When Worlds Collide #89: Our Long Road to Cleaner and Safer Cities…

When Worlds Collide, by Nalaka Gunawardene

Text of my ‘When Worlds Collide’ column published in Ceylon Today Sunday broadsheet newspaper on 27 October 2013

Indian environmental activist Sunita Narain was seriously injured while cycling in New Delhi last Sunday, October 20.

She was hit by a car while on her daily cycling run near Delhi’s All India Institute of Medical Sciences. She suffered fractures on both her arms and her nose, and underwent nine hours of surgery. She is currently recovering. The car had fled without stopping.

This news was particularly shocking as Sunita is an old friend — and alarming because she has been at the forefront calling for safer and healthier cities in South Asia.

“Cyclists in Indian cities are being edged out systematically to make way for cars – sometimes literally so,” said a statement from the Centre for Science and Environment (CSE), the independent research and advocacy group that Sunita heads.

Sunita…

View original post 1,140 more words

සිවුමංසල කොලූගැටයා #140: ජාතියට වස කවන්නෝ කවරහු ද?

In this week’s Ravaya column (in Sinhala), I discuss the public health implications of rising levels of pesticide residues in our food. I cite research by the Hector Kobbekaduwa Agrarian Research and Training Institute (HARTI) on pesticide use habits of upcountry vegetable and potato farmers, which makes alarming reading.

Among other things, researchers found that up to a quarter of surveyed farmers grow some chemicals-free vegetables their own use! So this is not a matter of ignorance, but willful poisoning of the unsuspecting consumer.

I covered similar ground in English on 11 Aug 2013: When Worlds Collide #78: Homicide by Pesticides: Can we escape?

Generic photo courtesy - Rice & Curry Blog
Generic photo courtesy – Rice & Curry Blog

ජාතික විසවීම් වැළැක්වීමේ සතිය ලෙස ඔක්තෝබර් 28 – නොවැම්බර් 3 කාලය සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශය විසින් ප‍්‍රකාශයට පත් කොට තිබෙනවා.

විසවීම් ප‍්‍රධාන වශයෙන් දෙආකාරයි. දැනුවත්ව හා  ඕනෑකමින් (සියදිවි හානි කර ගැනීමේ අරමුණින්) මාරාන්තික විස ශරීරගත කර ගන්නා අය සිටිනවා. එය මානුෂික මෙන් ම සමාජ විද්‍යාත්මක ප‍්‍රශ්නයක්.

දෙවැනි ආකාරය නම් නොදැනුවත්ව හා නිරායාසයෙන් විසවීම් නිසා රෝගී වීම හෝ මිය යාම. මෙහිදී විසවීමේ ප‍්‍රතිඵල ඉක්මනින් මතු විය හැකියි. නැතිනම් සුඵ මට්ටමේ විසවීම් කලක් තිස්සේ ශරීරය තුළ එකතුවීමෙන් කල් යාමේදී නිදන්ගත රෝගාබාධ හටගත හැකියි.

නූතන සමාජයේ විවිධ අවශ්‍යතා හා පහසුකම් සඳහා අප භාවිතා කරන එදිනෙදා රසායන ද්‍රව්‍ය සමහරක් මෙසේ සුඵ පරිමාවෙන් ශරීරගත වීමේ විපාක ගැන දැන් වඩාත් අවධානය යොමු කැරෙනවා. මේවායේ අහිතකර විපාක මතුවන්නට වසර හෝ දශක ගණනක් ගත වන බැවින් එය ප‍්‍රවෘත්ති වාර්තාකරණයට හසු වන්නේ නැහැ.

එමෙන්ම හේතුකාරකය හා ප‍්‍රතිඵලය අතර සෘජු සබඳතාවක් සැම විට තහවුරු කරන්නට ද බැහැ. (මානව දේහය එකවිට බහු විධ බලපෑම්වලට ලක් වන නිසා.) එක් වරම විසවීමක් නොපෙනෙන නිසා හේතු කාරකය සොයා ගැනීම වෛද්‍යවරුන්ට පවා අසීරුයි.

ගොවිතැනේදී රසායනික පොහොර හා පලිබෝධ නාශක අනිසි හා අධික ලෙස භාවිතා කිරීමෙන් ඒවායේ ශෙෂයන් (agrochemical residues) අපේ ආහාර හා බොන ජලයට ද එකතු වන බව දැන් අප දන්නවා. මේ ශෙෂයන් ශරීරගත වීමෙන් එක්වර රෝගීවීමක් නොපෙනුනත් කලක් තිස්සේ පටකවල තැන්පත් වීමෙන් ශරීර පද්ධතිවලට හානි විය හැකියි. ඇතැම් ආකාරයේ පිළිකා ඇති කිරීමට ද මේ ශෙෂයන් දායක විය හැකියි.

ශරීරය තුළ ටිකෙන් ටික රසායනික සංචිත වීම Bio-accumulation ලෙස විද්‍යාත්මකව හඳුන්වනවා. සිංහලෙන් ජෛවීය රාශිභූත වීම යයි කිව හැකියි.

පාරිසරික විද්‍යාඥ ආචාර්ය රනිල් සේනානායක මේ ගැන කලක සිට මහජන අවධානය යොමු කරන්නට උත්සාහ ගත් අයෙක්.

සෞඛ්‍ය බලධාරීන් හා මාධ්‍ය මුල් කාලයේ වැඩි අවධානය යොමු කළේ පළිබොධනාශක අධික ලෙස ශරීරගත වීම (ඕනෑකමින් හෝ නොදැනුවත්කමින්) නිසා රෝගීවීම හා මිය යාම ගැනයි. එහෙත් එයට වැඩි දිගුකාලීන ව්‍යසනයක් මේ සෙමෙන් වස වීම නිසා සිදුවන බව රනිල් කියනවා.

පළිබොධ නාශක ශෙෂයන් අපේ කෑම මේසයට එන ක‍්‍රම ගණනාවක් තිබෙනවා. එයින් එක් ප‍්‍රධාන මාර්ගයක් නම් ආහාර බෝග වැවීමේදී හා ගබඩා කිරීමේදී අනිසි ලෙස රසායනික භාවිතය.

අස්වැන්න රැක ගැනීමට අවශ්‍ය ප‍්‍රමාණයට වඩා බෙහෙවින් අධික රසායන භාවිතයකට අපේ බොහෝ ගොවීන් පුරුදුව සිටිනවා. මෙය නොදැනුවත්කමටත් වඩා ඇබ්බැහිකම, අවිචාරශීලී බව හා අන්ධානුකරණය වැනි හේතු නිසා සිදුවන්නක්.

ශ‍්‍රී ලංකාවේ එළවලූ ගොවීන් පලිබෝධනාශක භාවිත කරන ආකාරය ගැන හෙක්ටර් කොබ්බෑකඩුව ගොවි කටයුතු පුහුණු හා පර්යේෂණායතනය (HARTI) මඟින් අධ්‍යයනය කොට තිබෙනවා. කඳුකරයේ නුවරඑළිය හා බදුල්ල දිස්ත‍්‍රික් දෙකෙහි ගොවීන් 240ක් අහඹු ලෙස තෝරා ගෙන කරන ලද සමීක්ෂණයක ප‍්‍රතිඵල 2013 අපේ‍්‍රල් මාසයේ ප‍්‍රකාශයට පත් කෙරුණා. මේ අධ්‍යයනය කළේ එම්. එම්. එම්. අහීයාර්, එම්. ටී. පද්මජානි හා එම්. ඒ. සී. එස්. බණ්ඩාර නම් පර්යේෂකයන් තිදෙනායි.

මෙරට වෙළඳපොළේ දැනට අලෙවි කැරෙන පලිබෝධනාශක වෙළඳ නාම 462න් 73ක් මේ සමීක්ෂණයට පාත‍්‍ර වූ එළවලූ හා අර්තාපල් ගොවීන් පාවිච්චි කරන බව හෙළි වුණා. මේවා සියල්ල නීත්‍යනුකූලව, රජයේ අනුමැතියෙන් මෙරටට ගෙන්වා බෙදාහරින විස රසායනික ද්‍රව්‍යයි. ප‍්‍රශ්න මතු වන්නේ පරිහරණයේදීයි.

ඉක්මනින් වැඩි ඵලදාවක් ලබා ගැනීම සඳහා පලිබෝධ නාශක නිසි මාත‍්‍රාව ඉක්මවා අධික ලෙස යෙදීම බොහෝ ගොවීන් කරන බව HARTI සමීක්ෂණයෙන් නැවතත් තහවුරු වුණා.

එයින් සොයා ගත් ගොවි චර්යා කිහිපයක් මෙසේයි.

  • ගොවීන්ගෙන් 40%ක් දෙනා පලිබෝධකයන් කිසිවකතුත් පෙනෙන්නට නැතත් පුරුද්දට මෙන් පලිබෝධ නාශක ඉසිනවා.
  • පලිබෝධ නාශක නිර්දේශිත මාත‍්‍රාව හා වාර ගණන නොසෑහෙන බවට බොහෝ ගොවීන් අතර විශ්වාසයක් තිබෙනවා. බහුතරයක් ගොවීන් නිර්දේශිත මාත‍්‍රාව මෙන් එක හමාර ගුණයක් හෝ ඊට වඩා යොදනවා.
  • සමහර ගොවීන් විවිධ පලිබෝධ නාශක එකට මිශ‍්‍ර කොට යොදනවා. ඒ හරහා පලිබෝධයන් ක්ෂණිකව මැරී වැටෙනු ඇතැයි ඔවුන් අපේක්ෂ කරනවා.
  • ඇතැම් ගොවීන් සිතන්නේ බෝග වර්ධනයට ද පලිබෝධ නාශක උදවු වන බවයි! (ඒ සඳහා වෙනම රසායනික පොහොර ද යොදනු ලැබුවත්.)
  • අස්වැන්න නෙළා ගන්නට දින 10 – 14කට පෙර කිසිදු රසායනිකයක් බෝගයට ඉසීම නොකළ යුතුයි. මෙය ශෙෂ ඉතිරිවීම වළක්වාලීමේ උපක‍්‍රමයක්. එහෙත් උඩරට එළවඵ හා අර්තාපල් ගොවීන්ගෙන් තුනෙන් එකක් ම මේ අවම කාලයට ගරු නොකරන බව පිළිගත්තා.

අපේ සමහරුන් සිතන තරම් නොදැනුවත් හෝ නූගත් ගොවීන් අද කාලේ නැහැ. සමීක්‍ෂණයට ලක්වූ ගොවීන්ගෙන් 75%ක් පළිබෝධ නාශක පරිසරයට හානි කරන බවත්, ගොවීන්ගේ හිතමිතුරු ගැඩිවිලූන් වැනි සතුන් ද මරා දමන බවත් දැන සිටියා.

Poster by Pesticide Action Network - Asia Pacific
Poster by Pesticide Action Network – Asia Pacific

එමෙන්ම ඔවුන් අහිංසකයන් ද නොවෙයි. ගොවීන් අතරින් 25%ක් දෙනා තමන්ගේ පවුලේ ආහාරය සඳහා වසවිස නොයොදා වෙන ම පාත්තිවල එළවඵ වවන බව පිළි ගත්තා. (එසේ විවෘතව පිළිගැනීමට මැළි වූ ගොවීන් ද සිටියා විය හැකියි.)

HARTI සමීක්‍ෂණයේ වඩාත් ම බියජනක සොයා ගැනීම ලෙස මා දකින්නේ මෙයයි. තමන්ගේ පවුලේ ආහාරයට නොගන්නා වසවිස සහිත එළවඵ, සෙසු පාරිභෝගිකයන් සඳහා දැන දැන ම වෙළඳපොලට එවන මේ ගොවීන් ජාතියට වසවිස කවන්නෝ නොවෙයි ද?

මෙය සරසවියක් හෝ රාජ්‍ය නොවන ආයතනයක් කළ සමීක්‍ෂණයක් ද නොවෙයි. රාජ්‍ය පර්යේෂණායතනයක් කළ සමීක්‍ෂණයක්.

මේ තරම් සාහසික කි‍්‍රයා කලාපයකට අපේ සමහර ගොවීන් යොමුව සිටින්නේ ඇයි යන්න පුඵල් ලෙස සංවාදයකට ලක් කළ යුතුයි. “සුඵ පරිමාණ ගොවියා වෙළඳපොළේ සිරකරුවකු වී සිටීම” වැනි සරල තර්කවලින් මේ කුහකත්වය පහදා දිය නොහැකියි.

මේ සමීක්‍ෂණයෙන් ම හෙළි වූයේ කෘෂි ව්‍යාප්ත නිලධාරීන් හරහා දැනුම හා උපදෙස් ලබා ගෙන ඇත්තේ ගොවීන්ගෙන් තුනෙන් එකක් පමණක් බවයි. බහුතරයක් එක්කෝ සෙසු ගොවීන්ගෙන් අසා දැන ගන්නවා. නැත්නම් පළිබෝධ නාශක විකිණීමට තිබෙන ළඟ ම ඇති කඬේ මුදලාලිගෙන් සියඵ උපදෙස් ලබා ගන්නවා.

කෘෂි ව්‍යාප්ති නිලධාරීන් වගාබිමට නොපැමිණියත් පළිබෝධ නාශක සමාගම්වල ප‍්‍රවර්ධන නියෝජිතයන් නම් ගොවීන් ළඟට ම පැමිණ ‘‘විසඳුම්’’ නිර්දේශ කරන බව ද හෙළි වුණා. මෙය ද අඵත් හෙළිදරුව්වක් නොවෙයි.

‘ළඟ එන කෘෂි රසායනික සුනාමිය’ තේමාවෙන් 2013 මාර්තු 17දා කොලමෙන් මා ආසියාවේ ප‍්‍රමුඛ පෙළේ කීට විද්‍යාඥයෙක් වන මැලේසියානු ජාතික ආචාර්ය කොංග් ලූවන් හියොං (Dr K L Heong) උපුටා දැක්වූවා. “අප මේ කථා කරන්නේ අධි බලැති වස විස ගැනයි. මේවා සබන් හෝ දන්තාලේප වැනි දෑ මෙන් පුංචි කඩවල පවා විකිණීමට තිබෙන බව ආසියාව පුරා ම මා දකිනවා. මේවා අපේ රටවලට ගෙන ඒම යම් ලියාපදිංචියක් හරහා අධීක්‍ෂණය වූවත්, රට තුළ බෙදා හැරීම හා ගොවීන්ට අලෙවි කිරීම ගැන එතරම් පාලනයක් නැහැ. මේ තත්ත්වය වෙනස් කළ යුතුයි!”

ආචාර්ය හියොං කීවේ: “ප‍්‍රතිපත්ති හා නියාමන මට්ටම්වලින් නිසි පියවර නොගෙන කෙතරම් ගොවීන් පුහුණු කළත්, මහජනතාව දැනුවත් කළත් එය සෑහෙන්නේ නැහැ. එය හරියට වහලකින් තොර නිවසක් තුළ අපි වටිනා ගෘහ භාණ්ඩ තබනවා වැනි නිෂ්ඵල කි‍්‍රයාවක්.”

ශී‍්‍ර ලංකාවට පිටරටින් ගෙනෙන පළිබෝධ නාශක නියාමනය කැරෙන්නේ 1980 පළිබෝධ නාශක පාලන පනත යටතේයි. ආහාර බෝග වෙළඳපොලට එනවිට ඒවායේ පළිබොධ නාශක ශෙෂයන් ‘නිර්දේශිත මට්ටම්වලට වඩා අඩුවෙන්’ තිබිය යුතු යයි එහි කියනවා. එහෙත් වසර 33ක් ගත වීත් මේ නිර්දේශිත මට්ටම් මොනවාදැයි නිර්ණය කර නැහැ!

පාරිභෝගිකයාගේ සෞඛ්‍ය ආරක්‍ෂණය ගැන අපට වඩා තැකීමක් කරන රටවල නම් අවසර දෙන උපරිම ශෙෂ මට්ටම් (Maximum Residue Levels) පැහැදිලි ලෙස ප‍්‍රකාශයට පත් කොට තිබෙනවා. එය පිළිපදිනවා ද යන්න ගැන විටින්විට අහඹු පරීක්‍ෂා ද කැරෙනවා.

එහෙත් අපේ රටේ තවම මෙබඳු ආරක්‍ෂිත පියවර කිසිවක් හඳුන්වා දී නැතැයි ප‍්‍රතිපත්ති පර්යේෂණ ආයතනයේ (IPS) පර්යේෂක රවීන් ඒකනායක 2013 මාර්තුවේ පළ කළ විග‍්‍රහයක පෙන්වා දෙනවා. http://tiny.cc/IPSFS.

මේ පසුබිම තුළ සාහසික ගොවීන්ට දැන දැන ම විස යෙදු එළවඵ අපට දිගට ම සපයන්නට හැකිව තිබෙනවා.

රසායනික පොහොර හා අධික විසැති පළිබෝධ නාශක මත මේ තරම් යැපෙන ගොවිතැන තවමත් මේ රටේ නිල කෘෂි කාර්මික ප‍්‍රතිපත්තියයි. මහජන සභාවලදී දේශපාලකයන් හා නිලධාරීන් කුමක් කීවත් 1960 ගණන්වල සිට හැම රජයක් ම කි‍්‍රයාත්මක කළ “වැඩිපුර දමා – වැඩිපුර උකහා ගැනීමේ” ගොවිකම (high external input agriculture) දැන් ජාතික මට්ටමේ ඇබ්බැහිකමක් වී හමාරයි.

යමකට ඇබ්බැහි වූවන්ට තම කි‍්‍රයාවල වරදක් හෝ දිගුකාලීන විපාක හෝ හරිහැටි තේරෙන්නේ නැහැ. අයාලේ ගිය අපේ ගොවිකම යළිත් හරිමඟට ගත යුත්තේ ගොවීන් අතරමං නොකර, රටේ ආහාර හිඟයක් හෝ අහේනියක් ද ඇති වීමට ඉඩ නොතබායි.

කාබනික ගොවිතැනට තනිකර මෙය කළ හැකි ද යන්න තුලනාත්මකව විවාද කළ යුතුයි. පරිසරවේදීන් හෝ ජාතිකවාදීන් හෝ නිර්දේශ කරන හැම දෙයක් ම ප‍්‍රායෝගික නොවිය හැකියි. එහෙත් ඔවුන්ට ද සවන් දිය යුතුයි.

ගොවිතැන, ගොවිකම හා ගොවියා ගැන අපේ සමාජයේ ගෞරවය මුසු වූ ධනාත්මක හැගීම් තිබෙනවා. කෘෂිකර්මාන්තයෙන් දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයට දායක වන්නේ 12%ක් වුවත් එය තවමත් සැළකිය යුතු ජන සංඛ්‍යාවකට ජීවිකාව සපයනවා. තමන් ගොවිතැනෙහි තව දුරටත් නියැලීමට නොකැමැති නව පරම්පරාවේ අය බොහෝ දෙනා පවා ගොවිකම ගැන රොමැන්ටික් හා අතීතකාමී හැගීම්වලින් යුතුව කථා කරනවා.

මෙයට ඓතිහාසික හේතු ඇතත් ගොවිතැන් ගැන තර්කානුකූලව හා තුලනාත්මකව විග‍්‍රහ කිරීමට මේ හැගීම්බර තත්ත්වය බාධාවක්. ජාතියට වස කවන ගොවීන් ඒ තැනට ඇද දැම්මේ කුමන ප‍්‍රවාහයන් ද කියා හඳුනාගෙන ක‍්‍රමීය විසඳුම් සොයා යා යුතුයි.

සිවුමංසල කොලූගැටයා #139: නෙල්සන් මැන්ඩෙලා විශිෂ්ට සන්නිවේදකයකු වූ සැටි

In this week’s Ravaya column (in Sinhala), I discuss how Nelson Mandela was a master communicator in terms of public speaking skills, media relations and strategy.

See also: Invictus – Clint Eastwood and Morgan Freeman serve more Mandela magic

Nelson-Mandela in prison

නෙල්සන් මැන්ඩෙලා දකුණු අපි‍්‍රකාවේ වර්ණභේදවාදය (Apartheid) හමාර කොට ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී හා ජන සම්මතවාදී රාමුවකට එරට යොමු කළේ ඉමහත් පරිශ‍්‍රමයකින්. එම සංක‍්‍රාන්තියේදී ප‍්‍රතිවිරුද්ධ මත දරණ, ආවේගශීලී අනුගාමිකයන් හා සහෘදයන් සමග සාවධානව සාකච්ජා කරමින්, එහෙත් සිය මූලික අරමුණු පාවා නොදෙමින් ඔහු ගිය ගමන විසි වන සියවසේ දිරිය ජිවිතයක කථාවයි.

ඒ හපන්කම් කරන්නට ඔහුගේ ප‍්‍රතිපත්තිගරුක බව හා අධිෂ්ඨාන ශක්තිය මෙන් ම ව්‍යක්ත සන්නිවේදන හැකියාව ද උපකාරී වුණා. මැන්ඩෙලා සාර්ථක නායකයකු වූයේ මිනිස් සිතුම් පැතුම් හඳුනා ගෙන, උපක‍්‍රමශීලී ලෙසින් සන්නිවේදන ක‍්‍රම හා තාක්‍ෂණයන් යොදා ගැනීම හරහායි. මේ ගැන ටිකක් විපරම් කිරීම වටිනවා.

මැන්ඩෙලාගේ සන්නිවේදන කුසලතාව හුදෙක් ඔහුගේ චිත්තාකර්ෂණීය ගති සොබාව (charisma) නිසා ම මතු වන්නක් නොවෙයි. එය පිටුපස පැහැදිලි චින්තනයක් තිබෙනවා.

20 වන සියවස මුල් කාලයේ (1918) ඉපිද, දෙවන ලෝක යුද්ධ සමයේ තරුණ වියට පත් වූ මැන්ඩෙලා ගෙවී ගිය සියවසේ සන්නිවේදන තාක්‍ෂණයන්ගේ ප‍්‍රගමනය සීඝ‍්‍රව සිදු වූ සැටි පෞද්ගලිකව අත් දුටුවා.

ඔහු උපදින විට රේඩියෝ හා සිනමා මාධ්‍ය තවමත් ලෝකයට අඵත්. දේශීය මට්ටමේ ටෙලිවිෂන් විකාශයන්, ලෝක මට්ටමේ චන්ද්‍රිකා ටෙලිවිෂන් විකාශයන්, ඉන්ටර්නෙට් මාධ්‍යය හා ජංගම දුරකථන සේවා යන සියල්ල ම පැන නැගී, කෙමෙන් ජන සමාජයේ ප‍්‍රචලිත වනු ඔහු බලා සිටියා.

දකුණු අපි‍්‍රකාවේ සුඵතර සුදු පාලකයන්ගේ දරදඩු, වර්ණභේදවාදී පාලනයට එරෙහිව මතවාදීව අරගල කොට ඉනික්බිති යටිබිම්ගත දේශපාලනයට පිවිසි මැන්ඩෙලා ඇතුඵ ANC සාමාජිකයෝ යම් ප‍්‍රචණ්ඩකාරී කි‍්‍රයාවල ද නිරත වුණා. මේ හේතුවෙන් අත්අඩංගුවට පත්වූ ඔහු ඇතුඵ පිරිසක් බරපතල චෝදනා ලබා 1962-64 වකවානුවේ දීර්ඝ නඩු විභාගයකට ලක් වුණා. එහිදී චෝදනා ප‍්‍රතික්ෂේප කරමින්, තමන් නිවැරදි බවත්, වරද ඇත්තේ අසාධාරණ රාජ්‍ය තන්ත‍්‍රයේ බවත් මැන්ඩෙලා තර්ක කළා.

Nelson Mandela hands the 1995 Rugby World Cup to Francois Pienaar, captain of South African team (Photo courtesy The Sun, UK)

සිරගත කර සිටි 1962 – 1990 වකවානුවේ ඔහුට බරපතල සන්නිවේදන සීමා පනවා තිබුණා. එයින් වසර 18ක් ඔහු ගත කළේ රොබන් දුපත (Robben Island) නම් බන්ධනාගාර දිවයිනේ. කේප්ටවුන් වෙරළබඩ නගරයේ සිට කිලෝමීටර් 7ක් මුහුදට වන්නට පිහිටි මේ කුඩා දිවයිනේ සිර කරනු ලැබූ මැන්ඩෙලා ඇතුඵ ANC සාමාජිකයන්ට යළි කිසිදා නිදහසක් ලැබෙතැයි ලෝකයා හෝ ඔවුන්වත් සිතුවේ නැහැ.

රේඩියෝ අසන්නට හෝ පත්තර කියවන්නට හෝ දේශපාලන සිරකරුවන්ට බොහෝ විට අවකාශ තිබුණේ නැහැ. තම පවුලෙන් ලියුමක් පවා ලද හැකි වූයේ මාස හයකට වතාවක් පමණයි. එමෙන් ම සිර ගෙදර ජීවිතයේ සමහර කාලවලදී ඔහුට කැලැන්ඩරයක් හෝ ඔරලෝසුවක්වත් පාවිච්චි කරන්නට ඉඩ ලැබුණේ නැහැ.

සිර ගතව සිටි දිගු කාලය තුළ සුදු සම ඇත්තවුන් සමග තිබූ කේන්තිය කෙමෙන් පහව ගිය බවත්, ඒ වෙනුවට විෂම ක‍්‍රමය ගැන තමන්ගේ කෝපය හා පිළිකුල වඩාත් තීව‍්‍ර වූ බවත් මැන්ඩෙලා සිය ආත්ම චරිත කථාවේ (Long Walk to Freedom, නිදහසට ගිය දිගු ගමන) කියනවා.

සිර ගෙදර බරපතල කම්කරු වැඩ කරන අතර මනස ඒකාග‍්‍ර කර ගනිමින්, තම මර්දකයන්ගේ චරියාව සමීපව අධ්‍යයනය කරමින් මැන්ඩෙලා අනාගත දකුණු අපි‍්‍රකාව ගොඩ නඟන සැටි සැළසුම් කළා. කර්කෂ තත්ත්‍වයන් හමුවේ එයින් නොසැළී පැහැබර අනාගතයක් ගැන සිතීමට හැක්කේ බෙහෙවින් අධිෂ්ඨානශීලී පුද්ගලයකුට පමණයි.

සීමා බන්ධන මැද වුවත් රට, ලෝකය හා ඓතිහාසික ප‍්‍රවාහයන් ගැන ඔහු ගැඹුරින් අධ්‍යයනය කළා. පොදුවේ නූතන ලෝකයේත්, විශේෂයෙන් දකුණු අපි‍්‍රකාවේත් මිනිසුන් සිතන පතන ආකාරය නවීන සන්නිවේදන මාධ්‍ය හා තාක්‍ෂණයන් මගින් බලපෑමට ලක් වන සැටි ඔහු මෙනෙහි කළා.

නිදහස පතා අරගල කළ වෙනත් විප්ලවකරුවන් බොහෝ විට තැත් කළේ මුඵමනින් තමන්ගේ මතයට හැකි තාක් ජනයා හැකි ඉක්මනින් නතු කර ගන්නයි. එහෙත් මැන්ඩෙලා සිය ජනයාට අවිහිංසාවාදීව හා තර්කානුකූලව සිතන්නට බලපෑම් කළා.

උද්වේගකර කථා හා වචන හරඹයන්ට වඩා නූතන මාධ්‍ය හරහා ජන මනසට සැහැල්ලූ ලෙසින් සමීප විය හැක්කේ කෙසේ ද යන්න ඔහු සොයා බැලූවා. මේ නිසා මැන්ඩෙලා පරමාදර්ශීය ජන නායකයකු වනවාට අමතරව සූක්‍ෂම ජන සන්නිවේදකයකු ද වනවා.

වසර 27ක් දේශපාලන සිරකරුවකු ලෙස සිටීමෙන් පසු 1990 පෙබරවාරි 11 වනදා මැන්ඩෙලා නිදහස් කරනු ලැබුවා. මේ ඓතිහාසික සිදුවීම වාර්තා කරන්නට දෙස් විදෙස් මාධ්‍යවේදීන් රැසක් කේප්ටවුන් නුවරට පැමිණියා.

මෙතැන් පටන් තමන් කියන හැම වචනයක් ම, කරන හැම කි‍්‍රයාවක් ම ඉතා සමීප ලෙසින් මාධ්‍ය විසින් හසු කර ගන්නා බවත්, තම දේහ චලන ඉගිවලින් පවා තම ජනයා යම් පණිවුඩ උකහා ගන්නා බවත් මැන්ඩෙලා තේරුම් ගත්තා. කැමරා සිය ගණනක් ඉදිරිපිට තාවකාලික වාසි තකා චණ්ඩියකු වනවා වෙනුවට දැඩි සංයමයෙන්, උපේක්‍ෂා සහගතව යුක්තිය හා සාධාරණය සඳහා ක‍්‍රමීය වෙනසක් කිරීමට ඔහු කි‍්‍රයා කළා.

ඔහු ජීවිතයේ මුල් වතාවට ප‍්‍රවෘත්ති සාකච්ජාවක් ඇමතුවේ හිරෙන් නිදහස් වුවාට පසුදා. 1963ට පෙර යටිබිම්ගත දේශපාලනය කරන කාලේ ඔවුන්ට ප‍්‍රසිද්ධියේ මාධ්‍ය ඇමතීමට ඉඩක් තිබුණේ නැහැ. එවකට එරට ටෙලිවිෂන් තිබුණේ ද නැහැ.

වයස 71දී තම මුල් ම ප‍්‍රවෘත්ති සාකච්ජාව අමතමින් මැන්ඩෙලා සාවධානවත්, උපේක්‍ෂා සහගතවත් ANC ප‍්‍රතිපත්ති හා ස්ථාවරය පැහැදිලි කළා. ලොව පුරා මාධ්‍ය ආයතනවලින් ආ මාධ්‍යවේදීන්ගේ ප‍්‍රශ්නවලට හැකි තාක් සත්‍යවාදීව උත්තර දුන්නා. එතැනින් පටන්ගත් මැන්ඩෙලාගේ මාධ්‍ය ජීවිතයට පොඩියක්වත් විරාමයක් ලැබුණේ නැහැ.

ටෙලිවිෂන් කැමරාවලට කථා කළ යුතු විලාසය හා එහිදී පවත්වා ගත යුතු දේහ චලන ආදිය තලතුනා වියේදී වුවත් මැන්ඩෙලා ඉක්මනින් ම ප‍්‍රගුණ කළා. ඔහු තැනේ, වෙලාවේ හා මාධ්‍යයේ හැටියට තම කථිකත්වය වෙනස් කිරීමට දක්‍ෂයි. ගාම්භීර හා ගැඹුරු සංකල්ප පවා සන්සුන්ව හා සුහදව කියන්නට ඔහුට ඇති හැකියාව විශිෂ්ඨයි.

1990 වන විට දකුණු අපි‍්‍රකාව පැවතියේ මහත් ව්‍යසනයක් අභිමුඛවයි. දශක ගණනක් තිස්සේ කැකෑරෙමින් තිබූ කඵ ජනයාගේ කෝපය එක් පසෙකිනුත්, ඔවුන්ගේ ඉමහත් ප‍්‍රාර්ථනා තව පසෙකිනුත් තුලනය කර ගන්නට අවශ්‍ය වුණා.

නිදහස ලැබූ මොහොතේ පටන් මැන්ඩෙලා කළේ සුදු පාලකයන් සමග සාකච්ජා විවෘතව හා මාධ්‍ය විසින් වාර්තා වන පරිද්දෙන් පමණක් කිරීමයි. රහසිගත ගනුදෙනු හෝ හොර ‘ඞීල්’ කිසිවකට ඉඩ දුන්නේ නැහැ. තමාගේ විශ්වාසනීයත්වය හා මාධ්‍ය හරහා රටත් ලෝකයත් ග‍්‍රහණය කිරීමේ හැකියාව ඔහු යොදා ගත්තේ ඉතා අසීරු දේශපාලන කි‍්‍රයාදාමයක් පාරදෘශ්‍ය ලෙසින් පවත්වා ගන්නටයි. මෙයත් ඔහුගේ සන්නිවේදන හැකියාවේ තවත් උදාහරණයක්.

අතිශයින් දුෂ්කර සංක‍්‍රාන්ති සමයක් පසුකර, රට අරාජික වන්නට ඉඩ නොතබා කි‍්‍රයා කළ මැන්ඩෙලා සහ ඔහුගේ නායකත්වයෙන් යුතු ANC පක්‍ෂය එරට පැවති මුල් ම සර්වජන මැතිවරණයෙන් පැහැදිලි ජයක් අත් කර ගත්තේ 1994 අපේ‍්‍රල් මාසයේ. එරට මුල් ම කඵ ජාතික රාජ්‍ය නායකයා ලෙස 1994 මැයි 10 වනදා මැන්ඩෙලා දිවුරුම් දී වැඩ බාර ගත්තා. ඒ වන විට වර්ණභේදවාදය තුරන් කිරීම හා ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී මාවතට පිවිසීම උදෙසා එරට අවසන් සුදු ජනාධිපති F W ඩි ක්ලර්ක්ට හා මැන්ඩෙලාට 1993 නොබෙල් සාම ත්‍යාගය ලැබී හමාරයි.

One poem + two men = Rainbow Nation

රටේ දේශපාලන බලය මැතිවරණයක් හරහා දිනා ගත්ත ද ආර්ථික බලය තවමත් බොහෝ කොට සුදු සම ඇති දකුණු අපි‍්‍රකානුවන් සතු බවත්, රට හදන්නට ඒ අයගේ දායකත්වය නැතිව ම බැරි බවත් මැන්ඩෙලා වටහා ගත්තා. එහෙත් ඓතිහාසිකව අසාධාරණකම්වලට ලක්ව සිටි කඵ ජාතික බහුතරය, ඉක්මන් විසඳුම් හා සාධාරණයක් පතන බවත් ඔහු දැන සිටියා.

සම්මානනීය අමෙරිකන් නඵ හා චිත‍්‍රපට අධ්‍යක්‍ෂ ක්ලින්ට් ඊස්ට්වුඞ් 2009දී නිපද වූ Invictus නම් චිත‍්‍රපටයට හසු වන්නේ මැන්ඩෙලා ජනාධිපති වී මුල් මාස 18 තුළ සංහිදියාව හා සහජීවනය ඇති කරන්නට ඉතා සියුම් හා උපක‍්‍රමශීලී ලෙස කටයුතු කළ ආකාරයයි. සැබෑ සිදුවීම් මත පදනම් වී තැනූ මේ චිත‍්‍රපටය මැන්ඩෙලාගේ සන්නිවේදන හැකියාවේ උච්චස්ථානයක් මනාව කැටි කර දක්වනවා.

බලයට පත්වන බොහෝ රාජ්‍ය නායකයන් සුලබව කරන දෙයක් නම් රාජ්‍ය බලය යොදා ගෙන ජාතික මෙන් ම පෞද්ගලික විද්‍යුත් මාධ්‍ය නාලිකා හරහා දිගට හරහට රටවැසියන් ඇමතීමයි. ෆිදෙල් කැස්ත්‍රෝ වැනි විප්ලවීය නායකයන් පැය ගණන් ටෙලිවිෂන් හරහා රට අමතන්නට සමතුන්.

ඕනෑ නම් මැන්ඩෙලාටත් එබන්දක් කළ හැකිව තිබුණා. එහෙත් ටෙලිවිෂන් හරහා නිතර නිතර පෙනී සිටින දේශපාලකයන් ජනතාවට ඉක්මනින් එපා වන බව ඔහු තේරුම් ගත්තා.

1995දී ලෝක රග්බි පාපන්දු (රගර්) තරඟාවලිය පැවැත් වීමේ වරම දකුණු අප‍්‍රිකාවට ලැබී තිබුණා. රගර් කී‍්‍රඩාවේ යෙදෙන ප‍්‍රබල ජාතික කණ්ඩායමක් එරට තිබුණා. ජාතික යයි කීවාට එම කණ්ඩායමේ වැඩිපුර ම සිටියේ සුදු ජාතිකයන් හා මිශ‍්‍රිත සම්භවයක් තිබූ කී‍්‍රඩකයන්. වර්ණභේදවාදය බල පැවැති වසර 50කට ආසන්න කාලයේ රගර් සුදු ජාතික වරප‍්‍රසාදයක්ව තිබුණා. මේ නිසා රගර් ගැන බහුතරයක් ජනතාව තුළ තිබුණේ උදාසීනත්වයක් සහ කොන් කිරීමක්.

1994 මැයි මාසයේ මැන්ඩෙලාගේ ANC පක්‍ෂය මැතිවරණය ජය ගෙන බලයට පත් වූවත් රගර් කී‍්‍රඩා කණ්ඩායමේ ඉක්මන් වෙනසක් කළ හැකි පසුබිමක් තිබුණේ නැහැ. දශක ගණනාවක් තිස්සේ කඵ ජාතිකයන්ට හරිහැටි කී‍්‍රඩා අවස්ථා නොදීම නිසා කුසලතාව ඇති කී‍්‍රඩාකයන් ඔවුන් අතරින් බිහිව සිටියේ නැහැ. මේ නිසා 1995 ලෝක රගර් ශුරතාවලියට එරට නියෝජනය කළේ බහුතරයක් සුදු කී‍්‍රඩකයින්ගෙන් සමන්විත වූ පිළක්.

වර්ණභේදවාදය පැවති කාලය පුරා ම වාගේ දකුණු අපි‍්‍රකානු රගර් කණ්ඩායමට එරෙහිව විදෙස් පිළක් තරග වදින විට දකුණු අපි‍්‍රකාවේ බහුතරයක් කඵ ජනතාව කළේ විදෙස් පිළට ආවැඞීමයි.

මේ ආකල්පය වෙනස් කොට, ජාතික රගර් කණ්ඩායමට ‘චියර්’ කරන්නට මුළු රට ම කුළුගැන්විය හැකි නම් කෙතරම් අපූරු ද කියා මැන්ඩෙලා කල්පනා කළා. රගර් පිළේ නායක ප‍්‍රංශුවා පිනාර් (François Pienaar) හමු වී මේ ගැන කථාබහ කළ ජනාධිපති මැන්ඩෙලා, රට එක්සත් කිරීමට රගර් ශූරතාවලිය අවස්ථාවක් කර ගන්නට එකඟත්වයකට ආවා.

කී‍්‍රඩාකයන්ගේ සමේ වර්ණය කුමක් වුවත් ඔවුන් නියෝජනය කරන්නේ සමස්ත දකුණු අපි‍්‍රකාව ම බව මැන්ඩෙලා තම පාක්‍ෂිකයන්ට මතක් කරනවා. ඔවුන් සමහරක් විශ්වාස කරන්නේත් නැහැ බහුතර කඵ ජනයා මෙබඳු සුදු පිළකට චියර් කරාවිය කියා.

එහෙත් තරගවලිය ඇරැඹී ටික දිනකින් එය සිදු වනවා. දකුණු අපි‍්‍රකාව සහභාගි වූ දෙවන තරගය වන විට සුදු, කඵ, මිශ‍්‍රිත වර්ණ හා ජාති හේද නොතකා මුඵ රටම තම පිළට ආවඩනවා. මෙය මතක ඇති කාලෙක සිදු නොවූ අරුමයක්. එයට ප‍්‍රබල ලෙස දායක වන්නේ කී‍්‍රඩා තරග සජීව ලෙස ටෙලිවිෂන් හරහා රටට ම පෙන්වීමයි.

ජාතික ඒකාග‍්‍රතාවය, ජාතීන් අතර සංහිදියාව. සමගිය ආදී උතුම් සංකල්ප ගැන ඕනෑ තරම් හරවත් ලෙස රටවැසියා අමතා කථා කිරීමේ කථික හැකියාව මැන්ඩෙලා සතු වුණා. එසේ ම ඉතා ජනපි‍්‍රය රාජ්‍ය නායකයකු හැටියට ඕනෑ නම් ටෙලිවිෂන් ගුවන් කාලය එයට ලබා ගැනීමේ බලතල හා වරප‍්‍රසාදය ද ඔහුට තිබුණා. එහෙත් ඔහු කළේ ටෙලිවිෂන් හරහා බණ කීම වෙනුවට ව්‍යංගාර්ථයෙන් එහෙත් ප‍්‍රබලව මේ සංකල්ප නිරූපණය වන රගර් ශූරතාවලිය රටට පෙන්වීමයි.

Invictus චිත‍්‍රපටයේ උච්ච අවස්ථාව එළැඹෙන්නේ රගර් දැවැන්තයන් වන නවසීලන්ත පිළට එරෙහිව අවසන් මහ තරගය සමගයි. තියුණු තරගයකට පසු දකුණු අපි‍්‍රකාව ලෝක රගර් කුසලානය දිනා ගන්නවා. මුඵ රට ම එකම පී‍්‍රති ඝෝෂාවක් බවට පත් වනවා.

ඊට මාස කීපයකට පෙර බහුජන උදහසට ලක්ව සිටි ජාතික රගර් කණ්ඩායම කොයි කාගේත් වීරයන් බවට පත් වනවා. මේ හරහා තමන් ද අඵත් දකුණු අපි‍්‍රකාවේ ගෞරවනීය කොටස්කරුවන් බව සුදු ජනයාටත් තේරුම් යනවා.

වචයක්වත් මුවින් නොබැන, නවීන සන්නිවේදන තාක්‍ෂණය හා මාධ්‍ය සියුම් හා සංවේදී ලෙස හැසිර වීම හරහා මැන්ඩෙලා ලෝකයට අගනා සන්නිවේදන පාඩමක් කියා දෙනවා.

When Worlds Collide #88: Counting Digital Natives: Easier said than done!

When Worlds Collide, by Nalaka Gunawardene

Text of my ‘When Worlds Collide’ column published in Ceylon Today Sunday broadsheet newspaper on 20 October 2013

Chamara Pahalawattage had just turned 18 when we met him in early 2009. By then, he was already into his sixth mobile phone.

An only child raised by a widowed mother, Chamara — a resident of Gonapola, in Sri Lanka’s western province — developed an interest in mobiles while in his mid teens. He bought his first mobile at 16.

Since then, he tried to keep up with technology by buying second-hand phones with better features: he’d paid LKR 7,500 (US$ 65 at the time) for his latest only a few weeks earlier. Besides voice and SMS (texting), his phone supported MP3, video recording, song downloading, voice recording and other functions.

After leaving school, Chamara started assisting at construction sites. The enterprising young man boosted his chances of work by spreading his…

View original post 1,215 more words

Air Pollution causes cancer, confirms WHO

News feature written for Ceylon Today newspaper, 19 Oct 2013

Air Pollution causes cancer, confirms WHO

By Nalaka Gunawardene

Air pollution causes cancer, it is now medically confirmed.

The World Health Organization (WHO) has just classified outdoor air pollution as carcinogenic to humans.

car pollution - B&W cartoon 2Exposure to air pollution can cause cancer in lungs, and also increase the risk of cancer in the bladder, the International Agency for Research on Cancer (IARC), the specialized cancer agency of WHO, announced this week.

Close to a quarter million people already die every year from lung cancer caused by air pollution, WHO estimates.

In a statement, IARC said: “After thoroughly reviewing the latest available scientific literature, the world’s leading experts convened by the IARC Monographs Programme concluded that there is sufficient evidence that exposure to outdoor air pollution causes lung cancer (Group 1).”

They also noted a “positive association” with an increased risk of bladder cancer.

Depending on the level of exposure in different parts of the world, the risk was found to be similar to that of breathing in second-hand tobacco smoke.

“The air we breathe has become polluted with a mixture of cancer-causing substances,” says Dr Kurt Straif, Head of the IARC Monographs Section that ranks carcinogens. “We now know that outdoor air pollution is not only a major risk to health in general, but also a leading environmental cause of cancer deaths.”

Particulate matter — tiny pieces of solid or liquid matter floating in the air, and a major component of outdoor air pollution– was evaluated separately and was also classified as carcinogenic to humans (Group 1).

Outdoor air pollution – emitted mostly by transport, thermal power generation, industrial and agricultural activities — is already known to cause a range of respiratory and heart diseases. In Sri Lanka, more than 60% comes from vehicles burning petrol and diesel fuel.

The IARC Monographs Programme, dubbed the “encyclopaedia of carcinogens”, provides an authoritative source of scientific evidence on cancer-causing substances and exposures.

IARC adds substances, mixtures and exposure circumstances to Group 1 only when there is sufficient evidence of cancer-causing ability (carcinogenicity) in humans.

The Group 1 list – with definite links to cancer — now exceeds 100, and includes well known elements such as tobacco smoking, arsenic, asbestos, formaldehyde and ultraviolet rays in sunlight.

The link between tobacco smoking and lung cancer has long been established but now focus is on other cancer-causing air pollutants. In June 2012, IARC declared that diesel engine fumes can certainly cause cancer, especially lung cancer, and upgraded it to Group 1. Earlier, diesel fumes were in group 2A of probable carcinogens for over two decades.

“Classifying outdoor air pollution as carcinogenic to humans is an important step,” says IARC Director Dr Christopher Wild. “There are effective ways to reduce air pollution and, given the scale of the exposure affecting people worldwide, this report should send a strong signal to the international community to take action without further delay.”

Although the composition of air pollution and levels of exposure can vary dramatically between locations, the conclusions of the IARC Working Group apply to all regions of the world.

Air pollution is a basket term, which covers dozens of individual chemical compounds and particulates. These vary around the world due to differences in the sources of pollution, climate and weather. But IARC now confirms that the mixtures of ambient air pollution “invariably contain specific chemicals known to be carcinogenic to humans”.

It is only in recent years that the true magnitude of the disease burden due to air pollution has been quantified. According to WHO, exposure to ambient fine particles contributed 3.2 million premature deaths worldwide in 2010. Much of this was due to heart disease triggered by bad air, but 223 000 deaths were from lung cancer.

More than half of the lung cancer deaths attributable to ambient fine particles are believed to have been in China and other East Asian countries.

In the past, IARC evaluated many individual chemicals and specific mixtures that occur in outdoor air pollution. These included diesel engine exhaust, solvents, metals, and dusts. But this is the first time that experts have classified outdoor air pollution as a cause of cancer.

IARC Monographs are based on the independent review of hundreds of scientific papers from studies worldwide. In this instance, studies analysed the carcinogenicity of various pollutants present in outdoor air pollution, especially particulate matter and transportation-related pollution.

The evaluation was driven by findings from large epidemiological studies that included millions of people living in Europe, North and South America, and Asia. A summary is to be published in the medical journal The Lancet Oncology online on 24 October 2013.

Air Pollution causes cancer, Ceylon Today, 19 Oct 2013
Air Pollution causes cancer, Ceylon Today, 19 Oct 2013

New Horizons Message Initiative: Send Your Name to the Stars!

Article published in Ceylon Today newspaper on 17 Oct 2013:

New Horizons Message Initiative

Send Your Name to the Stars!

By Nalaka Gunawardene

Would you like to send your name to the stars – as part of a message from humanity to alien beings out there?

It could be as easy as signing an online petition, addressed to the US space agency NASA.

A worldwide group of starry-eyed people – drawn from all walks of life, all sharing an interest in space exploration — are hoping to persuade NASA to include a message to the stars aboard its New Horizons spacecraft, now on its way to Pluto.

The New Horizons Message Initiative (NHMI), a private organization, started collecting online signatures in mid September. Within three weeks, more than a thousand people from 70 different nations had joined. www.newhorizonsmessage.com

If the petition succeeds, and NASA agrees, the names of the first 10,000 people signatories will be added to a message intended for extra-terrestrials, or ETs.

New Horizons, launched in January 2006, is currently about 5 billion (3 billion miles) kilometres away from Earth, en route to a historic encounter with Pluto and its moons. If all goes to plan, the robotic spacecraft would flyby Pluto in July 2015.

Afterwards, the compact car sized probe will head out into deep space, becoming the fifth human-made spacecraft to leave the solar system. It follows four earlier, US-made spacecraft — Pioneers 10 and 11, and Voyagers 1 and 2. All launched during the 1970s, they have completed their various planetary flybys and are now travelling onward in interstellar space.

Each of those probes carried a message from Earth to any ETs who might someday encounter them: a gold-plated visual plaque on the Pioneers, and a phonograph record on the Voyagers.

There is no such message as yet on New Horizons, which is what NHMI wants to introduce, albeit belatedly.

It’s not too late, NHMI’s backers believe, to persuade NASA to beam and upload a message to the spacecraft’s memory, after it completes the Pluto encounters.

Crowd-sourced message

The proposal for a new interstellar message came from artist Jon Lomberg, possibly the world’s most experienced creator of space message artefacts. As (astronomer and space populariser) Carl Sagan’s frequent artistic collaborator, Lomberg served as Design Director for the Voyager Golden Records, which contain a stunning array of sights and sounds of Earth.

Unlike the Pioneer and Voyager messages, which were created by small, select teams working with Sagan, the NHMI wants to involve interested persons anywhere in the world. The global Internet – which wasn’t available when the earlier messages were assembled – enables such wide participation.

Using techniques of web-based crowd-sourcing, the content of the message is to be shaped jointly by scientists, artists, writers and ordinary people who share an interest in this important enterprise.

Lomberg has assembled an international team of advisors to oversee the creation of a worldwide, crowd-sourced self-portrait of Earth, consisting of pictures, sounds and even software from our planet.

“As scientists, academics and interested parties working in other fields, we believe that this message is an inspiring idea that offers opportunities for public engagement and the stimulation of interest in science, engineering and exploration by a new generation,” says a statement from the NHMI founders and advisors.

But first, the citizen initiative must secure acceptance from NASA that owns and operates the spacecraft. NHMI Project Director Lomberg hopes that thousands of signatures — coming from far corners of the planet — would make their case more compelling.

In recognition of early support, the first ten thousand to sign will have their names added to the as-yet-uncreated message.

“It will be a nice slice of immortality for early supporters of the initiative,” says Lomberg. “The spacecraft will sail forever around the galaxy, and your name can go with it. This is a once-in-a-lifetime opportunity.”

The message, prepared with creative and technical inputs from many, could be beamed on to the spacecraft’s computer as a radio transmission across the solar system.

To sign the petition and for more information about the project, visit:

www.newhorizonsmessage.com

[Science writer Nalaka Gunawardene is a member of the International Advisory Board for the New Horizons Message Initiative.]

Send Your Name to the Stars! Ceylon Today, 17 Oct 2013
Send Your Name to the Stars! Ceylon Today, 17 Oct 2013

Dr E W Adikaram: Debunking the Delusion of Nationalism

Dr.E.W Adikaram Stamp issued in 1988
Dr E W Adikaram stamp issued in 1988

I met the Lankan scholar, science writer and social activist Dr E W Adikaram (1905-1985) only twice, during the last few weeks of his life, but those encounters left a lasting impression.

Trained in both sciences and the humanities, he was a rare public intellectual with the courage of his convictions to speak out on matters of public interest — even when such views challenged widely held dogmas or went against populist trends. As a sceptical inquirer as well as a spiritualist, he always ‘walked his talk’.

A versatile communicator in Sinhala and English, Adikaram conducted regular radio programmes, delivered thousands of talks across the island, and wrote dozens of pamphlets and booklets on practical as well as spiritual topics – all delivered in simple and lucid language.

As a pioneering science writer in Sinhala, he edited and published popular science magazines. In all this, his hallmark was the spirit of inquiry and courteous engagement.

Among his most memorable pieces was an essay titled “Isn’t the Nationalist a Mental Patient?” Its original Sinhala version was published in the Sunday newspaper Silumina in 1958. As he recalled many years later, “It was a strange coincidence that this article first appeared in print just a couple of days before the outbreak of the sad conflict between the Sinhalese and the Tamils in 1958.”

I have just shared this important essay online, with a new annotation.

Groundviews.org: Isn’t the Nationalist a Mental Patient by E W Adikaram

It was also printed in Ceylon Today newspaper on 15 Oct 2013:

Isn't the Nationalist a Mental Patient by Dr E W Adikaram, Ceylon Today 15 Oct 2013
Isn’t the Nationalist a Mental Patient by Dr E W Adikaram, Ceylon Today 15 Oct 2013

Long before Malala, there was Meena…

Meena and Mithu

Long before Malala, there was another spirited young girl named Meena.

Like Malala Yousafzai does today, Meena too spoke out for and on behalf of girls — their right to education, good health, nutrition and, most important, to be treated the same way as boys.

Like Malala, young Meena too spoke passionately yet courteously. While Malala challenged the ferocious Taliban, Meena took on the equally formidable adversary named tradition.

Malala and Meena could well have been sisters in arms — except that the latter isn’t quite real. She is a cartoon character imagined and developed by some of South Asia’s most talented animators and development communicators two decades ago.

UNICEF developed the Meena Communication Initiative (MCI) as a mass communication project aimed at changing perceptions and behaviour that hamper the survival, protection and development of girls in South Asia.

Here’s how their website describes Meena:

“Meena is a cartoon character from South Asia. She is a spirited, nine-year-old girl who braves the world – whether in her efforts to go to school or in fighting the stigma surrounding HIV/AIDS in her village.”

UNICEF launched Meena in September 1998 after eight years of extensive research in the region since the initial conceptualization. The name Meena was carefully chosen as it was found to span the different cultures in the region: people in Bangladesh, Bhutan, India, Maldives, Nepal,  Pakistan and Sri Lanka could relate to the name.

meena-1

A cast of carefully researched characters was created for Meena’s family and community. It included Meena’s talkative pet parrot Mithu, brother Raju, mom and dad, grandma and village school teacher.

There was no fundamentalist group threatening Meena’s village. Instead, it was grappling with poverty, ignorance and orthodoxy.

The Meena stories are entertaining and fun, but also reflect the realities of girls’ lives in South Asia. Through story-telling, important social messages are conveyed, such as the value of educating girls, freedom from exploitation and abuse, need for hygiene and proper sanitation, and the right of girls to a proper childhood not marred by under-age marriages.

In total, 13 Meena episodes were produced through a collaboration that involved Ram Mohan Studios of Mumbai and Hanna-Barbera affiliate Fil Cartoons of Manila.

Three examples:

Meena: Will Meena Leave School?

Meena: Count Your Chickens

Meena: Too Young to Marry

Meena is widely recognised and appreciated in most South Asian countries, and is a successful advocacy and teaching tool for girls’ and children’s rights. The Meena figure has achieved remarkable popularity as she tackles the key issues affecting children, and the threats to the rights of millions of girls in South Asia.

See also: September 2007: Shimu: Bangladesh’s real life ‘Meena’ enthralls millions on TV

Images and videos courtesy Unicef

When Worlds Collide #87: Nobel Peace Prize – Saluting peace-makers or stirring political controversy?

When Worlds Collide, by Nalaka Gunawardene

Text of my ‘When Worlds Collide’ column published in Ceylon Today Sunday broadsheet newspaper on 13 October 2013

keyboard_culture_nobel

The Nobel Peace Prize 2013 was awarded on Friday to the Organization for the Prohibition of Chemical Weapons (OPCW) for its extensive efforts to eliminate chemical weapons.

This Hague based inter-governmental organisation was recognised for implementing — through inspections, destruction and by other means — the Chemical Weapons Convention, an arms control treaty in effect from 1997 and singed by 165 countries.

In the past, the Norwegian Nobel Committee – which administers the Prize — has through several prizes highlighted the need to eliminate nuclear weapons as well as landmines. With the 2013 decision, it has lent support to the global campaign to end the production and use of chemical weapons.

There were 259 candidates for the Nobel Peace Prize 2013, 50 of them organizations. These included the Pakistani schoolgirl activist

View original post 1,138 more words

සිවුමංසල කොලූගැටයා #138: මීළඟ කාර්මික විප්ලවය ති‍්‍රමාන මුද්‍රණයද?

My latest Ravaya column (in Sinhala) is about the promise and challenges of 3D printing technology.

Sri Lanka took many years to come to terms with colour copiers and printers in 2D. For a while, they were not even allowed. This time around, regulating 3D printing will be harder — and there won’t be as much time to endlessly ponder what to do.

Mexit 3d printer
Mexit 3d printer

ෆොටෝකොපි හෙවත් ජායාපිටපත් යන්ත‍්‍ර පුඵල් ලෙස භාවිතයට ආවේ 1970-80 කාලයේදී. ඊට පෙර යම් ලේඛනයක පිටපත් හදා ගැනීමට යම් පරිශ‍්‍රමයක් දැරිය යුතු වුණා. රෝනියෝ යන්ත‍්‍ර හරහා පිටපත් කිරීම පෙර තිබූ තාක්‍ෂණයයි. ජායාපිටපත් යන්ත‍්‍ර සුලභ අද කාලේ එහි අගනා බව හා එයින් ලැබෙන සේවයේ අගය ගැන අප එතරම් සිතන්නේ නැහැ.

ජායාපිටපත් යන්ත‍්‍ර කරන්නේ එයට ඇතුඵ කරන ලේඛනයේ ද්විමාන (2D) පිටපත් එකක් හෝ ගණනාවක් හිස් කඩදාසි මතට ඉක්මනින් ලබා දීමයි. මෙහි ඊළඟ පියවර වන්නේ ති‍්‍රමාන (3D) වස්තුවක් පිටපත් කිරීම බව කලෙක සිට විද්‍යා ප‍්‍රබන්ධ ලේඛකයෝ පරිකල්පනය කළා.

භෞතික විද්‍යාවේ මූලධර්මවලට අනුව හිස් අවකාශයෙන් පදාර්ථ (වස්තූන්) ඉබේ මවන්නට බැහැ. (හාස්කම් යයි කියමින් එසේ කරන වගට පුරසාරම් දොඩන්නෝ කරන්නේ සියුම් ඉන්ද්‍රජාලීය රැවටීමක්.) නමුත් යම් අමුද්‍රව්‍ය යොදා ගෙන විවිධ වස්තුන් බිහි කළ හැකියි. ප්ලාස්ටික්, ෆයිබර්ග්ලාස් ආදියෙන් නිර්මිත භාජන හා වස්තුන් තැනෙන්නේ එලෙසයි.

මෑතක් වනතුරු මෙසේ ති‍්‍රමාන/ඝන වස්තුන්ගේ පිටපත් තැනීම සංකීර්ණ කාර්මික කි‍්‍රයාදාමයක් හරහා කළ යුතු වුණා. එහෙත් දැන් ලොව පුරා ඉක්මනින් ප‍්‍රචලිත හා ජනපි‍්‍රය වෙමින් පවතින නව තාක්‍ෂණයකට අනුව එය ගෙදරදී හෝ කාර්යාලයේදී හෝ කර ගත හැකි වී තිබෙනවා. මේ තාක්‍ෂණයට කියන්නේ ති‍්‍රමාන මුද්‍රණය හෙවත් 3D Printing කියායි. මෙය ලෝකය උඩුකුරු කළ හැකි ආකාරයේ තාක්‍ෂණයක්.  http://en.wikipedia.org/wiki/3D_printing

සරලව කිව හොත් ති‍්‍රමාන මුද්‍රණය යනු අණුක මට්ටමින් ඉතා සියුම් ලෙසින් යමක් යාන්ති‍්‍රකව පිටපත් කිරීමයි. මෙහිදී මුල් වස්තුවේ අණුක ස්වභාවය විස්තරාත්මකව යන්ත‍්‍රයට කැවිය යුතුයි. ඉන් පසු යම් දැඩි ප්ලාස්ටික් වර්ග අමුද්‍රව්‍ය ලෙස යොදා ගනිමින් ටිකෙන් ටික යන්ත‍්‍රයේ රොබෝ අත් මගින් පිටපතක් නිර්මාණය කරනවා. මුල් වස්තුවේ සංකීර්ණත්වය අනුව එයට ගත වන කාලය පැය කිහිපයක් හෝ දින දෙක තුනක් විය හැකියි.

ති‍්‍රමාන මුද්‍රණයට බහුලව යොදා ගන්නේ ABS නම් ප්ලාස්ටික් වර්ගයයි. එහෙත් ඉරිගුවලින් තනා ගත් ජෛව ප්ලාස්ටික් වර්ගයක් වන PLA හෝ ටයිටේනියම් වැනි ලෝහ ද මෙයට යොදා ගත හැකියි.

ති‍්‍රමාන මුද්‍රණය දියුණු රටවල දැන් පාරිභෝගික හා කාර්යාල මට්ටමට ළගා වෙලා. මා මුල් වරට ති‍්‍රමාන මුද්‍රණ යන්ත‍්‍රයක් කි‍්‍රයාත්මක වන අයුරු සමීපව දුටුවේ මීට මාස කිහිපයකට පෙර සිංගප්පූරුවෙදී. එහි තාක්‍ෂණික සරසවියක උගන්වන හා පර්යේෂණ කරන ආචාර්ය සුරංග නානායක්කාර තම විද්‍යාගාරයේ එම යන්ත‍්‍රයක් කි‍්‍රයා කරවා පෙන්වූවා. එරට විද්‍යා උපාධි අපේක්‍ෂක සිසුන්ට තාක්‍ෂණික අධ්‍යාපනයේ විවිධ ආකෘතීන් තනා ගන්නට ති‍්‍රමාන මුද්‍රණ යන්ත‍්‍ර යොදා ගන්නවා.

Everyday objects made from 3D printing
Everyday objects made from 3D printing

ති‍්‍රමාන මුද්‍රණ යන්ත‍්‍ර තවමත් මිළ අධිකයි. සාමාන්‍ය මට්ටමේ යන්ත‍්‍රයක් අමෙරිකානු ඩොලර් 2,000ක් (රුපියල් 260,000 පමණ) වනවා. එහෙත් බොහෝ ඉලෙක්ට්‍රොනික උපකරණ මෙන් මේවායේ ද මිළ අඩු වෙමින් හැකියාවන් වැඩි වේ යයි අනුමාන කළ හැකියි.

මේ යන්ත‍්‍ර සමඟ සමාන්තරව වෙළඳපොල ඉල්ලූුමක් මතුව ඇත්තේ විවිධාකාරයේ වස්තු හා උපකරණවල අණුක මට්ටමේ සුක්‍ෂම සැළසුම්වලටයි.

මහා පරිමාණ කර්මාන්තශාලා හරහා වෙළඳපොලට භාණ්ඩ නිපදවීමේ ආකෘතිය (mass production) විසිවන සියවස පුරා ම පාහේ පැවතුණා. ජපානය, චීනය වැනි රටවල් ඉක්මනින් දියුණු වූයේ එම ක‍්‍රමවේදය හරහායි. මෙහි මූලාරම්භකයෙක් හා පුරෝගාමියකු වූයේ අමෙරිකානු මෝටර්රථ නිෂ්පාදක හෙන්රි ෆෝඞ්. 1900 සියවස මුල දශකවලදී කාර්යක්‍ෂම ලෙසින් මෝටර්රථ මහා පරිමානයට නිපදවීම හරහා වඩා අඩු මිළකට වාහන මැද පාංතිකයන්ට ලබා දීමේ කාර්මික පෙරළිය ඇරඹුණේ ඔහුගෙන්.

එහෙත් 21 වන සියවසේදී එක ම අච්චුවේ භාණ්ඩ මිළට ගන්නවාට වඩා යම් තරමින් සුවිශෙෂි වූ භාණ්ඩවලට පාරිභෝගික නැඹුරුව වැඩි වෙමින් තිබෙනවා. වෙන කාටවත් නැති විදියේ භාණ්ඩයකට අමතර මිළක් ගෙවන්න අද සමහර පාරිභෝගිකයන් වැඩි වැඩියෙන් නැඹුරු වනවා. මෙය ජංගම දුරකථනවල සිට ඇඳුම් මෝසතර, ස්වර්ණාභරණ හා නොයෙකුත් එදිනෙදා උපකරණවලටත් අදාලයි.

මෙසේ කුඩා සංඛ්‍යාවක් සුවිශෙෂී ව නිපදවීමට ති‍්‍රමාන මුද්‍රණය කදිමට ගැලපෙන තාක්‍ෂණයක්. එහිදී බිහි වන්නේ වරකට එකක් බැගින් නිසා. මෙයට ඉංගී‍්‍රසියෙන් Mass customisation යයි කියනවා. එහිදී මහා කර්මාන්තශාලා වෙනුවට කුඩා සමාගම්වලට නව්‍යකරණය හරහා යම් භාණ්ඩයකින් ඒකක සුඵ ගණනක් නිපදවා එකක් වැඩි මිළකට බැගින් අලෙවි කළ හැකියි.

මේ ක‍්‍රමයේ තවත් සුවිශෙෂි බවක් නම් අමුද්‍රව්‍ය අරපිරිමැස්මයි. අතින් කළත්, යාන්ති‍්‍රකව කළත් මේ වන තුරු බොහෝ භාණ්ඩ නිෂ්පාදනය කළේ අමුද්‍රව්‍ය කුට්ටියකින් අරඹා එය කපා කොටා අවශ්‍ය හැඩතලයට හා ප‍්‍රමාණයට සකස් කිරීම මගින්.

වටිනා දැව ලී කොටයක් උදාහරණයට ගන්න. එයින් ලී බඩුවක් හෝ කැටයමක් හෝ තනා ගන්නට වඩු උපකරණ යොදා ගනිමින් ටිකෙන් ටික කැපීමක් කරනවා. එහිදී ලී කුඩු හා වෙනත් අපතේ යාම් වළක්වන්නට බැහැ.

නමුත් ති‍්‍රමාන මුද්‍රණයේදී වස්තුවක් බිහි වන්නේ අණුක තීරයෙන් තීරය බැගින්. ඒ නිසා  ඕනෑ හැඩයකට ඉතා සූක්‍ෂමව එළඹිය හැකි අතර අමතර/වැඩිපුර දෙයක් කපා ඔපමට්ටම් කිරීමක් අවශ්‍ය නැහැ.

සිංගප්පුරු සරසවි සිසුන් තමන්ගේ අධ්‍යාපනික ව්‍යාපෘති හා කි‍්‍රයාකාරකම් සඳහා විවිධ මෙවලම් නිපදවා ගන්නා සේ ම ලොව ප‍්‍රමුඛ පෙළේ සමාගම් ද දැන් ටිකෙන් ටික ති‍්‍රමාන මුද්‍රණය තම නිෂ්පාදන කටයුතුවලට යොදා ගන්නවා.

ඉතා සුක්‍ෂම හා ඉහළ ප‍්‍රමිතියක් අවශ්‍ය ගුවන්යානා උපාංග ආදියට පවා දැන් මේ තාක්‍ෂණය යොදා ගැනීම බෝයිං වැනි ප‍්‍රමුඛ ගුවන්යානා නිෂ්පාදන සමාගම් අරඹා තිබෙනවා.

මේ අතර අමෙරිකානු අස්ථි ශෛල්‍ය වෛද්‍යවරයකු 3D තාක්‍ෂණය යොදා ගෙන කෘති‍්‍රම අත් හා පාදවලට වඩාත් තාත්ත්‍වික ආකාරයේ පිටවැස්මක් නිපදවීමට පටන් අරන්.

අමෙරිකාවේ කෝනෙල් සරසවියේ පර්යේෂක පිරිසක් සූපවේදීන් සමග එක්ව  3D තාක්‍ෂණය ගැන පර්යේෂණ කරන්නේ ඉතිහාසයේ මෙතෙක් නොවූ විරූ ආකාරයේ අඵත් සූප රසයන් හා නිර්මාණ බිහි කරන්න. කෑමට ගත හැකි ජීව ද්‍රව්‍යවලින් 3D මුද්‍රිත ආහාර සෞඛ්‍ය ආරක්‍ෂිත දැයි සොයා බැලෙනවා.

මේ පර්යේෂණවල එක් දිශාවක අරමුණක් නම් මුඵමනින්ම පැළෑටි අමුද්‍රව්‍ය යොදාගෙන, කිසිදු සත්ත්‍ව ඝාතනකින් තොරව මාංශ ආහාර හැකිතාක් තාත්ත්‍වික ලෙස 3D මුද්‍රණය කිරීමයි. මාංශ ආහාර පමණක් නොව සත්ත්‍ව සම් වෙනුවට  මුද්‍රිත සම් පවා නිපදවා ගැනීමට දැන් අත්හදා බැලීම් කැරෙනවා.

මේ පාරිභෝගික භාවිතයන්ට වඩා තීරණාත්මක විය හැක්කේ අවයව බද්ධය සඳහා 3D මුද්‍රණයෙන් කෘති‍්‍රම අවයව නිපදවා ගැනීමයි. ලෝකයේ බොහෝ රටවල වෛද්‍ය අවශ්‍යතා සඳහා ඇති තරම් මානව පටක හා අවයව සොයා ගත නොහැකියි. (ඒවා දන් දීමට ඉදිරිපත් වන සංඛ්‍යාව සීමිත නිසා.) දැනටමත් කුඩා පරිමානයෙන් සියුම් රුධිර නාලිකා බිහි කරන්නට 3D මුද්‍රණය යොදා ගෙන පර්යේෂණ කරනවා. 2015 වන විට මෙය වඩාත් සංකීර්ණ අවයව දක්වාත් ව්‍යාප්ත විය හැකියි.

3D-printed gun's first test in Austin, Texas (USA) in early 2013 - captured by BBC
3D-printed gun’s first test in Austin, Texas (USA) in early 2013 – captured by BBC

ඕනෑ ම නව තාක්‍ෂණයක අනපේක්‍ෂිත භාවිතයන් ද මතු වනවා. අහිතකර භාවිතයන් ගැන විමසිලිමත් වන අය පෙන්වා දෙන්නේ 3D මුද්‍රණය හරහා ගිනි අවි පවා නිපදවා ගත හැකි වන බවයි. එයට අවශ්‍ය වන්නේ පිස්තෝලයක නැතහොත් තුවක්කුවක අණුක මට්ටමේ සූක්‍ෂම සැළැස්ම පමණයි.

විවෘත වෙළඳපොලේ බලයලත් වෙළඳුන් හරහා ගිනිඅවි වෙළදාම වඩාත් තදින් නියාමනය කරන්නට අමෙරිකාව තැත් කරමින් සිටින මෙබඳු අවධියක, මේ තාක්‍ෂණය එම වෑයම ව්‍යර්ථ කළ හැකියි.

ගිනිඅවි නියාමනය පුද්ගල නිදහසට රජය විසින් බාධා කිරීමක් යයි විශ්වාස කරන අන්තවාදී කණ්ඩායම් එරට සිටිනවා. ඔවුන්ගෙන් සමහරුන් දැන් හදන්නේ ගිනි අවිවල අණුක සැළසුම් වෙබ් අඩවි හරහා කොයිකාටත් ලබා ගත හැකි පරිදි නොමිළයේ බෙදා හරින්නට. එය ති‍්‍රමාන මුද්‍රණ යන්ත‍්‍රයකට ඇතුල් කොට, අමුද්‍රව්‍ය ද යෙදීමෙන් පැය හෝ දින ගණනාවකට පසු ගිනි අවියක් ගෙදරදී ම නිපදවා ගත හැකි වේවි. (එහෙත් එබඳු ගිනි අවියකට වුවත් සාමාන්‍ය භාවිතයේ පවතින වෙඩි උණ්ඩ හෙවත් මූනිස්සම් අවශ්‍යයි. ඒවා තනන්නට 3D මුද්‍රණයට තවම නොහැකියි.)

එපමණක් නොවෙයි, එසේ මුද්‍රණය කර ගත් ගිනි අවියක් යම් අපරාධයක් සඳහා භාවිත කළ පසු නැවතත් උණු කොට එය තැනූ දැඩි ප්ලාස්ටික් කුට්ටියක් බවට පත් කළොත්, ගිනි අවිය පිළිබඳ කිසිදු හෝඩුවාවක් සොයා ගත නොහැකි වනවා!

මෙබඳු අහිතකර භාවිතයන් වළක්වා ගන්නේ හෝ අවම කර ගන්නේ හෝ කෙසේ ද? මෙය නුදුරු අනාගතයේ සමාජයට නව අභියෝගයක් වනු ඇති. (පරිගණක ද්විමාන මුද්‍රණ යන්ත‍්‍ර යොදා ගෙන සමහරුන් හොර මුදල් නෝට්ටු මුද්‍රණය කරන බව ප‍්‍රකට කරුණක්. එසේ වුවත් එම යන්ත‍්‍ර යහපත් භාවිතයන් සඳහා යොදා ගැනීම බොහෝ රටවල තහනමකින් තොරව කැරෙනවා!

නව නිපැයුම්කරුවන්ට 3D මුද්‍රණ තාක්‍ෂණය ආශිර්වාදයක් මෙන් ම තර්ජනයක් ද විය හැකියි. ඔවුන් දැනට මුහුණ දෙන ප‍්‍රායෝගික ගැටඵවක් නම් තමන්ට අවශ්‍ය උපාංග හරිහැටි හදා ගැනීමයි. ප‍්‍රාග්දර්ශ (prototype) තැනීමේදී ති‍්‍රමාන මුද්‍රණය ඔවුන්ට උපකාර විය හැකියි. එහෙත් අන් අය නව නිපැයුමක් කොපි කිරීමට ද ති‍්‍රමාන යන්ත‍්‍ර ම යොදා ගත හැකියි. මෙබඳු පරස්පරතාවයන් ගැන කල් තබා දැනුවත් වී සුදානම් වීම ප‍්‍රයෝජනවත්.

ති‍්‍රමාන මුද්‍රණ විප්ලවයේ උච්චම අවස්ථාව නම් තම උපාංග තමා විසින් ම නිපදවා ගැනීම හරහා තමන්ගේ පිටපත් හදා ගැනීමේ හැකියාව (self-replicating) ඇති ති‍්‍රමාන මුද්‍රණ යන්ත‍්‍රයක් තැනීම. RepRap Project නමින් හඳුන්වන මේ පර්යේෂණාත්මක උත්සාහය ඇරැුඹුණේ 2005දී බි‍්‍රතාන්‍යයේ බාත් සරසවියේ. සංකල්පමය වශයෙන් මෙය හරියට තමන්ගේ ‘දරුවන්’ බිහි කළ හැකි යන්ත‍්‍රයක් වගෙයි. සුක්‍ෂම පරිපථ පද්ධති මට්ටමෙන් තමන්ගේ ම උපාංග පිටපත් කළ හැකි 3D මුද්‍රණ යන්ත‍්‍ර සාර්ථකව අත්හදා බලා හමාරයි. http://reprap.org/wiki/RepRap

මෙයට සම්බන්ධව සිටින ජාත්‍යන්තර විද්‍යාඥයන් පිරිසට  ඕනෑ ති‍්‍රමාන මුද්‍රණ තාක්‍ෂණය වඩාත් ලාබදායක හා ප‍්‍රචලිත කිරීමට. බුද්ධිමය දේපළ පේටන්ට් බලපත‍්‍ර හරහා ලාබ ලබන පිරිසක් අතට මේ තාක්‍ෂණය කොටුවීමට කලින් එය ලොවට මුදා හැරීම ඔවුන්ගේ අරමුණයි.

ති‍්‍රමාන මුද්‍රණයේ දිගු අනාගතය ගැන දැන් ම අනාවැකි කිව නොහැකියි. මේ නව තාක්‍ෂණ විප්ලවයේ දිගු කාලීන බලපැම් සියල්ල හඳුනාගෙන නැහැ. මේ හරහා මතුවන නව ආර්ථික, සමාජයීය හා නීතිමය අභියෝගවලට ළඟදී හැම රටකට ම සූදානම් වන්නට සිදු වේවි.

මෙය ඊළඟ කාර්මික විප්ලවය වන බව ඇතැම් අනාගතවේදීන්ගේ මතයයි. මෙය තව දුරටත් මැජික් නොවන බවත්, දැනටමත් මේ යන්ත‍්‍රවල මිළ ටිකෙන් ටික පහළ බසිමින් තිබෙන බවත් සිහි තබා ගැනීම වැදගත්.