RTI Sri Lanka: තොරතුරු යතුරෙන් ‍දොර විවෘත කළාට මදි!

On 21 Feb 2017, Sinhala language broadsheet newspaper Mawbima carried an article based on my recent public talk on the Right to Information (RTI) in Sri Lanka.

RTI is a key to open doors to public information. That's useful, but we must know what to do when we enter...
RTI is a key to open doors to public information. That’s useful, but we must know what to do when we enter…

ජාතික මාධ්‍ය සංසදය විසින් සංවිධානය කරන ලද ‘තොරතුරු පනතට සමාජ සංස්කෘතිය ඉක්මවිය හැකිද’ යන සංවාද සභාවේදී ප්‍රවීණ ලේඛක නාලක ගුණවර්ධන මහතා විසින් කරන ලද දේශනය ඇසුරෙනි.

තොරතුරු පනත සම්මත කර ඇති මේ අවස්ථාවේදී මේ පනතින් වැඩ ගන්නේ කොහොමද? තොරතුරු පනතට ඇති අභියෝග මොනවාද? සමාජයෙන් දේශපාලන තන්ත්‍රයෙන් නිලධාරි තන්ත්‍රයෙන් මේ පනතට ඇතිවිය හැකි ප්‍රතිරෝධ මොනවාද? අපි ඒකට කෙසේ සූදානම් විය යුතුද කියන කාරණාවලට වැඩිපුර අවධානය යොමු කරන්න අවශ්‍යයි.

අපි ලෝකයේ බහුතරයක් සිටින එක්තරා කාණ්ඩයකට ගිය අවුරුද්දේ සම්බන්ධ වුණා. ඒ තොරතුරු නීතියක් තිබෙන රටක වාසය කිරීමයි. ගිය වසරේ මැද වන විට ලෝක ජනගහනයෙන් 88%ක් ඉන්නේ යම් ආකාරයකින් නීතියෙන් තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය තහවුරු කරන රටකයි. ඒ වගේ රටවල් 110ක් තියෙනවා. මේ වන විට තවත් රටවල් 40ක් විතර තොරතුරු අයිතිය ලබාගැනීම සම්බන්ධව කතාබහ වෙමින් ඉන්නවා.

State of Right to Information (RTI ) World wide in 2016.
State of Right to Information (RTI ) World wide in 2016.

2017 වසරේ පෙබරවාරි 3 වැනිදා සිට තොරතුරු දැනගැනීමේ පනත ක්‍රියාත්මකයි. එදාම ගැසට් පත්‍රයකින් පනත ක්‍රියාත්මක කරන්න අවශ්‍ය රෙගුලාසි පිටු 26ක ගැසට් සටහනකින් ප්‍රකාශයට පත් කළා. පනත කියවනකොට පෙබ. 3 ගැසට් පත්‍රයේ ඒ නියෝග ටිකත් එක්ක තමයි පනත කියවන්න සහ පනත ක්‍රියාත්මක කිරීම පිළිබඳ දැනුවත් වෙන්න ඕන. ඒක තමයි මෙහි ක්‍රමවේදය මොකක්ද කියලා සඳහන් කරලා තියෙන්නේ.

අගනුවර වගේම දිවයිනේ විවිධ පළාත්වලින් තොරතුරු ඉල්ලීම් ගැන වාර්තා වුණා. ඒ වාර්තා ට්‍රැක් කරන වෙබ් අඩවි පවා දැන් බිහිවෙලා තියෙන්නේ. ඒ වෙබ් අඩවිවලට අනුව තවමත් තොරතුරු පනත ක්‍රියාත්මක කිරීමට රාජ්‍ය ආයතන සූදානම් නැහැ. තොරතුරු නිලධාරියකු නම් කරලා නැහැ. එහෙම වෙලාවට ආයතන ප්‍රධානියා තමයි තොරතුරු නිලධාරියා විදියට ක්‍රියා කළ යුත්තේ. මහජන ඉල්ලීමක් ආවහම භාරගන්න සූදානමක් තවම නැහැ කියලා වාර්තා වුණා. තවත් තැන්වලදී ඉල්ලීම් දෙන්න ගියහම ජනතාවට මේ මේසෙන් අනිත් මේසයට යන්න, මේ කාමරයෙන් අර කාමරයට යන්න කියන නොයෙක් නොයෙක් ප්‍රශ්න මතුවෙලා තිබුණා. මේ වගේ ප්‍රශ්න ක්‍රමයෙන් හදාගන්න පුළුවන් වෙයි කියලා හිතනවා. වැරැදි හොයන්නම බලාගෙන ඉන්න අයට නම් මේවා ලොකු දේවල්. ගිහින් ඔන්න තොරතුරු නීතියක් ගෙනාවා, ක්‍රියාත්මක වුණේ නැහැ. ඔන්න වැඩේ ඉවරයි කියන අයත් පහුගිය දවස්වල දැක්කා. අපි තව මාස තුනක්වත් මේ ගැන බලමු. ඒ අතරේ ජනාධිපති කාර්යාලය පවා තොරතුරු ලබා දෙන්න තවම සූදානම් නැහැ කියලා සන්ඩේ ලීඩර් පත්තරය වාර්තා කළා.

මහජනයාට ප්‍රසිද්ධියට පත් නොකෙරුණු වසර කිහිපයකට කලින් සම්පූර්ණ කර භාරදුන් කොමිෂන් සභා වාර්තා ලබාදෙන්න කියලා තොරතුරු ඉල්ලීමක් ඉදිරිපත් කරන්න ඉද්දමල්ගොඩ පියතුමා ගිහින්. ව්‍යාකූලතාවලින් පසුව ඒ ඉල්ලීම භාර අරගෙන තිබුණා. ඒ කියන්නේ සූදානම තවම හොඳ නැහැ.

කාන්තාවන් 15 දෙනෙක් දැනට කාලයක් තිස්සේ අතුරුදන් වූ තමන්ගේ පවුලේ ඥාතීන් හෝ සැමියන් ගැන කුමක් හෝ ඉල්ලා තොරතුරු ඉල්ලුම් පත්‍රයක් ගොනු කරන්නට උත්සාහ කළ බව ඉන්දියාවේ ද හින්දු පත්තරේ වාර්තා වුණා. ආණ්ඩුවේ නොයෙක් කාර්යාලවලට ගියා. ඔවුන්ට හැඟීමක් තිබුණේ නැහැ කොතැනටද ඉදිරිපත් කරන්න ඕන කියලා. අපිට ඉතිං ඉස්සර වගේම තමයි හරි හමන් උත්තරයක් ලැබුණේ නැහැ කියලා ඒ කාන්තාවන් පසුව කියලා තිබුණා.

තොරතුරු නීතිය යටතේ එහෙම තොරතුරු නොදී ඉන්න බැහැ. නිශ්චිත කාල වකවානුවකින් පසුව නොදුන්නොත් පුරවැසියන්ට ගන්න පුළුවන් ක්‍රියාමාර්ගත් තිබෙනවා.
තමන්ගේ සමීපතමයන්ගේ තොරතුරු සෙවීමේ සිට පොදු උන්නතිය පිළිබඳ තොරතුරු ඉල්ලා සිටීම දක්වා පුළුල් පරාසයක් තුළ තොරතුරු ඉල්ලීම් කරන්න පුළුවන්.

Right to Information in Sri Lanka - what to do next?
Right to Information in Sri Lanka – what to do next?

තොරතුරු නීතිය සමහරුන් යතුරකට සංසන්දනය කරනවා. යතුර අතට ලැබුණාට මදි. ‍ෙදාර ඇරීම විතරකුත් මදි. අපි ‍ෙදාර ඇරගෙන ඇතුළට ගියහම මොනවද කරන්නෙ කියන එක ගැනත් යම්කිසි අවබෝධයක්, පෙර සූදානමක් තියෙන්න ඕන. ඇතුළට යෑමේ වරම තියෙනවා. ඉන් එහාට කරන දේ මොකක්ද කියන එකයි අපට තිබෙන අභියෝගය.

මොකද පාලකයන්ගෙන් තොරතුරු ඉල්ලන සම්ප්‍රදායක් කවදාවත්ම අපේ රටේ තිබුණේ නැහැ. අපිට හිටියේ පූර්ණ බලතල සහිත රජවරු. කිසිම දෙයක් යටත්වැසියන්ට හෙළි කරන්නට කිසිම ආකාරයකින් රජවරු බැඳිලා හිටියේ නැහැ. රජුගේ භාණ්ඩාගාරයේ වියදම් මොනවාද, අන්ත–පුරයේ කාන්තාවන් කී දෙනෙක් ඉන්නවාද, යනාදී කිසිම දෙයක් අහන්න යටත්වැසියන්ට කිසිම අයිතියක් තිබුණේ නැහැ. යටත් විජිත පාලන සමයේදීත් එහෙම අවස්ථාවක් තිබුණේ නැහැ.

ඒ නිසා රජ කාලෙවත් යටත් විජිත කාලෙවත් නිදහසින් අවුරුදු 68ක් යනතුරුත් නොතිබුණු දෙයක් දැන් දීලා තියෙන්නේ. අපට ආණ්ඩුවෙන් පාලකයන්ගෙන් තොරතුරු ඉල්ලීමේ පුරුද්දක් හෝ තොරතුරු ඉල්ලීමට අරගල කිරීමේ පුරුද්දක් ඓතිහාසිකව තිබී නැහැ.

මේක සංකල්පීයව පැනිය යුතු පිම්මක්. මේ හරහා ජනතාව බලාත්මක කරන්න පුළුවන් කියන එකයි මගේ අදහස. බලාපොරොත්තු දැන්මම සුන් කරගත්තොත් කිසි වැඩක් නැහැ.

මේ වගේ අපේ ඓතිහාසික සමාජයීය සංස්කෘතික යම් යම් සීමා කිරීම් ඉක්මවා නැඟී සිටින්න ඕනෑ. ඒක අපි සමාජයක් වශයෙන් ගතයුතු උත්සාහයක්. මේකට ටිකක් දඟලන්න වෙයි. තොරතුරු අයිතිය නීතිගත වීමක් සෑහෙන්නේ නැහැ. ඒකට තොරතුරු සාක්ෂරතාවත් දියුණු කරගන්න ඕනෑ.

පුරවැසියන් ලෙස තොරතුරු ඉල්ලීම ටිකෙන් ටික වැඩි කරගැනීම කරන්න ඕනෑ. වෙන නීති වගේ නොවෙයි. මේක පුරවැසියන් විසින් පාවිච්චි කළ යුතු නීතියක්. බොහෝ නීති තිබෙන්නේ ආණ්ඩුව හා නිලධාරීන් පාවිච්චි කර නොයෙක් දේ ජනතාව මත බලෙන් හෝ කැමැත්තෙන් පටවන්න.

ඉල්ලුම් පැත්ත වැඩි කරන්න කළ හැකි දේ මොනවාද? පනත සහ පනතට අදාළ නියෝග ගැන දැනුවත් වෙන්න ඕනෑ. නොදැනුවත්ව හෝ දැනුවත්ව ඇතැම් දෙනා විසින් පතුරුවන දුර්මත තිබෙනවා පනත පාර්ලිමේන්තුගත වෙලා විවාදයට ගැනෙන කාලය තුළ මේ පනත කියවන්නේවත් නැතිව සමහර ජාතික යැයි කියාගන්නා පත්තර අමූලික බොරු මේ පනත ගැන ලිව්වා. මේ පනත ගෙනාවොත් කිසි දෙයක් ලියන්න බැරිවෙයි. චිත්‍ර කතා පළකරන්න වෙයි කියලා කිව්වා. ඒ වගේ දුර්මත දුරුකරන්න ඕනෑ.

මේ නීතිය භාෂා තුනෙන්ම ලියැවිලා තියෙන්නේ. පිටපතක මිල රු. 21යි. රජයේ ප්‍රකාශක කාර්යාංශයෙන් ගන්න පුළුවන්. ජනමාධ්‍ය අමාත්‍යාංශයේ වෙබ් අඩවියෙන් නොමිලයේම භාගත කරන්න පුළුවනි.

තොරතුරු නීතිය සම්මත කරගත් අසල්වැසි රටවල අත්දැකීම්ද අපට යොදා ගන්න පුළුවන්. විශේෂයෙන්ම ඉන්දියාව ගැන සඳහන් කරන්න ඕනෑ. 2005 තමයි ඉන්දියාව ජාතික වශයෙන් තොරතුරු පනත සම්මත කරගත්තේ. නීතිය සම්මත කරගත්තාට නීති භාවිතයේ අඩුපාඩු තිබෙනවා. බොහෝ පුරවැසියන් මේ නීතිය ගැන කැමැත්තක් නැති බවත්, තොරතුරු ලබාගත් පමණින් එයින් වැඩ ගන්න හා ඒවා තේරුම් ගන්න හැකියාවත් ඒ රටවල තවම ඇත්තේ සීමිත බව දකුණු ආසියාවේ තොරතුරු නීතිය ගැන ආසියා පදනම කළ විමර්ශනයකින් පැහැදිලි වෙනවා.

තොරතුරු ඉල්ලනතුරු නොසිට සෑම පොදු අධිකාරියක්ම ස්වේච්ඡාවෙන් ඒවා ප්‍රකාශයට පත් කිරීමේ සිද්ධාන්තය ඉන්දියාවේ ක්‍රියාත්මක වෙනවා.

ඉන්දියාවේ පාසල් දරුවන් පවා තොරතුරු නීතිය පාවිච්චි කරනවා. ශිෂ්‍යාධාර ප්‍රමාද වන්නේ ඇයි? පාසල් බස්වල සේවා අඩාල වෙන්නේ ඇයි? මදුරු උවදුරට පිළියම් නොකරන්නේ ඇයි? යනාදී ප්‍රශ්නවලට විසඳුම් සොයන්න අවුරුදු 8-9 ළමයින් පවා තොරතුරු නීතිය යොදා ගන්නවා.

Nurturing the demand side of Right to Information (RTI) in Sri Lanka: What can be done?
Nurturing the demand side of Right to Information (RTI) in Sri Lanka: What can be done?
What more can be done to promote RTI demand side in Sri Lanka - ideas by Nalaka Gunawardene
What more can be done to promote RTI demand side in Sri Lanka – ideas by Nalaka Gunawardene

ඉන්දියාවේ ජනතාවගේ තොරතුරු අයිතිය සඳහා වූ ජාතික ව්‍යාපාරයේ ආදි කර්තෘවරයා වන සේකර් සිං මහතා අපේ රටට තොරතුරු අයිති අරගලයේ පාඩම් කිහිපයක් ලබා දුන්නා.

තොරතුරු අයිතිය දේශපාලන යථාර්ථය සමඟ සමීපව බැඳී තිබෙන බැවින් එය වෙනම වෙන් නොකිරීම වගේම ඔවුන් හා අපි කියලා දේශපාලකයන් හා නිලධාරීන් පැත්තකට දාලා ජනතාව එක් පැත්තකට දාන්න එපා කියලා ඔහු කියනවා. ප්‍රගතිශීලී, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පියවර සඳහා පෙනී සිටින අය සමඟ මේ ගමනක් යෑම, හොඳ නීති සම්මත කර ඒවා නැත්තා සේ කටයුතු කිරීමට දකුණු ආසියාවේ දේශපාලකයන් ඉතා හොඳින් දන්නා බැවින් ඒ අවකාශය දෙන්න එපා කියලත් ඔහු කියනවා.

දිගටම මහජන බලපෑම් කිරීම, තොරතුරු නීතිය මහජන සුබසාධනයට යොදාගන්නේ කොහොමද යන්න කලාපීය වශයෙන් අත්දැකීම්වලින් නිලධාරීන් දැනුවත් කිරීම, තොරතුරු හා සිද්ධීන් අධ්‍යයන කිරීම අත්දැකීම් සියලුම දෙනා සමඟ බෙදා ගැනීම, සමාජ සාධාරණත්වයට ලැබෙන තල්ලුවක් ලෙස තොරතුරු අයිතිය ඉදිරිපත් කිරීම, හැකි තරම් සහයෝගයෙන් ප්‍රශ්න විසඳන තැනට යොමු කිරීම, ආර්.අයි.ටී. කියන දේ සියලුම ක්ෂේත්‍රවලට අදාළ කරගත හැකි පොදු මෙවලමක් ලෙස දැකීම, තොරතුරු නීතිය පාවිච්චි කිරීම ගැන සියලුම සිවිල් සංවිධාන ජනතාව දැනුවත් කිරීම, රාජ්‍ය ආයතන ප්‍රගාමි තොරතුරු හෙළිදරව් කරනවාද යන්න නිරතුරු විමසිල්ලෙන් සිටීම වගේම තොරතුරු අයිතිය ගැන දුර්මත පැතිරුවත් ඒවාට උත්තර දෙන්න ලෑස්ති වෙන්න කියලත් සිං මහතා කියනවා.

තොරතුරු යතුරෙන් ‍දොර විවෘත කළාට මදි! Nalaka Gunawardene on Right to Information (RTI) challenges in Sri Lanka: Mawbima newspaper. 21 Feb 2017
තොරතුරු යතුරෙන් ‍දොර විවෘත කළාට මදි! Nalaka Gunawardene on Right to Information (RTI) challenges in Sri Lanka: Mawbima newspaper. 21 Feb 2017

තොරතුරු අයිතිය සමාජ සාධාරණත්වය වෙනුවෙන් හොඳ ආරම්භයක් – නාලක ගුණවර්ධන

Nalaka Gunawardene speaks at public forum on Sri Lanka’s new Right to Information (RTI) law. Colombo, 15 Feb 2017
Nalaka Gunawardene speaks at public forum on Sri Lanka’s new Right to Information (RTI) law. Colombo, 15 Feb 2017

On 15 February 2017, I served as main speaker at a public forum in Colombo on Sri Lanka’s newly operational RTI law and its wider socio-cultural and political implications. The event, organized by the National Media Forum (NMF), was attended by a large number of journalists, social activists, lawyers, government officials and other citizens.

Here is one news report on the event, by Lanka News Web:

තොරතුරු අයිතිය සමාජ සාධාරණත්වය වෙනුවෙන් හොඳ ආරම්භයක් – නාලක ගුණවර්ධන

තොරතුරු දැන ගැනීමේ අයිතිය පිලිබඳ ඉදිරියේදී දුර්මත ගොඩනැගීමටත් දියාරු කිරීමටත් හැකියාව ඇති හෙයින් එම තත්ත්වයන්ට මුහුණ දීමට සූදානමින් සිටිය යුතු බව ප්‍රවීණ මාධ්‍යවේදී නාලක ගුණවර්ධන මහතා පැවසීය.

ඔහු මේ බව සඳහන් කළේ ඊයේ (15) පැවති ජාතික මාධ්‍ය සංසදය මඟින් සංවිධානය කර තිබූ “තොරතුරු පනතට සමාජ සංස්කෘතිය ඉක්මවිය හැකිද?” සංවාද සභාවේ මුඛ්‍ය දේශනය පවත්වමිනි.

පනතේ 20 වැනි වගන්තියට අනුව ප්‍රගාමී තොරතුරු දීම සම්බන්දයෙන් කර ඇති සඳහන ඉතා හොඳ ආරම්භයක් බවයි ගුණවර්ධන මහතා ප්‍රකාශ කළේ.පුරවැසියන් තොරතුරු ඉල්ලීමට ප්‍රථම ස්වෙච්ජාවෙන් ඒවා ලබා දිය යුතු බවට වන වගන්තිය පුරවැසියන්ගේ තොරතුරු අයිතිය තහවුරු කරන්නක් බව පෙන්වා දෙන හෙතෙම අවධාරණය කළේ කලාපයේ තොරතුරු නිතිය ක්‍රියාත්මක කිරීමේ අත්දැකීම් ඇති රටවල සහය අපටද ලබා ගත හැකි බවයි.මේ සඳහා පුරවැසියන්ගේ සක්‍රීය දායකත්වයද අවශ්‍ය බව හෙතෙම සඳහන් කළේය.

ඉන්දියානු සමාජයේ තොරතුරු අයිතිය දිනා ගැනීමේ ප්‍රබල අරගලයක් කළ සමාජ ක්‍රියාකාරිකයෙකු වන ෂෙකර් සිං සමාජ ගත කරමින් පවතින කාරණා පිළිබඳවද නාලක ගුණවර්ධන මහතා අදහස් පළ කළේය.ෂේකර් සිං මතු කරන ප්‍රධාන කාරණයක් වන මෙම අයිතිය දිනා ගැනීම වෙනුවෙන් ප්‍රජාතාන්ත්‍රීය, ප්‍රගතිශීලි හැමදෙනාම එක්ව ක්‍රියා කළ යුතු බව ගුණවර්ධන මහතා පෙන්වා දුන්නේය.

දේශපාලන අධිකාරිය හා නිලධාරීන් මේ සම්බන්ධයෙන් නිවැරදිව සක්‍රීයව මැදිහත් වන්නේ පුරවැසියන් ඊට දක්වන ප්‍රතිචාරය මත වන හෙයින් පුරවැසියා මේ පිලිබඳ බලගැන්වීම අවශ්‍ය කරුණක් බව හෙතෙම අවධාරණය කළේය.

L to R - Nalaka Gunawardene, Mandana Ismail Abeywickrema, Priyantha Wedamulla
L to R – Nalaka Gunawardene, Mandana Ismail Abeywickrema, Priyantha Wedamulla

සංවාද සභාව ඇමතූ ජාතික මාධ්‍ය සංසදයේ කැඳවුම්කරු මාධ්‍යවේදිනී මන්දනා ඉස්මයිල් අබේවික්‍රම මහත්මිය ප්‍රකාශ කළේ මෙතෙක් පැවති අත්දැකීම් අනුව තොරතුරු ලබාදීමට ආණ්ඩු සුදානම් නොමැති හෙයින් තොරතුරු පනත ක්‍රියාත්මක කරවාගැනීමට සිදුව ඇත්තේ වෙනසකට ලක් නොවුණු දේශපාලන සංස්කෘතික පසුබිමක හිදිමින් බවයි.පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී වරප්‍රසාද යටතේ පවා තොරතුරු ලබා ගැනීමට නොහැකි දේශපාලන පසුබිමක අපට කටයුතු කිරීමට සිදු වූ බව ඇය පෙන්වා දුන්නේය. එහෙත් මෙම තත්ත්වයන් අභියෝගයට ලක් කළ යුතු බවත් ඊට පුරවැසියා මැදිහත් විය යුතු බවත් ය වැඩිදුරටත් පැවසීය.

Here is the video of my full speech (in Sinhala):

[Op-ed]: Lankan Civil Society’s Unfinished Business in 2017

Sri Lanka's Prime Minister (left) and President trying to make the yaha-palanaya (good governance) jigsaw: Cartoon by Anjana Indrajith
Sri Lanka’s Prime Minister (left) and President trying to make the yaha-palanaya (good governance) jigsaw: Cartoon by Anjana Indrajith

As 2016 drew to a close, The Sunday Leader newspaper asked me for my views on Lankan civil society’s key challenges in 2017. I had a word limit of 350. Here is what I wrote, published in their edition of 1 January 2017:

Lankan Civil Society’s Unfinished Business in 2017

By Nalaka Gunawardene

Sections of Sri Lanka’s civil society were closely associated with the political changes that happened at the presidential and general elections in 2015. That was only natural as the notion of good governance had been articulated and promoted by civil society for years before Maithri and Ranil embraced it.

Now, as we enter 2017, civil society faces the twin challenges of holding the current government to account, and preventing yaha-palanaya ideal from being discredited by expedient politicians. At the same time, civil society must also become more professionalised and accountable.

‘Civil society’ is a basket term: it covers a variety of entities outside the government and corporate sectors. These include not only non-governmental organisations (NGOs) but also trade unions, student unions, professional associations (and federations), and community based or grassroots groups. Their specific mandates differ, but on the whole civil society strives for a better, safer and healthier society for everyone.

The path to such a society lies inevitably through a political process, which civil society cannot and should not avoid. Some argue that civil society’s role is limited to service delivery. In reality, worthy tasks like tree planting, vaccine promoting and microcredit distributing are all necessary, but not all sufficient if fundamentals are not in place. For lasting change to happen, civil society must engage with the core issues of governance, rights and social justice.

Ideally, however, civil society groups should not allow themselves to be used or subsumed by political parties. I would argue that responsible civil society groups now set the standards for our bickering and hesitant politicians to aspire to.

Take, for example, two progressive legal measures adopted during 2016: setting aside a 25% mandatory quota for women in local government elections, and legalising the Right to Information. Both these had long been advocated by enlightened civil society groups. They must now stay vigilant to ensure the laws are properly implemented.

Other ideals, like the March 12 Movement for ensuring clean candidates at all elections, need sustained advocacy. So Lankan civil society has plenty of unfinished business in 2017.

Nalaka Gunawardene writes on science, development and governance issues. He tweets from @NalakaG.

Note: Cartoons appearing here did not accompany the article published in The Sunday Leader.

After 18 months in office, Sri Lanka's President Maithripala Sirisena seems less keen on his electoral promises of good governance, which he articulated with lots of help from civil society. Cartoon by Gihan de Chickera, Daily Mirror, 24 June 2016.
After 18 months in office, Sri Lanka’s President Maithripala Sirisena seems less keen on his electoral promises of good governance, which he had articulated with lots of help from civil society. Cartoon by Gihan de Chickera, Daily Mirror, 24 June 2016.

සිවුමංසල කොලුගැටයා #287: ශ්‍රී ලංකාවේ “විශාලතම සුලුතරය” වෙනුවෙන් හඬ නගන ක්‍රියාකාරිකයා

Dr Ajith C S Perera - a life long association with cricket Photo © Ajith Perera
Dr Ajith C S Perera – a life long association with cricket Photo © Ajith Perera

In this week’s Ravaya column (in Sinhala, appearing in the print issue of 9 Oct 2016), I profile and salute Dr Ajith C S Perera, a leading champion for accessibility rights in Sri Lanka.

A chartered chemist by profession, a former senior manager in industry, a qualified training instructor, also a former test-match-panel cricket umpire, his life changed when an accident left him a paraplegic. Today he is a writer, speaker, author, a disability rights activist and accessibility adviser-accessor.

He is the founder and holds the honorary position of Chief Executive and Secretary-General of Idiriya, a registered, not-for-profit humanitarian service organisation in Sri Lanka. He has petitioned Supreme Court seeking and successfully obtaining rulings on mandatory accessibility provisions in all newly built public buildings. Sadly, however, many such premises blantatly ignore this ruling.

Wisden Cricket noted in a profile, “Society tends to have a myopic view when it comes to the disabled: people, by and large, sympathise when they ought to empathise. Perera, despite his years of experience, can’t even become a third umpire because stadiums in Sri Lanka are not fully wheelchair-accessible.”

I was a member of the jury that selected Ajith as an ‘Unsung Hero’ at the Derana Sri Lankan of the Year 2016 awards.

See also: The Sunday Times, 29 Nov 2015: Don’t DIS the ability of the largest minority, By Dr. Ajith C. S. Perera

Jurors Nalaka Gunawardene & Dian Gomez presenting Sri Lankan of the Year - Unsung Hero award to Dr Ajith C S Perera [Photo courtesy Derana Media]
Jurors Nalaka Gunawardene & Dian Gomez presenting Sri Lankan of the Year – Unsung Hero award to Dr Ajith C S Perera [Photo courtesy Pulse/Derana Media]
දෙරණ මාධ්‍ය ආයතනය සංවිධානය කළ විශිෂ්ඨතම ශ්‍රී ලාංකිකයන්ට (Sri Lankans of the Year 2016) ප්‍රණාම පුද කිරීමේ සත් කාර්යයට ස්වාධීන ජූරි සභාවේ සාමාජිකයකු ලෙස මා ද සම්බන්ධ වුණා.

2016 සැප්තැම්බර් 23 වනදා පැවැති සම්මාන උළෙලේ නිහඬව පොදු උන්නතියට ලොකු මෙහෙවරක් කරන දිරිය ලාංකිකයන් තිදෙනකුට (Unsung Heroes of the Year) අප විශිෂ්ඨ සම්මාන පිරිනැමුවා.

ඔවුන් නම් HIV ආසාදිතයන්ගේ අයිතීන් උදෙසා ක්‍රියා කරන ප්‍රින්සි මංගලිකා, ආබාධිත සැමගේ අයිතීන් වෙනුවෙන් උද්ඝෝෂණ කරන ආචාර්ය අජිත්. සී. එස් පෙරේරා හා අසාමාන්‍ය ගණයේ ඉංග්‍රීසි ගුරුවර විල්බට් රණසිංහයි.

මේ අතරින් අජිත් පෙරේරාගේ සම්මානය සුවිශේෂී වූයේ ජූරි සභික ඩයන් ගෝමස් හා මා සභාවේ ඔහු සිටි තැනටම ගොස් එය පිරිනැමීම කළ නිසයි.

උත්සවය පැවැත් වූ තරු පහේ හිල්ටන් හෝටලයේ වේදිකාවට රෝද පුටුවක් රැගෙන යාමට පහසුකම් තිබුණේ නැහැ. වසර 20කට වැඩි කාලයක් අජිත් පෙනී සිටින මේ මූලික අයිතියක් පවා නිසි ලෙස සපුරා නොගත් තැනෙකදීම ඔහුගේ සමාජ ක්‍රියාකාරීත්වය අගැයීමට සිදුවීම උත්ප්‍රාසය දනවන්නක්.

අජිත් ක්‍රිෂාන්ත ස්ටීවන් පෙරේරා (අජිත් සී. එස්. පෙරේරා) වෘත්තීකවේදියෙක්. වරලත් රසායන විද්‍යාඥයකු ලෙස මෙරට කර්මාන්ත ක්ෂේත්‍රයේ ඉහළ තනතුරු දැරුවෙක්. එසේම ඔහු ක්‍රිකට් ක්‍රීඩාවේ විවිධ වැදගත් භූමිකා රඟපා තිබෙනවා.

කොළඹ සරසවි ක්‍රිකට් පිලේත්, පළමුපෙළ අන්තර් සමාජ ක්‍රිකට් තරගාවලිවලත් ක්‍රීඩා කළ ඔහු, සරසවි සිසුවකුව සිටියදීම 1975දී ක්‍රිකට් විනිසුරුවරයකු ලෙස ද සුදුසුකම් ලැබුවා. පසු කලෙක බ්‍රිතාන්‍යයේ ක්‍රිකට් විනිසුරුවරයක ලෙස සේවය කළ ඔහු 1992දී ශ්‍රී ලංකාවේ ටෙස්ට් ක්‍රිකට් විනිසුරු මඬුල්ලට ඇතුළත් කර ගනු ලැබුවා.

Christopher Martin-Jenkins (second from left), a BBC commentator and close friend of Perera, declared him a “Sri Lankan Don Bradman” for his contribution to cricket. © Ajith Perera
Christopher Martin-Jenkins (second from left), a BBC commentator and close friend of Perera, declared him a “Sri Lankan Don Bradman” for his contribution to cricket. © Ajith Perera

1992 අගදී මෙරට කළ නවසීලන්ත ක්‍රිකට් පිලට එරෙහිව ශ්‍රී ලංකාව ක්‍රීඩා කළ ටෙස්ට් තරගයක් සඳහා විනිසුරුවරයකු ලෙස පෙනී සිටීමට ඔන්න මෙන්න කියා තිබියදී අජිත් අනපේක්ෂිත ලෙස හදිසි අනතුරකට මුහුණ දුන්නා.

වැසි හා සුළං තිබූ දිනයෙක කොළඹ ප්‍රධාන මාර්ගයක ඔහු ගමන් කරමින් සිටි මෝටර් රථය උඩට ගසක් කඩා වැටුණා. එයින් ඔහුගේ රියදුරා මිය ගිය අතර අජිත් තුවාල ලබා බේරුණත්, කොඳු නාරටියට හානි වී (paraplegic) දෙපාවාරුව ඔහුට අහිමි වුණා.

එතැන් පටන්  සචලතාව (mobility) සඳහා දිගටම රෝද පුටුවක් භාවිත කිරීමට සිදු වුණා. එහෙත් මෙය ඔහු අභියෝගයක් ලෙස භාර ගත්තා. සචලතා ආබාධිත බව (mobility impairment) සීමාවක් වන්නට නොදී ඔහු එම ආබාධිත බව සමඟ ජීවත් වන සියලු ලාංකිකයන්ගේ අයිතීන් උදෙසා පෙනී සිටින සමාජ ක්‍රියකාරිකයකු බවට පත් වුණා.

අජිත්ගේ අනතුර ගැන මාස කිහිපයක් කල් ගත වී දැන ගත් බ්‍රිතාන්‍යයේ රාජකීය රසායන විද්‍යා සංගමය ප්‍රතිකාර සඳහා එහි යාමට උපකාර කළා. දෙපා භාවිතය යළි ලද නොහැකි වුවත් ආබාධිත තත්ත්වය හමුවේ මානසික ශක්තිය වර්ධනය කරගන්නට ඔහුට එහිදී වෛද්‍ය උපදෙස් ලැබුණා.

විවිධාකාරයේ ආබාධ සහිත පුද්ගලයන් මෙරට ජනගහනයෙන් 15%ක් පමණ සිටිතැයි අනුමාන කළ හැකියි. රෝගීන්, ගර්භනී කාලයේ පසුවන කාන්තාවන් ආදී තාවකාලික සචලතා සීමාවන්ට මුහුණ දෙන අය ද එකතු කළ විට මෙය 20%ක් දක්වා ඉහළ යා හැකියි. මේ අනුව සංඛ්‍යාත්මකව බැලූ විට මෙරට සිටින විශාලතම සුලුතරය (largest minority) මේ පිරිසයි.

සචලතා ආබාධිතයන් කීදෙනකු මෙරට සිටීදැයි නිශ්චිතව කිව නොහැකියි. මන්ද තාවකාලික සචලතා ආබාධ සමඟ ජීවත්වන සංඛ්‍යාව නිරතුරුව වෙනස් වන නිසා.

මීට වසර කීපයකට පෙර මා ද එම තත්ත්වය තාවකාලිකව අත් වින්දා. දකුණු දණහිසේ ආබාධයක් නිසා සති ගණනක් තිස්සේ පඩි නැගීමට නොහැකිව, සැරයටියක් උදවුවෙන් ගමන් කිරීමට සිදු වුණා. ඒ කාලය තුළ විදේශගත වන විට ගුවන්තොටුපළ හරහා යාමට රෝද පුටු සේවා ඉල්ලා එයින් සහනයක් ලැබුවා.

මේ නිසා සචලතා ආබාධ සහිත මිනිසුන් හා ගැහැණුන් මුහුණ දෙන අභියෝග පිළිබඳ ප්‍රායෝගික අවබෝධයක් යම් පමණකට මට ද තිබෙනවා. පොදු ගොඩනැගිලි තුළ පඩි දෙක තුනක් හෝ කීපයක් නැගීමට, බැසීමට අසීරු වීම, පොදු වැසිකිළි භාවිතයේ දී මතු වන අමතර අභියෝග ආදිය ගැන මා වඩාත් සංවේදී වූයේ එයින් පසුවයි.

උඩුමහලක පවත්වන රැකියා සම්මුඛ පරීක්ෂණයකට පෙනී සිටීමට එනල සුදුසුකම් සියල්ල සපුරා සිටින එහෙත් පඩි නැඟීමට පමණක් නොහැකි කෙනකුගේ තත්ත්වය ගැන සිතන්න. ඉහළ මාලයක පිහිටි පන්ති කාමරයකට පඩි නැඟ යාමට නොහැකි පාසල් දරුවකු හෝ දැරියක අසරණ වන සැටි සිතන්න.

මේ අයට අවශ්‍ය පහසුකම් සැළසීම කරදරයක් ලෙස සළකන ආයතන ප්‍රධානීන් ගැන විටින් විට වාර්තා වනවා.

ආබාධ සහිත පුද්ගලයන්ගේ අයිතිවාසිකම් රැක ගැනීම හා ප්‍රවර්ධනය පිළිබඳ පනත පාර්ලිමේන්තුවේ සම්මත වුණේ 1996 ඔක්තෝබරයේ. එනම් විසි වසරකට පෙර.  එම නීතියේ පැහැදිලිව කියන්නේ සහජයෙන් ඇති වූ හෝ පසු කලෙක හට ගත් හෝ ශාරීරීක මානසික හැකියාවන්ගේ යම් ඌනතාවක ප්‍රතිඵලයක් ලෙස තමා විසින් තමාගේ කටයුතු ඉටු කර ගැනීම යම් තරමකට සීමා වූ අය සඳහා නීතියේ රැකවරණය ලැබෙන බවයි.

countries-that-have-joined-the-un-convention-on-the-rights-of-persons-with-disability-as-at-may-2016

දේශීය නීතිවලට අමතරව ආබාධිත පුද්ගලයන්ගේ අයිතීන් පිළිබඳ ජාත්‍යන්තර සම්මුතිය ද 2016 පෙබරවාරියේ ශ්‍රී ලංකාව අපරානුමත කළා. මේ හරහාද ආබාධිත ජනයාගේ මානව අයිතීන් සුරැකීමට ලක් රජය බැඳී සිටිනවා.

”ආබාධිත වීම ගැන ලෝක අවබෝධය හා සංවේදීතාව මෑත කාලයේ බෙහෙවින් පුළුල් වී තිබෙනවා. එසේම තාවකාලික හෝ සදාකාලික ආබාධ සහිතව ජීවත් වන අයටල අන් සියලු දෙනාට හිමි සමාජ අවස්ථා ලැබීමට මූලික මානව අයිතියක් ඇති බව ශිෂ්ඨ ලෝකය පිළිගන්නවා” යයි අජිත් කියනවා.

විවිධාකාර ආබාධ අතර අජිත් විශේෂ අවධානය යොමු කරන්නේ ඇවිදීමට අපහසුකම් ඇති අය ගැනයි. ඔවුන් කිහිලිකරු හෝ රෝද පුටු ආධාරයෙන් ගමන් කරන අතර එසේ යාමට ඇති ඉඩකඩ බොහෝ ගොඩනැගිලිවල සළස්වා නැහැ. මෙය ලෙහෙසියෙන් කළ හැකි, අධික වියදමක් නොව සරල විසඳුමක් වුවත් පැරණි ගොඩනැගිලිමෙන්ම අලුතින් ඉදිවන ගොඩනැගිලි බොහොමයකද එය හරිහැටි සිදුවන්නේ නැහැ.

එහෙත් මෙය රාජ්‍ය අංශයේ හා පෞද්ගලික අංශයේ බොහෝ ආයතනවල ක්‍රියාත්මක නොවන බවද අප දන්නවාග මහජනයාට යාමට සිදුවන බොහෝ කාර්යාල තවමත් සචලතා ආබාධිතයන්ට හිතකර නැහැ. පඩි නැඟීමට විකල්ප සලසා ඇති තැන්වලද විශේෂ පහසුකම් සහිත වැසිකිළි නැහැ.

සචලතා ආබාධ සහිත පුද්ගලයන්ට හිතකර වීම මේ වන විට සංචාරක කර්මාන්තයේද පිළි ගන්නා මූලධර්මයක්. එහෙත් අපේ අවන්හල්, හෝටල් හා වෙනත් සංචාරක පහසුකම් කෙතරම් මේ ගැන අවධානය යොමු කර ඇත්ද?

හැම ආයතන ප්‍රධානියකුම එක් දිනක්වත් රෝද පුටුවකින් සිය පරිශ්‍රය පුරා සැරිසැරීම කළොත් සචලතා ආබාධිතයන් දිනපතා මුහුණ දෙන දුෂ්කරතා හඳුනා ගත හැකි වේවි.

මේ අයිතීන් ප්‍රායෝගික මට්ටමින් සාක්ෂාත් කර ගන්නට අජිත් දිගටම ක්‍රියා කරනවා. සචලතා අයිතීන් සාක්ෂාත් කර ගැනීම සඳහා මහජන අවධානය තීව්‍ර කිරීමටත්, ඒ පිළිබඳ තක්සේරු කිරීමටත් අජිත් මූලිකව ”ඉදිරිය” නම් ස්වේච්ඡා ආයතනයක් පිහිටුවා තිබෙනවා. ශිෂ්ඨ සමාජයක් ඉටු කළ යුතු වගකීම් ගැන එම සමාජයට යළි යළිත් සිහිපත් කිරීම මේ ආයතනයේ මූලික ක්‍රියාවයි.

ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයෙන් මේ අරභයා වැදගත් තීන්දු ලබා ගැනීමට අජිත් පෞද්ගලිකව ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ පෙනී සිටිමින් කරුණු ඉදිරිපත් කළා. මූලික අයිතිවාසිකම් පෙත්සම් හරහා ලබා ගන්නා ලද තීන්දු 2009, 2011 සහ 2013දී ප්‍රකාශිතයි.

2009දී ඔහු ඉල්ලා සිටියේ මහජන අවශ්‍යතා සඳහා ඉදිකරන සියලු නව ගොඩනැගිලි දැනටමත් රටේ පවතින ආබාධිත අයිතීන් පිළිබඳ නීති හා රෙගුලාසීන්වලට අනුකූල විය යුතු බවයි. මෙයට වාණිජමය, ක්‍රීඩාමය, අධ්‍යාපනික, රාජ්‍ය පරිපාලනමය ආදී සියලු ගොඩනැගිලි අයත්. ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය එය පිළිගත්තා.

The Sunday Times, 29 Nov 2015: Don’t DIS the ability of the largest minority, By Dr. Ajith C. S. Perera

1996 පනතේ හා එයට අදාළ රෙගුලාසිවලට අනුව මෙරට කිසිවකු ආබාධයක් නිසා කිසිදු අසාධරණයකට ලක් නොවිය යුතු බව ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය අවධාරණය කළා.

නව ගොඩනැගිලි සඳහා ආබාධිත-හිතකර වීම අනිවාර්ය කොට තිබෙනවා. ගොඩනැගිලි අධීක්ෂණය කොට අනුමැතිය දෙන රාජ්‍ය ආයතන මෙය තහවුරු කිරීමට වග බලා ගත යුතුයි.

”නීති තත්ත්වය මෙසේ වෙතත්, මේ පිරිසේ අයිතිවාසිකම් ගැන සමාජ සංවේදී බව තවමත් සීමිතයි. අපට අවශ්‍ය අනුකම්පාව නොවෙයි. සම අවස්ථා භූක්ති විඳීමට හැකි භෞතික, සමාජයීය හා පරිපාලනමය පරිසරයක් පමණයි” අජිත් කියනවා.

Wisden Cricket: Taking disability in the stride, the Perera way

මීට වසර 15කට පමණ පෙර මා මුල්වරට අජිත් හඳුනා ගත්තේ ශ්‍රීමත් ආතර් සී. ක්ලාක්ගේ පෞද්ගලික කාර්යාලයේ මා සේවය කරන සමයේදී.

සචලතා සීමා අත් විඳින ආබාධිත අයගේ අයිතීන් ගැන ක්ලාක් පොදු අවකාශයේ ප්‍රබල හඬක් මතු කළා. ඔහුගේ ජීවිතයේ අවසාන දශකයක පමණ කාලයේ (1997 – 2008 වකවානුව) පශ්චාත් පෝලියෝ ආබාධය නිසා රෝද පුටුවකින් ගමන් බිමන් ගියා. මේ නිසාම මෙරට මහජනයා ගැවසෙන ස්ථානවල රෝද පුටු භාවිතයට ඇති  සීමිත පහසුකම් ගැන ඔහු අත්දැකීමෙන් දැන සිටියා.

Sir Arthur Clarke on dune roller at Hikkaduwa beach [Photo by Rohan de Silva]
Sir Arthur Clarke on his custom-made dune roller at Hikkaduwa beach, southern Sri Lanka, circa 2004 [Photo by Rohan de Silva]
බැංකු, තරු හෝටල්, කලාගාර, සිනමා හා නාට්‍ය ශාලා, සුපිරි වෙළඳ සංකීර්ණ ආදී බොහොමයක පඩි නොනැග, රෝද පුටුවක් ගෙන ගිය හැකි ramp තිබුණේ කලාතුරකින් බව ඔහු දුටුවා.

ගොඩනැගිලි තුළ රෝද පුටු යාමට අවශ්‍ය ඉඩ සළසා නැති ස්ථානවලට යෑම ක්ලාක් ප්‍රසිද්ධියේ ප්‍රතික්ෂේප කළා. ඔහු ප්‍රකට පුද්ගලයකු වූ නිසා මෙය ඇතැම් විට එබඳු ආයතන තාවකාලීක පහසුකම් ඉදි කිරීමට පවා පොළඹවනු ලැබුවා. රෝද පුටුවෙන් යාමට බැරි නම් කිසිදු උත්සවයකට තමා සහභාගි නොවන බවට ප්‍රතිපත්තියක් ක්ලාක් අනුගමනය කළා.

ඔහු වසර 22ක් කුලපතිවරයාව සිටි (1978-2000) මොරටුව සරසවියේ ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය හදාරණ සිසුන් අමතමින් ක්ලාක් වරෙක මෙසේ කීවා. ”දෙපයින් ඇවිද යාමේ හැකියාව තාවකාලිකව හෝ සදහටම හෝ අහිමි වූවන්ට ඵලදායක ලෙස සමාජයේ සක්‍රිය වීමට මූලික අයිතියක් තිබෙනවා. ඒ අයිතිය නොතකා, ඔවුන්ට පහසුකම් නොසළසා නව ගොඩනැගිලි ඉදි කිරීම දිගටම සිදු වනවා. අඩු තරමින් ඔබ වෘත්තිකයන් වූ විටදීවත් මේ ගැන සංවේදී වන්න. මෙහි අගය වටහා ගන්නට ඕනැම නම් එක් දිනක් මුළුමනින්ම රෝද පුටුවකින් එහෙ මෙහෙ යන්න තැත් කරන්න. ඔබ අවට නිර්මිත පරිසරය එයට කෙතරම් දුෂ්කරතා මතු කරයිද යන්න එවිට ඔබට හොඳහැටි වැටහේවි.”

වසර 30ක යුද්ධය, වැඩිවන මාර්ග අනතුරු, කෙමෙන් වියපත් වන ජනගහනය ආදී විවිධ හේතු නිසා අපේ සමාජයේ සැළකිය යුතු පිරිසකට තාවකාලිකව හෝ සදහට දෙපාවාරු අහිමි වී තිබෙනවා. මේ අයට නිසි පහසුකම් සැළසීම ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය අනිවාර්ය කර තිබියදීත් රාජ්‍ය, පෞද්ගලික හා අධ්‍යාපන ක්ෂේත්‍රවල බොහෝ ආයතන තවමත් එය නොතකා හරින්නේ ඇයි?

ජාතියේ හෘද සාක්ෂියට මෙන්ම බුද්ධියට අමතන අජිත් සී. එස්. පෙරේරා දිගටම දිරිමත් කළ යුතු ජාතික සම්පතක්.

Dr Ajith C S Perera (left) with Nalaka Gunawardene at Sri Lankan of the Year awards ceremony, 23 Sep 2016
Dr Ajith C S Perera (left) with Nalaka Gunawardene at Sri Lankan of the Year awards ceremony, 23 Sep 2016

 

Going beyond “Poor Journalism” that ignores the poor

Sri Lankan Media Fellows on Poverty and Development with their mentors and CEPA coordinators at orientation workshop in Colombo, 24 Sep 2016
Sri Lankan Media Fellows on Poverty and Development with their mentors and CEPA coordinators at orientation workshop in Colombo, 24 Sep 2016

“For me as an editor, there is a compelling case for engaging with poverty. Increasing education and literacy is related to increasing the size of my readership. Our main audiences are indeed drawn from the middle classes, business and policymakers. But these groups cannot live in isolation. The welfare of the many is in the interests of the people who read the Daily Star.”

So says Mahfuz Anam, Editor and Publisher of The Daily Star newspaper in Bangladesh. I quoted him in my presentation to the orientation workshop for Media Fellows on Poverty and Development, held in Colombo on 24 September 2016.

Alas, many media gatekeepers in Sri Lanka and across South Asia don’t share Anam’s broad view. I can still remember talking to a Singaporean manager of one of Sri Lanka’s first private TV stations in the late 1990s. He was interested in international development related TV content, he told me, “but not depressing and miserable stuff about poverty – our viewers don’t want that!”

Most media, in Sri Lanka and elsewhere, have narrowly defined poverty negatively. Those media that occasionally allows some coverage of poverty mostly skim a few selected issues, doing fleeting reporting on obvious topics like street children, beggars or poverty reduction assistance from the government. The complexity of poverty and under-development is hardly investigated or captured in the media.

Even when an exceptional journalist ventures into exploring these issues in some depth and detail, their media products also often inadvertently contain society’s widespread stereotyping on poverty and inequality. For example:

  • Black and white images are used when colour is easily available (as if the poor live in B&W).
  • Focus is mostly or entirely on the rural poor (never mind many poor people now live in cities and towns).

The Centre for Poverty Analysis (CEPA), a non-profit think tank has launched the Media Fellowship Programme on Poverty and Development to inspire and support better media coverage of these issues. The programme is co-funded by UNESCO and CEPA.

Under this, 20 competitively selected journalists – drawn from print, broadcast and web media outlets in Sinhala, Tamil and English languages – are to be given a better understanding of the many dimensions of poverty.

These Media Fellows will have the opportunity to research and produce a story of their choice in depth and detail, but on the understanding that their media outlet will carry their story. Along the way, they will benefit from face-to-face interactions with senior journalists and development researchers, and also receive a grant to cover their field visit costs.

Nalaka Gunawardene speaks at orientation workshop for Media Fellows on Poverty and Development at CEPA, 24 Sep 2016
Nalaka Gunawardene speaks at orientation workshop for Media Fellows on Poverty and Development at CEPA, 24 Sep 2016

I am part of the five member expert panel guiding these Media Fellows. Others on the panel are senior journalist and political commentator Kusal Perera; Chief Editor of Daily Express newspaper Hana Ibrahim; Chief Editor of Echelon biz magazine Shamindra Kulamannage; and Consultant Editor of Sudar Oli newspaper, Arun Arokianathan.

At the orientation workshop, Shamindra Kulamannage and I both made presentations on media coverage of poverty. Mine was a broad-sweep exploration of the topic, with many examples and insights from having been in media and development spheres for over 25 years.

Here is my PPT:

More photos from the orientation workshop:

 

 

Details of CEPA Media Fellowship Programme on Poverty and Development

List of 20 Media Fellows on Poverty and Development

From MDGs to SDGs: Well done, Sri Lanka, but mind the gaps!

This op-ed appeared in Daily Mirror broadsheet newspaper in Sri Lanka on 1 October 2015.

From MDGs to SDGs:

Well done, Sri Lanka — but mind the gaps!

By Nalaka Gunawardene

Over the weekend of September 25 – 27, the United Nations headquarters in New York hosted the Sustainable Development Summit 2015. It was a high-level segment of the 70th UN General Assembly that was attended by many world leaders including Sri Lanka’s President Maithripala Sirisena.

Sustainable Development Summit 2015 Logo
Sustainable Development Summit 2015 Logo

The UN, which turns 70 this year, is once again rallying its member governments to a lofty vision and ambitious goal: to embark on new paths to improve the lives of people everywhere.

For this, the Summit adopted a new and improved global task-list called Sustainable Development Goals (SDGs). Prepared after two years of worldwide consultations, the SDGs offer a blueprint for development until 2030.

There are 17 SDGs tackling long-standing problems like ending poverty and reducing inequality to relatively newer challenges like creating more liveable cities and tackling climate change. These are broken down into 169 specific targets. Their implementation will formally begin on 1 January 2016.

SDGs in a nutshell - courtesy UN
SDGs in a nutshell – courtesy UN

The SDGs are to take over from the Millennium Development Goals, or MDGs, that have guided the development sector for 15 years. Sri Lanka was among the 189 countries that adopted the MDGs at the Millennium Summit the UN hosted in New York in September 2000. On that occasion, the country was represented by Lakshman Kadirgamar as Minister of Foreign Affairs.

The eight MDGs covered a broad spectrum of goals, from eradicating absolute poverty and hunger to combating HIV, and from ensuring all children attend primary school to saving mothers from dying during pregnancy and childbirth.

Much has happened in the nearly 5,500 days separating the adoption of the original MDGs and now, the successor SDGs. This month, as the world commits to ‘leaving no one behind’ (as UN Secretary General Ban Ki-moon has said), it is useful to look back, briefly.

Good ‘Report Card’

How has Sri Lanka pursued the MDGs while the country coped with a long drawn civil war, political change, and the fall-out of a global economic recession?

In fact, it has done reasonably well. In its human development efforts, Sri Lanka has quietly achieved a great deal. However, there are gaps that need attention, and some goals not yet met.

That is also the overall message in a recent report that took stock of Sri Lanka’s pursuit of Millennium Development Goals, or MDGs.

Sri Lanka MDG Country Report 2014
Sri Lanka MDG Country Report 2014

We might sum it up with a phrase that teachers are fond of using, even on good students: “You’re doing well – but can do better! Try harder!”

For the past 15 years, the MDGs have provided a framework for Sri Lanka’s national development programmes. Progress has been assessed every few years: the most recent ‘report card’ came out in March 2015.

The MDG Country Report 2014, prepared by the Institute of Policy Studies (IPS), is a joint publication by the Government of Sri Lanka and the United Nations in Sri Lanka. Data from the 2012 census and Household Income and Expenditure Survey 2012/13 have generated plenty of data to assess MDG situation across the country, including the war affected areas.

“Sri Lanka has already achieved the targets of 13 important MDG indicators out of 44 indicators relevant to Sri Lanka. Most of the other indicators are either ‘On Track’ or progressing well,” says IPS Executive Director Dr Saman Kelegama in his foreword to the report.

Highlights

 The report offers insights into how Sri Lanka’s ‘soft infrastructure’ — all the systems and institutions required to maintain the economic, health, cultural and social standards of a country – are faring.

Consider these highlights:

  • Sri Lanka’s overall income poverty rates, when measured using accepted statistical benchmarks, have come down from 2% in 2006/7 to 6.7% in 2012.
  • Unemployment rate has declined from 8% in 1993 to 3.9% in 2012. However, unemployment rate among women is twice as high as among men.
  • While food production keeps up with population growth, malnutrition is a concern. A fifth of all children under five are underweight. And half of all people still consume less than the minimum requirement of daily dietary energy.
  • Nearly all (99%) school going children enter primary school. At that stage, the numbers of boys and girls are equal. In secondary school and beyond (university), in fact, there now are more girls than boys.
  • More babies now survive their first year of life than ever before: infant mortality rate has come down to 9.4 among 1,000 live births (from 17.7 in 1991). Deaths among children under five have also been nearly halved (down from 2 in 1991 to 11.3 in 2009).
  • Fewer women die needlessly of complications arising from pregnancy and childbirth. The maternal mortality rate, which stood at 92 deaths per 100,000 live births in 1990, plummeted to 33 by 2010. Doctors or skilled health workers are now present during almost all births.
  • Sri Lanka’s HIV infection levels have remained now, even though the number of cases is slowly increasing. Meanwhile, in a major public health triumph, the country has all but eradicated malaria: there have been no indigenous malaria cases since November 2012, and no malaria-related deaths since 2007.
  • More Lankans now have access to safe drinking water (up from 68% in 1990 to almost 90% in 2012-2013.)

These and other social development outcomes are the result of progressive policies that have been sustained for decades.

“Sri Lanka’s long history of investment in health, education and poverty alleviation programmes has translated into robust performance against the MDGs, and Sri Lanka has many lessons to share,” said Sri Lanka’s UN Resident Coordinator and UNDP Resident Representative, Subinay Nandy, at the report’s launch in March 2015.

Proportion of Lankans living below the poverty line - total head count and breakdown by district
Proportion of Lankans living below the poverty line – total head count and breakdown by district

Mind the Gaps!

Despite these results, many gaps and challenges remain that need closer attention and action in the coming years.

One key concern is how some impressive national level statistics can eclipse disparities at provincial and district levels. The MDG data analysis clearly shows that all parts of Sri Lanka have not progressed equally well.

For example, while most districts have already cut income poverty rates in half, there are some exceptions. These include eight districts in the Northern and Eastern provinces, for which reliable data are not available to compare with earlier years, and the Monaragala District in Uva Province – where poverty has, in fact, increased in the past few years.

Likewise, many human development indicators are lower in the plantation estate sector, where 4.4% of the population lives. An example: while at least 90% of people in urban and rural areas can access safe drinking water, the rate in the estate sector is 46.3%.

Another major concern: the gap between rich and poor remains despite economic growth. “Income inequality has not changed, although many poor people managed to move out of poverty and improve their living conditions,” the MDG Progress report says.

In Gender Equality, Sri Lanka’s performance is mixed. There is no male-female disparity in education, and in fact, there are more literate women in the 15 to 24 age than men. But “these achievements have not helped in increasing the share of women in wage employment in the non-agricultural sector,” notes the report.

Disappointingly, women’s political participation is also very low. The last Parliament had 13 women members out of 225. That was 5.8% compared to the South Asian rate of 17.8% and global rate of 21.1%. The report has urged for “measures to encourage a substantial increase in the number of women in political offices”.

Of course, MDGs and human development are not just a numbers game. While measurable progress is important, quality matters too.

The MDG report highlights the urgent need to improve the quality and relevance of our public education. Among the policy measures needed are increasing opportunities for tertiary education, bridging the gap between education and employment, and reducing the skills mismatch in the labour market.

On the health front, too, there is unfinished – and never ending — business. Surveillance for infectious diseases cannot be relaxed. Even as malaria fades away, dengue has been spreading. Old diseases like tuberculosis (8,000 cases per year) stubbornly persist. A rise in non-communicable diseases – like heart attacks, stroke, cancers and asthma – poses a whole new set of public health challenges.

Sri Lanka offers the safest motherhood in South Asia
Sri Lanka offers the safest motherhood in South Asia

Open Development

So the ‘well-performing’ nation of Sri Lanka still has plenty to do. It is just as important to sustain progress already achieved.

The new and broader SDGs will provide guidance in this process, but each country must set its own priorities and have its own monitoring systems. The spread of information and communications technologies (ICTs) has created new sources of real-time data that can help keep track of progress, or lack of it, more easily and faster.

Whereas MDGs covered mostly “safe” themes like poverty, primary education and child deaths, the SDGs take on topics such as governance, institutions, human rights, inequality, ageing and peace. This reflects how much international debates have changed since the late 1990s when the MDGs were developed mostly by diplomats and technocrats.

This time around, not only governments and academics but advocacy groups and activists have also been involved in hundreds of physical and virtual consultations to agree on SDGs. In total, more than seven million people have contributed their views.

As the government of Sri Lanka pursues the SDGs that it has just committed to in New York, we the people expect a similar consultative process.

Goodbye, closed development. Welcome, Open Development!

Science writer Nalaka Gunawardene wrote an earlier version of this for UN Population Fund (UNFPA) Sri Lanka’s new blog Kiyanna.lk. The views are his own, based on 25 years of development communication experience.

Equal numbers of girls and boys go to school in Sri Lanka today, But women struggle harder to find employment.
Equal numbers of girls and boys go to school in Sri Lanka today, But women struggle harder to find employment.

All infographics courtesy: Millennium Development Goals: Sri Lanka’s Progress and Key Achivements, http://countryoffice.unfpa.org/srilanka/?reports=10872

සිවුමංසල කොලූගැටයා #223: මෝහන්දාස් කේ. ගාන්ධි නම් වූ ජන සන්නිවේදකයා

Gandhi quote on the press

“Journalism to be useful and serviceable to the country will take its definite place only when it becomes unselfish and when it devotes its best for the service of the country, and whatever happens to the editors or to the journal itself, editors would express the views of the country irrespective of consequences…”

Mahatma Gandhi said these words on 22 March 1925, when unveiling the portrait of S. Kasthuriranga Iyengar, the late Editor of The Hindu, at the newspaper’s Chennai office. These words summed up the basic tenets of true journalism that Gandhi believed in – and practised.

Besides being a political leader and social reformer, Gandhi was also a prolific writer, journalist and editor for much of his life. He was the editor of three English weeklies, namely Indian Opinion (in South Africa during 1903-1915), Young India (1919- 1931), and Harijan (1933-1942 and 1946-January 1948).

Indian Opinion was bi-lingual (English and Gujarati). For some time it had also Hindi and Tamil sections. Young India had a Gujarati edition – Navajivan. Harijan was printed in several Indian language editions. These journals, which he described as “viewspapers”, were means of political and social movements. But they were also printed, distributed and sold in the open market just like other journalistic products.

What can today’s journalists learn from Gandhi as a mass communicator and journalist/editor? I explore this in this week’s Ravaya column (published on 14 June 2015).

Part 2: සිවුමංසල කොලූගැටයා #224: මහත්මා ගාන්ධි: ඉතිහාසය වෙනස් කළ සඟරා කතුවරයා

Younger and mature Mahatma Gandhi
Younger and mature Mahatma Gandhi

ශ‍්‍රී ලංකාවේ ජනමාධ්‍ය ප‍්‍රතිසංවිධානය හා ප‍්‍රතිව්‍යුහකරණය ගැන සංවාද කැරෙන මේ දිනවල මාධ්‍ය බහුතරයක් ආචාර ධර්මීය නොවන ලෙසින් ක‍්‍රියා කිරීම ගැන කුමක් කළ හැකි ද යන්නත් සාකඡ්චා කැරෙනවා.

මාධ්‍ය ආචාර ධර්ම (media ethics) බටහිර රටවලින් අපේ වැනි රටවලට ආරෝපණය කරන තවත් බලපෑමක්ද? මේ ප‍්‍රශ්නය පසුගිය දිනෙක මගේ මාධ්‍යවේදී සිසුවකු අහිංසක ලෙසින් මතු කළා.

පුවත්පත් සඳහා ආචාර ධර්ම පද්ධතියක් මුල් වරට 1922දී ලේඛන ගත කළේ අමෙරිකානු පුවත්පත් කතුවරුන්ගේ සංගමය (American Society of News Editors, ASNE) බව ඓතිහාසික සත්‍යයක්. http://goo.gl/X6sS8o

පසු කලෙක එය ලොව පුරා රටවල් තමන්ට ගැලපෙන පරිදි අදාළ කර ගත්තා. හොඳ දෙයක් කොතැනින් මතු වුවත් එය අගය කළ යුතුයි. මේ ඔස්සේ තව දුරටත් කල්පනා කරන විට මට සිහි වූයේ 20 වන සියවසේ මෙන්ම මිනිස් ඉතිහාසයේම මහා පුරුෂයකු ලෙස සැලකෙන මහත්මා ගාන්ධිතුමාගේ පුවත්පත් ලේඛක හා කතුවර භූමිකාවයි.

20 වන සියවස මුලදී තරුණ ගාන්ධි තමන්ටම ආවේණික වූ ප‍්‍රතිපත්ති හා ආචාර ධර්ම රාමුවක් අනුගමනය කරමින් මාධ්‍ය හරහා සන්නිවේදනය කළා. ගාන්ධිගේ ජන සන්නිවේදන ශිල්ප ක‍්‍රම හා ආචාර ධර්ම විමසා බැලීමෙන් සියවසකට පසු අපට තවමත් ආදර්ශ ගත හැකියි.

මෝහන්දාස් කරම්චාන්ද් ගාන්ධි (1869 – 1948) අප හඳුනන්නේ අවිහිංසාවාදීව ඉතිහාසයේ විශාල වෙනසක් කළ අයකු ලෙසින්. ශ්‍රේෂ්ඨ ආත්මය යන අරුත ඇති ‘මහත්මා’ නම් ගරු නාමය ඔහුට ලැබුණේ ජීවිතයේ මැදි වියේදී.

බි‍්‍රතාන්‍යයන් පාලනය කරන ඉන්දියාවේ ඉපදී අධිරාජ්‍ය පාලකයන්ගේ ඉංග‍්‍රීසි බස මනාව උගෙන, ඔවුන්ගේ ආධිපත්‍යයට එරෙහිව අධිෂ්ඨානශීලීව හා නිරායුධව අභියෝග කළ මේ පුංචි මිනිසා ඉතිහාසයේ අතිශය කලාතුරකින් හමු වන ආකාරයේ අසාමාන්‍ය චරිතයක්.

ගාන්ධිගේ ජීවිත කතාව අධ්‍යයනය කළ බොහෝ දෙනකු ඔහුගේ අවංක බව, ප‍්‍රතිපත්ති ගරුක බව හා භේද නොතකා සියලූ දෙනාට එක දේ සැලකීමේ ගුණය අගය කරනවා.

ඔහු මිලියන සිය ගණනක සාමාන්‍ය ඉන්දියානු ජනයා නිදහස උදෙසා සාමකාමී ලෙසින් කුළු ගැන්වූයේ හා දශක ගණනක අරගලය පුරාම සංවරව පවත්වා ගත්තේ කෙසේද?

එයට ඔහුගේ තීක්ෂණ බුද්ධිය මෙන්ම උසස් සන්නිවේදන කුසලතාත් උපකාරී වූවා. ගාන්ධි නම් වූ විශිෂ්ඨ ජන සන්නිවේදකයා ගැන ඉන්දියාවේත්, ඉන් පිටතත් සන්නිවේදන පර්යේෂකයන් තවමත් අධ්‍යයනය කරන්නේ මේ නිසා. ඔහුගේ මාධ්‍ය කලාවේ පැතිකඩ කිහිපයක් විමසා බලමු.

Gandhi mobilised millions, but was never a great orator
Gandhi mobilised millions, but was never a great orator

19 හැවිරිදි තරුණයකු ලෙස 1888දී ගාන්ධි එංගලන්තයට ගියේ නීතිය උගෙන නීතීඥයකු වීමටයි. මධ්‍යම පාන්තික වෙළද පවුල් පසුබිමකින් ආ ඔහුට ඉංග‍්‍රීසි බස ආගන්තුක නොවූවත් එංගලන්තයේ වෙනස් සමාජ පසුබිමට හුරු වන්නට ටික කලක් ගත වුණා. නීති දේශනවලට යොමුවන්නටත් පෙර පටන් ඔහු එරට පුවත්පත් නිතිපතා කියැවීමට පටන් ගත්තා.

ඉන්දියාවේ සිටියදී පුවත්පත් නොකියවූ තරුණ ගාන්ධි බි‍්‍රතාන්‍ය පුවත්පත් අගය කළා. රටක දේශපාලන හා සමාජ තත්ත්වයන් ගැන අවබෝධයක් ලබන්නට පුරවැසියන්ට උදව් වන්නේ උසස් ගණයේ පුවත්පත් හා සඟරා පැවතීම බවත් නූතන සමාජයේ ජන මතය හසුරුවන්නට මේවාට ලොකු බලයක් ඇති බවත් ඔහු වටහා ගත්තා.

මුද්‍රිත ජන මාධ්‍ය ගැන ඔහු මෙසේ තරුණ වියේදී ඇතිකරගත් පැහැදීම හා විශ්වාසය ජීවිත කාලය පුරාම පැවතියා.

ගාන්ධිගේ සන්නිවේදන භූමිකාව අධ්‍යයනය කළ අහමදබාද්හි ගුජරාට් විද්‍යාපීඨ උපකුලපති සුදර්ශන් අයෙන්ගර් (Dr Sudarshan Iyengar) කියන්නේ මෙයයි. ‘‘ගාන්ධි ලිඛිත මාධ්‍යයට වඩා ළැදි වීමට තවත් හේතුවක් නම් ප‍්‍රසිද්ධ සභා අමතා කතා කිරීමට සහජයෙන් ඔහු තුළ තිබූ සබකෝලයයි. පරිණත වියේදී පවා ඔහු දක්ෂ කථිකයකු වූයේ නැහැ. කට වචනයෙන් සන්නිවේදනයට තමාගේ සීමා හඳුනා ගත් ඔහු ලිඛිත සන්නිවේදනයට හැකි තරම් කාලය හා ශ‍්‍රමය යෙදවූවා. සභා ඇමතීම බොහෝ විට කථිකත්වයෙන් තමාට වඩා දක්ෂයන්ට භාර කළා.’’

තම සබකෝලය ගැන ගාන්ධි සිය ආත්ම චරිතාපදානයේ (The Story of My Experiments with Truth, 1927) විවෘතව සාකච්ඡා කරනවා. පසු කලෙක වෘත්තීය නීතිඥයකු ලෙස උසාවි ඇමතීමට පෞරුෂය ගොඩ නගා ගත්තද ඔහු කිසි දිනෙක (නෙල්සන් මැන්ඩෙලා මෙන්) ජනකාන්ත වේදිකා කථිකයකු වූයේ නැහැ.

Gandhi was 24 when he arrived in Pretoria to work as a legal representative for the Muslim Indian Traders based there
Gandhi was 24 when he arrived in Pretoria to work as a legal representative for the Muslim Indian Traders based there

‘‘මේ සබකෝලය හඳුනා ගත් මා එය කෙමෙන් සවියක් බවට පත් කර ගත්තා. හරි තැනට ඔබින විදිහට හිටිවනම කතා කිරීමට නොහැකි වීම ගැන මුල් යුගයේ මා පසුතැවිලි වූවත්, පසුව මා තේරුම් ගත්තේ එය වාසියක් ද වන බවයි. මගේ සිතිවිලි දැඩි සංයමයෙන් හසුරුවා ගන්නටත්, කියන්නට ඇති දේ හැකි තාක් කෙටියෙන් කියන්නටත් මා පුහුණු වුණා. මේ නිසා මගේ මුවින් වල්පල්, අතිශයෝක්ති, හරසුන් කිසිවක් පිට වන්නේ නැහැ. යමක් කතා කරන විට මෙන්ම ලියන විටත් හැකි තාක් සංක්ෂිප්තව, සරලව හා ඍජුව වචන ගලපන්නට මා සැම විටම තැත් කරනවා. එසේම නිහඬ විය යුතු තැන්හිදී නිහඬවීමට ද මා දන්නවා.’’

අයෙන්ගර්ගේ අදහසට අනුව ගාන්ධිගේ පුවත්පත් කලාව ඉහත කී ආචාර ධර්මීය හා විනයානුකූල රාමුව තුළම සිදු වුණා. ගාන්ධි ලොව තිබූ විශාලතම අධිරාජ්යයට එරෙහිව රතිපත්තිමය අරගලයක් ගෙන ගියේ දැඩි පීඩන හා හිරිහැර මැදයි. එහෙත් කෙතරම් දුෂ්කර අවස්ථාවකදීවත් ආවේගශීලී නොවන්නටත්, සීරුවෙන් හා ආචාරශීලීව භාෂිත හා ලිඛිත රකාශ හසුරු වන්නටත් ඔහු රවේශම් වුණා. ඔහු දූරදර්ශී ජන නායකයකු වීමට මේ සන්නිවේදන ගුණාංග දායක වූවා.

ගාන්ධිගේ චරිත කතාව මෙසේ කැටි කළ හැක්කක් නොවෙයි. අප මෙහිදී අවධානය යොමු කරන්නේ ඔහුගේ ජන සන්නිවේදන ක‍්‍රියා ගැන පමණයි.

තරුණ වියේදී ගාන්ධි ඉතා හොඳින් ඉංග‍්‍රීසි බස හසුරු වන්නටත් ඉංග‍්‍රීසියෙන් ටයිප් කරන්නටත් උගත්තා. මේ හැකියාවන් සමාජ හා දේශපාලන ක‍්‍රියාකාරිකයකු ලෙස ඔහුට ජීවිත කාලය පුරාම ප‍්‍රයෝජනවත් වුණා. සුද්දා සමග ගැටෙන්නට ඔහුගේ බස ඔහුටත් වඩා හොඳින් ප‍්‍රගුණ කිරීමේ අගය ගාන්ධි දැන සිටියා.

1891දී නීතිඥයකු ලෙස බි‍්‍රතාන්‍යයේ දිවුරුම් දුන් ගාන්ධි, සිය රට බලා ගියා. එහෙත් බොම්බායේ නීතිඥයකු ලෙස ක‍්‍රියා කිරීමට ඔහු ගත් උත්සාහය සාර්ථක නොවූයේ සාක්ෂිකරුවන් සමීපව ප‍්‍රශ්න කිරීමට ඔහු මැලි වූ නිසා යයි කියනවා.

1893දී ඔහු දකුණු අප‍්‍රිකාවේ වෙළෙදාම් කරමින් සිටි ඉන්දියානු මුස්ලිම් සමාගමක නීතීඥයා ලෙස එරටට ගියා. වසරක කොන්ත‍්‍රාත්තුවක් මත ගියත් අන්තිමේදී ගාන්ධි වසර 21ක් (1893 – 1914) එරට ගත කළා. ඔහුගේ දේශපාලන හා සන්නිවේදන කුසලතාවන් වඩාත් ඔප් නැංවී ආයේ මේ අත්දැකීම් හරහායි.

ගාන්ධිගේ මේ ජීවන වකවානුව දෙරටේම දේශපාලන ඉතිහාසය වෙනස් කිරීමට හේතු වුණා. දශක ගණනකට පසු ඉන්දියාවේ සංචාරය කරමින් ජනාධිපති නෙල්සන් මැන්ඩෙලා කීවේ: ‘‘භාරතය අප වෙත මොහන්දාස් ගාන්ධි දායාද කළා. අප ඔහුව ආපසු මවු රටට එව්වේ මහත්මා ගාන්ධි ලෙසින්!’’ (“You gave us Mohandas; we returned him to you as Mahatma Gandhi.”)

දකුණු අප‍්‍රිකාවේ ඉන්දියානු සම්භවය ඇති මිනිසුන්ගේ මානව අයිතීන් උදෙසා පෙනී සිටීමටත්, එවකට එරට පාලනය තළ බි‍්‍රතාන්‍ය අධිරාජ්‍යයේ නියෝජිතයන් සමග සාකච්ඡා කිරීමටත් ගාන්ධි සිය විවේක කාලය කැප කළා.

එවකට එරට පැවති දේශපාලන හා සමාජ තන්ත‍්‍රයේ විසමතා හා අසාධාරණකම්වලට එරෙහිව නිරායුධ වුත්, ප‍්‍රතිපත්තිමය වුත් අරගලයක් ඔහු දියත් කළාග ජනයා දැනුවත් කිරීම හරහා ඔවුන් බලාත්මක කිරීමේ ප‍්‍රධාන ක‍්‍රමෝපායක් ලෙස ඔහු Indian Opinion නම් සඟරාවක් 1904දී ඇරැඹුවා.

Indian Opinion in 1913
Indian Opinion in 1913

Indian Opinion සඟරා කතුවරයා මන්සුක්ලාල් නසාර් නමැත්තකු වුවත් එහි කර්තෘ මණ්ඩල වගකීම් වැඩි ප‍්‍රමාණයක් ඉසිලූවේ ගාන්ධියි. එවකට දකුණු අපි‍්‍රකානු දේශපාලන යථාර්ථය ගැන ඒ වන විට ලබා ගෙන තිබූ අවබෝධයත්, කලක් බි‍්‍රතාන්‍ය පුවත්පත් කියැවීමෙන් ලත් ආභාෂයත් ඔහුට උපකාර වුණා.

අමාරුවෙන් පවත්වාගෙන ගිය මේ සඟරාවට කර්තෘමය දායකත්වයට අමතරව ගාන්ධි නීතීඥයකු ලෙස ඉපැයූ ආදායමින් කොටසක් ද යෙදවූවා. එක් අවස්ථාවක ඔහුගේ ඉතිරි කිරීම් සියල්ල සඟරාවේ නඩත්තුවට යොමු කළ බවත්, ඒ ගැන කණගාටුවක් නැති බවත් ආත්ම චරිතාපදානයේ කියනවා.

‘‘Indian Opinion සඟරාවට මා මුළු විවේකයම හා නිර්මාණශීලීත්වයම කැප කළා. එම වකවානුවේ මගේ ජීවිතය හා සිතුම් පැතුම් පිළිබඳ හොඳ කැඩපතක් බවට එය පත්වුණා. 1904-14 කාලයේ ඉඳහිට මා සිරගත වූ විට හැරෙන්නට හැම කලාපයකම අඩු තරමින් මගේ එක් ලිපියක් හෝ අඩංගු වුණා. සංකීර්ණ වූ දේශපාලන හා සමාජයීය තත්ත්වයන් පිළිබඳව හරබරව හා තුලනාත්මකව විග‍්‍රහ කිරීමේ අසීරු කලාව මා ප‍්‍රගුණ කළේ මේ සඟරාවට ලිපි ලියූ හා අනෙක් ලිපි සංස්කරණය කළ කාලයේයි. එසේම පාඨකයන් හා කතුවරයා අතර මනා සබඳතාවක් ගොඩනංවා ගෙන පවත්වා ගන්නේ කෙසේද යන්නට මා හොඳ අත්දැකීම් ලැබුවා.’’

Gandhi's English hand writing, 1927
Gandhi’s English hand writing, 1927

මේ වකවානුව ගැන ආවර්ජනය කරමින් ගන්ධි මෙසේ ද ලියා තිබෙනවා. ‘‘Indian Opinion කර්තෘමය වගකීම් දැරූ මුල් මාසයේදීම මා හොඳ හැටි තේරුම් ගත්තේ පත‍්‍ර කලාවේ එකම අරමුණ විය යුත්තේ මහජන සේවය බවයි. පුවත්පතකට අති විශාල බලයක් තිබෙනවා. එය හොඳට මෙන්ම නරකටද යෙදවිය හැකියි. ජලය අපට අත්‍යවශ්‍ය සම්පතක් වුවද නිසි ලෙස පාලනය නොවූ ජල කඳක් නිසා ගම්බිම් හා කෙත්වතු වනසන ගංවතුරක් ඇති විය හැකියි. එසේම අසංවර වූ පෑනෙන් මහත් විනාශයක් කළ හැකියි. එනිසාවට එය සංවර කිරීමේ බලය පිටස්තර අධිකාරියකට භාර කළොත් (ප‍්‍රකාශන නිදහස නැති වී යන නිසා) එහි අහිතකර විපාක වැඩියි. අප කළ යුත්තේ පුවත්පත් කලාවේ ඉමහත් බලය අප විසින්ම සංවරයෙන් හා වගකීමෙන් යුතුව භාවිත කිරීමයි.’’

‘‘මේ අවශ්‍යතාව සපුරා ගන්නා පුවත්පත් හා සඟරා කීයක් ලොව තිබේද? ලොව හොඳ-නරක දෙකම හමු වනවා සේ පුවත්පත් කලාවේ ද හොඳ ප‍්‍රකාශන මෙන්ම නරක ප‍්‍රකාශන ද තිබෙනවා. මේ අතරින් හොඳ ප‍්‍රකාශන තෝරාබේරා ගැනීම බුද්ධිමත් පාඨකයන්ට බාරයි.’’

මාධ්‍ය වගකීම, මාධ්‍ය නිදහස හා මාධ්‍ය සාක්ෂරතාව ගැන කොතරම් වැදගත් විග‍්‍රහයක්ද?ගාන්ධි ආත්ම චරිතාපදානයේ සිවු වන කොටසේ 13 වන පර්ච්ෙඡ්දයේ මෙය හමු වනවා.

Part 2: සිවුමංසල කොලූගැටයා #224: මහත්මා ගාන්ධි: ඉතිහාසය වෙනස් කළ සඟරා කතුවරයා

Also read:

Journalist Gandhi: Selected Magazine Writings of Mahatma Gandhi

Gandhi as Journalist

Gandhi the Editor, By B. R. Nanda, Chairman, National Gandhi Museum

Mahatma Gandhi And Mass Media, by Prof V S Gupta

 

 

 

Media Sector Reforms in Sri Lanka: Some ‘Big Picture’ Level Thoughts

නොගැලපෙන  රෝද - четыре колеса сказка
නොගැලපෙන රෝද – четыре колеса сказка

I’m a story teller at heart. I sometimes moonlight as a media researcher or commentator but have no pretensions of being academic. I always try to make my points as interesting as possible — using analogies, metaphors, examples, etc.

This is the approach I used when asked to talk to the working group on Sri Lanka Media Reforms, convened by the Media Ministry, Sri Lanka Press Institute, International Media Support (IMS) and the University of Colombo.

I used a well-loved Russian children’s story that was known in Sinhala translation as නොගැලපෙන රෝද — the story of one vehicle with different sized wheels, and how animal friends tried to make it move and when it proved impossible, how they put each wheel to a unique use…

A framework for media reform in Sri Lanka...by Nalaka Gunawardene
A framework for media reform in Sri Lanka…by Nalaka Gunawardene
A framework for media reform in Sri Lanka...by Nalaka Gunawardene
A framework for media reform in Sri Lanka…by Nalaka Gunawardene

Well, in the case of media reforms, we can’t go off in different directions. We must make the vehicle work, somehow.

Full presentation here: http://www.slideshare.net/NalakaG/media-reforms-in-lanka-big-picture-ideas-by-nalaka-gunawardene

සිවුමංසල කොලූගැටයා #203: මෛත‍්‍රීගේ මැන්ඩෙලා මොහොත!

I use this week’s Ravaya column (in Sinhala) to address an open letter to newly elected Sri Lanka President Maithripala Sirisena.

Mandela and Maithrii: Emulation must go beyond election campaign!
Mandela and Maithrii: Emulation must go beyond election campaign!

ජනාධිපති මෛත්‍රීපාල සිරිසේනට විවෘත ලියුමක්

ජනාධිපති මහතාණෙනි,

යුක්තිය, සාධාරණත්වය සහ යහපාලනය උදෙසා පෙනී සිටිමින් ඔබ ලැබූ මැතිවරණ ජයග‍්‍රහණයට සුබ පැතුම්!

බොහෝ බාධක, කම්කටොලූ හා අභියෝග මැද ඔබ ප‍්‍රතිපත්ති ගරුකව මැතිවරණ ව්‍යාපාරය කර ගෙන ගිය සැටි අප බලා සිටියා. එසේම ඔබ මතු කළේ හඬක් නැති සුවහසක් ලක් ජනතාවගේ අහිසංක අපේක්ෂා හා බලාපොරොත්තුයි.

ඔබ දැන් අප රටේ හැම තැනෙකම වෙසෙන සියලු ජනයාගේ ජනපතියි. එහෙත් ඔබ රජකු නොව නිශ්චිත ධූර කාලයකට පත් කර ගත් ජනතා සේවකයකු පමණයි. මැතිවරණය වකවානුවේ පුරවැසි බලය දෙපිලටම මතක් කළ පරිදි, අප මෙරට පුරවැසියන් මිස යටත්වැසියන් නොවේ!

ජනාධිපති මහතාණෙනි,

මා ඔබට මෙසේ අමතන්නේ ගරුසරු නැතිව යයි නොසිතන්න. අතිගරු, උතුමාණෙනි, මැතිතුමනි ආදී අනවශ්‍ය ලෙසින් නිවට යෙදුම් මා කවදත් යොදන්නේ නැහැ. 2012 පටන් ඉන්දියානු ජනාධිපති ප‍්‍රනාබ් මුකර්ජි හඳුන්වා දුන් උතුම් සම්ප‍්‍රදාය අපට ද ඔබින බව මගේ අදහසයි. ඒ අනුව එරට ජනාධිපතිවරයා ඇමතිය යුත්තේ “Mr President” කියා පමණයි.

වැඩවසම් යුගයේ යල් පැන ගිය යෙදුම් වෙනුවට, ජන සම්මත නායකයකු ඇමතීමේ සුදුසු සිංහල යෙදුමක් අප ද හනික සොයා ගත යුතුයි.

එසේම ගිහියකු වන ඔබ හමුවේ බාල මහලු කිසිවකුත් දණ ගැසීම කළ යුතු ඇයි? අතට අත දීම හෝ ආයුබෝවන් ආචාරය ප්‍රමාණවත් යයි ඔබම නිසි ප්‍රමිතියක් පනවනු ඇතැයි සිතමු.

2009 මැයි මාසයේ අපේ සිවිල් යුද්ධය නිමා වුණු විගස (පැය 24ක් ඇතුළත) ඉංග‍්‍රීසියෙන් මා ලියූ ලිපියක මගේ පරම්පරාවේ ඇත්තන්ගේ අනාගත බලාපොරොත්තු ගැන මා මහත් කැක්කුමකින් යුතුව කතා කළා. (“Memories of War, Dreams of Peace”, Groundviews.org, 2009 මැයි 19)

එහි මා පල කළ සමහර අදහස් මේ මොහොතේ යළි මතු කිරීම වටිනවා.

යුද්ධයේ අමිහිරි දායාදයන් අතර එකිනෙකා සැක කරන ලක් සමාජයක් ද, අප සියලූ දෙනා දෙස ඉමහත් සැකයෙන් බලන ලක් රාජ්‍යයක් ද බිහිව තිබූ බව මා කියා සිටියා. සාමයත් සමග භීතිය, සැකය දුරු කොට සහජීවනය, සුහදත්වය හා අන්‍යොන්‍ය විශ්වාසය මත පදනම් වූ රටක් ඉක්මනින් බිහි වනු ඇතැයි මා පැතුවා.

එහෙත් දැන් අප හොඳින් දන්නා පරිදි, එබන්දක් සිදු වූයේ නැහැ. ජාතීන් අතර සංහිඳියාව හා සහජීවනය වෙනුවට ජාතිවාදය හා ආගම්වාදය යළි යළිත් වපුරනු ලැබුවා. එසේම රටේ මහජනයා නිරතුරුව සැක කරන, අපේ පෞද්ගලික දුරකථන කතාබහට හොරෙන් සවන් දෙන, විපක්ෂය හා විකල්ප මතධාරීන් ගැන අසීමිත ලෙස ඔත්තු බලන රහස් පොලිස් රාජ්‍යයක් (surveillance state) බිහි වුණා.

රාජ්‍යයේ (state) තාවකාලික භාරකරුවා පමණක් වන පවතින රජය (government) හේතු සහිතව විවේචනය කිරීම පවා “බරපතල වරදක්” ලෙස හුවා දක්වනු ලැබුවා. පාලකයන් කරන කියන දේ වැඳ ගෙන අසා සිට ඔජ දමා අනුමත නොකරන සියලූ දෙනා “ජාතිද්‍රෝහීන්” යැයි නම් කරනු ලැබුවා.

මර්දනය හමුවේ සමහරුන් රට හැර පණ බේරා ගෙන පලා ගියා. විකල්ප දේශපාලන මත රැගත් වෙබ් අඩවි මෙරට සිට කියවීම අවහිර කරනු ලැබුවා. අපේ සමාජය අතිශයින් ධ‍්‍රැවීකරණය වුණා.

මේ බිහිසුණු ප‍්‍රවණතා මතු වී පැතිරෙනු බලා සිටි ඔබ, අපටත් වඩා ඉතා හොඳින් ඒ අමිහිරි මෑත අතීතය දන්නවා. එහෙත් මේ තීරණාත්මක අවස්ථාවේ ඔබ පරෙස්සම් නොවුවහොත් දැන් ඔබ වටා රොක් වන සමහරුන් ඔබේ පාලන කාලය තුළ ද පවත්වා ගන්නට තැත් කරනු ඇත්තේ එයට සමාන මර්දනයක්.

මගේ 2009 මැයි ලිපිය මා අවසන් කළේ මෙලෙසයි. ‘‘අප‍්‍රිකානු උදාහරණ අපේ රටට ගෙඩි පිටින් ආදේශ කළ නොහැකි වුවත්, මෑත ඉතිහාසයෙන් අපට ආදර්ශ ලද හැකියි. සුදු සමැති පිරිසකගේ සුළුතර පාලනයෙන් මිදුණු සිම්බාබ්වේ දේශයත්, දකුණු අප‍්‍රිකාවත් ඉනික්බිති ගමන් කර ඇත්තේ ප‍්‍රතිවිරුද්ධ දිශාවලටයි. අපේ රටේ අතිශය තීරණාත්මක මංසන්ධියකට පැමිණ ඇති මේ මොහොතේ අපේ නායකයන් තෝරා ගන්නේ මුගාබේ මාවතද – මැන්ඩෙලා මාවතද?” (“Would our leaders now choose the Mandela Road or the Mugabe Road for the journey ahead?”)

Which road to take, ponders Mahinda Rajapaksa after war victory - Cartoon by Gihan de Chickera, published in Daily MIrror, 4 June 2009 (2 weeks after Sri Lanka's civil war ended)
Which road to take, ponders Mahinda Rajapaksa after war victory – Cartoon by Gihan de Chickera, published in Daily Mirror, 4 June 2009 (2 weeks after Sri Lanka’s civil war ended)

මෙසේ ලිවීම ගැන එවකට රජයේ මාධ්‍ය ප‍්‍රකාශකයාගේ දෝෂාරෝපණයට ද මා ලක් වුණා. එහෙත් යුද්ධයෙන් පසු අපේ රට යොමු වුණේ මුගාබේ මාවතට බව නොකැමැත්තෙන් වුව ද පිළිගත යුතුයි.

යහපාලනය ගැන ප‍්‍රතිපත්ති ප‍්‍රකාශනයක් මත ජනාධිපතිවරණය දිනූ ඔබෙන් අප උදක්ම බලාපොරොත්තු වන්නේ ප‍්‍රමාද වී හෝ පශ්චාත් යුද වකවානුවේ රට ගමන් කළ මුගාබේ මාවතෙන් ඉවත්ව හැකි තාක් ඉක්මනට මැන්ඩෙලා මාවත දිශාවට අප රැගෙන යන ලෙසයි.

පවතින ව්‍යවස්ථා රාමුව හා දේශපාලන යථාර්ථය තුළ මෙය කිරීම අසීරු බව අප දන්නවා. එහෙත් මැතිවරණ ව්‍යාපාරයේදී මැන්ඩෙලා හා මහත්මා ගාන්ධිගේ රූපයන් සංවේදී ලෙස භාවිත කරමින් ඔබ ජන හදවත් තුළ දැල්වූ අපේක්ෂා නිවී යන්නට නම් ඉඩ දෙන්න එපා! (1994දී චන්ද්‍රිකා ජනපතිනිය ගැන අප සමහරෙක් මෙලෙසම තැබූ බලපොරොත්තු දෙතුන් වසරකට පසු දිය වී ගිය ආකාරය අපට මතකයි.)

ඔබට මේ දිනවල බොහෝ උපදෙස් හා ඉල්ලීම් ලැබෙනවා ඇති. ඒ ගොඩට මා එකතු කරන්නේ එකම එකක් පමණයි. එනම් නෙල්සන් මැන්ඩෙලා රූපය ඔබේ මැතිවරණ ප‍්‍රචාරණයට යොදා ගත් තැනින් නොනැවතී, මැන්ඩෙලා දැක්ම, ප‍්‍රතිපත්ති, පූර්වාදර්ශයන් හා පරමාදර්ශය හැකි තාක් අපේ දේශපාලනයට හා සමාජයට සමීප කරවන ලෙසයි.

මෙය ජන නායකයකුට ලෙහෙසියෙන් හෝ තනිව හෝ කළ හැකි දෙයක් නොවෙයි. එහෙත් මැන්ඩෙලා මෙන්ම ඔබ ද නැවත ධුර කාලයකට තරග නොකරන්නට ඔබ දිවුරුම් දුන් දිනයේම ප‍්‍රතිඥා දීම මේ දිශා වෙනසේ පෙර මග නිමිත්තක් සේ මා සළකනවා.

Maithripala Sirisena's campaign poster that acknowledged his inspiration from Gandhi and Mandela
Maithripala Sirisena’s campaign poster that acknowledged his inspiration from Gandhi and Mandela

 

අතිශයින් බෙදී තිබූ දකුණු අප‍්‍රිකාවේ සියලූ ජාතීන් හා විවිධ දේශපාලන මතධාරීන් එක් රැස් කරගෙන දේදුනු ජාතියක් බිහි කරන්නට මැන්ඩෙලා වචනයෙන් නොව ක‍්‍රියාවෙන් ද කැප වුණා. එහෙත් එයට සමාන්තරව අතීත අසාධාරණයන්ට හා හිංසාවන්ට ලක් වූ අයට කල් ගත වී හෝ සාධාරණය හා සහන ලබා දෙන්නට සත්‍යය හා සංහිඳියා කොමිසම හරහා පියවර ගත්තා.

මර්දනකාරී යුගයකින් වඩාත් නිදහස් යුගයකට පිවිසි විගස බලාපොරොත්තු හා ඉල්ලීම් රැසක් මතු වනවා. එම සංක‍්‍රාන්තියේදී ප‍්‍රතිවිරුද්ධ මත දරණ, ආවේගශීලී අනුගාමිකයන් හා සහෘදයන් සමග සාවධානව සාකච්ඡා කරමින්, එහෙත් සිය මූලික අරමුණු පාවා නොදෙමින් මැන්ඩෙලා ගිය ගමන විසි වන සියවසේ දිරිය ජිවිතයක කථාවයි.

වෛරීය දේශපාලනය හෝ මමත්ව දේශපාලනය වෙනුවට මැන්ඩෙලා කළේ සාමූහික වගකීම හා කැපවීම ඔස්සේ රටේ සියලූ පුරවැසියන්ට රට ගොඩනැංවීමට අවස්ථාව උදා කර දීමයි. නැති වී ගිය අභිමානය නැවත ඇති කිරීමයි. ඊනියා ජාතිපේ‍්‍රමය වෙනුවට සැබෑ ජාතිමාමකත්වයක් සෙමෙන් බිහි වන්නට සුදුසු ප‍්‍රතිපත්තිමය හා නීතිමය රාමුවක් රටේ බිහි කිරීමයි.

මැන්ඩෙලාගේ සන්නිවේදන දැක්ම හා ප‍්‍රවේශය ගැන මා මේ කොලමින් කිහිප වතාවක් සාකච්ඡා කොට තිබෙනවා. 2013 ඔක්තෝබර් 21දා මා ලියූ පරිදි:

“නිදහස පතා අරගල කළ වෙනත් විප්ලවකරුවන් බොහෝ විට තැත් කළේ මුඵමනින් තමන්ගේ මතයට හැකි තාක් ජනයා හැකි ඉක්මනින් නතු කර ගන්නයි. එහෙත් උද්වේගකර කථා හා වචන හරඹයන්ට වඩා නූතන මාධ්‍ය හරහා ජන මනසට සැහැල්ලූ ලෙසින් සමීප විය හැක්කේ කෙසේ ද යන්න මැන්ඩෙලා සොයා බැලූවා. මේ නිසා මැන්ඩෙලා පරමාදර්ශීය ජන නායකයකු වනවාට අමතරව සූක්‍ෂම ජන සන්නිවේදකයකු ද වනවා.”

“බලයට පත්වන බොහෝ රාජ්‍ය නායකයන් සුලබව කරන දෙයක් නම් රාජ්‍ය බලය යොදා ගෙන ජාතික මෙන් ම පෞද්ගලික විද්‍යුත් මාධ්‍ය නාලිකා හරහා දිගට හරහට රටවැසියන් ඇමතීමයි…. ඕනෑ නම් මැන්ඩෙලාටත් එබන්දක් කළ හැකිව තිබුණා. එහෙත් ටෙලිවිෂන් හරහා නිතර නිතර පෙනී සිටින දේශපාලකයන් ජනතාවට ඉක්මනින් එපා වන බව ඔහු තේරුම් ගත්තා.”

ජනතාවට නිතර දෙවේලේ බණ කියනු වෙනුවට මැන්ඩෙලා කළේ තමන්ටම තර්කානුකූලව සිතා තීරණ ගැනීමේ පුද්ගල නිදහස උදා කිරීමයි. ඒ සමගම සාමූහික වගකීම් හා යුතුකම් ගැන සියුම් ලෙස සිතන්නට සැලැස්වීමයි.

රටක් හදන්නට ජන නායකයන් පමණක් නොව ඔවුන්ට විචාරශීලීව පන්නරය දෙන එඩිතර බුද්ධිමතුන් හා කලාකරුවන් ද අත්‍යවශ්‍යයි. 2013 ජූලි 28දා මා ලියූ පරිදි: “නෙල්සන් මැන්ඩෙලාගේ හා දකුණු අපි‍්‍රකාවේ වාසනාවට නැඞීන් ගෝඩිමර්, ඩෙස්මන්ඞ් ටූටූ වැනි නිවහල් මතධාරීන් ගණනාවක් වර්ණභේදවාදය පිටු දකින්නට හා ඉන් පසු නව දේශයක් බිහි කරන්නට ඒකරාශී වුණා. මැන්ඩෙලා දේශපාලන ගනුදෙනු කරමින් පාක්‍ෂිකයන් සතුටු කරන්නට කෙටිකාලීන පියවර ගන්නට යන විට ඔහුව දේශපාලන මඩගොහොරු හා බොරුවලවලින් බේරා ගත්තේ මෙබදු විචාරශීලි සහෘදයන්.”

අවස්ථාවාදී එහෙයියන්ගෙන් හා වන්දිභට්ටයන්ගෙන් ඔබ්බට යන විචාරශීලී සහෘදයන් පිරිසක් ඔබට ද ඉක්මනින්ම ලැබේවා යයි උදක්ම පතමු!

Maithripala Sirisena manifesto cover
Maithripala Sirisena manifesto cover

ජනාධිපති මහතාණෙනි,

21 වන සියවසේ ජන නායකයන් යනු නරපති මානසිකත්වය පෙරදැරි කර ගත් වැඩවසම් අධිපතිවාදීන් නොවේ. ඔවුන් ක‍්‍රියා කරන්නේ උත්පේ‍්‍රරක හැටියටයි. රසායන විද්‍යාවේ උත්පේ‍්‍රරක (catalyst) ලෙස හදුන්වන්නේ අන්තර්ක‍්‍රියා හට ගැනීමට දායක වී සෙමෙන් පසෙකට වන ආකාරයේ සංසිද්ධියක්.

රටේ සියලූ ආයතන, තන්ත‍්‍ර හා තීරණ තමා වටා කේන්ද්‍ර කර ගත් “මමයි රජා” නායකත්වයක් වෙනුවට අදට ගැළපෙන්නේ සියුම්ව හා සංවේදීව ක‍්‍රියා කරන නායකත්වයක්.

ඔබ දැන් පත්ව සිටින තනතුරේ ඉමහත් බලතල නිසා හිස උදුම්මා නොගෙන, කොයි කාගේත් හොඳ හිත දිනා ගෙන එහෙත් තීරණාත්මකව ප‍්‍රතිසංස්කරණ කිරීමට ඔබට හැකි වේවා යැයි මා පතනවා. ඒ සඳහා ජේ.ආර්.ට තිබුණු තියුණු දැක්මත්, විජේතුංගට තිබූ නිර්ව්‍යාජ ගැමි ගුණයත්, චන්ද්‍රිකාට පැවති එඩිතර භාවයත් ඔබට ලැබේවා!

ඔබේ දින සියයේ වැඩපිළිවෙළ ගැන අප සිටින්නේ අවදියෙන්. ඔබට සුබ පතන මා වැනි නිදහස් මතධාරීන් ඔබට වරදින විට එසැණින් එයට ප‍්‍රතිචාර දක්වන්නට සමාජ මාධ්‍ය යොදා ගනු ඇති. අප එය කරන්නේ කිසිදු අගතියකින් තොරව, කිසිදු ජාත්‍යන්තර කුමන්ත‍්‍රණයකට අනුගත නොවී සැබෑ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය යළිත් මෙරට තහවුරු කරන්නයි.

එබඳු විසම්මුති හා විවේචන දරා ගත හැකි මහත්මා ගුණය ඔබට ඇතැයි මා සිතනවා. එසේම ඔබ වටා දැනටමත් රොක්ව සිටින වන්දිභට්ටයන්ගෙන් ප‍්‍රවේශම් වන ලෙස ද මා ඔබෙන් ප‍්‍රසිද්ධියේම ඉල්ලා සිටිනවා.

ජන සම්මතයෙන් තේරී පත් වන ජන නායකයන් ජනතාවට එපා කරවන්නේ ඔහු හෝ ඇය වටා සිටින වන්දිභට්ට පිරිසයි. මේ බව ඔබ හොඳාකාරවම දන්නවා. අඩු තරමින් ජනාධිපති චරිත දෙකකට මෙය සිදුවනු ඔබ සමීපව දුටුවා.

මේ ඔබේ දේශපාලන ජීවිතයේත් අපේ රටේත් මැන්ඩෙලා මොහොතයි (Mandela Moment). ඉතිහාසයේ මෙබඳු මොහොතක් විවරව පවතින්නේ සීමිත කාලයකට පමණයි. එය වැළඳ ගෙන, මිලියන් 21ක සියලූ ලක් ජනයා ප‍්‍රමාද වී හෝ 21 වන සියවසට කැඳවාගෙන යන්නට ඔබට දිරිය, විරිය හා දීඝායු ලැබේවා.

මෙයට,

කිසිදා ඔබට කීකරු නොවන,

සිවුමංසල කොලූ ගැටයා/නාලක ගුණවර්ධන

See also:

21 July 2013: සිවුමංසල කොලූගැටයා #126 නෙල්සන් මැන්ඩෙලා: ගමන නොනිමෙයි!

28 July 2013: සිවුමංසල කොලූගැටයා #127: මැන්ඩෙලාට සවියක් වූ නිදහස් මතධාරියෝ

20 Oct 2013: සිවුමංසල කොලූගැටයා #139: නෙල්සන් මැන්ඩෙලා විශිෂ්ට සන්නිවේදකයකු වූ සැටි

 

සිවුමංසල කොලු ගැටයාගේ දේශපාලන දැක්ම කුමක්ද?

"...would it not be simpler, If the government simply dissolved the people And elected another?" - Bertolt Brecht
“…would it not be simpler,
If the government simply dissolved the people
And elected another?” – Bertolt Brecht

දේශපාලන පක්‍ෂවලට සම්බන්ධ නොවූ දේශපාලන උනන්දුවක් හා සහභාගීත්වයක් තිබිය හැකිය යන්න බොහෝ ලාංකිකයන්ට නොහුරු අත්දැකීමක් වගෙයි. එහෙත් පරිනත ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය ඇති සමාජයන්හි මෙය අරුමයක් නොවෙයි.

යහපාලනයේ මූලධර්ම හා පොදු උන්නතිය සඳහා පෙනී සිටින, කිසිදු දේශපාලන පක්‍ෂයකට අයිති හෝ පක්‍ෂග‍්‍රාහී හෝ නොවූ සමාජ ක‍්‍රියාකාරිකයන් සිටීම නිසා දේශපාලන ක‍්‍රියාදාමය වඩාත් හරබර වනවා. එය පෙර අපර දෙදිගම රටවල අත්දැකීමයි.

මා අහවල්තුමාට පක්‍ෂ ද නැත්නම් අහවල්තුමාට විරුද්ධ ද යන සරල ප‍්‍රශ්නය විටින් විට පොදු අවකාශයේ මගෙන් ද විමසනු ලබනවා. මැතිවරණවලදී රහස් ඡුන්දය පාව්චිචි කරමින් මගේ පෞද්ගලික කැමැත්ත ප‍්‍රකාශ කළත් සෙසු අවස්ථාවල මා සිටින්නේ පක්‍ෂ දේශපාලනයෙන් ඔබ්බට ගිය යහපාලනය හා පොදු උන්නතිය සඳහා ගත් ස්ථාවරයකයි.

එසේම පාලක පක්‍ෂය, ප‍්‍රතිපක්‍ෂ යන දෙපිරිසේම යහපත් දෙයට ප‍්‍රශංසා කරන අතර ඔවුන්ගේ පරස්පර විරෝධතා සහ අකටයුතුකම් විචාරයට ලක් කිරීමත් මා කරනවා.

නිර්ආගමික මට විවිධ ආගම් අදහස මිතුරන් සිටිනවා සේම නිර්දේශපාලනික මට නිල් – රතු – කොළ හැම පිලේම මිතුරන් ද සිටිනවා.

බලයේ සිටින රජය විවේචනය කිරීමට ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදි රාමුව තුළ පුරවැසි අපට මුලික අයිතියක් තිබෙනවා. එසේ ආණ්ඩුව විවේචනය කිරීම යනු රාජ්‍ය විරෝධී වීමක් නොවන බව මා හොඳාකාර දන්නවා.

අපේ දේශපාලන ක්‍ෂෙත‍්‍රය මෙතරම්ම පටු හා කෙටි කාලීන දැක්මක් තුළ කොටුවී සිටින්නේ පක්‍ෂ දේශපාලනයෙන් ඔබ්බට යන ආකාරයේ මැදහත් විචාරකයන් මඳ වීම නිසා යයි මා සිතනවා.

‘ඔබ අප සමග එකඟ නොවේ නම් ඔබ අපේ විරුද්ධවාදියෙක්’ (“If you are not with us, you are against us!”) යයි සරල හා වැරදි සහගත ලෙස විචාරකයන් දැකීම මෙරට බොහෝ දේශපාලන පක්‍ෂ හා චරිතවල ස්වභාවයයි. මෙය වෙනස් විය යුතුයි. විශේෂයෙන්ම නව මාධ්‍ය හරහා මත දැක්වීමට හා සංවාද කිරීමට නිර්දේශපාලනික පුරවැසියන්ට වැඩි අවකාශයක් ලැබෙන විට මෙබඳු විවෘත මානසිකත්වයක් බිහි වීම අවශ්‍යයයි. අපේ සමාජයේ හැම දෙයක්ම අධිදේශපාලනීකරණය වෙලා යයි අදෝනා නගන අය එය වෙනස් කිරිමට අවස්ථාවක් මතු වූ විට එය වැළඳගත යුතුයි.

Cartoon by Awantha Artigala
Cartoon by Awantha Artigala