවත් පැය හතරකට පසුව වෙක්ටර් තෙල් නැවත් මුළුමනින් මුහුදේ ගිලී ගියා.

දිවි ගලවා ගත් ටික දෙනා බේරා ගනු ලැබුවේ ගැටුම සිදු වී පැය එක හමාරකට පමණ පසු එතැනට අහම්බෙන් ආ තවත් නැවක් මගින්. ගිනිගත් මහ මුහුදේ දැවී ගිය මළ සිරුරු අතර මහත් ආයාසයෙන් පිහිනමින් සිටි ටික දෙනා මේ නැව විසින් බේරා ගත්තා. වෙරළාරක්ෂක සේනාව (Coastguard) මේ අනතුර ගැන දැන ගන්නා විට පසුවදාට එළි වී තිබුණා. ඒ වන විට සියල්ල සිදු වී හමාරයි!

නත්තලට අභිමුඛව සිදු වු මේ මහා අනතුරෙන් සමස්ත පිලිපීනය කම්පා වී ගියත් ඛේදවාචකයේ තවත් අදියර ගණනක් ඉතිරි වී තිබුණා. ඒවා දිග හැරුණේ අනතුර ගැන රාජ්‍ය පරීක්ෂණයක් හා අධිකරණ නඩු විභාගයක් ඇරඹුණු පසුවයි.

DP නැවේ අයිතිකරු සුල්පිචියෝ ලයින්ස් නැව් සමාගම තරයේ කියා සිටියේ නිල මගී ලේඛනයේ සිටි 1,493 දෙනා හැරෙන්නට කිසිවෙකු අනතුර අවස්ථාවේ ඒ නැවේ සිටි බවට “සාක්ෂි” නැති බවයි. එසේ ම නැව අධික ලෙස මගීන් පටවා ගත් බවට කෙරෙන ප‍්‍රකාශ ඔවුන් ප‍්‍රතික්ෂේප කළා. (බොහෝ මගීන් මුළුමනින් ම දැවී අළු වී ගිය නිසා අනතුර සිදු වූ අවට මුහුදෙන් සොයා ගත හැකි වූයේ මළසිරුරු 108ක් පමණයි. තවත් මළ සිරුරු ගණනාවක් අවට දුපත්වල වෙරළට ගසා ගෙන ගොස් හමු වුණා. බහුතරයක් මගීන් කිසිදු හෝඩුවාවක් ඉතිරි නොකර අතුරුදහන් වූවා.)

DP නැවේ සමස්ත කාර්ය මණ්ඩලය ම අනතුරෙන් මිය ගියා. මේ පසුබිම තුළ ඇත්තට ම සිදු වූයේ කුමක් ද යන්න ගැන නැව් සමාගම් දෙකේත්, පණ බේරා ගත් අයගේත් නීතිඥයන් වසර ගණනාවක් තිස්සේ තර්ක විතර්ක කළා.

අනතුර සිදු වන විට නැව් දෙක ම මඳ වේගයෙන් ගමන් කරමින් සිටි බවත්, කාලගුණය යහපත් වූ නිසා දුර පෙනීම හොඳින් තිබූ බවත් තහවුරු වුණා. වෙනත් නැව් හෝ බෝට්ටු නොතිබූ විවෘත මුහුදේ මෙතරම් ඉඩ තිබිය දී මේ නැව් දෙක ගැටුණේ නැවියන්ගේ දැඩි නොසැලකිල්ල නිසා බවට දිවි ගලවා ගත්තවුන්ගේ නීතිඥයන් අවධාරණය කළා.

එසේ ම තම ගමන් මාර්ගය ගැන හැම නැවක් ම ඪ්‍යත්‍ රේඩියෝ මඟින් අවට නැව්වලට දැනුම් දිය යුතුයි. DP නැවේ රේඩියෝ බලපත‍්‍රය හොර එකක් බවත්, වෙක්ටර් නැවේ රේඩියෝ බලපත‍්‍රය කල් ඉක්ම වූ එකක් බවත් හෙළි වුණා. අයථා මාර්ගයෙන් අනුමැතිය ලබා ගෙන ක‍්‍රියාත්මක වූ මේ නැව් දෙකේ හරිහැටි රේඩියෝ භාවිතයක් තිබී නැහැ.

අනතුර සිදු වූ සැන්දෑවේ DP නැවේ කාර්ය මණ්ඩලය සාදයක් පවත්වමින් සිටි බවට දිවි ගලවා ගත්තවුන් කියා සිටියා. මේ නිසා නැවේ සුක්කානම හැසිරවීම අත්දැකීම් අඩු කනිෂ්ඨ නාවුකයකුට පවරන්නට ඇත්දැයි සැකයක් මතු වුණා. එහෙත් එය තහවුරු කර ගන්නට කිසිවකු ඉතිරිව සිටියේ නැහැ.

වසර ගණනක් ගත වූ අධිකරණ විභාගයේ අවසන් නිගමනය වූයේ මේ අනතුරට සාධක ගණනාවක් හේතු වූ බවයි. දුෂණය හා වංචාව හරහා නීතිය හරිහැටි ක‍්‍රියාත්මක නොවීම, අඩු පුහුණුවක් ලද නැවියන් අධික ලෙස වෙහෙසී සිටීම, දුරස්ථ සන්නිවේදනය නොකිරීම හා අනතුරින් පසු උදව්වට පැමිණීමේ බරපතළ ප‍්‍රමාදයන් නිසා ජීවිත හානිය ඉතා වැඩි වූවා.

මියගිය අයගේ පවුල්වලට හා දිවි ගලවා ගත් අයට වන්දි ගෙවීම වසර 25ක් ගතවීත් තවම හරිහැටි සිදු වී නැහැ. නැව් හිමිකාර සමාගම් මෙන් ම තෙල් හිමි කැල්ටෙක්ස් සමාගමටත් එරෙහිව පිලිපීනයේත්, අමෙරිකාවේත් නඩු පවරනු ලැබුවා. එහෙත් නීතිඥ තර්ක විතර්කවලට ලක් වෙමින් මෙය තවමත් දික් ගැස්සෙනවා.

Asia's Titanic - NatGeo poster for 2009 film
2009දී මේ අනතුර ගැන http://natgeotv.com/asia/asias-titanic නම් ගවේෂණාත්මක වාර්තා චිත‍්‍රපටයක් නැෂනල් ජියෝග‍්‍රැෆික් නාලිකාව සඳහා නිපදවනු ලැබුවා. පිලිපීන ජාතික යෑම් ලරානාස් (Yam Laranas) අධ්‍යක්ෂණය කළ මේ චිත‍්‍රපටය් තොරතුරු ගවේෂණය හා සහාය නිෂ්පාදනය කළේ මගේ පිලිපීන මිතුරියක් වන බේබි රූත් විලරාමා (Baby Ruth Villarama).

ඇය මාස ගණනක් පුරා ඇය දිවි ගලවා ටික දෙනා මෙන් ම මියගිය අයගේ පවුල්වල ඥතීන් හමුවෙමින් සංවේදී ලෙසින් කථාබහ කරමින් තොරතුරු රැස් කළා. එය තම වෘත්තීය ජීවිතයේ ඉතා දුක්මුසු හා අභියෝගාත්මක අත්දැකීමක් බව ඇය කියනවා.

‘‘දශක දෙකකට වැඩි කාලයක් ගතවීත් මේ අයට ප‍්‍රීතිමත් නත්තලක් නම් යළි උදාවන්නේ නැහැ. හැම නත්තල් සමයක ම ඔවුන්ට ඒ අනතුරේ මතකයන් අළුත් වනවා. අනතුරෙන් පසු සිදු වූ අසාධාරණකම් හා එයින් මතු වූ අසරණකම ගැන ඔවුන් යළි යළිත් කම්පා වනවා,’’ ඇය කියනවා.

වාර්තා චිත‍්‍රපටය නිම කරන්නට වසර 3ක් ගත වුණා. එහි සියලූ කරුණු යළි යළිත් තහවුරු කරන්නට නිෂ්පාදන කණ්ඩායමට සිදු වුණේ නැව් හා තෙල් සමාගම්වල නීතිඥයන් මේ වාර්තාකරණය දැඩි විමසිල්ලෙන් බලා සිටි නිසයි.

‘‘වාර්තා චිත‍්‍රපටයක් සඳහා මොවුන්ගේ දුක හා කම්පනය රූගත කළ යුතු ද යන සදාචාරමය ප‍්‍රශ්නයට අප මුහුණ දුන්නා. එහෙත් මේ ආසියාවේ ටයිටැනික් ඛේදවාචකය ගැන හරි කථාව ලෝකයට කියන්නටත්, විපතට පත් වූවන්ට හා පවුල්වලට කවදා හෝ සාධාරණයක් ඉටු කිරීමට ගෙන යන අරගලයට දායක වන්නටත් අපට මහත් සේ ඕනෑ වුණා,’’ යැයි බේබි රූත් කියනවා.

ඇගේ අවසන් තක්සේරුව: ‘‘ටයිටැනික් නැවේ මඟීන් බහුතරයක් ධනවත් හා බලවත් උදවිය. එහෙත් දොඤ්ඤ පාස් නැවේ ගිය සියලූ දෙනා ම දුප්පත් අසරණ මිනිසුන්, ගැහැනුන් හා ළමයින්. ඔවුන් ගැන අපේ රටේ මාධ්‍ය හා බලධාරීන් පවා එතරම් උනන්දුවක් නැහැ. මේ ඓතිහාසික විසමතාව යම් තරමකට හෝ සමතුලිත කරන්නට Asia’s Titanic චිත‍්‍රපටය උපකාර වනු ඇතැයි අප පතනවා.’’

Watch the NatGeo film in full on Doña Paz survivors’ website

End-of-the-World Special: Chicken Little Media Awards 2012

chickenlittle“The sky is falling, the sky is falling!”

That was the refrain of a certain Chicken Licken or Chicken Little, the lead character in a popular folk tale. The rather timid creature was easily scared, and each time something slightly out of the ordinary was experienced, it always assumed the worst.

“The sky is falling!” has entered the English language as an idiom for hysterical or mistaken belief that disaster is imminent. If the original Chicken Little was prone to hallucination, its modern day equivalents are more likely feigning hysteria for their own reasons and gains.

For much of 2012, a large section of the print and broadcast media in Sri Lanka has behaved like Chicken Little. They have uncritically and sometimes gleefully peddled the completely unsubstantiated and imaginary prophecies of doom and gloom – specifically, about the world ending on 21 December 2012.

And just like Chicken Little did, our media too had plenty of uncritical followers – a case of the blind leading the blind. They worked themselves into a misplaced frenzy, imagining all sorts of scenarios for the world’s end.

Some involved terrestrial hazards while others, extra-terrestrial ones. The prophets of doom were too busy churning out more and more fantastic tales to realize that, if all their various scenarios were to happen, we would need not one but several worlds…

imagesAh, but our intrepid media won’t allow such facts to get in the way of a good story, or reality checks to hold down their run-away imagination. Fear and panic sell newspapers, and keep TV ratings high…

As the leading Indian rationalist Sanal Edamaruku has noted, “Selling every day anything from bunkers to miracle bracelets and wonder cures to gullible, fearful people, they don’t just exploit them; they massively reinforce the mind crippling vicious circle of superstition in their lives. The superstition generator is running overtime, even in many of our otherwise so critical and progressive media.”

We the minority of sceptical readers have long endured not only the incredible shrill of assorted doomsday prophecies in our media, but the distraction of public attention and the deprivation of valuable media space and time for covering issues of genuine public interest. In desperation and frustration, we decided to present Chicken Little Media Awards

Nominations were called via Twitter and Facebook, and selecting the worst performers was truly difficult as the contenders were engaged in a race to the bottom. The online debate about these choices will continue.

But after considerable deliberation, meanwhile, here is our choice…

Chicken Little Media Awards 2012

Most Hysterical Sinhala newspaper: Mawbima
Runner-up: Lankadeepa

Most Giddy-headed TV channel: Sirasa TV
Runners-up: Swarnawahini and TV Derana

Two-headed Chicken Little Award: Vidusara science magazine, which accommodated both critical views as well as outright superstition (thus covering all bases?)

Headless Chicken Little Award: All-astrology newspapers that thrive on people’s gullibility

We salute all reporters, editors and media managers who have peddled mind-rotting tall tales about the world ending.

P.S.: Consider it a dubious honour.

21 Dec 2012 is here: So where’s the End of the World I was promised?

The much touted ‘Doomsday’ has finally arrived: today is 21 December 2012.

According to the assorted peddlers of doom and gloom, the world should be ending today. Hmm…

Perhaps THEIR WORLD of myth and fantasy would indeed end today — and not a moment too soon!

For the rest of us, however, it’s another day. And from today, I would call the misguided “star-readers” ass-trologers.

Ass-trologers and other dabblers in pseudo-science and non-science will now have a lot of explaining to do. The religious zealots, of course, would probably claim that their pious conduct and non-stop prayers earned us a stay of execution…

The US space agency NASA was so sure that the world won’t come to an end on 21 Dec 2012, that last week they released this simple explanatory video for “the day after”. It has already been seen by over 2 million viewers on YouTube:

A perceptive commentary on the End-of-the-World hysteria, written by the leading Indian rationalist Sanal Edamaruku, is well worth reading:
WAITING FOR A FLYING SAUCER AGAIN…Of psychopaths, profiteers and big doomsday biz, by Sanal Edamaruku

Here’s an excerpt: “Doomsday prophecies may not be the most dangerous part of the problem. But as they are bound to collide always so harshly with the continued existence of the world after zero hour, they allow us a glimpse at a process – here in fast motion – that normally would play out too slowly to be understood. It is a process of immunization against reason…”


Read my 4 Nov 2012 Sunday column: End-of-the-World, Inc.

When Worlds Collide, by Nalaka Gunawardene

Text of my ‘When Worlds Collide’ column published in Ceylon Today Sunday newspaper on 16 December 2012

“Did you hear about the man who lit a cigarette from a nuclear explosion?” Sir Arthur C Clarke was fond of asking his visitors some years ago.

The acclaimed science fiction writer and space visionary, whose 95th birth anniversary falls today (16 Dec 2012), loved to pose such baffling questions to visitors. He would gleefully volunteer the answer, and in that process, also share an interesting factoid.

In this instance, the answer was Theodore (Ted) Taylor (1925 – 2004), an American nuclear scientist who designed atomic weapons in the 1950s and 1960s. He apparently held up a small parabolic mirror during a nuclear test — the giant ‘fireball’ was 12 miles (19 km) away – which turned the focused light into heat.

“The moment I heard this, I wrote to Taylor, saying ‘Don’t…

View original post 1,255 more words

සිවුමංසල කොලූගැටයා #96: ආතර් සී. ක්ලාක් නැවත කියවමු!

This week, my Ravaya column (in Sinhala) is about why we in Sri Lanka should re-read Arthur C Clarke, author of 100 books and over 1,000 essays of both fiction and non-fiction. This marks his 95th birth anniversary that falls on 16 Dec 2012.

As a science writer, Sir Arthur wrote on many and varied topics. Here, I single out two aspects: human violence and human gullibility, both of which continue to affect societies around the world.

Sir Arthur Clarke revisits Hikkaduwa beach in souther Sri Lanka in his custom-made Dune Roller, circa 2005
Sir Arthur Clarke revisits Hikkaduwa beach in souther Sri Lanka in his custom-made Dune Roller, circa 2005

ශ‍්‍රීමත් ආතර් සී. ක්ලාක්ගේ 95 වන ජන්ම සංවත්සරය අදට යෙදෙනවා.

ඔහුගේ අදහස් හා පරිකල්පනය කැටි කරගනිමින් වසර 25කට වැඩි කාලයක් පුරා විටින් විට මා ලියූ ලිපි එකතු කොට සම්පාදනය කළ ‘ආතර් සී. ක්ලාක් චින්තන චාරිකා’ නම් අලූත් පොතත් මේ සතියේ එළි දකිනවා.

ක්ලාක් 1917 එංගලන්තයේ ඉපිද, 2008 මාර්තුවේ ශ‍්‍රී ලංකාවේ දී මිය ගියා. ඔහුගේ අවුරුදු 90ක ජීවත කාලයෙන් අඩ සියවසකට වැඩි කාලයක් ගත කළේ මෙරට පදිංචිකරුවකු හැටියටයි. (පුරවැසියකු නොවේ!) එසේ වුවත් අපේ රටේ බොහෝ දෙනා තවමත් ක්ලාක් චින්තනය ගැන එතරම් නොදන්නා බව පෙනෙනවා.

මෙයට එක් හේතුවක් නම් ඔහුගේ සියයකට ආසන්න පොත්වලින් හා දහසකට අධික වූ විද්වත් ලිපි ලේඛනවලින් දේශීය භාෂාවලට පෙරළී ඇත්තේ සීමිත ප‍්‍රමාණයක් වීම. වෙළඳපොළ හේතු නිසාදෝ එසේ පරිවර්තනය හෝ අනුවාදය වී ඇත්තේ ද ඔහුගේ ප‍්‍රබන්ධ කෘති සමහරක් පමණයි.

ක්ලාක් විවිධාකාරයෙන් විග‍්‍රහ කළ හැකියි. ඉතා පටු කෝණයකින් බලන ඇතැම් දෙනා ඔහු හුදෙක් ප‍්‍රබන්ධ කථාකරුවකු හා විද්‍යාත්මක සාත්තරකරුවකු ලෙස දකිනවා. තවත් අයට ඔහු ගැජට්කාරයකු පමණයි. යම් පමණකට එය සැබෑ වූවත්, ඔහුගේ බුද්ධිමය දායකත්වයේ තවත් පැතිකඩ ගණනාවක් තිබෙනවා.

විද්‍යාව හා කලාවත්, පෙරදිග හා අපරදිග දැනුමත් එකට සංකලනය කිරීම හරහා අසාමාන්‍ය වූ දැක්මක් ඔහු ලබා ගත්තා. එමෙන්ම වර්තමාන දේශපානකින හෝ ආර්ථික මතවාදයන් තුළ සිරකරුවකු නොවී දිගුකාලීන ඓතිහාසික හා පරිනාමීය දෘෂ්ටි කෝණයකින් කරුණු විග‍්‍රහ කිරීමට ඔහුට හැකියාව තිබුණා.

හැම චින්තකයා හා ලේඛකයා ම සිය නිර්මාණ කරන්නේ තමන්ගේ කාලයට අනුරූපවයි. ආතර් සී. ක්ලාක්ට අනාගතවේදී දැක්මක් තිබුණත් ඔහු විසි වන සියවසේ චරිතයක්. ඔහුගේ දැක්ම වඩාත් මතුව ආයේ ඔහු මානව ප‍්‍රචණ්ඩත්වය හා විවිධ මානව විශ්වාසයන් ගැන ලියූ හා කියූ දේ හරහායි. මේ විග‍්‍රහයන් ඔහුගේ කාලයට අනුරූපව කරනු ලැබූවත් අපේ වත්මන් සියවසට අදාල කර ගත හැකියි.

Flt Lt Arthur C Clarke of the Royal Air Force, circa 1942 -  Photo owned by Arthur C Clarke Estate
Flt Lt Arthur C Clarke of the Royal Air Force, circa 1942 – Photo owned by Arthur C Clarke Estate
පළමුවන ලෝක යුද්ධ සමයේ ඉපදී, දෙවන ලෝක යුද්ධයේදී ගුවන් හමුදා සේවයේ නිරත වී, සීතල යුද්ධයේ සමස්ත කාල වකවානුව ම අත්විඳි ඔහු මානව ප‍්‍රචණ්ඩත්වය ගැන හා ගෝත‍්‍රික කලහකාරීබව ගැන ලිව්වේ හා කථා කළේ ෙසෙද්ධාන්තිකව නොව ප‍්‍රායෝගික අත්දැකීම් ඇතිවයි.

බටහිර ලෝකයෙන් පෙරදිගට සංක‍්‍රමණය වී 1956 සිට ශ‍්‍රී ලංකාවේ පදිංචි වූ ඔහුට යළිත් තුන් වතාවකදී ගැටුම්කාරී පරිසරයක ජීවත් වන්නට සිදු වුණා. 1971දී හා 1987-89දී මෙරට දකුණේත්, 1980 දශකය සිට ඔහුගේ ජීවිතයේ අවසානය තෙක් මෙරට උතුරු හා නැගෙනහිරත් සිදු වූ සන්නද්ධ අරගලයන් නිසා ඔහු දැඩි සේ කම්පාවට පත් වුණා.

දේශපාලන මතවාද වෙනුවෙන් හෝ බිම් ප‍්‍රදේශ සඳහා හෝ වෙනත් කුමන හේතුවක් නිසා හෝ අවි ආයුධ අතට ගැනීම ඔහු කිසි විටෙකත් අනුමත කළේ නැහැ. එහෙත් ආක‍්‍රමණශීලී ස්වභාවය හා ප‍්‍රචණ්ඩත්වය මානවයන්ට පරිණාමයෙන් උරුම වූවක් බවත්, පරිණාමීය අතීතයේ දී නම් එය අපේ වර්ගයාගේ රැක්මට හා පැවැත්මට උපකාරී වූ බවත් ඔහු දැන සිටියා.

දැනුමෙන්, චින්තනයෙන් හා තාක්ෂණයෙන් ඉදිරියට ගියත් මේ උරග මොළ ඉතිරියක් තවමත් අප තුළ පවතින බවත්, එය අධ්‍යාපනය හා ශික්ෂණය හරහා සමනය කර නොගත් විට ගැටුම් හට ගන්නා බවත් ඔහු තේරුම් ගත්තා. ඉතා සරල මුගුරක සිට අතිශයින් විනාශකාරි පරමාණු බෝම්බ දක්වා සමස්ත අවි ආයුධ පරාසය හරහා ම මතු වන්නේ මේ පරිණාමීය ආවේගය හා ගෝත‍්‍රිකත්වය බව ඔහු යළි යළිත් පෙන්වා දුන්නා.

ශ‍්‍රී ලංකාවේ සන්නද්ධ අරගල තුනේදී ඒ ගැන මහත් ශෝකබරිත නිරීක්ෂකයකු හැටියට ඔහු ඉඩ ලද හැම අවස්ථාවක ම මේ ප‍්‍රාථමික ආවේගයන්ගෙන් ඔබ්බට යාමේ වැදගත්කම අවධාරණය කළා.

ඔහු විසිවන සියවස නිතර හැඳින්වූයේ ලෝක ඉතිහාසයේ අතිශයින් ම මිලේච්ඡ වූ සියවස හැටියටයි. රටවල් අතර ප‍්‍රකාශිත යුද්ධ, රටවල් තුළ සිවිල් යුද්ධ, ත‍්‍රස්තවාදී හා අපරාධකාරී ක‍්‍රියා මෙන් ම දේශපාලන මතවාදයන් නිසා ද මිලියන ගණනක් අහිංසක හා නිරායුධ ජනයාගේ ජීවිත හානි කළ එම බිහිසුණු සියවසෙන් අප අමතක නොවන පාඩම් උගත යුතු බව ඔහු නැවත කියා සිටියා.

යුනෙස්කෝව (එක්සත් ජාතීන්ගේ අධ්‍යාපනික, විද්‍යාත්මක හා සංස්කෘතික සංවිධානය) සමඟ ඔහුට සමීප සබඳතාවක් තිබුණා. දෙවන ලෝක යුද්ධයේ උණුසුම පහව යන්නටත් කලින් 1945දී යුනෙස්කෝව පිහිටුවා ගන්නා විට එහි ප‍්‍රඥප්තියේ ආරම්භක වැකිය ලෙස එහි නිර්මාතෘවරුන් ලීවේ මෙයයි. ‘යුද්ධ හට ගන්නේ මිනිසුන්ගේ මනසේ නිසා සාමයට පවුරු සවිමත් කළ යුත්තේ ද පළමු කොට ම මිනිස් මනසේයි.’

මේ ගැඹුරු සංකල්පය එවකට 29 හැවිරිදි තරුණයකුව සිටි ආතර් සී. ක්ලාක්ගේ මනසට කිඳා බැස්සා. ඉක්බිතිව 1955දී ඇල්බට් අයින්ස්ටයින්, බර්ට්රන්ඞ් රසල් ඇතුළු ලෝකයේ ඉහළ පෙළේ විද්‍යාඥයන් හා බුද්ධිමතුන් පිරිසක් න්‍යෂ්ටික අවිවලට එරෙහිව නිකුත් කළ රසල්-අයින්ස්ටයින් ප‍්‍රකාශනය (Russell-Einstein Manifesto) ද ඔහුගේ චින්තනය තවත් තීව‍්‍ර කළා.

ක්ලාක් ශ‍්‍රී ලංකාවේ තරුණ සන්නද්ධ අරගලයන් හා බෙදුම්වාදී යුද්ධය ගැන විටින් විට ප‍්‍රසිද්ධියේ අදහස් දැක් වූ විට ඒවාට මෙබඳු දිගු කාලීන හා පුළුල් පසුබිමක් තිබුණා. ඔහු කිසි විටෙකත් සාමය ගැන සරල හා සිල්ලර මට්ටමින් කථා කළේ නැහැ. එමෙන් ම ඔහු හැම විට කීවේ ‘කල් පවතින’ හා ‘තිරසාර’ සාමයක් ගැනයි. ඔහුගේ අවසාන ප‍්‍රසිද්ධ ප‍්‍රකාශය වූ 90වන ජන්ම දින ආවර්ජනයේත් මේ සංකල්පය නැවත වරක් අවධාරණය කළා.

දශක නවයක ජීවිත කාලයේ කිසිදු පෞද්ගලික අපේක්ෂාවක් ඉතිරිව නැතත්, මහා පරිමාණයේ ප‍්‍රාර්ථනා තුනක් ඔහු සඳහන් කළා.

• පළමු වැනි පැතුම නම් විශ්වයේ වෙනත් තැනෙක ජීවයක් පැවතීම පිළිබඳ ස්ථීරසාර සාක්ෂියක් ලැබේවා යන්නයි.

• දෙවැනි පැතුම නම් පිවිතුරු බලශක්ති ප‍්‍රභවයන් භාවිතයට ලෝකය ඉක්මනින් ම යොමු වනු ඇතැයි යන්නයි.

• තෙවැනි පැතුම නම් කල් පවතින තිරසාර සාමයක් හැකි ඉක්මනින් ශී‍්‍ර ලංකාවේ උදා වේවා යන්නයි.

“සාමය යනු නිකම් උද්‍යොග පාඨයක් හෝ ලියවිල්ලක් නොවන බව මා දන්නවා. ඒ සඳහා අති විශාල කැපවීමක්, පරිත්‍යාගයක් හා දිගු කාලීන දැක්මක් අවශ්‍යයි,” ඔහු කියා සිටියා.

විද්‍යාව ජනප‍්‍රිය කිරීමට ලෝක මට්ටමින් කරන විද්වත් දායකත්වය සඳහා 1952 සිට යුනෙස්කෝ පිරිනමන කාලිංග සම්මානය 1961දී හිමි වූයේ ක්ලාක්ටයි. එය ලබා ගනිමින් ඔහු 1962 සැප්තැම්බරයේ නවදිල්ලියේදී කළ කථාවේ අවසාන වැකි කිහිපය අඩසියවසක් ගත වී තවමත් අපට අදාල කර ගත හැකියි.

“තර්කානුකූලව හා සාක්ෂි මත පදනම් වූ චින්තනයක් පෙර අපර දෙදිග සියලූ රටවලට අවශ්‍යයි. එය වඩාත් හදිසි අවශ්‍යතාවයක් වන්නේ දියුණු වෙමින් පවතින රටවලයි. ආසියාවේ හා අප‍්‍රිකාවේ බොහෝ රටවල මිලියන් ගණනක් ජනයා භෞතික, මානසික හා ආධ්‍යාත්මික දරිද්‍රතාවයේ ඇද බැඳ තබන ප‍්‍රබල සාධක දෙකක් තිබෙනවා. එනම් අන්ධ භක්තිය හා මිථ්‍යා විශ්වාසයි.

“විද්‍යාව එහි සාංස්කෘතිකමය හා තාක්ෂණික යන මුහුණුවර දෙකෙන් ම මේ පසුගාමී සාධකවලට එරෙහි වනවා. ගතානුගතිකත්වයේ යදම් බිඳ දමා මුළු මහත් ජාතීන් වඩා යහපත් ජීවන තත්ත්වයන් වෙත කැඳවා ගෙන යන්නට විද්‍යාත්මක චින්තනය මඟ පෙන්වනවා.

“විවෘත මනසින් යුතුව හා විචාරශීලිව හැම දෙයක් ම ප‍්‍රශ්න කිරීම විද්‍යාවේ ක‍්‍රමවේදයයි. ඉන්ද්‍රිය ගෝචර ප‍්‍රත්‍යක්ෂ හරහා මතු වන දේ අපේ එල්බ ගත් විශ්වාසවලට පටහැනි වන විට දී පවා එය පිළිගැනීම විද්‍යාවේ විනයයි.

“එහෙත් අන්තවාදියාගේ ආදර්ශ පාඨය වන්නේ ‘කරුණු හා තර්ක ඉදිරිපත් කරන්නට එපා – මගේ තීරණය අවසාන විනිශ්චයයි’ යන්නයි. එබඳු අධිපතිවාදයක් විද්‍යාවේ නැති නිසා අන්තවාදීන්ට විද්‍යාවේ තැනක් ද නැහැ.

Arthur C Clarke drawn by K W Janaranjana (Courtesy Maanawa magazine, Jan-Feb 1988)
Arthur C Clarke drawn by K W Janaranjana (Courtesy Maanawa magazine, Jan-Feb 1988)
“මිථ්‍යා විශ්වාස හා ඇදහිලි ඕනෑ තරම් පෙරදිග රටවල හමු වනවා. සමහරක් අහිංසක නොමඟ යාම් වූවත් ඇතැම් ඒවා පුද්ගලයන්ට හා ජන සමාජයන්ට ඉතා අහිතකරයි. උදාහරණයක් නම් මෑතදී (1962) ලොව ඇතැම් රටවල පැතිර ගිය ලෝක විනාශයක් ගැන අස්ථාන භීතියයි. ග‍්‍රහලෝකවල ස්වභාවික ගමන් මාර්ගවලට අනුව ඉඳහිට ඒවා අහසේ සාපේක්ෂව එක ම කලාපයක සමීප ලෙසින් පිහිටනවා. එයින් පෘථිවියේ කිසිදු ආපදාවක් ඇති විය නොහැකියි. එහෙත් ඒ ගැන බිය උපදවා ගත් ඉන්දියානු හා අනෙකුත් ජාතිකයන් කී දෙනෙකු එම ‘අපල උපද්‍රව’ දුරු කිරීමට කියා තමන්ගේ සීමිත මුදල් අපරාදේ වැය කළා ද?

“මීට දෙවසරකට පෙර මේ කාලිංග සම්මානයෙන් පුද ලැබූ ෂන් රොස්ටාන්ඞ් මෙබඳු සම්මාන ප‍්‍රදානෝත්සවයකදී භාරතය හැඳින්වූයේ ‘අතීතය ප‍්‍රතිකේෂප නොකර අනාගතය වැළඳ ගන්නා ශ්‍රේෂ්ඨ දේශය’ හැටියටයි. මෙය අද කාලයේ ඕනෑ ම රටකට ගැලපෙන ප‍්‍රතිපත්තියක්. එහෙත් හැම රටක හා ජාතියක ම අතීතයේ ආයාසයෙන් ප‍්‍රතිකේෂප කළ යුතු ඇතැම් උරුමයන් ද තිබෙනවා.

“ගැඹුරට විග‍්‍රහ කළ විට විද්‍යාව යනු තර්කානුකූලව සිතීම හා විචාරශීලිව ලෝකය හා අප සමාජය දෙස බැලීමයි. අප ඉවත ලිය යුත්තේ කුමක් ද හා තව දුරටත් පවත්වා ගනිමින් ප‍්‍රවර්ධනය කළ යුත්තේ කුමක් ද යන්න එබඳු චින්තන ක‍්‍රමවේදයකින් අපට වෙන් කර ගත හැකියි. අනාගතයට දිවෙන අවිනිශ්චිත මාර්ගයෙහි අපට හොඳ මඟ පෙන්වන්නන් ත‍්‍රිත්වය වනුයේ විද්‍යාත්මක චින්තනය, සහජයෙන් අප ලබන ප‍්‍රඥව හා අමාරුවෙන් ප‍්‍රගුණ කර ගත යුතු දුරදක්නා නුවණයි.”

මගේ මතය නම් හැම පරම්පරාවක් ම මෙබඳු බුද්ධිමතුන් හා ලේඛකයන් නැවත කියවිය යුතුයි. එසේ කියවද්දී ඔවුන්ගේ ජීවන කාලීන පසුබිම ගැන ද විමර්ශනය කළ යුතුයි. මෙය බර්ට්රන්ඞ් රසල්, මහත්මා ගාන්ධි, මාටින් වික‍්‍රමසිංහ මෙන් ම ආතර් සී. ක්ලාක්ටත් පොදුයි. එසේ යළි කියවා අපේ පරම්පරාවට හා යථාර්ථයට මේ චින්තකයින්ගේ අදහස් අදාල කර ගත යුතුයි.

මෙබඳු යළි කියවීමක් තබා ක්ලාක් මුල්වරට හරිහැටි කියවීමක්වත් මෙරට තවමත් සිදු නොවීම කණගාටුවට කරුණක්. ඔහුගේ 2008 වියොවින් දින කිහිපයකින් දෙසතිය සඟරාව සම්මුඛ සාකච්ඡාවක් කරමින් මා කීවේ ලක් සමාජය ක්ලාක් ගැන උදම් ඇනුවාට ඔහුගේ හරබර අදහස් හා නිර්දේශවලින් ප‍්‍රයෝජනයක් නොගත් බවයි.

ජීවමාන ක්ලාක් සංචාරක ආකර්ෂණයක් හා ජාත්‍යන්තර ප‍්‍රදර්ශන භාණ්ඩයක් බවට පත් කරන්නට මෙරට ඇතැම් දෙනා හා ආයතන තැත් කළා. ඔහුගේ නමින් 1984 පිහිටුවන ලද රාජ්‍ය තාක්ෂණික ආයතනය වසර තිහකට ආසන්න කාලයක් නිසි විද්‍යාත්මක ඵලදායීතාවකින් තොරව මහජන මුදලින් දිගට ම පවත්වා ගෙන යනවා.

ක්ලාක්ගේ චින්තනය ගැඹුරු විලක් නම් ලක් සමාජය මෙතුවක් කර ඇත්තේ ඒ විල් තෙර හිඳ ගෙන ඉඳහිට නැඟී එන රළක් පෑගීම හා නොගැඹුරු දියේ ඉනවටක් දක්වා යාම පමණයි. එයින් ඔබ්බට මේ චින්තන චාරිකාව ගෙන යාමේ ලොකු වගකීමක් ක්ලාක් සමඟ සමීපව බුද්ධි ගවේෂණයේ යෙදුණු අපට දැන් පැවරී තිබෙනවා.

ආතර් සී. ක්ලාක් චින්තන චාරිකා කෘතිය හරහා මා උත්සාහ කරන්නේත් මේ විලේ තවත් මානයකට සිංහල කියවන සමාජය කැඳවා ගෙන යන්නටයි. ඒ චාරිකාවට අවශ්‍ය වන්නේ නොතිත් වූ දැනුම් පිපාසය හා විවෘත මනසක් පමණයි. යම් තාක් දුරකට ගිය පසු බුද්ධිමත් පාඨකයන්ට තනිව පිහිනා යන්නට ඉඩ හැරීම ලේඛකයන්ගේ සම්ප‍්‍රදායයි!

Read the full transcript on TVEAP website

Sir Patrick Moore (1923 -2012): Our Travel Guide to the Universe

Tribute published in Ceylon Today newspaper on 13 Dec 2012:

Sir Patrick Moore (1923 -2012): A colourful journey fuelled by enthusiasm
Sir Patrick Moore (1923 -2012): A colourful journey fuelled by enthusiasm

The first ever book on astronomy I owned as a kid, a pocket guide to the night sky, was written by an Englishman named Patrick Moore.

Armed with the tattered book, I joined night sky observation sessions of the Young Astronomers’ Association, formed in the mid 1980s.

Hormones-on-legs that we all were at the time, we were interested in ‘heavenly bodies’ at both ends of the telescope. But we couldn’t have had a better guide to the celestial wonders than the erudite yet eminently accessible Patrick Moore.

Indeed, Sir Patrick Moore, who died on December 9 aged 89, was the world’s best known public astronomer for nearly half a century.

Although he wrote over 70 books on astronomy and space, it was his television work that made him such a household name. He hosted a monthly TV show, called The Sky at Night, demystifying the night sky and space travel for ordinary people.

The show started on BBC Television in April 1957 – six months before the Space Age dawned. For 55 years, the low-budget show has chronicled highs and lows of the entire the Space Age and brought the wonders of the night sky into the living rooms of millions.

Sir Patrick presented it for 55 and six months, doing a total of 720 episodes. He missed it just once, in July 2004, when he was hospitalized for a few days with food poisoning.

The show has earned a place in the Guinness Book of World Records as the longest-running programme with the same presenter in TV history. It’s unlikely to be broken.

He was essentially an amateur astronomer, albeit a serious and passionate one. He did some original mapping of the Moon’s surface in his younger days (used later by the both American and Russian space programmes), and headed a planetarium in Northern Ireland for a while in the 1960s, but he was largely self taught in the subject, and did mostly optical observations with his own telescopes.

BBC Sky at Night - a long innings
Public Imagination

Sir Patrick’s practical knowledge of astronomical observations and his brand of humour – together with his lovable eccentricity — made the TV show interesting to people from all walks of life while also those engaging seriously pursuing amateur astronomy.

But Sir Patrick insisted that it was the subject, not his style. When the show reached 50 years and over 650 episodes in early 2007, Sir Patrick explained its enduring appeal: “Astronomy’s a fascinating subject. You look up… you can’t help getting interested and it’s there. We’ve tried to bring it to the people…it’s not me, it’s the appeal of the subject.”

Over the years, the show has had some stellar guests. It included famous astronomers like Fred Hoyle, Carl Sagan, Bernard Lovell and Martin Rees, rocket builder Wernher von Braun, and Moon landing astronauts Neil Armstrong and Buzz Aldrin.

Sir Patrick was centrally involved in the BBC’s coverage of the Moon Landings in the late 1960s and early 1970s. He is remembered as an excellent interviewer who brought out the best in his guests. It was mind-stimulating TV that was entertaining but not dumbed down.

One repeat guest was his long-standing friend Sir Arthur C Clarke, whom he first met through the British Interplanetary Society in the 1940s. They were both ‘space cadets’ when few people took space travel seriously.

In a tribute to the world’s most enduring astronomy show, Sir Arthur said in 2007: “Sky at Night has not been just a gee-whiz show of rockets, satellites and other expensive toys deployed by rich nations trying to outsmart each other. At its most basic, it’s a show about exploring that great laboratory within easy access to anyone, anywhere on the planet: the night sky.”

He added: “By the time the Space Age dawned, Patrick was well on his way to becoming the best known public astronomer in the world. The Sky at Night only consolidated a reputation that was well earned through endless nights of star-gazing, and many hours of relentlessly typing an astonishing volume of books, papers and popular science articles.”

In the 50th anniversary programme, broadcast in April 2007, Sir Patrick travelled back in time to see their first recording. He talked to his earlier self about astronomy back in 1957, and discussed how things have changed in half a century.

He then time travelled to 2057 where the ‘virtual’ Patrick, saved in the BBC computer, is celebrating 100 years of making The Sky at Night and talked to Dr Brian May about the discovery of life on Mars.

That same month, the International Astronomical Union (IAU) — the professional body that has sole authority to name celestial bodies –designated an asteroid as “57424 Caelumnoctu” in honour of the show. The number refers to the first broadcast date, and the name is Latin for “The Sky at Night”.

Earlier, the IAU had named asteroid No 2602 as “Moore” in his honour.

In 2001, the year he was knighted by the Queen for “services to the popularisation of science and to broadcasting”, he became the only amateur astronomer ever to be inducted as an honorary Fellow of the Royal Society. He also received a BAFTA Award (the British Oscar) for his broadcasting accomplishments.

Many of the world’s leading professional astronomers have acknowledged being inspired by Patrick Moore’s books and TV shows.

That includes the UK’s Astronomer Royal, Sir Martin Rees, FRS, who said in 2005: “I’m one of multitudes who owe their enthusiasm for astronomy to Patrick Moore. As a schoolboy I viewed, on the flickering screen of our family’s newly acquired black and white TV, his commentaries on the first Sputnik. I was transfixed…”

Sir Patrick’s influence extended well beyond the western world. Tributes have come in from everywhere.

Dr Nalin Samarasinha, Senior Scientist at the Planetary Science Institute in Tucson, Arizona, USA – and one of the very few Lankans to have an asteroid named after himself — said: “Certainly, I read some of his early books in the mid 1970s when I was an A/L student at Nalanda College, Colombo. They could be classified as an inspiration as well as a source of knowledge. This was in the era when there was no Internet and one needed to read books to learn about the field!”

Thilina Heenatigala, Project Coordinator of Astronomers Without Borders (AWB) that popularises astronomy, said: “He was a true ambassador of astronomy, bringing the Universe to the public. His work inspired me both as a kid and as an adult.”

Countering Pseudoscience

Sir Patrick used his show also to counter pseudoscience beliefs such as the popular association of unidentified flying objects (UFOs) with alien beings. He sometimes investigated what he called ‘Flying Saucerers’ – people who were genuinely confused by natural or man-made objects in the sky that were unfamiliar and, therefore, presumed mysterious.

He showed how UFOs had nothing to do with alien creatures. Yet he believed in the prospects of life elsewhere in the universe.

He was once asked what he might say if a real Flying Saucer landed on his front lawn, and a little green man emerged. His reply: “I know exactly what I would say: ‘Good afternoon. Tea or coffee? Then do please come with me to the nearest television studio…’”.

He noted in his 2003 autobiography: “There is nothing I would like better than to interview a Martian, a Venusian or even a Saturnian, but somehow I don’t think that it is likely to happen.”

If that particular wish didn’t come to pass, Sir Patrick couldn’t complain. On and off the screen, he met an extraordinary array of famous Earthlings. Among them were Orville Wright, the very first man to fly a heavier-than-air machine, Albert Einstein (whose violin playing he accompanied on the piano), and Yuri Gagarin and Valentina Tereshkova, respectively the first man and women to travel to space.

Once, when Tereshkova was visiting London, Sir Patrick chaired a major meeting in the Festival Hall. A tough journalist asked her: “What qualities would you look for in a man going to the Moon?” The cosmonaut, who spoke good English, answered with a charming smile: “Do you mean if I was going too?”

A younger Patrick Moore presenting BBC Sky at Night show around 1960
A younger Patrick Moore presenting BBC Sky at Night show around 1960

Terrestrial Pursuits

As an active astronomer, TV host and public speaker, Sir Patrick travelled the world for over half a century, visiting all seven continents including Antarctica. He was especially fond of chasing total eclipses of the sun, one of the most spectacular events in Nature.

When not star gazing, he pursued many other interests. He freely admitted to being unathletic and uncoordinated, but was an avid cricketer, turning up for his home town Selsey’s Cricket Club well into his seventies.

Once, when asked on TV about his definition of Hell, he replied: “Bowling to a left-hander, on a dead wicket, with a Pakistani umpire.”

He also played the piano and xylophone until arthritis ruled it out. He never married because his fiancée was killed by a bomb during World War II, and lived in a rural house with his pet cats. He was fond of making home-made wine, for which he said “you can use almost anything, within reason” as raw material. Rose petal was his favourite.

Thank you, Sir Patrick, for being our genial guide to the night sky and space travel for over half a century.

Happy cosmic journeys!

Sir Patrick Moore tribute by Nalaka Gunawardene, Ceylon Today, 13 Dec 2012
Sir Patrick Moore tribute by Nalaka Gunawardene, Ceylon Today, 13 Dec 2012