Information Society is Rising in Sri Lanka: ARE YOU READY?

Launch of the top-line report of a survey on the consumption and perceptions of mainstream and social media in the Western Province of Sri Lanka, 27 Jan 2016
Launch of the top-line report of a survey on the consumption and perceptions of mainstream and social media in the Western Province of Sri Lanka, 27 Jan 2016

On 27 January 2016, the Centre for Policy Alternatives (CPA) launched the top-line report of a survey on the consumption and perceptions of mainstream and social media in the Western Province of Sri Lanka.

I was one of the launch speakers, and my presentation was titled: Information Society is Rising in Sri Lanka: ARE YOU READY?

The report draws on a survey of 1,743 randomly selected men and women, interviewed in Sinhala or Tamil language during June-July 2015. They were asked about mobile phone use and web access. The survey was conducted by Social Indicator, CPA’s survey research unit.

As the launch media release noted, “From the use of Facebook to smartphones, from news on TV to news via SMS, from how information read digitally is spread to others who are offline, the report offers insights into how content is produced, disseminated and discussed in Sri Lanka’s most densely populated province and home to the country’s administrative and business hubs.

It added: “The report offers government, media, civil society and social entrepreneurs insights into the platforms, vectors, languages and mediums through which news & information can best seed the public imagination.”

Dilrukshi Handunnetti (centre) speaks as Nalaka Gunawardene (left) and Iromi Perera listen at the launch on 27 Jan 2016 in Colombo
Dilrukshi Handunnetti (centre) speaks as Nalaka Gunawardene (left) and Iromi Perera listen at the launch on 27 Jan 2016 in Colombo – Photo by Sampath Samarakoon

In my remarks, I said it was vital to draw more insights on what I saw as ‘demand-side’ of media. But at the same time, I noted how a growing number of media consumers are no longer passively receiving, but also critiquing, repackaging and generating related (or new) content on their own.

I applauded the fact that this survey’s findings are shared in the public domain – in fact, Iromi Perera, head of Social Indicator, offered to share the full dataset with any interested person. This contrasts with similar surveys conducted by market research companies that are, by their very nature, not going to be made public.

A case in point: Jaffna has highest per capita Internet penetration in Sri Lanka, according to a market research by TNS Sri Lanka – but neither the findings nor methodology is available for scrutiny.

Why do demand-side insights being available in the public domain matter so much? I cited four key reasons:

  • The new government is keen on media sector reforms at policy and regulatory levels: these should be based on evidence and sound analysis, not conjecture.
  • Media, telecom and digital industries are converging: everyone looking for ‘killer apps’ and biz opps (but only some find it).
  • Media companies are competing for a finite advertising budget: knowing more about media consumption can help improve production and delivery.
  • Advertisers want the biggest bang for their buck: Where are eyeballs? How to get to them? Independent studies can inform sound decision-making.

On this last point, I noted how Sri Lanka’s total ad spend up to and including 2014 does not show any significant money going into digital advertising. According to Neilsen Sri Lanka, ad-spending is dominated by broadcast TV, followed by radio an print. Experience elsewhere suggests this is going to change – but how soon, and what can guide new digital ad spending? Studies like this can help.

I also highlighted some interesting findings of this new study, such as:

  • Private TV is most popular source of news, followed by Facebook/web.
  • Across different age groups, smartphone is the device most used to access web
  • Online culture of sharing engenders TRUST: peer influence is becoming a key determinant in how fast and widely a given piece of content is consumed

None of this surprises me, and in fact confirms my own observations as a long-standing observer and commentator of the spread of ICTs in Sri Lanka.

Everyone – from government and political parties to civil society groups and corporates – who want to engage the Lankan public must take note of the changing media consumption and creation patterns indicated by this study, I argued.

I identified these big challenges particularly for civil society and others engaged in public interest communication (including mainstream and citizen journalists):

  • Acknowledge that we live in a media-rich information society (Get used to it!)
  • Appreciate that younger Lankans consume and process media content markedly differently from their elders and previous generations
  • Understand these differences (stop living in denial)
  • Leverage the emerging digital pathways and channels for social advocacy & public interest work

In my view, rising to this challenge is not a CHOICE, but an IMPERATIVE!

I ended reiterating my call for more research on information society issues, and with particular focus on mobile web content access which trend dominates user behaviour in Sri Lanka.

Award winning journalist Dilrukshi Handunnetti, and head of Social Indicator Iromi Perera were my fellow panelists at the launch, which was moderated by the study’s co-author and CPA senior researcher Sanjana Hattotuwa.

L to R - Dilrukshi Handunnetti, Iromi Perera, Sanjana Hattotuwa at CPA report launch, Colombo, 27 Jan 2016
L to R – Dilrukshi Handunnetti, Iromi Perera, Sanjana Hattotuwa at CPA report launch, Colombo, 27 Jan 2016

සිවුමංසල කොලූගැටයා #254: ලක් සමාජයේ නිදන්ගත රාජ උන්මාදය තුරන් කරමු!

Last king of Ceylon, Sri Wickrama Rajasinghe's court
Last king of Ceylon, Sri Wickrama Rajasinghe’s court

In this week’s Ravaya column (appearing in issue of 24 January 2016), I wonder why some people in Sri Lanka – including educated ones – keep clamouring for a return to monarchy that ended 200 years ago.

The Lankan monarchy always remained absolute until it ended in 1815. There were no formal limits to the monarch’s powers, even though Dasa-Raja-Dhamma or the ‘Ten Royal Virtues’ in Buddhism were meant to moderate that power. In practice, many monarchs ignored it.

There was never a local equivalent of the Magna Carta, adopted in medieval England in 1215 as the first formal document stating that a King had to follow the laws of the land (‘Rule of Law’). It guaranteed the rights of individuals against the wishes of the King. This paved the way for trial by jury which means people are tried by their peers and guaranteed the civil rights of the individual.

This was never the case in Sri Lanka where all powerful and feudal king could – and often did – execute anyone who disagreed with him.

Those who clamour for the restoration of monarchy in Sri Lanka don’t know or overlook how feudal, unrestrained and unaccountable the monarchy was. And shrewd politicians use this misplaced desire to project themselves as modern-day monarchs, i.e. figures of veneration who by historical implication need to be treated as ‘above the law’, and custodian of all the state’s wealth. Hmm…

I also look at how Nepal abolished its monarchy in 2008 and Bhutan became a Constitutional Monarchy in recent years – steps towards modernity and democracy.

Controversial song to mark first anniversary of Maithripala Sirisena - later disowned by the Presidential Secretariat of Sri Lanka
Controversial song to mark first anniversary of Maithripala Sirisena – later disowned by the Presidential Secretariat of Sri Lanka

මෛත‍්‍රීපාල සිරිසේන ජනාධිපති පදවියට පත්වී පළමුවන සංවත්සරය නිමිති කර ගෙන නිර්මාණය කළ ‘නුඹ අපේ මිනිහෙක්’ ගීතය මහත් ආන්දෝලනයක් ඇති කළා.

ජනපතිගේ නිජබිම වන පොළොන්නරුවේ අතීත ශ‍්‍රී විභූතිය හා රාජධානිය නිරූපණය කළ මේ ගීතය මගින් සිරිසේන චරිතයට රාජභාවයක් ආරෝපණය කරන්නට තැත් කරනවා යන හැඟීම එය දුටු සමහරුන් තුළ හට ගත්තා.

එවන් අරමුණක් තමන්ට නොතිබිණියැ’යි නිෂ්පාදකයන් පසුව කියා සිටි අතර මෙය කිසිසේත්ම නිල ගීතයක් නොවේයැ’යි ජනාධිපති ලේකම්වරයාට කීමට සිදු වුණා.

මගේ අරමුණ මේ තර්ක විතර්ක ප‍්‍රශ්න කිරීම නොවෙයි. ශ‍්‍රී ලංකාවේ රාජ පෙළපත අවසන් වී වසර 200ක් ගත වූ පසුත් අප සමාජයේ ඇතැම් තලයන්හි රජ කාලයට හා රාජ පාලනයකට ඇති නොමඩනා ලද අතීතකාමය (රාජ-කාමය?) ගැන විග‍්‍රහ කිරීමයි.

මෙය හුදෙක් ශාස්ත‍්‍රීය ගැටලූවක් පමණක් නොවෙයි. රාජකාමය මගින් අපේ සමහරුන්ගේ තර්ක බුද්ධිය මොට කිරීම හෝ අන්ධ කිරීම හෝ සිදු වන බව පෙනෙනවා. ශාස්ත‍්‍රාල උගතුන් ඇතැම් දෙනා පවා මේ අන්ධානුභක්තියට දායක වන්නේ ඉතිහාසය සීරුවෙන් ප‍්‍රතිවිග‍්‍රහ කිරීමෙන්. පුරා විද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලට වඩා අර්ධ-ප‍්‍රබන්ධාත්මක හා අතිශයෝක්තිවලින් ගහන වංශ කතා යොදා ගනිමින් මෙරට අතීත ශ‍්‍රී විභූතිය වර්ණනා කරනවා.

අපේ සංස්කෘතික උරුමය හා තාක්ෂණික හපන්කම් ගැන කිසිදු විවාදයක් නැහැ. එය මැදහත් පර්යේෂකයන් විසින් ගවේෂණාත්මකව තහවුරු කර තිබෙනවා.

එහෙත් අතිශයින්ම වැඩවසම් වූ රාජ පාලන ක‍්‍රමය යටතේ සාමාන්‍ය ජනයාගේ ජීවිතය කෙසේ වීද?

රජ පවුලට හා රභූන් සීමිත පිරිසකට දිවි ඇති තෙක් යටත්වැසියන්ව, බයෙන් හා පක්ෂපාතීකමින් සිටි ඔවුන්ට ලොකු සිහින දකින්නට ඉඩක් හෝ කිසිදු මූලික මානව අයිතිවාසිකමක් හෝ තිබුණේ නැහැ. මේ පැතිකඩ යන්තමින් හෝ අපට හෙළි වන්නේ රොබට් නොක්ස් වැනි පිටස්තරයන් තැබූ වාර්තාවල පමණයි.

Painting by Lankan artist Prasanna Weerakkody. http://prasannaweerakkody.com
Painting by Lankan artist Prasanna Weerakkody. http://prasannaweerakkody.com

රජුගේ බලතල සාධාරණව සීමා කැරෙන, බි‍්‍රතාන්‍යයේ 1215දී සම්මත කරගත් මැග්නා කාටාව (Magna Carta) වැනි ලේඛනයක් කිසි දිනෙක අපේ රටේ මතුව ආයේ නැහැ. රජු යම් තරමකට හෝ සවන් දුන්නේ පූජකයන්ට පමණයි. මේ වරප‍්‍රසාදයෙන් පූජකයන් බොහෝ අනිසි ප‍්‍රයෝජන ගත්තා.

සිවුමංසල කොලූගැටයා #217: වසර 800කට පෙර යහපාලන අඩිතාලම දැමූ මැග්නා කාටාව

රජුට එරෙහිව කලාතුරකින් හෝ ප‍්‍රශ්න කළ සියලූ අය රාජ ද්‍රෝහීන් යයි සළකා අත්තනෝමතික ලෙස මරා දමනු ලැබුවා. රාජ්‍යය යනු රජුය යන ප්‍රාථමික අදහස හැමදාමත් පැවතියාග විකල්ප මතවාදයන් හා ස්වාධීන චින්තනය වැනි දෙයට කිසිදු ඉඩක් තිබුණේ නැහැ.

මහරජාණෙනි කියා ගීතවලින් ප‍්‍රශස්ති ලද හිටපු පාලකයන් අප කැඳවා ගෙන යන්නට තැත් කළේත් එබඳු යුගයකටද?

වත්මන් දේශපාලනයට එහා මානයකට අයත් සමාජ විද්‍යාත්මක ප‍්‍රවණතාවක් මෙහි තිබෙනවා.

තමන් පැරණි රජ පෙළපතකින් පැවත එන බව ප‍්‍රසිද්ධියේ කීමට පුරුදු වූ ටික දෙනකු මෑතක් වන තුරු මෙරට සිටියා. එයින් සමහරුන් එය සනාථ කිරීමට පෙළපත් පවුල් ගස් පවා ඉදිරිපත් කළා. එහෙත් ඒ කතා පම්පෝරිවලින් ඔබ්බට ගියේ නැහැ.

වඩා මෑතදී මහජන ඡන්දයෙන් පත්වූ නායකයන්ට පැරණි වැඩවසම් රාජ තත්ත්වය දීමට අදූරදර්ශී වන්දිභට්ටයන් හා සටකපට කලාකරුවන් උත්සාහ කළ සැටි අප දන්නවා.

(හීනමානයක් ඇති?) නායකයන් මේ උත්සාහයන් ඉවසන්නේ හා සමහර රටවැසියන් මේ ප‍්‍රලාප අදහන්නේ ඇයි? ප‍්‍රබන්ධාත්මක රාජ කතා රූප ගතකොට චිත‍්‍රපට යයි ලේබල් ගසා මහජන ප‍්‍රදර්ශනය කරන විට දහස් ගණනින් පෙළ ගැසී ඒවා නරඹන්නේ ඇයි? අවශේෂ වූ රාජකාමය (residual monarchism) මෙයට හේතු විය යුතුයි.

මේ ඓතිහාසික ඇබ්බැහිය නිසාදෝ රජකු හා රාජාණ්ඩුවක් නැවත ලබා ගැනීමේ සිහින දකින සමහර ලාංකිකයන් තවමත් සිටිනවා. ජන ප්‍රවාදයෙන්ද මීට උඩගෙඩි ලැබෙනවා.

1815 මාර්තු 2 වනදා කන්ද උඩරට ගිවිසුම අත්සන් තැබීම සමග සමස්ත ලංකා දිවයින බි‍්‍රතාන්‍ය අධිරාජ්‍යයට යටත් වුණා. එයින් ටික දිනකට පසු කුංකුනාවේ හිමියන් බිම දිගේ සීරුවෙන් ඇදී යන කුහුඹු පෙළක් දැක ‘අනේ කූඹියනේ, තොපටත් රජෙක් ඉන්නේ’ නම් කව කී බව කියැවෙනවා.

ඔහු තව දුරටත් මෙසේ කීවාලු:

‘රජෙක් ලැබුණෝතින්

එදා කිරිබත් කන්නේ

පෙරහැර කරන්නේ

සාදු නාදෙන් ගිගුම් දෙන්නේ’

එහෙත් මෙහි සත්ත්ව විද්යාත්මක පදනමක් නම් නැහැ. ලෝකයේ මේ දක්වා කුහුඹු විශේෂ 20,000කට වඩා සොයා ගෙන තිබෙනවා. මානවයන්ට පසුව වඩාත්ම සමාජ සංවිධානයක් ඇත්තේ කුහුඹියන්ට බව ඔවුන් අධ්‍යනය කරන කීට විද්‍යාඥයන්ගේ අදහසයි.

Queen Ant and worker ants
Queen Ant and worker ants

ඇත්තටම කුහුඹි ගුලක ඉන්නේ රජෙක් නොවෙයි රැජිනක්. රැජිනට කිසිදු පරිපාලන හෝ විධායක බලයක් නැහැ. ඇගේ එකම කාරිය රජනනයයි. කුහුඹි ප‍්‍රජාවක් ගොඩ නැගුණු විට ඇය දිගටම බිත්තර දැමීම කරනවා. ඇයට අවශ්‍ය ආහාර ලබා දීමත්, අපද්‍රව්‍ය ඉවත ගෙන යාමත් අනෙක් කුහුඹුවන් විසින් කරනු ලබනවා. මෙය ඇගේ සමාජ තත්ත්වයට වඩා වර්ගයාගේ පැවැත්ම සඳහා ක‍්‍රියාත්මක වන පරිණාමීය ආවේගයක් පමණයි.

කුහුඹි රැජින කොලනියක හෙවත් ගුලක සෙසු සියලූ කුහුඹින්ගේ මාතාවයි. සමහර කුහුඹි විශේෂ විරුද්ධ ලිංගිකයන්ගේ සහායකින් තොරව ජෛව පිටපත් බිහි කිරීමට (cloning) සමත්. කුහුඹි විශේෂය අනුව එක ගුලක එක් රැජින කුහුඹියකු හෝ රැජිනන් ගණනාවක් සිටිය හැකියි. මිනිසුන් විසින් රැජින යන නාමය (Queen Ant) යෙදුවත් එහිදී සිදු වන ක‍්‍රියාවලිය මිනිස් සමාජවල රජ පරපුරකට සම කරන්නට බැහැ.

රාජ පාලනය මානව සමාජ පරිණාමයේ එක් අවස්ථාවක් සටහන් කරනවා. එහෙත් අද වන විට බහුතරයක් සමාජ එම අවධිය පසු කර ඉදිරියට ගොස් තිබෙනවා.

21 වන සියවස 2001දී ඇරඹෙන විට දකුණු ආසියානු (සාක්) කලාපයේ රජුන් සහිත රටවල් දෙකක් තිබුණා. එනම් භූතානය හා නේපාලයයි. මේ හිමාලයානු රාජධානි දෙකම ගෙවී ගිය දශක එක හමාර තුළ ලොකු විපර්යාසවලට බඳුන් වුණා. ඔවුන්ගේ අත්දැකීම කෙටියෙන් විමසීම වැදගත්.

භූතානයේ රජ පෙළපතට එතරම් දිගු ඉතිහාසයක් නැහැ. ප‍්‍රාදේශීයව එරට බලයක් තිබූ ප‍්‍රභූවරයකු වූ උග්යන් වංචුක් (Ugyen Wangchuck) 1907දී බි‍්‍රතාන්‍ය අධිරාජ්‍යයේද උදව් ඇතිව සෙසු ප‍්‍රභූන් අබිබවා නැගී සිටියා. එතැන් පටන් ඔහු භූතානයේ මකර රාජ වංශය ඇරඹුවා.

භූතානය කිසි දිනෙක බි‍්‍රතාන්‍ය යටත්විජිතයක් වූයේ නැහැ. එහෙත් භූතානයේ රජුන් බි‍්‍රතාන්‍ය අධිරාජ්‍යය සමග සහයෝගිතා ගිවිසුමක් අත්සන් කළා. ඒ අනුව ඉන්දියාවේ මහරාජාවරුන්ට බි‍්‍රතාන්‍ය පාලනය යටතේ දී තිබූ නිදහසට සමාන ස්වයංපාලන අයිතියක් භූතානයට ද ලැබුණා. එහෙත් විදේශ සබඳතා හා ජාතික ආරක්ෂාව බි‍්‍රතාන්‍ය අධීක්ෂණය යටතේ පැවතුණා. මේ තත්ත්වය අවසන් වූයේ 1949දීයි.

1907 සිට මේ දක්වා භූතානයේ රජවරුන් පස්දෙනකු රජකම් කොට තිබෙනවා. ඒ අතරින් 1972 සිට 2006 දක්වා රජ කළ ජිග්මේ සිංයේ වංචුක් (Jigme Singye Wangchuck) රජු එරට සෙමින් හා සීරුවෙන් නවීකරණය කිරීම ඇරඹුවා. ලොව ප‍්‍රකට වූ දළ ජාතික සන්තුෂ්ටිය (Gross National Happiness) පිළිබඳ සංකල්පයේ නිර්මාතෘවරයා වූ ඔහු එරටට නව ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් කෙටුම්පත් කළා.

එහෙත් එය සම්මත කරගත්තේ ඔහුගේ පුත් ජිග්මේ කේසර් නම්යල් වංචුක් (Jigme Khesar Namgyel Wangchuck) 2006 දෙසැම්බරයේ කිරුළ භාර ගත් පසුවයි. මේ දක්වාත් රජ කරන මේ පස්වන භූතාන රජු, සිය රටට ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය හඳුන්වා දුන්නා.

ඒ අනුව අසීමිත බලතල සහිත රජකු වෙනුවට දැන් භූතානයේ ඇත්තේ ව්‍යවස්ථානුකූල රාජ්‍ය පාලනයක් (Constitutional Monarchy). මහජන ඡන්දයෙන් තේරී පත් වන පාර්ලිමේන්තුවක් ආණ්ඩු කරනවා. රටේ රාජ්‍ය නායකයා ලෙස සීමිත හා නිශ්චිත බලයක් රජුට තිබෙනවා. මෙය බි‍්‍රතාන්‍යයේ හා තායිලන්තයේ රජුන්ට සම කළ හැකියි.

සියවස් ගණනක් පැවති වැඩසම් සම්ප‍්‍රදායකින් නූතන ජනසම්මතවාදී රාජ්‍ය පාලනයකට එක් පරම්පරාවක් තුළ පිවිසෙන්නට භූතානයට හැකිව තිබෙනවා. හොඳ අධ්‍යාපනයක් ලැබූ, රට ලෝකය ගැන අවබෝධයක් ඇති රජ පෙළපතක් සිටීම ඔවුන්ගේ භාග්‍යය වුණා.

එහෙත් ඔවුන්ගේ අසල්වැසි නේපාලයේ තත්ත්වය ඊට හාත්පසින්ම වෙනස්.

නේපාලය රාජධානියක් ලෙස පිහිටුවනු ලැබුවේ 1788දී. වෙනම පාලනය වූ ප‍්‍රාදේශීය රාජධානි කිහිපයක් එක්සත් කළ ප‍්‍රථම රජු වූයේ ප‍්‍රිත්වි නාරයන් ෂා (Prithvi Narayan Shah). එතැන් පටන් 2008 දක්වා වසර 220ක කාලයක් පුරා ෂා පෙළපතේ රජුන් 14 දෙනකු නේපාලය පාලනය කළා. මෙයින් යම් වකවානුවකදී බි‍්‍රතාන්‍ය අධිරාජ්‍යයේ ආරක්ෂාව ලබා ගත්ත ද නේපාලය ද කිසි දිනෙක යටත් විජිතයක් වූයේ නැහැ.

බොහෝ කාලයක් පුරා අසීමිත බලැති වැඩවසම් රාජ පාලනයක් තිබූ නේපාලයේ ජන උද්ඝෝෂණවලට ප‍්‍රතිචාරයක් ලෙස 1990දී ව්‍යවස්ථාවක් හඳුන්වා දෙනු ලැබුවා. මේ අනුව ඡන්දයෙන් තෝරා පත් කර ගන්නා පාර්ලිමේන්තුවකට ආණ්ඩුකරණය භාර වූ අතර රජු ව්‍යවස්ථානුකූලව රජකු බවට පත්වුණා.

1996දී මාවෝවාදී නේපාල කොමියුනිස්ට් පක්ෂය, එරට රාජ පෙළපත මුළුමනින්ම ප‍්‍රතික්ෂේප කරමින් රට ජනරජයක් බවට පත් කිරීම සඳහා සන්නද්ධ අරගලයක් ඇරඹුවා. 1996-2006 දශකය තුළ ඇවිලී ගිය නේපාල සිවිල් යුද්ධයෙන් 12,000කට වැඩි සංඛ්‍යාවක් මිය ගොස් රට අරාජික තත්ත්වයට මුහුණ දුන්නා.

තත්ත්වය බැරෑරුම් වූ විට රටේ ව්‍යවස්ථාව අත්හිට වූ ඥානේන්ද්‍ර රජු, 2005 පෙබරවාරි 1 වනදා සිට ආඥාදායක ඍජු පාලනයක් ඇරඹුවා.

ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයේ අඩුපාඩු ඇතත් නැවතත් වැඩවසම් රාජ්‍ය පාලනයකට නතු වීමට නොකැමැති වූ ලක්ෂ සංඛ්‍යාත නේපාල ජාතිකයෝ රජුට එරෙහිව දිගින් දිගටම වීදි උද්ඝෝෂණ කළා. දැඩි මර්දනයක් හරහාත් තත්ත්වය සමනය කර ගන්නට බැරි වූ විට රජු පියවරක් ආපස්සට ගත්තා.

2006 අපේ‍්‍රල් මස අසීමිත බලතල අත්හැරි රජු නැවත එරට පාර්ලිමේන්තුවට ආණ්ඩුකරණයට ඉඩ දුන්නා. 2006 නොවැම්බර් 21දා සිවිල් යුද්ධය හමාර වූයේ මාවෝවාදීන් හා නව රජය අතර සාම ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමෙන්.

2007 ජනවාරියේ එරට පාර්ලිමේන්තුව නීත්‍යනුකූල ලෙස රජුගේ බලතල සියල්ල අත්හිට වූවා. අන්තිමේදී 2008 මැයි 28 වැනිදා රාජ පාලනය මුළුමනින් තුරන් කොට, නේපාලය ජනරජයක් බවට ව්‍යවස්ථානුකූලව පත් වුණා.

මෙසේ මා සම්පිණ්ඩනය කළේ සංකීර්ණ ක‍්‍රියාවලියක්. එය තවමත් පරිපූර්ණ වී නැහැ. එහෙත් අසීමිත බලැති වැඩවසම් රජකු හා රජ පෙළපතක් නූතන රාජ්‍යයකට අවශ්‍ය නැති බව නම් නේපාල වැසියන් අති බහුතරයකගේ පිළිගැනීමයි.

මේ දකුණු ආසියාතික දෙරටේම ජාතික මට්ටමේ රාජ පාලනයක් පැවතියේ සාපේක්ෂව කෙටි කාලයක් බවත්, එනිසා එරටවල රාජ ඇබ්බැහිය එතරම් කිඳා බැස නොතිබූ බවත් කියා යමකුට තර්ක කළ හැකියි. එහෙත් අපටත් වඩා දිගු හා ප්‍රෞඨ රාජ වංශයන් පැවති ඊජිප්තුව, ඉරානය (පර්සියාව) හා භාරතය වැනි රටවල අපේ මෙන් රාජ උන්මාදයක් දක්නට නැහැ. මේ ඇයි?

ඊජිප්තුවේ 1 වන ෆාරුක් රජු (1920-1965) වරක් කීවේ ‘අන්තිමේදී ලෝකයේ ඉතිරි වනු ඇත්තේ බි‍්‍රතාන්‍ය රජුත්, කාඞ් කුට්ටමේ රජුන් හතර දෙනාත් පමණයි.’ සමහර විට මෙය යම් දිනෙක සැබෑ වේවි. එහෙත් අසීමිත බලතල සතු වැඩවසම් රජවරුන්ට නම් ශිෂ්ට ලෝකයේ තව දුරටත් ඉඩක් නැති බව නම් පැහැදිලියි.

මේ රාජ උන්මාදය වත්මන් සමාජයට උචිත වූවක් නොවෙයිග ඉතිහාසඥ ආචාර්ය නිර්මාල් රන්ජිත් දේවසිරි මෙයට අදාලව 2015 මැදදී මෙසේ කීවා:

“රජෙක් සදහා වන ෆැන්ටසිමය ආකර්ශනය මිනිස් විෂයේ සැකැස්ම සමග සම්බන්ධිත වූවකි. මෙම ෆැන්ටසිය නවීන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී දේශපාලන පරිකල්පනය සමග ප්‍රතිවිරෝධී වේ. කෙසේ වෙතත් දේශපාලන වශ‍ෙයන් ප්‍රජාතන්ත්‍රීකරණය මුහුකුරා ගිය සමාජවල මේ ගැටලුවට ප්‍රායෝගික විසදුමක් සොයාගෙන ඇත. ඒ රජෙක් හෝ රැජනක් සංකේතාත්මක වශයෙන් දේශපාලන ධූරාවලියේ ඉහලින් තබා ගැනීමෙනි. මේ මගින් පොදුජන දේශපාලන ෆැන්ටසිය සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රීය ආණ්ඩුකරණය අතර ඇති විය හැකි ආතතිය සමනය කර ගෙන ඇත.

“අරාබි ලොකය මේ ගැටලුව විසදා නොගැනීම පිළිබද වර්තමානයේ හොදම උදාහරණයයි. ජර්මනියේ හිට්ලර් පිළීබද උදාහරණයද එවැන්නකි. ලංකාවේ මහින්දවාදයද මේ ගැටලුව තුළ හිරවී ඇත. එය විසින් රජෙක් පිළිබද පොදුජන ෆැන්ටසිය හා දේශප්‍රෙමය පිළිබද ව්‍යාජ දෘෂ්ටිවාදී පිරිවැස්ම උපයෝගී කර ගෙන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුකරණය අඩස්සිගත කරනු ලැබ ඇත. මේ ප්‍රවණතාවය පරාජය කිරීම වර්තමානයේ ලංකාවේ ප්‍රමුඛ දේශපාලන අවශ්‍යතාවයයි.”

Crowd-sourcing a New Constitution for Sri Lanka: Mind the Gaps!

Cartoon by Gihan de Chickera, Daily Mirror
Cartoon by Gihan de Chickera, Daily Mirror

“Sri Lanka wants to make a new Constitution in a radically different way. It is poised to become the first developing country in the world to ‘crowd-source’ ideas for making the highest law of the land.

“That is all well and good – as long as the due process is followed, and that process has intellectual rigour, transparency and integrity. Therein lies the big challenge.”

So opens my latest op-ed essay, just published by Groundviews.org

Crowd-sourcing a New Constitution for Sri Lanka: Mind the Gaps!

In it, I describe the experience of Iceland which was the world’s first country to ‘crowd-source’ a new Constitution. From 2011 to 2013, the European nation of 330,000 people engaged in an exercise of direct democracy to come up with a modern Constitution to replace the existing one adopted in 1944. That involved many public hearings as well as using social media and other communications platforms to gather public inputs and to ensure public scrutiny.

Facebook was used as part of a public consultation strategy to draft Iceland's new Constitution in 2011-13
Facebook was used as part of a public consultation strategy to draft Iceland’s new Constitution in 2011-13

This is the path that Sri Lanka has now chosen: open and participatory Constitution making. To be sure, tropical Sri Lanka is vastly different. Its population of 21 million is 60 times larger than Iceland’s. But the Arctic nation’s generic lessons are well worth studying – both for inspiration and precaution.

I point out: “In doing so, it is important to ensure that public consultative process is not limited to the web and social media. Instead of dominating, technologies should only enable maximum participation.”

“The bottom-line: gathering public proposals is commendable, but not an end by itself. The government needs to adopt a systematic method to study, categorize and distil the essence of what is suggested. And that must happen across English, Sinhala and Tamil languages.”

Read full essay:

Crowd-sourcing a New Constitution for Sri Lanka: Mind the Gaps!

yourconstitution.lk website calls for public inputs for making Sri Lanka's new Constitution.
yourconstitution.lk website calls for public inputs for making Sri Lanka’s new Constitution.

සිවුමංසල කොලූගැටයා #253: රටවැසියන්ට සවන් දෙන, සංවාදයට රිසි ජනාධිපතිවරයෙක් ඕනෑ කර තිබේ!

In this week’s Ravaya column (appearing in issue of 17 January 2016), I critique the public communications practices President Maithripala Sirisena of Sri Lanka – and call for better listening and more engagement by the head of state.

I point out that Sirisena is in danger of overexposure in the mainstream media, which I call the ‘Premadasa Syndrome’ (as this bad practice was started by President R Premadasa who was in office from 1988 to May 1993). I argue that citizens don’t need to be force-fed a daily dose of presidential activities on prime time news or in the next day’s newspapers. If public documentation is needed, use the official website.

Like other politicians in Sri Lanka, Sirisena uses key social media platforms like Facebook and Twitter to simply disseminate his speeches, messages and photos. But his official website has no space for citizens to comment. That is old school broadcasting, not engaging.

This apparent aloofness, and the fact that he has not done a single Twitter/Facebook Q&A session before or after the election, detracts from his image as a consultative political leader.

On the whole, I would far prefer to see a more engaged (yet far less preachy!) presidency. It would be great to have our First Citizen using mainstream media as well as new media platforms to have regular conversations with the rest of us citizens on matters of public interest. A growing number of modern democratic rulers prefer informal citizen engagement without protocol or pomposity. President Sirisena is not yet among them.

See my English essay which covers similar ground: Yahapalanaya at One: When will our leaders ‘walk the talk’? Groundviews.org, 4 January 2016

President Maithripala Sirisena (seated) launched Tell the President service on 8 January 2016 - Photo by Presidential Media Division
President Maithripala Sirisena (seated) launched Tell the President service on 8 January 2016 – Photo by Presidential Media Division

ජනාධිපති මෛත‍්‍රීපාල සිරිසේනගේ පදවි ප‍්‍රාප්තියේ ප‍්‍රථම සංවත්සරය යෙදුණු 2016 ජනවාරි 9 වනදා ජනපතිට කියන්න නම් නව සේවාව ඇරඹුණා.

තැපැල් පෙට්ටි අංක 123 වෙත යොමු කරන ලියුමක් හරහාත්, දුරකථන අංක 1919 හරහාත් ජනතාවට සිය ප‍්‍රශ්න හා ගැටලූ ඉදිරිපත් කළ හැකි බවයි මේ සේවය හඳුන්වා දෙමින් කියැවුණේ. එයට අමතරව ජනපතිගේ නිල වෙබ් අඩවියත් (http://tell.president.gov.lk/), ජංගම දුරකථන ඇප් එකක් හරහාත් විමසීම් හා පැමිණිලි යොමු කළ හැකියි.

මෙය හොඳ අරමුණකින් කරන උත්සාහයක්. ගාල්ලෙන් බිහි වූ දක්ෂ මාධ්‍යවේදියකු වන සජීව විජේවීරත් මෙයට සම්බන්ධයි. ‘යහපාලනයේදී ජනාධිපතිවරයා තනි නොකරමු’ යයි කියමින් තමන් මෙයට දායක වූ සැටි ගැන ඔහුගේ ෆේස්බුක් එකෙන් ගිය සතියේ කෙටි විස්තරයක් පළ කර තිබුණා.

යහපාලන රජයේ මහජන සන්නිවේදන පිළිවෙත් හා ක‍්‍රියාකලාපය ඇගැයීමකට ලක් කරන්නට මෙය හොඳ අවස්ථාවක් යයි මා සිතනවා.

යහපාලනයේ මොන අඩුපාඩු හා විසමතා තිබුණත් භාෂණ නිදහස හා ප‍්‍රකාශන නිදහස නම් අපට ලැබී තිබෙනවා. එහි ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙස අද අපට රටේ ජනපති හා අගමැති දෙපළත්, ඇමතිවරුනුත් නොබියව විවේචනය කළ හැකියි.

මේ නිදහස ගෙවි ගිය වසර පුරා මා රායෝගිකව අත්හදා බැලූවා. රටේ නායකයන් දෙපළ හේතු සහගතව හා කිසිදු දේශපාලන මතවාදී එල්බ ගැනීමකින් තොරව විවේචනය කිරීමට යළිත් හැකි වීම ඉතා වැදගත්.

එහෙත් නායකයන් පොදු අවකාශයේ කැරෙන විවේචන හා වෙනත් අදහස් පළ කිරීම්වලට සංවේදීද? ඔවුන් මේවා ගැන අවධානයෙන් සිටිනවාද? ඔවුන්ගේ කාර්යමණ්ඩල රටවැසියන්ගේ සිතුම් පැතුම් ගැන නිවැරදි ප‍්‍රතිශෝෂණයක් ජනපති හා අගමැති දෙපළට ලබා දෙනවාද?

යහපාලනයේ වසරක් ගෙවී ගියද මේවාට පිළිතුරු හරිහැටි පැහැදිලි නැහැ.

රටේ ජනපතිවරයා රටවැසියා සමග සන්නිවේදනය කරන සැටි මා කලෙක සිට අධ්‍යයනය කරනවා. සිරිසේන ජනපතිගේ සන්නිවේදන රටා මේ වන විට පැහැදිලියි.

සිරිසේනගේ මැතිවරණ ප‍්‍රකාශයේ (දෙසැම්බර් 2014) 62 වන පිටුවේ මෙසේද සඳහන් වනවා. ‘දියුණු වන සන්නිවේදන තාක්ෂණයත් සමාජ මාධ්‍යයන්හි ව්‍යාප්තියත්, සමාජ යහපතටම හේතු වන පරිදි කළමනාකරණය කර ගැනීම සඳහා මාධ්‍ය සංවර්ධන ප‍්‍රතිපත්තියත් බලගැන්වීමටද කටයුතු කරමි.’

ප‍්‍රතිපත්ති මට්ටමින් ඉදිරියට යාම අවශ්‍යයි. එහෙත් එයට සමාන්තරව ක‍්‍රියාවෙන් ද ආදර්ශයක් දීමට රටේ නායකයාට හැකියි.

රාජ්‍ය නායකයා සන්නිවේදනය කිරීම යනු හැම ජනමාධ්‍යකින්ම හැකි තාක් ඔහුගේ හෝ ඇයගේ ප‍්‍රතිරූපය පිම්බීම නොවෙයි. මේ අතිශය අදුරදර්ශී සම්ප‍්‍රදාය ඇරඹුණේ පේ‍්‍රමදාස ජනාධිපති කාලයේදීයි. රාජ්‍ය හා පෞද්ගලික මාධ්‍ය හරහා අනිවාර්යයෙන්ම දිනපතා ජනපති පුවත් ආවරණය කළ යුතුව තිබුණා. ඒ ගැන රටේ උපහාසාත්මක කතාද එකල පැතිරුණා. ඇත්තටම එය රටටම විහිලුවක් වුණා.

Cartoon by Gihan de Chickera, Daily Mirror
Cartoon by Gihan de Chickera, Daily Mirror

එයින් පසුව පත් වූ ජනාධිපතිවරුන් හා ඔවුන්ගේ සහචරයන් ද කළේ පේ‍්‍රමදාස මාවතේම යාමයි (විජේතුංග හැරෙන්නට). එහි අන්තයටම ගියේ මහින්ද රාජපක්ෂයි. මාධ් හරහා අධිආවරණය තුළින් තම නායකයාගේ අගය අඩු වන බව හා මහජන අපරසාදය වැඩි වන බව නායකයා වටා සිටින අය තේරුම් ගත්තේ නැහැ. නැතහොත් තාවකාලික ප‍්‍රමෝදයක් තකා නොදන්නා සේ සිටියා විය යුතුයි.

2015 නොවැම්බරයේ ජනාධිපති මාධ්‍ය ඒකකයේ කාර්ය මණ්ඩලය අමතා දේශනයක් කිරීමට මට ඇරයුම් කරනු ලැබුවා. එහිදී විවෘත හා විවේචනාත්මක මත දැක්වීමක් කරමින් මා උදක්ම ඉල්ලා සිටියේ ‘පේ‍්‍රමදාස ව්‍යාධියෙන්’ ජනාධිපති සිරිසේන රෝගී වීමට ඉඩ නොතබන ලෙසයි. එසේ වීමේ පෙරනිමිති මා දකින බවද කීවාග

රටේ නායකයා කුමක් කරන්නේද යන්න දැන ගැනීමට රටවැසියන්ට අයිතියක් තිබෙනවා. එහෙත් ඔහු සහභාගි වන හැම මුල්ගල තැබීම, විවෘත කිරීම, අමුත්තන් බැහැ දැකීම හා සෙසු කටයුතු ප‍්‍රධාන ධාරාවේ මුද්‍රිත හා විද්‍යුත් මාධ්‍ය හරහා ප‍්‍රචාරණය කිරීම අවශ්‍ය නැහැ.

ඕනෑම නම් ඒ සඳහා ජනාධිපති නිල වෙබ් අඩවිය යොදාගත හැකියි. එවිට (කැමති කෙනෙකුට කැමති විටෙක බලන්නට) තොරතුරු හෙළිදරව් කිරීම ඉහළ මට්ටමින් සිදු වෙතත් පත්තර කියවන, ටෙලිවිෂන් බලන ජනයාට ජනපති ගැන පුවත් කන්දරාවක් බලෙන් පැටවෙන්නේ නැහැ.

දිනපතාම සිල්ලර මට්ටමේ ජනපති පුවත් සියලූ මාධ්‍ය හරහා බෙදා නොහැර විටින් විට ජාතික මට්ටමෙන් වැදගත් නිමිති සඳහා පමණක් සියලූ මාධ්‍ය හරහා ජනයාට සමීප වුවොත් එහි අගය වැඩි වන බවත් මගේ කතාවේදි මා අවධාරණය කළා. එහෙත් මේ උපදෙස් පිළි ගත්තාද යන්න මට සැකයි. මාධ්‍ය මෛත‍්‍රීකරණය දිගටම සිදු වන බවක් පෙනෙන නිසා.

ජනාධිපතිවරයාගේ නව මාධ්‍ය භාවිතය ගැනත් මගේ විචාරයක් තිබෙනවා.

2015 ජනාධිපතිවරණයෙන් තේරී පත් වූ විගස සිරිසේන ජනපතිවරයා සමාජ මාධ්‍ය ජාල හරහා තමන්ට ලැබුණු ස්වේච්ඡා හා නොනිල සහයෝගයට ප‍්‍රසිද්ධියේ ස්තූති කළා.

එසේම රටේ ඉන්ටර්නෙට් භාවිත කරන පිරිස සමස්ත ජනගහනයෙන් 25%ක් වී, එය තව දුරටත් ටිකෙන් ටික වැඩි වන කාලයක තනතුරට පත් මේ ජනාපතිවරයාට මින් පෙර කිසිදු නායකයකුට නොතිබූ සන්නිවේදන අවස්ථාවක් උදා වී තිබෙනවා. එනම් සෙසු මාධ්‍යවලට සමාන්තරව නව මාධ්‍ය හරහා ද රටවැසියන් සමග සම්බන්ධ වීමටයි.

සෙසු මාධ්‍ය කිසිවකට වඩා නව මාධ්‍ය හරහා සංවාද කිරීමේ විභවය තිබෙනවා. එසේ කිරීමට ජනපතිට සැම විටම විවේක නැතත්, අඩුම තරමින් (කාර්ය මණ්ඩලය හරහා) සමාජ මාධ්‍යවල ජනයා මතු කරන අදහස් උදහස්වලට සවන් දිය හැකියි. වියදම් අධික ජනමත සමීක්ෂණ නිතර කරනු වෙනුවට බොහෝ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී රටවල නායකයන් දැන් කරන්නේ සමාජ මාධ්‍ය කතාබහ නිරීක්ෂණය කිරීමයි.

ජනපති සිරිසේන පදවි ප‍්‍රාප්තියෙන් පසු නිල ෆේස්බුක් හා ට්විටර් ගිණුම් ඇරඹුවා. ගෙවී ගිය වසර තුළ ඒවාට ඒකරාශී වූ ජන සංඛ්‍යාව වැඩි වී තිබෙනවා. 2015 මැද පමණ සිට ෆේස්බුක් වේදිකාව මත සිටින ලාංකික දේශපාලන චරිත අතරින් වැඩිම පිරිසක් එක් රැස්ව සිටින්නේ සිරිසේනගේ නිල ගිණුමටයි. (එතෙක් මුල් තැන සිටි මහින්ද රාජපක්ෂ දැන් දෙවැනි තැනට පත්වෙලා.)

සිරිසේන නිල ෆේස්බුක් ගිණුමෙන් කරන්නේ ඔහුගේ කතා, සුබපැතුම් හා උත්සව ඡායාරූප බෙදා හැරීම පමණයි. එහි එන පාඨකයන් සමග අන්තර් ක‍්‍රියා සිදුවන්නේ ඉතා අඩුවෙන්. එහෙත් මහින්ද රාජපක්ෂ නිල ෆේස්බුක් ගිණුම ඔහු තනතුරේ සිටින විටත්, ඉන් පසුවත් වඩා සංවාදශීලී ලෙසින් පවත්වා ගෙන යනවා.

සමාජ මාධ්‍ය සාර්ථකත්වය යනු හුදෙක් ගොඩ වැඩි කර ගැනීම නොවෙයි. එහි එන ජනයා සමග සාකච්ඡාමය ගනුදෙනු වැඩියෙන් කිරීමයි (engagement). සියයකට අධික ජනපති මාධ්‍ය ඒකක කාර්ය මණ්ඩලයේ දෙතුන් දෙනකු මෙයට කැප කිරීම වටිනවාග

ෆේස්බුක් හා ට්විටර් සමාජ මාධ්‍ය හරහා කලින් දැනුම් දෙන ලද නිශ්චිත කාලයක (පැය 2-3) මහජන ප‍්‍රශ්නවලට පිළිතුරු දීමේ සම්ප‍්‍රදායක් මතුව තිබෙනවා (FB/Twitter Q&A). මහින්ද රාජපක්ෂ මෙන්ම චම්පික රණවක වැනි ජ්‍යෙෂ්ඨ දේශපාලකයන්ද මෙය විටින් විට කරනවා. එහිදි ලැබෙන ප‍්‍රශ්න ගැන කිසිදු පාලනයක්/වාරණයක් කළ නොහැකි නමුත් තමන් කැමති ප‍්‍රශ්නවලට පමණක් තෝරා ගෙන කෙටියෙන් පිළිතුරු දිය හැකියි.

කණගාටුවට කරුණ වන්නේ ජනපති සිරිසේන හෝ අගමැති විකරමසිංහ වසරක් ගත වීත් කිසි විටෙක මෙබන්දක් නොකිරීමයි. සයිබර් අවකාශය හරහා රට වැසියන්ට මුහුණ දීමට ඇයි මෙතරම් පැකිලෙන්නේ?

Tell the President web banner
Tell the President web banner

‘ජනපතිට කියන්න’ සේවාවෙන් මේ අඩුපාඩු සපිරෙන්නේ නැහැ. එය ට්විටර් හා ෆේස්බුක් මෙන් විවෘත හා පාරදෘශ්‍ය වේදිකාවක් නොවෙයි.

සේවාව ඇරැඹුණු දවසේම රාජ්‍ය තොරතුරු සේවය දුරකථන අංක 1919 හරහා මා ප‍්‍රශ්නයක් යොමු කළා. එනම් මාධ්‍යවේදී ලසන්ත වික‍්‍රමතුංග ඝාතනයට ලක් වී එදිනට හරියටම වසර 7ක් පිරුණත්, යහපාලන පොරොන්දුවක් වූ එම අපරාධ විමර්ශනය කඩිනම් කිරීමට දැන් සිදු වන්නේ කුමක්ද යන්නයි.

මෙය පොදු උන්නතියට අදාළ ප‍්‍රශ්නයක්. මෙබඳු ප‍්‍රශ්න පොදු අවකාශයේ විවෘතව රාජ්‍ය නායකයන්ගෙන් ඇසිය හැකි නම් එහි වටිනාකම වැඩියි. එසේම මට ලැබෙන උත්තරය ද පොදු අවකාශයේ කාටත් කියවා ගත හැකි විවෘත එකක් විය හැකි නම් වඩාත් හොඳයි.

ජනපතිට කියන්න සේවය විවෘත ආණ්ඩුකරණයට (Open Government) තුඩු දෙන්නක් නොවන්නේ ඉහත කී සීමා නිසායි. මුල් පැය 24 තුළ ප‍්‍රතිචාර 3,000කට වඩා ලැබුණා යයි මාධ්‍ය වාර්තා කළත් ඒවා මොනවාද? කෙතරම් ඉක්මනින් ජනපති පිළිතුරු ලබා දෙනවාද යන්න දැනගත හැකි ක‍්‍රමයක් නැහැ.

සිවුමංසල කොලූගැටයා #246: තොරතුරු අයිතිය විවෘත ආණ්ඩුකරණයට මුල් පියවරයි

පෞද්ගලික ප‍්‍රශ්න, ආයාචනා හා පැමිණිලි යොමු කිරීමේදී සංවෘත ක‍්‍රමවේදයකුත්, පොදු ප‍්‍රශ්න සඳහා විවෘත ක‍්‍රමවේදයකුත් අවශ්‍යයි. මේ විවෘත ක‍්‍රමවේදයට කිසිදු අලූත් පරිශ‍්‍රමයක් දැරිය යුතු නැහැ. ජනාධිපතිවරයාගේ පවතින ෆේස්බුක් හා ට්විටර් නිල ගිණුම් හරහාම කළ හැකියි.

එවන් විවෘත සයිබර් සංවාදයක තවත් වැදගත්කමක් නම් මතු පරිශීලනය සඳහා වෙබ්ගතව සංරක්ෂණය වීමයි. කලින් කලට වචනය වෙනස් කරන දේශපාලකයන් මෙයට නොරිසි විය හැකි වුවත් ප‍්‍රතිපත්තිගරුක හා අවංක ජන නායකයකුට තමන් අද කියන දෙය ලබන සතියේ, ඉදිරි මාසයක හෝ වසරක කාටත් ලෙහෙසියෙන් බලා ගත හැකි පරිදි සංරක්ෂණය වීම ප‍්‍රශ්නයක් නොවෙයි.

ජනපතිට කියන්න සේවාව කිනම් රාමුවක් තුළ පවත්වා ගන්නවාද යන්න පැහැදිලි නැහැ. එහෙත් මේ හරහා යළිත් වරක් රටේ හැම මට්ටමේම ප‍්‍රශ්න ජනපතිවරයාට කේන්ද්‍ර වීමේ අවදානමක් ද තිබෙනවා.

හිටපු ජනපතිවරයා රටේ දෙපාර්තමේන්තු, අමාත්‍යාංශ හා සෙසු රාජ්‍ය ආයතන තන්ත‍්‍රය කොන්කර දැමීමේ හැම ප‍්‍රශ්නයක්ම විසඳන එකම ජගතා හා තීරකයා තමා පමණක් යන හැඟීම සමාජගත කරමින්. එය රාජ්‍ය පරිපාලනයට ඉතා අහිතකරයි.

විශේෂයෙන්ම 19 වන සංශෝධනයෙන් පසුව බලාත්මක කරන ලද ස්වාධීන කොමිසන් සභා ක‍්‍රියාත්මක වන පසුබිමෙක යළිත් අනවශ්‍ය ලෙස ජනපති-කේන්ද්‍රීය මහජන පැමිණිලි හා දුක් ගැනවිලි සම්ප‍්‍රදායක් ගොඩනැගීමට ඉඩ නොතැබිය යුතුයි.

එසේම රටවැසියන්ටත් මෙහි වගකීමක් තිබෙනවා. පත්වීම්, උසස්වීම්, වැටුප් වර්ධක, මාරුවීම්, විභාග ප‍්‍රතිඵල, පරිපාලන අක‍්‍රමිකතා ආදී බොහෝ කරුණු අරභයා නොවිසඳුණු ගැටලූ ඇති බව ඇත්තයි. එහෙත් මේ බොහොමයකට අදාළ පැමිණිලි හා පරීක්ෂණ ක‍්‍රමවේදයන් ඉමහත් මහජන මුදලකින් පවත්වා ගෙන යන බවත් අප දන්නවා. පවතින ක‍්‍රමවේදයන්ට යොමු නොවී හැම ප‍්‍රශ්නයම ජනපතිට කියන්න යාම ඔහුගේත්, රටේත් කාලය හා සම්පත් අපතේ යැවීමක්.

මේ අතර ජනපති නව මාධ්‍ය ගැන දක්වන ආකල්ප ගැනද යමක් කිව යුතුයි.

දෙසැම්බර් 27 වනදා අම්පාරේ රැස්වීමක් අමතමින් ජනපති සිරිසේන කළ සුචරිතවාදී කතාව සමාජ මාධ්‍යවල මහත් ආන්දෝලනයක් ඇති කළා. එන්රිකේ ගායකයාගේ දෙසැම්බර් 20 කොළඹ ප‍්‍රසංගයේ යම් පේ‍්‍රක්ෂක හැසිරීම් ගැන ජනපතිවරයා නොසතුට පළ කළ අතර එසේ කිරිමට ඔහුට පූර්ණ භාෂණ නිදහස තිබෙනවා. තමා කැමති මතයක් දැරීමට අන් සියලූ රටවැසියන්ට ඇති නිදහස එපමණින්ම ඔහුට ද තිබෙනවා.

එමෙන්ම රටේ නායකයා සමග ප‍්‍රසිද්ධියේ එකඟ නොවීමට හා ඔහු තරයේ විවේචනය කිරීමට ඒ හා සමාන අයිතියක් රටවැසියන් වන අප සතුයි. ජනපතිගේ මඩුවලිග කතාවට මාත් ඇතුළු සමාජ මාධ්‍ය භාවිත කරන බොහෝ දෙනෙකු විරෝධය දැක්වූවා.

‘අපේකම’ යන්න පටු ලෙසින් විග‍්‍රහ කිරීම ගැන මෙන්ම පුරාණ ලංකාවේ යොදා ගැනුණු, ශිෂ්ට සමාජයකට තව දුරටත් නොගැළපෙන ම්ලේච්ඡ දඬුවමක් (අඩු තරමින් කට වචනයෙන් හෝ) නිර්දේශ කිරීම ද අපේ විවේචනවලට හේතු වුණා.

President Sirisena of Sri Lanka lashes out at online critics claiming a plot to destroy him - Lankadeepa, 30 December 2015
President Sirisena of Sri Lanka lashes out at online critics claiming a plot to destroy him – Lankadeepa, 30 December 2015

මගේ වැටහීමට අනුව සංවාදය එතැනින් හමාර විය හැකිව තිබුණා. එහෙත් ලංකාදීප වාර්තාවකට අනුව දෙසැම්බර් 29 වනදා බත්තරමුල්ලේ කතාවක් කළ ජනාධිපතිවරයා නිවී යමින් තිබූ ප‍්‍රතිවිරෝධයට ඉන්දන එකතු කළා. වෙබ් අඩවි හෝ ෆේස්බුක් ඔස්සේ තමා ‘පොඩි පට්ටම් කිරීමට, අඹරා දැමීමට සහ නැති කිරීමට’ සමහරුන් කටයුතු කරන බවට චෝදනා කළා.

තමා වට කොට (වාචිකව) පහරදීමේ සංවිධානාත්මක ප‍්‍රයත්නයක් ඇතැයි යන උපකල්පනය මත රටේ නායකයා සැකමුසු මානසිකත්වයක් ගොඩ නගා ගනී නම් එය ඔහුටත්, රටටත් අහිතකරයි. සමාජ මාධ්‍ය තුළ දේශපාලන ප‍්‍රතිවාදීන් ද සිටිය හැකි නමුත් මා දන්නා තරමට එබඳු සංවිධානාත්මක ප‍්‍රයත්නයක් නැහැ.

එහෙත් එක් පැහැදිලි සත්යයක් තිබෙනවාග සමාජ මාධ් විශේෂයෙනුත්, වෙබ් අවකාශය පොදුවේත් ගරුසරු නොකරන තැනක්. අධිපතිවාදයන්ට හා උද්දච්චකමට නොකැමැති පිරිස එහි වැඩියි.

උදාහරණයකට වෙනත් මාධ්‍යවල තවමත් යෙදෙන තුමා හා තුමිය ආදිය එහි අදාළ නැහැ. හොඳ දෙයට සයිබර් අත්පොළසන් නාදයත් (එනම් දිගින් දිගටම ෂෙයාර් වීම් සහ ලයික් වීම) මෙන්ම අධිපතිවාදී හෝ පණ්ඩිත කථාවලට සයිබර් හූවත් මතුව එනවා. මඩුවලිග කථාවට ලැබුණේ දෙවැන්නයිග

හිමිකරුවන් නැති, කතුවරුන් නැති සමාජ මාධ්‍ය (වෙනත් මාධ්‍ය මෙන්) රාජ්‍ය බලය යොදා මෙල්ල කරන්නට බැහැ. හැකි එකම දෙය සීරුවෙන්, සුහදව හා සහයෝගීතාවෙන් එහි ගැවසෙන පිරිස සමග ගනුදෙනු කිරීමයි.

සමාජ මාධ්‍යවල ද උදව්වෙන් තනතුරට ආ සිරිසේන ජනාධිපතිවරයාට ඒ හරහා රටවැසියන් සමග හරවත් හා මිත‍්‍රශීලී සංවාදයකට යාමට තවමත් ඉඩ තිබෙනවා. දෙවැනි වසරේවත් ඔහු එය කරනු ඇතැයි අපි පතමු!

මාධ්‍යය කුමක් වුවත් රටවැසි අපට සවන් දෙනල අප සමග සුහදව කථා කරන හා අපට බණ නොකියන නූතන නායකයකු ඕනෑ!

See also:

4 January 2015: සිවුමංසල කොලූගැටයා #201: ශ‍්‍රී ලංකාවේ අරාබි වසන්තයක් හට ගත හැකිද?

11 January 2015: සිවුමංසල කොලූගැටයා #202: 2015 ජනාධිපතිවරණයේ සන්නිවේදන පාඩම්

18 January 2015: සිවුමංසල කොලූගැටයා #203: මෛත‍්‍රීගේ මැන්ඩෙලා මොහොත!

15 January 2014: සිවුමංසල කොලූගැටයා #160: දේශපාලන සන්නිවේදනයෙ ටෙලිවිෂන් සාධකය

සිවුමංසල කොලූගැටයා #252: ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ඩිජිටල් මුහුණුවර හා ජනවාරි 8 පෙරළියේ ඉතිරි අභියෝග

"For only the second time in my life, I voted for a winning candidate on 8 Jan 2015. I now keep insisting that be delivers on his promises." - Nalaka Gunwardene
“For only the second time in my life, I voted for a winning candidate on 8 Jan 2015. I now keep insisting that Maithripala Sirisena delivers on his promises.” – Nalaka Gunwardene, blogger and tweep

At Sri Lanka’s seventh presidential election, held on 8 January 2015, we citizens sent the despotic Rajapaksa regime home. Contrary to some assertions, it was an entirely a home-grown, non-violent and democratic process. An impressive 81.52% of registered voters (or 12.26 million persons) took part in choosing our next head of state and head of government: Maithripala Sirisena.

It was also Sri Lanka’s first national level election where smartphones and social media played a key role and probably made a difference in the outcome. During the weeks running up to 8 January, hundreds of thousands of Lankans from all walks of life used social media to vent their frustrations, lampoon politicians, demand clarity on election manifestos, or simply share hopes for a better future.

As I documented shortly afterwards, most of us were not supporting any political party or candidate. We were just fed up with nearly a decade of mega-corruption, nepotism and malgovernance. Our scattered and disjointed protests – both online and offline – added up to just enough momentum to defeat the strongman Mahinda Rajapaksa. Just weeks earlier, he had appeared totally invincible.

Thus began the era of yaha-palanaya or good governance.

In real life, democracy is a work in progress and good governance, an arduous journey. In this week’s Ravaya column (appearing in issue of 10 January 2016), I argue that voting in two key elections during 2015 (including Parliamtnary Election held on 17 August) was the easy part. We citizens now have to be vigilant and stay engaged with the government to ensure that our politicians actually walk their talk.

Here, we can strategically use social media among other advocacy methods and tools.

See my English essay which covers similar ground: Yahapalanaya at One: When will our leaders ‘walk the talk’? Groundviews.org, 4 January 2016

මීට වසරකට පෙර තීරණාත්මක මැතිවරණයක් අබිමුඛ්හාව නාලක ගුණවර්ධන සමාජ මාධ්‍ය හරහා බෙදාගත් 2015 අවුරුදු පැතුම
මීට වසරකට පෙර තීරණාත්මක මැතිවරණයක් අබිමුඛ්හාව නාලක ගුණවර්ධන සමාජ මාධ්‍ය හරහා බෙදාගත් 2015 අවුරුදු පැතුම

ජනාධිපතිවරණයට දින කීපයකට පෙර 2015 ජනවාරි 1 වනදා මගේ සමාජ මාධ්‍ය ගිණුම් හරහා එළැඹෙන වසරට මගේ පැතුම රූප-වචන මිශි‍්‍රත මීම් (meme) එකක ස්වරූපයෙන් මුදා හැරියා. එහි කියැවුණේ 2015 මගේ පැතුම: යටත් වැසියකු නොවන නිදහස් පුරවැසියෙක්!

2015 ජනවාරි 8 වනදා උදෙන්ම ගොස් මා ඡන්දය දුන්නේ මෛතී‍්‍රපාල සිරිසේන නම් මැතිවරණ අපේක්ෂකයාට නොවෙයි. ඔහු සංකේතවත් කළ පරමාදර්ශී යහපාලන සංකල්පයටයි. දේශපාලනයේදී පුද්ගලයින්ට වඩා සංකල්ප වටිනා බව කලක් ගත වී හෝ මා තේරුම් ගෙන සිටිනවා.

යහපාලනයේ ජයග‍්‍රහණයෙන් මා ප‍්‍රමෝදයට පත් වූයේ කිසිදා සිරිසේනගේ හෝ වෙනත් කිසිදු දේශපාලන පක්ෂයක හෝ හිතවතකු නොවූ ස්වාධීන පුරවැසියකු හැටියටයි.

ජනවාරි 9 වන දා සිට සාපේක්ෂව වඩා නිදහස් හා මානව හිමිකම් ගරු කරන වාතාවරණයක ජීවත්වීමේ අවකාශය ලක්වැසියන්ට උදා වූ බව කිව යුතුයි. බියෙන් තොරව රටේ නායකයා හා සෙසු පාලක පිරිස නිර්දය ලෙස විවේචනය කිරීමේ හැකියාව 2015 වසර පුරා මා රායෝගිකව අත්හදා බැලුවා. රටේ නායකයා යහපත් දෙයක් කළ විට එය පසසන්නත්, වැරදි දෙයක් කළ විට එය විවේචනය කරන්නත් හැකි පසුබිමක් යළි උදා වීම ලොකු දෙයක්.

එහෙත් අප හමුවේ තවමත් අභියෝග රැසක් ඉතිරිව තිබෙනවා.

එයින් එකක් නම් ජනවාරි 8 මැතිවරණ ප්‍රතිඵලය පිළිගන්නට සමහරුන් නොකැමැති වීමයි. ඒ ගැන විවිධ කුමන්ත්‍රණ තර්ක මතු වනවා. විපක්ෂයේ පොදු අපේක්ෂක මෛතී‍්‍රපාල සිරිසේනගේ ජයග‍්‍රහණය පිටුපස අදිසි හස්තයක් නැතහොත් ජාත්‍යන්තර බලපෑමක් කි‍්‍රයාත්මක වූවා ද? එය මෙරට අභ්‍යන්තර කටයුතුවලට ඇඟිලි ගැසීමේ මහා “ජාත්‍යන්තර කුමන්ත‍්‍රණයක” කොටසක්ද? මෙවන් ප‍්‍රශ්න වසරක් ගත වීත් තවමත් සමහරුන්ගේ මනසේ සැරිසරන බව පෙනෙනවා.

මෙය විග්‍රහ කරන්න මා එක්තරා උපමිතියක් යොදා ගන්නට කැමතියි.

අනුරාධපුරයේ හා පොළොන්නරුවේ හමු වන මහා දාගැබ් පුරාණ ලෝකයේ දැවැන්ත ඉදිකිරීම් අතරට ගැනෙනවා. ඒවායේ වාස්තු විද්‍යාත්මක හා ඉංජිනේරුමය නිමාව අපේ පැරැන්නන්ගේ විද්‍යා හා තාක්ෂණය හැකියාවන්ට මනා උදාහරණයි.

අනුරාධපුරයේ පිහිටි මිරිසවැටිය, රුවන්වැලි සෑය හා ජේතවනය යන මහා දාගැබ් තුන දිශා පිහිටුවීමේදී හා ඉදි කිරීමේදී පිටසක්වල බුද්ධිමත් ජීවීන්ගේ සහාය ලැබී ඇතැයි 1997දී ලාංකිකයකු ලියූ පොතකින් අසාමාන්‍ය තර්කයක් මතු කරනු ලැබුවා (Alien Mysteries in Sri Lanka & Egypt, by Mihindukulasuriya Susantha Fernando, 1997). ඊජිප්තුවේ මහා පිරමීඩ හා අපේ මහා දාගැබ් සසඳමින් ලියා ඇති මේ පොත විද්‍යාත්මක සාධක හා තර්කවලට වඩා පරිකල්පනය හා විශ්වාස මත පදනම් වූවක්.

එම පොත ගැන මගේ ප්‍රතිචාරය වූයේ මෙයයි. “ඕනෑම ඓතිහාසික හෝ කාලීන හෝ කරුණක් ගැන තමන් රිසි ලෙසින් ප‍්‍රතිවිග‍්‍රහ කිරීමේ අයිතිය විවෘත සමාජයක තිබිය යුතුයි. එසේම එවන් විග‍්‍රහයන් සංවාදයට ලක් විය යුතුයි. එසේ නමුත් අපේ මහා දාගැබ් තැනීමට පිටසක්වල ජීවීන්ගේ සහාය ලැබුණා යන කල්පිතයේ යටි අරුත එවැනි හපන්කම් අපේ ඇත්තන්ට තනිවම කළ නොහැකි වූ බවද?”

ඈත හෝ මෑත ඉතිහාසය ගැන ෆැන්ටසි ආකාරයේ කල්පිත හෝ කුමන්ත‍්‍රණ කථා මතු කරන විට බෙහෙවින් ප‍්‍රවේශම් විය යුතු බවට මෙය හොඳ උදාහරණයක්.

2015 ජනවරි 8 වනදා සිදු වූ දේශපාලන බල සංක‍්‍රාන්තිය ගැන පරාජිතයන් හා ඔවුන්ගේ අනුගාමිකයන් මතු කරන විග‍්‍රහයන් අභව්‍යයි.

එදා මෙරට සිදු වූයේ මෑත ඉතිහාසයේ සාපේක්ෂව වඩා සාමකාමී මැතිවරණය හරහා ඡන්දදායකයන් විසින් නව ජනාධිපතිවරයකු තෝරා ගැනීමයි. ලියාපදිංචි ඡන්දදායකයන්ගෙන් 81.52%ක් (එනම් 12,264,377ක්) ඡන්දය ප‍්‍රකාශ කළා. නිදහස් හා සාධාරණ මැතිවරණයක් පැවැත්වීමට මැතිවරණ කොමසාරිස්වරයා හා කාර්ය මණ්ඩලය වග බලා ගත්තා.

මැතිවරණ කැම්පේන් කාලය තුළ බලයේ සිටි ජනාධිපතිවරයාගේ වාසියට රාජ්‍ය මාධ්‍ය හා රාජ්‍ය සම්පත් අනිසි ලෙස යොදා ගත් නමුත් අවසානයේදී තීරකයන් වූයේ ඡන්දදායක අපියි. වැඩි ඡන්ද 449,072කින් විපක්ෂයේ පොදු අපේක්ෂකයා ජය ගත්තේ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයේ සැබෑ කි‍්‍රයාකාරීත්වය සංකේතවත් කරමින්.

අපේ මැතිවරණ නිලධාරීන් මහත් ආයාසයෙන් පැවැත් වූ මැතිවරණයකින් අපේ ඡන්දදායකයන් බහුතරයකගේ රහසිතගව රකාශ ඡන්දවල සමුච්චිත රතිඵලය ලෙස සාමකාමී බල සංකරාන්තියක් සිදු කිරීමේ සම්පූර්ණ ගෞරවය හිමි වන්නේ අපටමයි.

එය රටින පිටත සිටින කුමන හෝ බලවේගයකට පැවරීමට තැත් කිරීම අපේ ඡන්දදායකයින්ට, මැතිවරණ යාන්ත‍්‍රණයට හා සමස්ත ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයට කරන නිග‍්‍රහයක්. පටු අරමුණු තකා උඩ බලාගෙන කෙළ ගැසීමක්.

මැතිවරණයේ ප‍්‍රතිඵලය ගැන සමහරුන් ප‍්‍රමෝදයට පත්වූ අතර, තවත් සමහරුන් කණගාටුවට පත් වූවා. එය ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයේ ස්වභාවයයි. අපේ පෞද්ගලික රුචි අරුචිකම් කුමක් වුවත් එම කි‍්‍රයාදාමය හා ප‍්‍රතිඵලය අවතක්සේරු කිරීම හෝ ගැරහීමට ලක් කිරීම අනුවණකාරී වැඩක්.

ජනාධිපතිවරණයට පසුදා නාලක ගුණවර්ධන කඩිමුඩියේ නිමවා සමාජමාධ්‍යවලට මුදා හැරි මීමය - සිය ගණනින් ෂෙයාර් කරන ලදී
ජනාධිපතිවරණයට පසුදා නාලක ගුණවර්ධන කඩිමුඩියේ නිමවා සමාජමාධ්‍යවලට මුදා හැරි මීමය – සිය ගණනින් ෂෙයාර් කරන ලදී

 

ජයග‍්‍රාහකයාගේ වැඩි ඡන්ද 449,072ට දායක වූ සාධක ගැන ද විවාදයක් තිබෙනවා.

රාජපක්ෂ පාලනය යටතේ පැවති දශකයක පමණ කාලය තුළ රටේ සිදු වූ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයේ ගරා වැටීම ගැන කලකිරීමට පත් සිංහල මධ්‍යම පාන්තිකයක්ගෙන් කොටසක් වෙනසක් සඳහා ඡන්දය ප‍්‍රකාශ කළ බව එක් මතයක්. මාන්නාධික පාලකයකුගේ යටත් වැසියන් ලෙස නොව නිවහල් පුරවැසියන් ලෙස යළිත් විසීමට අපට ඕනෑ වුණා.

එසේම පසුගිය පාලන සමයේ නිතර අවමානයට හා වෙනස්කම්වලට ලක් වූ සුළුජාතීන් හා ආගමික සුළුතරයන් අතර සමහරෙක් ද පැවති පාලනය වෙනස් කිරීමට ඡන්දය දුන්නා යයි අනුමාන කළ හැකියි.

මෙයට අමතරව එතරම් අවධානයට ලක් නොවූ සාධකයක් මා දකිනවා. ජනවාරි 8 වනදා ජනාධිපතිවරණයට ලියාපදිංචි ඡන්දදායකයන් 15,044,490ක් සිටියා. මේ අතර මෑතදී වයස 18 පසු කිරීම නිසා ජීවිතයේ මුල් වතාවට ඡන්දය දැමීමේ වරම ලද තරුණ තරුණියන් මිලියනයක් පමණ ද සිටියා.

මේ පිරිසේ බොහෝ දෙනෙකු ජංගම දුරකථන භාවිත කරන, ස්මාට්ෆෝන් හරහා ඉන්ටර්නෙට් සම්බන්ද වන අයයි. (ඉන්ටර්නෙට් තව දුරටත් ටික දෙනෙකුට සීමා වූ නාගරික වරප‍්‍රසාදයක් නොවෙයි.) ඉන්ටර්නෙට් හා සමාජ මාධ්‍ය ජාල (විශේෂයෙන් ම ෆේස්බුක්, ට්විටර් හා යූටියුබ්) හරහා මැතිවරණ සමයේ බොහෝ නොනිල තොරතුරු ගලා ගියා. සංවාද සිදු කෙරුණා.

මේ හරහා තරුණ ඡන්දවලට යම් බලපෑමක් සිදු කරන්නට ඇතැයි මා සිතනවා. මෙය ආසියානු කලාපයේ වෙනත් රටවල සමාජ මාධ්‍ය හා මැතිවරණ කි‍්‍රයාදාමයන්ට සමකළ හැකියි.

ජනවාරි 8 වනදා සිදුවූ සාමකාමී හා ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී ආණ්ඩු පෙරළියට වෙබ්ගත සමාජ මාධ්‍යයද සැළකිය යුතු මට්ටමින් දායක වූ බව ජනාධිපති වීමෙන් ටික දිනකට පසු මෛතී‍්‍රපාල සිරිසේන කියා සිටියා. ජනාධිපතිවරණයේ සන්නිවේදන කි‍්‍රයාදාමයන් ගැන කළ විග‍්‍රහයකදී මා එයට හේතු වූ සාධක විස්තරාත්මකව සාකච්ඡා කළා. [කියවන්න: Was #PresPollSL 2015 Sri Lanka’s first Cyber Election? By Nalaka Gunawardene. Groundviews.org, 13 January 2015].

සැකෙවින් කිව හොත් ප‍්‍රධාන ප‍්‍රවාහයේ මාධ්‍ය හරහා මුදල් ගෙවා හෝ මැතිවරණ ප‍්‍රචාරණය කිරීමට විපක්ෂයේ පොදු අපේක්ෂකයාට තිබුණේ සීමිත සම්පත් හා හැකියාවක්. බලයේ සිටි නායකයාට මෙන් ව්‍යාපාරික අනුග‍්‍රහය ලැබීමට හෝ රාජ්‍ය මාධ්‍ය අයථා ලෙස භාවිතයට හෝ හැකි වූයේ නැහැ.

මේ පසුබිම තුළ සිරිසේනගේ යහපාලන මැතිවරණ පණිවුඩ සමාජගත කිරීමට ප‍්‍රබලව දායක වූයේ (නිල මැතිවරණ ව්‍යාපාරයට කිසිසේත් සම්බන්ධ නොවූ) ස්වේච්ඡාවෙන් පෙරට ආ ඩිජිටල් හැකියාවන් තිබූ නිර්මාණශීලී තරුණ තරුණියන් පිරිසක්.

ඔවුන් සමාජ මාධ්‍යවලට හා වෙනත් වෙබ් අඩවිවලට මුදා හැරි කෙටි පණිඩුව, හාස්‍යජනක රූපමය පණිවුඩ (මීම්) හා වෙනත් අන්තර්ගතයන් ඉක්මණින් වෙබ් භාවිත කරන්නන් අතර සංසරණය වුණා. එතැනින් නොනැවතී සෙසු ජන සමාජයට ද කාන්දු වී පැතිරුණා.

මේ මගේ නිරීක්ෂණ පමණක් නොවෙයි. එය ගැන අවධානයෙන් සිටි තවත් අයගේ ද පිළිගැනීමයි. මට අමතරව රංග කලන්සූරිය හා අජිත් පැරකුම් ජයසිංහ වැන්නවුන් ද මේ සයිබර් සාධකය තහවුරු කරමින් ගෙවී ගිය වසරේ ලියා තිබෙනවා.

ජනවාරි 8 වනදා බහුතරයක් ලක්වැසි ඡන්දදායකයින් විසින් විවර කර ගත් යහපාලන අවකාශය, අගෝස්තු 17 වනදා පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයේදී යළිත් තහවුරු කරනු ලැබුවා.

එහෙත් පුරවැසි අපේ වගකීම එතැනින් හමාර වී නැහැ. යහපාලනය අයාලේ යන්නට, බඩගෝස්තරවාදයට නතු වන්නට බොහෝ ඉඩ තිබෙනවා. මේ අවදානම අවම කර ගත හැක්කේ අප දිගටම ආණ්ඩුකරණ කි‍්‍රයාදාමයේ සකි‍්‍රය කොටස්කරුවන් ලෙස සිටිය හොත් පමණයි.

කියන කොට එහෙමයි කරන කොට මෙහෙමයි! යහපාලනයේ කයිය හා කෙරුවාව අතර මහා හිදැසක්!
කියන කොට එහෙමයි, කරන කොට මෙහෙමයි! යහපාලනයේ කයිය හා කෙරුවාව අතර මහා හිදැසක්!

මැතිවරණ අතරතුර කාලයේ දේශපාලනය හා ආණ්ඩුකරණය (politics and governance) එම කාර්යයේ පූර්ණකාලීනව නිරතවන දේශපාලකයන් පිරිසකට පවරා අපේ වැඩක් බලාගෙන ඔහේ ඉන්නට ඉඩක් අපට නැහැ. දශක ගණනක් එසේ කිරීමේ බරපතල විපාක අප දැන් අත් විඳිනවා.

තොරතුරු තාක්ෂණයෙන් ජවය ලබන හා ඒකරාශී වන තරුණ පුරවැසියන් තව දුරටත් පාලකයන්ට රිසි පරිදි “අමන පාලනයක්” ගෙන යාමට ඉඩ නොදෙනු ඇති. බොහෝ ගතානුගතික දේශපාලකයන් නව සන්නිවේදන තාක්ෂණයන්ට හා සමාජ මාධ්‍යවලට බිය වන්නේ ද මේ නිසායි! මෙතෙක් කල් කළ සටකපටකම් දිගටම කිරීම අසීරු වන බැවින්.

25 August 2015: සිවුමංසල කොලූගැටයා #233: ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය නවීකරණය කරන සමාජයීය වගවීම

අඩ සියවසකට වැඩි කාලයක් (1956 – 2008) ශී‍්‍ර ලංකාවේ පදිංචිව සිටි, විද්‍යා ලේඛක හා අනාගතවේදී ශී‍්‍රමත් ආතර් සී ක්ලාක්ගේ අදහස් කිහිපයක් සිහිපත් කිරීම වැදගත්.

ඔහු අවසන් වරට මෙරට ප‍්‍රකාශනයක් සමග දීර්ඝ සම්මුඛ සාකච්ඡාවක් කළේ 2005 මුලදී. සුනාමියෙන් සති කිහිපයකට පසු LMD ව්‍යාපාරික සඟරාව සමග කළ ඒ සංවාදය අතරතුර මෙරටට උචිත ආණ්ඩුකරණයක් ගැනත් කථා කළා.

රටේ අවශ්‍යතාවලට ගැළපෙන හොඳම පාලන ක‍්‍රමය කුමක්දැයි ඔහුගෙන් ඇසූ විට දුන් පිළිතුර මෙයයි.

රජාතන්තරවාදය හොඳයි හා නරකයි යන තර්ක දෙකම අපට නිතර අසන්නට ලැබෙනවා. රජාතන්තරවාදය පරිපූර්ණ නැහැ. එය යාවත්කාලීන කිරීම හා රටේ හැටියට යම් තරමකට හැඩගස්වා ගැනීම අවශ්යයි. එසේම සියවස් ගණනක් පැවත රජාතාන්තිරක සම්ප්‍රදායන් නූතන තාක්ෂණයන්ගේ පිහිටෙන් වඩාත් දියුණු තියුණු කළ හැකියි.

 “සීඝරයෙන් ගෝලීයකරණය වන අපේ ලෝකයේ දුගී බව පිටු දැකීමට හා සියලූ ජනයාගේ ජීවන මට්ටම් නඟා සිටුවීමට නම් රාජ් තන්තරයේ නිසි වගකීම සහ වගවීම අවශ්යයි. එය මධ්යම, පළාත් හා පළාත් පාලන යන සියලූ මට්ටම්වල සිදුවිය යුතුයි.

 “මෙය සාක්ෂාත් කර ගත හැක්කේ පුරවැසියන් මැතිවරණවල ඡන්දය දීමෙන් හා කලින් කලට ආණ්ඩු මාරු කිරීමෙන් නොනැවතී දිගටම රජයන් හා ජනතා නියෝජිතයන් සමග ගණුදෙනුවක යෙදීමෙන්. මෙයට සමාජයීය වගවීම (social accountability) යයි කියනවා.

 “තොරතුරු හා සන්නිවේදන තාක්ෂණයන් ශූර ලෙස යොදා ගනිමින්. දත්ත හා සාක්ෂි මත පදනම් වී ආණ්ඩුකරණය විචාරයට ලක් කිරීමට අද පුරවැසියන්ට හැකියාව තිබෙනවා. මීට පෙර පරම්පරාවල ආවේගශීලීව හෝ හුදු දේශපාලන මතවාද මත පමණක් උද්ඝෝෂණ කළ පුරවැසියන්ට දැන් ඊට වඩා හරවත්ව හා ඉලක්කගතව රාජ් තන්තරය විවේචනය කළ හැකියි.

 “මහජන මුදල් භාවිතය, රාජ් ආයතනවල අකාර්යක්ෂමතා, දූෂණ, වංචා හා බොරු ප්රෝඩා ගැන සූක්ෂම ලෙස ගවේෂණය කිරීමට හා තමා සොයා ගන්නා දේ ඉක්මණින් වෙබ් ගත කිරීමට අද ඩිජිටල් තාක්ෂණයෙන් සන්නද්ධ වූ පුරවැසියන්ට හැකියි. මේ නව හැකියාවන් හරහා යහපත් ආණ්ඩුකරණයට සියලූ දේශපාලකයන්ට හා රාජ් නිලධාරීන්ට බල කිරීමේ විභවය ජනතාවට ලැබෙනවා. මේ බලය නිසි ලෙස භාවිත කිරීමට අප උත්සුක විය යුතුයි.

Arthur C Clarke's remarks on ICTs and good governance, made in 2005
Arthur C Clarke’s remarks on ICTs and good governance, made in 2005

2008 මාර්තුවේ අප අතරින් නික්ම යන තුරුම ක්ලාක් නිතර කීවේ මේ නව සියවසේ ප‍්‍රබලම අවිය හා වටිනාම ඉන්ධනය වන්නේ තොරතුරු හා දැනුම බවයි. (තොරතුරුවලට සමාජයීය අගයක් එකතු කළ විට එය දැනුම බවට පත් වනවා.)

See also:
4 January 2015: සිවුමංසල කොලූගැටයා #201: ශ‍්‍රී ලංකාවේ අරාබි වසන්තයක් හට ගත හැකිද?

11 January 2015: සිවුමංසල කොලූගැටයා #202: 2015 ජනාධිපතිවරණයේ සන්නිවේදන පාඩම්

18 January 2015: සිවුමංසල කොලූගැටයා #203: මෛත‍්‍රීගේ මැන්ඩෙලා මොහොත!

 

My Wish for 2016: For an Open Society engaged with the world!

Here are my wishes for 2016, shared on Facebook and Twitter as home-made web memes.

I wish for a truly OPEN SOCIETY in ‪Sri Lanka in 2016
where good ideas flow freely,
public debate is informed, wide-ranging and courteous
and there are no Sacred Cows!

Let’s make it so! The power is with each and every one of us.

And here is the Sinhala language version:

හරබර අදහස් නිදහසේ ගලා යන,
පුළුල් හා ආචාරශීලී සංවාද නිරතුරු සිදුවන
අධිපතිවාදයන් හා හණමිටි ආකල්ප පිටු දකින
විවෘත ලක් සමාජයක් 2016 බිහි කරමු!

Nalaka Gunawardene's New Year Wish for 2016
Nalaka Gunawardene’s New Year Wish for 2016

 

On New Year’s eve, I shared this timeless quote of Mahatma Gandhi, which I felt was relevant for raging debates in Sri Lanka on what constitutes ‘our culture’ and how best to preserve it.

Mahatma Gandhi on the value of open, inclusive and multicultural societies
Mahatma Gandhi on the value of open, inclusive and multicultural societies

 

And here is how I rendered it into Sinhala language:

මගේ නිවස වටා සැම අතින් පවුරු බැඳ,

එහි කවුළු සියල්ල වසා දමන්නට මා කොහෙත්ම කැමති නැහැ.

ලොව නොයෙකුත් සංස්කෘතීන්ගේ ආභාෂ ප්රවාහයන්

මනිවසේ නිදහසේ සංසරණය වීම මට අවශ්යයි.

එහෙත් කිසිවකින් මා පෙරළා දමන්නට නම් මා ඉඩ දෙන්නේ නැහැ.

Mahatma Gandhi on the value of open, inclusive and multicultural societies - translated by Nalaka Gunawardene
Mahatma Gandhi on the value of open, inclusive and multicultural societies – translated by Nalaka Gunawardene