සිවුමංසල කොලූගැටයා #242: එක්සත් ජාතීන්ට බුද්ධිමය නායකත්වය දුන් අපේ හපන්නු

In 2015, the UN is 70 and Sri Lanka's membership is 60 years
In 2015, the UN is 70 and Sri Lanka’s membership is 60 years

On 24 October 2015, United Nations marks its 70th birthday. A few weeks later, on 15 December 2015, is the 60th anniversary of Sri Lanka (then Ceylon) becoming a member state of this inter-governmental organisation.

In this week’s Ravaya column, (appearing in issue of 25 Oct 2015), I continue my focus on Sri Lanka’s engagement with the UN system. In last week’s column, we recalled how Sri Lanka’s heads of state/government and diplomats engaged with the General Assembly and Security Council.

සිවුමංසල කොලූගැටයා #241: හැට වසරක් පුරා එක්සත් ජාතීන්ගේ ලාංකික ලකුණ

Today, we look at some eminent Lankan professionals who joined the UN system in expert or management positions and contributed to its intellectual and institutional development over the decades.

As Thalif Deen, a journalist of Lankan origin who has been reporting from the UN headquarters since the mid 1970s, once wrote: “When future historians take stock of Sri Lanka’s enduring contributions during its first 50 years at the United Nations, they may realise that our political legacy spanned both the upper and lower limits of the universe: the sky above and the oceans below.”

The list of Lankans who have excelled within the UN system is long, and I have had to be selective here. The ones mentioned in this column are:

I end with a reference to Lakshman Kadirgamar, who served the ILO and later WIPO in senior positions in Geneva before becoming Sri Lanka’s finest Minister of Foreign Affairs in 1994. I quote from the Foreword that Kadirgamar wrote to a book on the United Nations in Sri Lanka that I wrote for the UN Information Centre (UNIC) in Colombo in 1995 to mark the UN’s 50th anniversary.

402unitednations

See also:

7 April 2013: සිවුමංසල කොලූගැටයා #112: අදීන හා අභීත පුවත්පත් කතුවරයා – ටාසි විට්ටච්චි

21 April 2013: සිවුමංසල කොලූගැටයා #114: ටාසිගේ ලෝකය හා මගේ ලෝකය

1 Dec 2013: සිවුමංසල කොලූගැටයා #145: තුන්වන ලෝකයට බුද්ධිමය පහන්ටැඹක් වූ ආචාර්ය ගාමිනී කොරෙයා

22 Dec 2013: සිවුමංසල කොලූගැටයා #148: වර්ණභේදවාදය පිටු දැකීමට ලැබුණු ලාංකික දායකත්වය

18 Oct 2015: සිවුමංසල කොලූගැටයා #241: හැට වසරක් පුරා එක්සත් ජාතීන්ගේ ලාංකික ලකුණ

එක්සත් ජාතීන්ගේ 70 වන උපන් දිනය ඔක්තෝබර් 24 වැනිදාට යෙදෙනවා. ශ‍්‍රී ලංකාව මේ අන්තර් රාජ්‍ය සංවිධානයේ සාමාජිකත්වය ලබා මේ වසරට දශක හයක් සම්පූර්ණ වෙනවා.

මේ දශක හයේදී මෙරට නියෝජනය කරමින් එජා සමුළු හා වෙනත් ක‍්‍රියාකාරකම්වලට සම්බන්ධ වූ කීර්තිමත් රාජ්‍ය තාන්ත‍්‍රිකයන් කිහිප දෙනකු ගැන ගිය සතියේ අප කතා කළා. අද අප විමසන්නේ එජා කාර්ය මණ්ඩලයට බැඳී බුද්ධිමය දායකත්වය හරහා එය පෝෂණය කළ ලාංකික විද්වතුන් ගැනයි.

එක්සත් ජාතීන් ලෙස පොදුවේ හැඳින් වෙන ආයතන හා සංවිධාන ජාලයක් හෙවත් පවුලක් තිබෙනවා. එයින් සමහරක් තමන්ගේම පාලක සභාවක් සහිත විශේෂ සංවිධානයි. එජා සංවර්ධන වැඩසටහන (UNDP) එජා ළමා අරමුදල (UNICEF) හා ආහාර හා කෘෂිකර්ම සංවිධානය (UN-FAO) මීට නිදසුන්. එවැනි ආයතනවලට තමන්ගේම විධායක අධ්‍යක්ෂවරයකු හා පරිපාලන තන්ත‍්‍රයක් සතුයි.

එදා මෙන්ම අදත් බලගතු රාජ්‍යයන්ට එක්සත් ජාතීන්ගේ ව්‍යුහය තුළ වැඩි බලපෑමක් කළ හැකියි. එය 1945දී පැවති බලතුලනය මත තීරණය වූ හා අද ලෝකයට නොගැළපෙන විසමතාවක්. එහෙත් එය එසේ වූ පමණට මධ්‍යම හා කුඩා ප‍්‍රමාණයේ රටවල් කොන්වීමක් සිදු වන්නේ ද නැහැ.

ආරක්ෂක මණ්ඩලය තුළ චීනය, රුසියාව, බි‍්‍රතාන්‍යය, අමෙරිකා එක්සත් ජනපදය හා ප‍්‍රංශය යන රටවල් පහට නිෂේධ බලය ඇතත් අන් සියලූ ආයතන ව්‍යුහයන්ගේ තීරණ සඳහා ලොකු කුඩා හැම සාමාජික රාජ්‍යයටම ඇත්තේ එක් ඡන්දය බැගින්. තීරණ ගන්නේ බහුතර ඡන්දය මත පදනම් වීයි.

දේශපාලනිකව තීරණාත්මක මහා මණ්ඩලය, ආරක්ෂක මණ්ඩලය වැනි ආයතනික ව්‍යුහයන් ඍජුවම එජා මහ ලේකම් කාර්යාලය විසින් පරිපාලනය කැරෙනවා. එය කරන්නේ ජාත්‍යන්තර සිවිල් සේවකයන් ලෙෂ හැඳින්විය හැකි කාර්ය මණ්ඩලයක් විසින්.

Milestones in Sri Lanka - UN Partnership - Courtesy UN in Sri Lanka website
Milestones in Sri Lanka – UN Partnership – Courtesy UN in Sri Lanka website

මහ ලේකම්වරයා යටතේ ක‍්‍රියාත්මක වන මේ පිරිස ඔහු හරහා සාමාජික රාජ්‍ය 193ටම වගකීමට බැඳී සිටිනවා. වාර්ෂිකව එජා නඩත්තුවට සාමාජික මුදල් ගෙවන ශ‍්‍රී ලංකාව ඇතුළු සාමාජික රටවලට මේ නිලධාරීන් නිශ්චිත උපදේශන හා සම්බන්ධීකරණ සේවා සපයනවා.

ජාත්‍යන්තර සිවිල් සේවයට බඳවා ගන්නේ එජා සංවිධානයේ නිල භාෂා 6න් (ඉංග‍්‍රීසි, ප‍්‍රංශ, අරාබි, රුසියානු, චීන හා ස්පාඤ්ඤ) අඩු තරමින් එකක් හරිහැටි ප‍්‍රගුණ කළ, නිසි සුදුසුකම් සපුරා ගත් අයයි. ලෝකයේ ඕනෑම සාමාජක රටක පුරවැසියන්ට මේ තනතුරුවලට ඉල්ලූම් කළ හැකියි.

මේ කාර්ය මණ්ඩලය, එජා සමුළුවට සහභාගිවීමට යන තානාපති හා රාජ්‍ය නිලධාරීන්ට වඩා වෙනස්. ඔවුන් තනි රටකට නොව සියලූ සාමාජික රටවලට සේවය කිරීමටත්, එජා ප‍්‍රඥප්තිය හා මූලධර්ම සුරැකීමටත් බැඳී සිටිනවා.

1955දී ශ‍්‍රී ලංකාව එජා සාමාජිකත්වය ලබන්නටත් පෙර පටන් කෘතහස්ත ලාංකිකයෝ එජා කාර්ය මණ්ඩලයට බැඳී සේවය කරමින් සිටියා. 1952-59 වකවානුවේ එජා ආර්ථික හා සමාජයීය කොමිසමේ (ECOSOC) උසස් නිලධාරියකු වූ ධනපාල සමරසේකර එක් උදාහරණයක්. ආසියානු හා අප‍්‍රිකානු රාජ්‍ය නායකයන්ගේ මුල්ම සමුළුව 1955 අපේ‍්‍රල් මස ඉන්දුනීසියාවේ බන්දුන් නුවර පැවති විට එජා සංවිධානය නියෝජනය කරමින් සහභාගි වූයේ ඔහුයි.

L to R - Neville Kanakaratne, Nandasiri Jasentuliyana, Jayantha Dhanapala, Gritakumar Chitty
L to R – Neville Kanakaratne, Nandasiri Jasentuliyana, Jayantha Dhanapala, Gritakumar Chitty

කේම්බි‍්‍රජ් සරසවියෙන් නීති උපාධි ලැබූ නීතිඥ නෙවිල් කනකරත්න මුල් යුගයේ එජා කාර්ය මණ්ඩලයට බැඳුණු දක්ෂයෙක්. 1957-60 වකවානුවේ එජා මූලස්ථානයේ ලංකා දූත කාර්යාලයේ නීති උපදේශක වූ ඔහු 1960දී නීති හා දේශපාලන උපදේශකයකු ලෙස එජා කාර්ය මණ්ඩලයට එක් වුණා. 1960-64 කාලයේ එජා සාම සාධක හමුදාවලට නීති උපදෙස් ලබා දුන් ඔහු දෙවන මහ ලේකම් වූ ඩැග් හැමර්ෂල්ඞ්ගේ නීති උපදේශකවරයා ද වූවා.

1961 සැප්තැම්බරයේ කොංගෝවේ ගැටුම් ඇවිලී ගොස් සටන් විරාමයක් සඳහා සාකච්ඡා කරන්නට මහ ලේකම් අප‍්‍රිකාවට ගියා. ඔහු සමග කනකරත්න ද යාමට නියමිතව සිටියත් අවසන් මොහොතේ තමාට වඩා හොඳින් ප‍්‍රංශ බස කතා කරන නීති විශාරදයකුට තැන දී කනකරත්න නතර වුණා. (අප‍්‍රිකාවේ සමහර රටවල දෙවන බස ප‍්‍රංශ බසයි.)

1961 සැප් 18 වැනිදා මහලේකම්වරයා සහ තවත් 15 දෙනකු රැගත් එජා ගුවන් යානය දැන් සැම්බියාවට අයත් න්දෝලා නම් ස්ථානයේදී කඩා වැටුණා. ඔවුන් සියලූ දෙනා මිය ගියා. මේ අනතුර අහම්බයක් ද හිතාමතා කළ දෙයක් ද යන්න ගැන අද දක්වා විවාද කැරෙනවා.

කෙසේ වෙත්ත යාන්තමින් බේරුණු කනකරත්න පසු කලෙක අමෙරිකා එක්සත් ජනපදයේ, රුසියාවේ හා ඉන්දියාවේ ශ‍්‍රී ලංකා තානාපතිවරයා ලෙස අතිශය වගකීම් සහගත තනතුරු දැරුවා.

1978දී අමෙරිකාවේ ජෝර්ජ් වොෂිංටන් සරසවිය විසින් ඔහුට ගෞරව ආචාර්ය උපාධියක් පිරිනමනු ලැබුවා. ඉතා චතුර හා සිත් ගන්නා සුලූ කථිකයකු වූ ඔහු යම් දිනෙක ලෝක පාර්ලිමේන්තුවක් බිහි වූවොත් එහි කතානායක වීමට සුදුසු යැයි සරසවියේ අධිපතිවරයා එදා ප‍්‍රකාශ කළා.

එක්සත් ජාතීන්ගේ ඉහළ තනතුරු හොබවමින් බුද්ධිමය නායකත්වයක් ලබා දුන් තවත් කීර්තිමත් ලාංකික නීතිඥයකු නම් නන්දසිරි ජසෙන්තුලියන. 1965 සිට 1999 දක්වා එජා කාර්ය මණ්ඩලයේ සිටි ඔහු 1988-99 වකවානුවේ ඔස්ටි‍්‍රයාවේ වියානා නුවර පිහිටි අභ්‍යවකාශය පිළිබඳ එජා කාර්යාලයේ (UN Office for Outer Space Affairs) අධ්‍යක්ෂවරයා වූවා.

අභ්‍යවකාශ නීතිය ගැන ලොව ප‍්‍රමුඛ පෙළේ විද්වතකු වන ඔහු ජාත්‍යන්තර මට්ටමේ අභ්‍යවකාශ සහයෝගිතා සමුළු ගණනාවක් මෙහෙය වූ අතර ඒ ගැන පොත්පත් හා නිබන්ධන රැසක් ලියා තිබෙනවා.

අමෙරිකාවේ ජාතික අභ්‍යවකාශ සංගමය (National Space Society) මීට වසර කිහිපයකට පෙර අභ්‍යවකාශ ගවේෂණයට සම්බන්ධ ලෝකයේ ප‍්‍රමුඛතම චරිත 100ක් නම් කළා. යූරි ගගාරීන්, නීල් ආම්ස්ට්‍රෝං වැනි පුරෝගාමීන් මෙන්ම තාක්ෂණවේදීන් හා අනාගතවේදීන් අයත් වූ මේ ලැයිස්තුවේ සිටි එකම ලාංකිකයා වූයේ නන්දසිරි ජසෙන්තුලියනයි.

ඔහු අභ්‍යවකාශය පොදු මානව උරුමයක් ලෙස තහවුරු කරන්නට නීතිමය රාමුව සකසන විට තවත් ලාංකිකයන් දෙදෙනෙක් සාගරය ලෝක දායාදයක් ලෙස පිළිගැනීම සඳහා ලෝක සාගර නීතිය (Law of the Sea) බිහි කිරීමට මුල් තැන ගත්තා.

එයින් පළමුවැන්නා 1973-80 වකවානුවේ ලෝක සාගර නීති සමුළුවේ සභාපති ලෙස ක‍්‍රියා කළ හැමිල්ටන් ෂර්ලි අමරසිංහයි. 1967-78 කාලයේ ශ‍්‍රී ලංකාවේ නිත්‍ය නියෝජිතයා ලෙස එජා මූලස්ථානයේ ඔහු කටයුතු කළ සැටි ගිය සතියේ අප සඳහන් කළා.

Hamilton Shirley Amerasinghe (centre) chairing UN Law of the Sea conference, March 1980. UN Photo
Hamilton Shirley Amerasinghe (centre) chairing UN Law of the Sea conference, March 1980. UN Photo

1975-80 කාලයේ අමරසිංහ සමග එකට වැඩ කළ ලාංකික නීතිඥ ග‍්‍රීතකුමාර් චිටි (Gritakumar Chitty) වසර 36ක් පුරා එජා සාගර නීති ක‍්‍රියාත්මක කිරීමට නායකත්වය සැපයුවා. එයින් අන්තිම වසර කිහිපය ඔහු ජර්මනියේ හැම්බර්ග් නුවර ජාත්‍යන්තර සාගර නීති අධිකරණයේ (International Tribunal for the Law of the Sea) රෙජිස්ට‍්‍රාර්වරයා ලෙස ක‍්‍රියා කළා.

මේ අනුව බලන විට අභ්‍යවකාශයේත්, සාගරයේත් ජාත්‍යන්තර සහයෝගිතාව ප‍්‍රවර්ධනය කිරීමට එක්සත් ජාතීන්ගේ කාර්ය මණ්ඩලයේ ලාංකිකයන් වැදගත් බුද්ධිමය දායකත්වයක් සපයා ඇති බව ලාංකික මාධ්‍යවේදී තලිෆ් ඞීන් (Thalif Deen) කියනවා. 1973 සිට නිව්යෝක් නුවර වෙසෙන ඔහු දශක හතරකට වැඩි කාලයක් එජා මූලස්ථානයේ සිදුවීම් මෙරට හා ලෝක මාධ්‍යවලට වාර්තා කරන්නෙක්.

මානව සංවර්ධනය හා ලෝක සාමය සඳහාද එක්සත් ජාතීන්ගේ විවිධ කටයුතුවලට ලාංකික විද්වත් දායකත්වය ලැබී ඇත්තේ රටේ ජනගහනයේ ප‍්‍රමාණයට සමානුපාතිකව ඉහළ මට්ටමකින්.

Gamani Corea (left) and Justice Christopher G Weeramantry
Gamani Corea (left) and Justice Christopher G Weeramantry

1974-84 වකවානුවේ වෙළෙඳාම හා සංවර්ධනය පිළිබඳ එජා සමුළුව (UNCTAD) මහ ලේකම්වරයා ලෙස ආර්ථික විශේෂඥ ආචාර්ය ගාමණී කොරයා කළ සුවිශේෂී කාර්යභාරය ගැන 2013 නොවැම්බරයේ සම්පූර්ණ කොලමක් හරහා මා සිහිපත් කළා.

එජා පවුලටම අයත්, හේග් නුවර පිහිටි ජාත්‍යන්තර අධිකරණයේ විනිසුරුකරුවකු ලෙස 1991-2000 වකවානුවේ ආචාර්ය ක‍්‍රිස්ටෝෆර් වීරමන්ත‍්‍රී ක‍්‍රියා කළා. එයින් 1997-2000 අතර කාලයේ ඔහු එහි උප සභාපතිවරයා වූවා. සංකීර්ණ ලෝක ප‍්‍රශ්න ගැන විද්වත් හා තුලනාත්මක නඩු තීන්දු ලබා දීම ගැන ඔහු මහත් ගෞරවයට පාත‍්‍ර වූ කෙනෙක්.

Raju Coomaraswamy and his daugher Radhika Coomaraswamy
Raju Coomaraswamy and his daugher Radhika Coomaraswamy

UNDP ආයතනයේ ආසියානු ප‍්‍රධානියා බවට මුලින්ම පත් වූ ලාංකිකයා රාජේන්ද්‍ර (රාජු) කුමාරස්වාමි (1915-1981). ඔහුත් මෙරට සිවිල් සේවයේ සිට පසුව ජාත්‍යන්තර සිවිල් සේවයට ගිය දක්ෂයෙක්.

ඔහුගේ දියණිය නීති විශාරද ආචාර්ය රාධිකා කුමාරස්වාමි. ඇයද පසු කලෙක එජා මූලස්ථානයේ ඉහළ තනතුරකට පත් වුණා. ඒ යුද්ධ හා ළමයින් පිළිබඳ විශේෂ නියෝජියා ලෙසින්. 2006-2012 එම තනතුරේ ක‍්‍රියා කරද්දී ගැටුම් හා ප‍්‍රචණ්ඩත්වය ළමයින්ට බලපාන ඍජු හා වක‍්‍ර ආකාරයක් ගැන අය ලෝක අවධානයට යොමු කළා.

ඇන්ඩෲ ජෝසෆ් (Andrew J. Joseph) මුල් යුගයේ එජා සේවයට ගිය තවත් ලාංකික සිවිල් සේවකයෙක්. 1959දී මුලින් ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයට බැඳුණු ඔහු පසුව UNDP ආයතනයට මාරු වුණා. සමස්ත ආසියාවේම ඹභෘඡු ප‍්‍රධානියා ලෙස වසර ගණනක් කටයුතු කළ ඔහු පසුව ලෝක ව්‍යාප්ත මට්ටමින් UNDP දෙවැනි ප‍්‍රධානියා ලෙස සේවය කොට විශ‍්‍රාම ගියා.

එජා තනතුරු බැබල වූ තරු අතරට ජයන්ත ධනපාලගේ නමත් එකතු වනවා. ඔහු ලංකා විදේශ සේවයේ වෘත්තීය තානාපති නිලධාරියෙක්. ලන්ඩන්, බේජිං, නවදිල්ලිය, ජිනීවා හා වොෂින්ටන් නුවර යන ස්ථානවල ලංකා තානාපති කාර්යාලවල සේවය කළා. ඔහු ලෝක කීර්තියට පත්වූයේ 1995දී න්‍යෂ්ටික අවි ප‍්‍රචලිතවීම වැළැක්වීම පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ සමුළුව මෙහෙයවූ එහි සභාපතිවරයා ලෙසයි.

යුද අවිහරණය ගැන විශේෂඥයකු වන ඔහු 1998-2003 කාලයේ එක්සත් ජාතීන්ගේ නිරායුධකරණ කාර්යාලයේ (UN Department of Disarmament) අධිපතිවරයා වූවා.

එක්සත් ජාතීන්ගේ ධුරාවලියෙහි යාමට හැකි ඉහළම තුන්වන මට්ටමට (Under-Secretary-General) ළඟා වූ ලාංකිකයන් සිවු දෙනකු සිටිනවා. එනම් ගාමනී කොරයා, ඇන්ඩෘ ජෝසෆ්, රාධිකා කුමාරස්වාමි සහ ජයන්ත ධනපාලයි.

ධනපාල 2006දී මහ ලේකම් තනතුර සඳහා ඉදිරිපත් වූවත් අවශ්‍ය තරම් සහයෝගය නොලැබීම නිසා පසුව තරගයෙන් ඉවත් වුණා.

එක්සත් ජාතීන්ගේ ආයතනික ව්‍යුහය තුළ විද්වත් මට්ටමින් හා පරිපාලන මට්ටමින් සේවය කළ තවත් ලාංකිකයන් සිය ගණනක් සිටිනවා. තමා උපන් රට නියෝජනය කරවා වෙනුවට තම හැකි පමණින් ලෝක සාමය, සංවර්ධනය හා සහයෝගිතාව සඳහා දායක වූ ඔවුන් සැම මේ මොහොතේ සිහිපත් කිරීම වටිනවා.

1974-1988 කාලයේ ජිනීවා නුවර එජා සංවිධාන සමග වැඩ කළ ලාංකික නීතිඥ ලක්ෂ්මන් කදිරගාමර් එම ආයතන ව්‍යුහය ගැන මනාව දැන සිටියා. ඔහු මුලින් ලෝක කම්කරු සංවිධානයේ (ILO) උපදේශකයකු වුණා. පසුව ලෝක බුද්ධිමය දේපළ සංවිධානයේ (WIPO) ආසියා කලාපීය අධ්‍යක්ෂවරයා වුණා.

Lakshman Kadirgamar and the 1995 book on United Nations in Sri Lanka, written by Nalaka Gunawardene for UN Information Centre, Colombo
Lakshman Kadirgamar and the 1995 book on United Nations in Sri Lanka, written by Nalaka Gunawardene for UN Information Centre, Colombo

එක්සත් ජාතීන් හා ශ‍්‍රී ලංකාව ගැන 1995දී මා ලියූ ඉංග‍්‍රීසි පොතකට පෙරවදන සැපයුවේ ඒ වන විට ශී‍්‍ර ලංකා විදේශ අමාත්‍යවරයා බවට පත්ව සිටි කදිරගාමර් මහතායි. එහි ඔහු මෙසේ ප‍්‍රකාශ කළා.

‘මුල් යුගයේ පටන්ම මනා ජාත්‍යන්තර දැක්මක් සහිතව ලෝක ප‍්‍රජාව සමග ගනුදෙනු කරන්නට ලංකාවේ රජයන් ක‍්‍රියා කොට තිබෙනවා. එක්සත් ජාතීන්ගේ ප‍්‍රඥප්තිය හා සෙසු මූලධර්ම ගැන අවබෝධයකින් යුතුව කටයුතු කිරීම නිසා ශ‍්‍රී ලංකාව හා එක්සත් ජාතීන්ගේ ආයතන සමුදාය අතර කවදත් සමීප බැඳීමක් පැවතුණා. මෙරට රජයන් වෙනස් වූවද බැඳීම දිගටම පැවතීම විශේෂයි. එක්සත් ජාතීන්ගේ දායකත්වය අපට උපකාර වනවා මෙන්ම අපේ දක්ෂයන්ගේ දායකත්වය එක්සත් ජාතීන්ට මහත් සවියක් වනවා. මෙය අන්‍යොන්‍ය සහයෝගිතාවේ ප‍්‍රතිපූර්තියක් බඳුයි.’

Message from Foreign Minister Lakshman Kadirgamar to United Nations in Sri Lanka book written by Nalaka Gunawardene in 1995
Message from Foreign Minister Lakshman Kadirgamar to United Nations in Sri Lanka book written by Nalaka Gunawardene in 1995

සිවුමංසල කොලූගැටයා #241: හැට වසරක් පුරා එක්සත් ජාතීන්ගේ ලාංකික ලකුණ

UN Headquarters in New York lights up for 70th birthday (UN Photo)
UN Headquarters in New York lights up for 70th birthday (UN Photo)

On 24 October 2015, United Nations marks its 70th birthday. A few weeks later, on 15 December 2015, is the 60th anniversary of Sri Lanka (then Ceylon) becoming a member state of this inter-governmental organisation.

In this week’s Ravaya column, (appearing in issue of 18 Oct 2015), I look at Sri Lanka’s engagement with the UN. It started in December 1955, when Ceylon was admitted to membership (after its application had been resisted by the Soviet Union since 1950, on the grounds that Ceylon was ‘not fully independent’).

Ceylon/Sri Lanka has thus had 60 years of fruitful engagement with the UN through its permanent mission that was set up in New York in early 1956. The country has played a key role in global debates at the General Assembly, Security Council and other bodies and specialized agencies of the UN family.

I quote from the first speech by a Lankan head of government at the General Assembly, made by Prime Minister Solomon W R D Bandaranaike on 22 Nov 1956. I refer to illustrious ambassadors of Ceylon/Sri Lanka who have served as Permanent Representative to the UN – among them scholars, eminent lawyers and career diplomats.

They not only articulated their country’s position at the UN, but also stood for larger ideals such as non-alignment, peaceful resolution of conflicts, nuclear disarmament, and peaceful uses of both outer space and the international seas beyond territorial waters of states.

I point out that, through intellectual contributions and principled positions, Sri Lanka has had an influence disproportionate to the size of its population and economy – a case of punching above its weight category.

I also clarify that the UN Secretariat in New York and its extension in Colombo are actually at the service of its 193 member states which remain the ultimate masters. In fact, Sri Lanka has been a fee-paying member state: its contribution to the UN regular budget for 2015 is USD 678,391 (approx LKR 93,155,300).

So when occasional protesters demonstrate outside the UN office in Colombo, it only shows their gross ignorance of who actually heads the UN. Their own government is one of 193 members that determine the inter-governmental body’s policies and operations. Meanwhile we the citizens of Sri Lanka pay 0.025% of the UN’s annual budget.

Sadly, the UN Information Centre in Colombo has failed to promote such conceptual clarity among the Lankan politicians and media, some of who harbour serious misconceptions about the UN and its operations.

See also: 50 years of Sri Lanka in the United Nations, by Dr. H.S.S. Nissanka (Daily News, 14 Dec 2005).

Milestones in Sri Lanka – UN Partnership 1955-2015

In 2015, the UN is 70 and Sri Lanka's membership is 60 years
In 2015, the UN is 70 and Sri Lanka’s membership is 60 years

2015 ඔක්තෝබර් 24 වැනිදාට එක්සත් ජාතීන් ආරම්භ වී වසර 70ක් පිරෙනවා. මේ කාලය තුළ ලෝක යථාර්ථය බෙහෙවින් වෙනස් වී ඇතත්, තවමත් ලොව සාමය, සංවර්ධනය හා සහජීවනයට මේ ජගත් සංවිධානය ඉමහත් දායකත්වයක් සපයනවා.

ශ‍්‍රී ලංකාව හැට වසරක් තිස්සේ එක්සත් ජාතීන්ගේ සාමාජික රටක් වී සිටියත් එහි ක‍්‍රියාකාරීත්වය හා ගෝලීය වැදගත්කම ගැන තවමත් අපේ රටේ නිරවුල් අවබෝධයක් නැහැ.

එක්සත් ජාතීන් පිහිටුවා ගැනීමේ කථා බහ ඇරැඹුණේ 1945 අප්‍රේල් මාසයේදී. දෙවන ලෝක යුද්ධය නිසා සිදු වූ මහා විනාශය හමුවේ එයට සම්බන්ධ වූ හා නොවූ රටවල් 51ක රාජ්‍ය තාන්ත‍්‍රික නියෝජිතයන් ඇමෙරිකාවේ සැන්ෆ‍්‍රැන්සිස්කෝ නුවරදී මුණ ගැසී කතා කළේ යළිත් එවන් ව්‍යසනයක් වළක්වන සැටි ගැනයි.

1930 ගණන්වල යුරෝපයේ අන්තර් රාජ්‍ය සබඳතා බිඳ වැටී කෙමෙන් ලෝක යුද්ධයට පාර කැපුණු ආකාරය ඔවුන් අත්දුටු නිසා සංවාදය, සහයෝගය හා අන්‍යොන්‍ය ගෞරවය වැනි ගුණාංග හරහා රටවල් අතර මතභේද නිරාකරණය කරගන්නට ඔවුන්ට ඕනෑ වුණා.

සාමය පමණක් නොවෙයි, ලෝකයේ දුප්පත් රටවල ආර්ථික සංවර්ධනය හා මහජන සුබසිද්ධියද මේ මූලාරම්භකයන්ගේ අරමුණු අතරට එක් වුණා. මූලාරම්භක රටවල් එක්ව ලියූ එක්සත් ජාතීන්ගේ ප‍්‍රඥප්තිය 1945 ජූනි 26 වනදා අත්සන් කළත් එය ක්‍රියාත්මක වීම ඇරැඹුණු 1945 ඔක්තෝබර් 24දා එක්සත් ජාතීන්ගේ උපන් දිනය ලෙස සැළකෙනවා.

මුල් දශකවල එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය හෙවත් ඉංග‍්‍රීසියෙන් United Nations Organisation (UNO) යැයි කීවත්, 1980 ගණන්වල එය වඩාත් සරල කොට එක්සත් ජාතීන් (United Nations) යැයි කීම ඇරඹුණා. අපේ සමහර වැඩිහිටියෝ පරණ පුරුද්දට UNO යැයි කීවත් එය තව දුරටත් නිවැරදි නැහැ.

එක්සත් ජාතීන් යනු අන්තර් රාජ්‍ය (inter-governmental) සංවිධානයක්. එහි සාමාජිකත්වය විවෘතව ඇත්තේ ස්වාධිපත්‍යය ඇති රටවල ආණ්ඩුවලට පමණයි. යටත්විජිත ලෙස පවතින රටවල්, රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන, විද්වත් සංවිධාන හෝ පෞද්ගලික සමාගම්වලට හැක්කේ එජා සංවිධානයේ සාමාජිකයන් වීම වෙනුවට නිරීක්ෂණ මට්ටම ලබාගැනීම පමණයි.

එක්සත් ජාතීන් බිහි වන විට ශ‍්‍රී ලංකාව නිදහස් රාජ්‍යයක් නොවෙයි. ශ‍්‍රී ලංකාව එජා සාමාජිකත්වයට 1950 සිට වාර්ෂිකව ඉල්ලූම් කළත්, ඒ හැම විටෙකම සෝවියට් දේශය එයට විරුද්ධ වුණා.

ධනවාදී හා සමාජවාදී ලෙස දේශපාලනික මතවාද අනුව දැඩි ලෙස බෙදී තිබූ ලෝකයේ ශ‍්‍රී ලංකාව වඩාත් ධනවාදී කඳවුරට නැඹුරු වී ඇතැයි සෝවියට් දේශය ඇතුළු සමාජවාදී පිල විශ්වාස කළා. ශ‍්‍රී ලංකාව දේශපාලන නිදහස ලැබුවද බි‍්‍රතාන්‍ය සමග ආරක්ෂක සේවා ගිවිසුමක් තිබීම හා ති‍්‍රකුණාමලයේ නාවුක කඳවුරක්ද කටුනායක ගුවන් හමුදා කඳවුරක්ද බි‍්‍රතාන්‍ය පාලනය යටතේ තිබීම සෝවියට් විවේචනයට පදනම වූවා. ඔවුන් තර්ක කළේ ශ‍්‍රී ලංකාව සැබැවින්ම නිදහස් නැති බවයි.

අන්තිමේදී 1955දී සෝවියට් දේශය මේ විරෝධය හකුළා ගත්තේ එක්තරා ‘ඞීල්’ එකක් නිසායි. සෝවියට් පිලට අයත් ඇල්බේනියාව, බල්ගේරියාව, හන්ගරිය හා රුමේනියාව එක්සත් ජාතීන්ගේ සාමාජිකත්වය ලැබීම ගැන අමෙරිකාව විරුද්ධ නොවන්නේ නම් ශ‍්‍රී ලංකාවේ සාමාජිකත්වයට තමන් තව දුරටත් විරුද්ධ නොවන බව සෝවියට් දේශය කියා සිටියා.

මේ අනුව 1955 දෙසැම්බර් 15 වැනිදා රී ලංකාවට එජා සාමාජිකත්වය හිමි වුණා. එම වසරේ අලූතින් සාමාජිකත්වය ලැබුණු රටවල් 16 ජාතික කොඩි අමෙරිකාවේ නිව්-යෝක් නුවර එජා මූලස්ථානයේ මුල් වරට ඔසවනු ලැබුවේ 1956 මාර්තු 9 වනදා.

Ceylon flag is first raised at UN Headquarters in New York on 9 March 1956. UN Photo Archive
Ceylon flag is first raised at UN Headquarters in New York on 9 March 1956. UN Photo Archive

එම මූලස්ථානය නිව්-යෝක් නුවර මැන්හැට්න් දූපතේ ගං ඉවුරක අක්කර 18ක බිම් ප‍්‍රමාණයක පිහිටුවා තිබෙනවා. අමෙරිකානු දේශ සීමා තුළ පිහිටියත් මේ අමෙරිකානු භූමියක් නොවෙයි. ජාත්‍යන්තර, රාජ්‍ය තාන්ත‍්‍රික ප‍්‍රදේශයක්. එහි සමස්ත ස්වාධිපත්‍යය එක්සත් ජාතීන්ගේ මහ ලේකම් කාර්යාලයට හිමියි. එහි එන ඕනැම ලෝක නායකයකු හා නියෝජිතයකුට ගරුසරු ඇතිව සැළකීමට එරට ගිවිසුමකින් බැදී සිටිනවා.

එහෙත් පොලිස් ආරක්ෂාව, ගිනි නිවන සේවා හා අනෙකුත් පහසුකම් ලැබීම වෙනුවෙන් නිව්යෝක් ජනපදයේ හා අමෙරිකානු ෆෙඩරල් රාජ්‍යයේ නීතිරීති බහුතරයක් පිළිගැනීමට මහ ලේකම් කාර්යාලය එකඟ වී තිබෙනවා.

එක්සත් ජාතීන්ගේ ක‍්‍රියාකාරීත්වය මෙවැනි ලිපියකින් මුළුමනින් විස්තර කිරීමට අමාරුයි. සාමාජිකත්වය ලබන හැම රටක්ම නිව්-යෝක් නුවරදී තම රට එහි නියෝජනය කිරීමට නිත්‍ය නියෝජිතයකු පත් කරනවා. ජ්‍යෙෂ්ඨ තානාපති මට්ටමේ මේ නියෝජිතයා හා කාර්ය මණ්ඩලයක් තමයි වසර පුරාම රැස්වීම්වලට සහභාගි වන්නේ. (මෙය අමෙරිකාවේ ශ‍්‍රී ලංකා තානාපති ධුරයට වඩා වෙනස්.)

Sri Lanka's President Maithripala Sirisena addresses the 70th Session of the United Nations General Assembly at the UN in New York on September 30, 2015. AFP PHOTO - JEWEL SAMAD
Sri Lanka’s President Maithripala Sirisena addresses the 70th Session of the United Nations General Assembly at the UN in New York on September 30, 2015. AFP PHOTO – JEWEL SAMAD

හැම වසරකම සැප්තැම්බර්-ඔක්තෝබර් මාසවල මහා මණ්ඩලයේ වාර්ෂික සැසි වාරයට තමයි රාජ්‍ය නායක හා විදේශ අමාත්‍ය මට්ටමේ සහභාගිවීමක් සිදු වන්නේ. වඩාත්ම මෑතදී එසේ කළේ ජනාධිපති මෛත‍්‍රීපාල සිරිසේනයි.

ශ‍්‍රී ලංකාවේ මුල්ම නිත්‍ය නියෝජිත ලෙස පත් කෙරුණේ ශ‍්‍රීමත් සෙනරත් ගුණවර්ධන (1899-1981)යි. ඔහු රාජ්‍ය මන්ත‍්‍රණ සභාවේ හා ප‍්‍රථම පාර්ලිමේන්තුවේ මන්ත‍්‍රී ධුර හෙබ වූ, මුල්ම කැබිනට් මණ්ඩලයේ කාර්යභාරයක් නොමැති අමාත්‍යවරයා ද වූ කෘතහස්ත දේශපාලන හා රාජ්‍ය තාන්ත‍්‍රික චරිතයක්.

ශ‍්‍රීමත් ජෝන් කොතලාවල අගමැතිවරයා විසින් කරන ලද මේ පත්වීම 1956 අපේ‍්‍රල් මස මැතිවරණයෙන් බලයට පත් බණ්ඩාරනායක රජය වෙනස් කළේ නැහැ. ඒ අනුව තානාපති ගුණවර්ධන 1958 අපේ‍්‍රල් දක්වා තනතුර හෙබ වූවා.

Sir Senerat Gunewardene, right, Ceylon's first Permament Representative to the United Nations (UN Photo Archive)
Sir Senerat Gunewardene, right, Ceylon’s first Permament Representative to the United Nations, with  the then UN Secretary-General Dag Hammarskjold (UN Photo Archive)

එදා මෙදා තුර නිත්‍ය නියෝජිතයන් 19 දෙනකු ශ‍්‍රී ලංකාව වෙනුවෙන් එජා මූලස්ථානයේ ක‍්‍රියා කොට තිබෙනවා. වත්මන් නියෝජිතයා වෘත්තීය විදෙස් සේවා නිලධාරී ආචාර්ය රොහාන් පෙරේරායි.

සෙසු රටවල ගෞරවාදරයට පත් වෙමින් බුද්ධිමය හා ප‍්‍රතිපත්තිගරුක මග පෙන්වීමක් එක්සත් ජාතීන්ගේ වාද විවාදවලට ලබා දීමට අපේ ඇතැම් නිත්‍ය නියෝජිතයන් සමත් වුණා. කීර්තිමත් පඬිවරයකු වූ මහාචාර්ය ගුණපාල මලලසේකර (1961 අපේ‍්‍රල් – 1963 ජූලි) කාර්යශූර හැමිල්ටන් ෂර්ලි අමරසිංහ (1967 ජූලි – 1978 මාර්තු), මහාචාර්ය ස්ටැන්ලි කල්පගේ (1991 මාර්තු – 1994 දෙසැම්බර්) හා ජ්‍යෙෂ්ඨ නීතිඥ එච්. එල්. ද සිල්වා (1995 ජනවාරි – 1998 පෙබරවාරි) මේ අතර කැපී පෙනෙනවා.

සියලූ නිත්‍ය නියෝජිතයන්ගේ නම් හා ධුර කාලය සඳහා ශ‍්‍රී ලංකා එජා තානාපති කාර්යාලයේ වෙබ් අඩවිය බලන්න: www.slmission.com/index.php/ambassador/former-ambassadors-permanent-representatives

එක්සත් ජාතීන්ගේ සාමාජිකත්වය ලැබුණු පසු මහා මණ්ඩල සැසි වාරයක් අමතා මුල්වරට කතා කළ ශ‍්‍රී ලංකා රාජ්‍ය නායකයා වූයේ අගමැති එස්. ඩබ්ලිව්. ආර්. ඞී. බණ්ඩාරනායකයි. 1956 නොවැම්බර් 22 වැනිදා ඔහු සිය කතාවේ මෙසේ ද කියා සිටියා.

‘‘අපට අවශ්‍ය සියලූ ජාතීන් සමග මිතුදමින් කටයුතු කිරීමටයි. අපේ රටේ බුද්ධියට හා උරුමයට සරිලන නව සමාජයක් බිහි කිරීමට අප ක‍්‍රියා කරනවා. මේ සඳහා අද ලෝකයේ සිටින හැම පිලකටම අයත් විවිධ රටවලින් අදහස් හා යෝජනා අප අපේක්ෂා කරනවා. ඒ අතරින් අපට අදාළ හා ප‍්‍රයෝජනවත් අදහස් අප ඉදිරියට ගෙන යනවා. එහෙත් එක් බල කඳවුරකට හෝ අනෙක් බල කඳවුරකට නතු වන්නට අප කැමති නැහැ. අපේ දැක්ම මධ්‍යස්ථව හා අපක්ෂපාතීව කොයි කාගේත් හොඳ හිත දිනා ගෙන වැඩ කිරීමයි.’’

Ceylon Prime Minister S W R D Bandaranaike (third from left) at the UN Headquarters, Nov 1956. On extreme right is Sir Senerat Gunewardene, Ceylon's first Permanent Representative to the UN (UN Photo Archive)
Ceylon Prime Minister S W R D Bandaranaike (third from left) at the UN Headquarters, Nov 1956. On extreme right is Sir Senerat Gunewardene, Ceylon’s first Permanent Representative to the UN (UN Photo Archive)

1961දී නිල වශයෙන් ආරම්භ වූ නොබැඳි ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ දැක්ම බණ්ඩාරනායකයන්ගේ 1956 කතාවේ ගැබ්ව තිබුණා යැයි කිව හැකියි. ඔහු නොබැඳි (Non-Aligned) යන යෙදුම වෙනුවට මධ්‍යස්ථවාදය (Neutralism) යන්න භාවිත කළා.

1959 සැප්තැම්බර් අගදී නැවත වරක් එක්සත් ජාතීන්ගේ මහා මණ්ඩලය ඇමතීමට අගමැති බණ්ඩාරනායක සියලූ ගමන් විධි විධාන යොදා තිබුණා. ඔහු සිය කතාව පවා සූදානම් කරමින් සිටියා. සාහසික වෙඩි පහරකට ඔහු ලක් වූයේ නිව්යෝක් නුවරට පිටත්ව යෑමට පැය කිහිපයකට පෙරයි.

දේශපාලන පවුලක පියා, මව හා දියණිය මහජන වරමින් සිය රටේ නායකත්වයට පත් වූ පසු එජා මහා මණ්ඩල සැසිවාර ඇමතීමේ දුර්ලභ අවස්ථාව මෙරට බණ්ඩාරනායකවරුන්ට ලැබුණා. මෙයට සම කළ හැක්කේ ඉන්දියාවේ නේරු-ඉන්දිරා-රාජීව් පරපුර පමණයි.

Left - Sri Lanka PM Sirimavo Bandaranaike speaking at UN on 9 Sep 1976, and her daughter President Chandrika Bandaranaike Kumaratunga speaking at UN in September 1995 (UN Photos)
Left – Sri Lanka PM Sirimavo Bandaranaike speaking at UN on 9 Sep 1976, and her daughter President Chandrika Bandaranaike Kumaratunga speaking at UN in September 1995 (UN Photos)

ශ‍්‍රී ලංකාවේ විදේශ ප‍්‍රතිපත්ති ඉතිහාසය ගැන පර්යේෂණාත්මකව ලියා ඇති ආචාර්ය එච්. එස්. එස්. නිස්සංක කියන්නේ එක්සත් ජාතීන්ගේ වාද විවාදවල අපේ රට වඩාත්ම සක‍්‍රිය ලෙසින් සහභාගි වූයේ 1960-65 සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනායක මැතිනියගේ මුල් ධුර කාලය තුළදී බවයි.

1960 දශකයේ කොංගෝ අර්බුදය, සුපිරි බලවතුන් දෙදෙනා න්‍යෂ්ටික අවි තරගය අතර උත්සන්න වීම ආදී අවස්ථාවල ශ‍්‍රී ලංකාව එක්සත් ජාතීන්ගේ සැසිවාරවල තීරණාත්මක භූමිකාවක් රඟ පෑවා.

එයට හේතු වූයේ රටේ ප‍්‍රමාණය ඉක්මවා යන බුද්ධිමය හා ප‍්‍රතිපත්තිමය මග පෙන්වීමක් දීමට හැකි රාජ්‍ය තාන්ත‍්‍රිකයන් පිරිසක් එකල අපේ රට නියෝජනය කිරීමයි. එයට වෘත්තීය විදේශ සේවා නිලධාරීන් මෙන්ම මලලසේකර හා සෙනරත් ගුණවර්ධන (දෙවතාවක් නිත්‍ය නියෝජිත, දෙවැනි වරට 1963-65) වැනි දේශපාලන පත්වීම් ලද දක්ෂයන්ද දායක වුණා.

ගෙවී ගිය 60 වසරක කාලයේ දිගුම වකවානුවක් (1967-1978 වසර 11ක්) තිස්සේ අපේ නිත්‍ය නියෝජිතයා වූ හැමිල්ටන් ෂර්ලි අමරසිංහ එක්සත් ජාතීන්ගේ ඉතිහාසයේ නොමැකෙන සටහන් තැබූ අයෙක්.

L to R - Sir Senerat Gunewardene, Dr Gunapala P Malalasekera, Hamilton Shirley Amerasinghe
L to R – Sir Senerat Gunewardene, Dr Gunapala P Malalasekera, Hamilton Shirley Amerasinghe

තම බුද්ධි මහිමය, මිත‍්‍රශීලීබව හා ප‍්‍රතිපත්ති ගරුක වීම හරහා සාමාජික රටවල් බහුතරයක හොඳ හිත දිනා ගත් ඔහු 1971දී එජා මහ ලේකම් තනතුර සඳහා සුදුස්සෙක් යැයිද මතයක් ගොඩනැගී තිබුණා. (එහෙත් ඔස්ටි‍්‍රයානු ජාතික කුර්ට් වෝල්ඩෙයිම් සමග එම තනතුරට ඍජුව තරග කිරීමට අමරසිංහ පෙරට ආවේ නැහැ.)

වාර්ෂික මහා මණ්ඩල සැසි වාරයේ සභාපතිකමට (President of UN General Assembly) සාමාජික රටවල නිත්‍ය නියෝජිතයන් අතරින් අයකු ඡුන්දයෙන් තෝරා පත් කර ගැනෙනවා. 1976දී මේ තනතුරට පත් වූ ෂර්ලි අමරසිංහ එදා මෙදා තුර එම ඉහළ පදවිය හෙබ වූ එකම ලාංකිකයායි.

ඉන්දියානු සාගරය සාම කලාපයක් කිරීමට ලක් රජය 1970 දශකය මුලදී එක්සත් ජාතීන්ට කළ යෝජනාවට බුද්ධිමය නායකත්වය සැපයුවේ ද ෂර්ලි අමරසිංහයි. එසේම ලෝක සාගර නීති සම්පාදනය සඳහා 1980දී පවත්වන ලද එක්සත් ජාතීන්ගේ විශේෂ සමුළුවේ සභාපතිවරයා වූ ඔහු සාගර නීති ජාත්‍යන්තර නීති ක්ෂේත‍්‍රයට එක් කිරීමට මුල්වූ පුරෝගාමියකු ලෙස තවමත් ගෞරව පූර්වකව ලෝක සභාවලදී සිහිපත් කැරෙනවා.

1978දී ජේ. ආර්. ජයවර්ධන රජය ෂර්ලි අමරසිංහ කලක් දැරූ නිත්‍ය නියෝජිත තනතුරින් ඔහුව ඉවත් කළා. ඒත් සාගර නීති උපදේශක තනතුරකට එක්සත් ජාතීන්ගේ මහ ලේකම්වරයා විසින් ඉක්මනින්ම අමරසිංහව පත් කරනු ලැබුවා.

එක්සත් ජාතීන් අධ්‍යයනය කරද්දී අවශ්‍ය සංකල්පීය නිරවුල් බව ඉතා අවශ්‍යයි. එක්සත් ජාතීන් යනු පළමු කොටම එහි සාමාජිකත්වය දරනා රටවල් 193හි ආණ්ඩුයි. එම ආණ්ඩු සියල්ලටම සේවය කිරීමට මහ ලේකම් ඇතුළු කාර්ය මණ්ඩලය පවත්වා ගෙන යනවා. හැම සාමාජික රටක්ම (ශ‍්‍රී ලංකාවද ඇතුළුව) වාර්ෂිකව මේ නඩත්තුවට සාමාජික ගාස්තුවක් ගෙවනවා.

2015 තක්සේරුවට අනුව එජා වාර්ෂික වියදමින් 0.025‍%ක් වන අමෙරිකානු ඩොලර් 678,391 = රුපියල් 93,155,300 පමණ) ගෙවිය යුතුයි. මෙනයින් බලන විට ලක් පුරවැසි අප ද එජා කාර්යාල නඩත්තුවට සුළුවෙන් නමුත් දායක වනවා.

වසර 60ක් තිස්සේ එක්සත් ජාතීන්ගේ මහා සමුළුවේ, ආරක්ෂක මණ්ඩලයේ හා වෙනත් විද්වත් සභාවල තීරණාත්මක හා රශංසනීය රියාදාමයක් රී ලංකාව ඉටු කොට තිබෙනවා. නිසාම රටේ රමාණය ඉක්මවා යන ජාත්යන්තර හොඳ හිතක් හා ගෞරවයක් ලොව ගොඩ නැගී තිබෙනවා.

මේ තතු නොදත් අය කොළඹ එජා කාර්යාලයට එරෙහිව උද්ඝෝෂණ කිරීම විහිලූවක්. එක්සත් ජාතීන් යනු ඒ නිල් සුදු කොඩි ළෙල දෙන කාර්යාල නොවෙයි. එක්සත් ජාතීන් කියන්නේ එහි සාමාජික රටවලූයි. ඒ කියන්නේ අපත් ඇතුළුව.

විසමතා ඇතත්, පරිපූර්ණ නොවූවත් එක්සත් ජාතීන්ගේ රියාකාරීත්වය පාලනය කැරෙන රඥප්තිය හා ජාත්යන්තර නීති රාමුවක් තිබෙනවා. මේ රාමුව තුළ තම ස්වාධීනත්වය තහවුරු කරමින් රාජ්ය තාන්තරිකව හා තීක්ෂණ බුද්ධියෙන් රියාකිරීමේ අවකාශය හැම සාමාජික රටකටම තිබෙනවා.

එක්සත් ජාතීන්ට බුද්ධිමය නායකත්වය දුන් තවත් කීර්තිමත් ලාංකිකයන් ගැන විස්තර ලබන සතියේ.

සිවුමංසල කොලූගැටයා #240: සියවසක් පැරණි පුවත් ආකෘතියෙන් ඔබ්බට අපේ මාධ්‍ය පරිනාමය වේද?

On 2 October 2015, I gave a talk to a group of provincial level provincial journalists in Sri Lanka who had just completed a training course in investigative journalism.

I looked at the larger news media industry in Sri Lanka to which provincial journalists supply ground level news, images and video materials. These are used on a discretionary basis by media companies mostly based in the capital Colombo (and some based in the northern provincial capital of Jaffna). Suppliers have no control over whether or how their material is processed. They work without employment benefits, are poorly paid, and also exposed to various pressures and coercion.

I drew an analogy with the nearly 150-year old Ceylon Tea industry, which in 2014 earned USD 1.67 billion through exports. For much of its history, Ceylon tea producers were supplying high quality tea leaves in bulk form to London based tea distributors and marketers like Lipton. Then, in the 1970s, a former tea taster called Merrill J Fernando established Dilmah brand – the first producer owned tea brand that did product innovation at source, and entered direct retail.

He wanted to “change the exploitation of his country’s crop by big global traders” – Dilmah has today become one of the top 10 tea brands in the world.

The media industry also started during British colonial times, and in fact dates back to 1832. But I questioned why, after 180+ years, our media industry broadly follows the same production model: material sourced is centrally processed and distributed, without much adaptation to new digital media realities.

In this week’s Ravaya column, (appearing in issue of 11 Oct 2015), I have adapted my talk into Sinhala.

Ceylon Tea industry pioneers and innovator: L to R - James Taylor, Thomas Lipton, Merril Fernando
Ceylon Tea industry pioneers and innovator: L to R – James Taylor, Thomas Lipton, Merrill Fernando

ප‍්‍රාදේශීය මාධ්‍යවේදීන් සිය ගණනක් අපේ දිවයිනේ නන් දෙස විසිර සිටිනවා. තම ගමේ, නගරයේ හා අවට ප‍්‍රදේශවල සිදුවීම් ගැන තොරතුරු හා රූප/වීඩියෝ දර්ශන පුවත්පත් ආයතන හා විද්‍යුත් මාධ්‍ය ආයතනවලට නිරතුරුව ලබා දෙන්නේ මේ අයයි.

මේ නිසා ප‍්‍රාදේශීය මාධ්‍යවේදීන් බිම් මට්ටමින් සක‍්‍රීය හා සංවේදී පිරිසක්. ඔවුන් බහුතරයක් කොළඹ පිහිටි මාධ්‍ය ආයතනවලටත්, සෙසු අය යාපනයේ පිහිටි මාධ්‍ය ආයතනවලටත් වාර්තා කරනවා.

මේ කේන්ද්‍ර ද්විත්වයේදී ඔවුන්ගේ දායකත්වය නිසි තක්සේරුවකට හෝ සැලකීමකට හෝ ලක් වන්නේ නැහැ. ඇත්තටම ප‍්‍රාදේශීය මාධ්‍යවේදීන් ඉතා අඩු ගෙවීම්වලට ලොකු අවදානම් ගනිමින් සේවයේ නිරත වනවා යයි කිව හැකියි.

ප‍්‍රාදේශීය මාධ්‍යවේදීන් 75 දෙනකුට ගවේෂණාත්මක වාර්තාකරණය පිළිබඳ පුහුණුවක් අවසානයේ සහතික ප‍්‍රදාන උත්සවයක් පසුගිය සතියේ කොළඹදී පැවැත්වුණා. එය සංවිධානය කළේ ට‍්‍රාන්ස්පේරන්සි ඉන්ටර්නැෂනල් ශ‍්‍රී ලංකා කාර්යාලය හා ශ‍්‍රී ලංකා පුවත්පත් ආයතනයයි. එහිදී දේශන පැවැත්වීමට මහාචාර්ය රොහාන් සමරජීවටත්, මටත් ඇරයුම් කර තිබුණා.

ප‍්‍රාදේශීය මාධ්‍යවේදීන් විවිධාකාරයෙන් හඳුන්වා දිය හැකියි. ප‍්‍රවෘත්ති මාධ්‍ය කලාවේ බිම් මට්ටමේ සංවේදකයෝ, ජන හද ගැස්ම හඳුනන්නෝ හා සමාජ ප‍්‍රවණතා කල් තබා දකින්නෝ ආදී වශයෙන්. මගේ කතාවේ මා මීට අමතරව ඔවුන් දරු පවුල් ඇත්තෝ හා දිවි අරගලයක නිරත වූවෝ කියා ද හැඳින් වූවා.

2015 සැප්තැම්බර් මුලදී මින්නේරිය සමඟිපුරදී වල් අලි ප‍්‍රහාරයකට ලක්ව ඉතා අවාසනාවන්ත ලෙසින් මිය ගිය කේ. එච්. ප‍්‍රියන්ත රත්නායක නම් ප‍්‍රාදේශීය මාධ්‍යවේදියා මා සිහිපත් කළා. එම අනතුර ගැන සටහනක් ලියූ සමාජ විචාරක හා බ්ලොග් රචක අජිත් පැරකුම් ජයසිංහ කීවේ මෙයයි.

Priyantha Ratnayake, Sri Lanka provincial journalist who died of an elephant attack in September 2015
Priyantha Ratnayake, Sri Lanka provincial journalist who died of an elephant attack in September 2015

“සාමාන්‍යයෙන් ප්‍රාදේශීය මාධ්‍යකරුවෝ විවිධ ආකාරයෙන් මාධ්‍ය ආයතන ගණනාවකට එක වර සේවය සපයති. සපයනු ලබන ප්‍රවෘත්තිවලට පමණක් සුළු ගෙවීමක් ලබන ඔවුන්ට පැවැත්මක් තිබෙන්නේ එවිටය. අඩු තරමේ ඔවුන්ගේ නම හෝ ප්‍රචාරය වන්නේ දේශපාලකයකුගෙන් ගුටි කෑම වැනි අනතුරුදායක කටයුත්තකදී පමණි.

“ප්‍රාදේශීය මාධ්‍යකරුවන් යනු මාධ්‍ය ආයතනවල සූරාකෑමට දරුණු ලෙස ගොදුරු වන පිරිසකි. ඔවුන්ට සාමාන්‍යයෙන් ගත් කල කිසිදු පුහුණුවක් නැත. මාධ්‍යකරුවන්ට ලබා දෙන විධිමත් ආරක්ෂක පුහුණුවකදී නම් වාර්තාකරණයේදී ආත්මාරක්ෂාව සපයා ගන්නා ආකාරය පුහුණු කරනු ලැබේ. එහෙත් ලංකාවේ බහුතරයක් ප්‍රාදේශීය මාධ්‍යකරුවන්ට ප්‍රවෘත්ති පිළිබඳ මූලික අවබෝධය පවා නැත. බොහොමයක් මාධ්‍යකරුවන් එවන ප්‍රවෘත්ති නැවත ලියන්නට සිදු වේ.

“මාධ්‍ය ආයතනවලට ප්‍රාදේශීය මාධ්‍යකරුවා තවත් එක් උපකරණයක් පමණි. මොන යම් ආකාරයකින් හෝ ප්‍රාදේශීය ප්‍රවෘත්ති ලැබෙනවා නම් මාධ්‍ය ආයතනවලට ඇතිය. රටේම මිනිසුන්ට වන අසාධාරණකම් විවේචනය කරන මාධ්‍ය ආයතනවල ප්‍රාදේශීය මාධ්‍යකරුවන් සූරාකෑම නැවැත්වීමට කටයුතු කළ යුතුය.”

Full text: ප්‍රාදේශීය මාධ්‍යකරුවන්ගේ ජීවිත සූරා කන මාධ්‍ය ආයතන

මේ විග‍්‍රහයට මා එකඟයි. මාධ්‍යවේදීන්ට “මාධ්‍ය කම්කරුවන්’’ මට්ටමින් සැලකීම හුදෙක් ප‍්‍රාදේශීය වාර්තාකරුවන්ට පමණක් සීමා වී නැතත්, එය වඩාත් බරපතළ වන්නේ ඔවුන් සම්බන්ධයෙනුයි.

හොඳින් ලාභ ලබන මුද්‍රිත හා විද්‍යුත් මාධ්‍ය ආයතන පවා ප‍්‍රාදේශීය මාධ්‍යවේදීන්ට ගෙවන්නේ ඉතා අඩුවෙන්. එය ද ඔවුන් සපයන තොරතුරක් හෝ රූපයක් හෝ භාවිත වූවොත් පමණයි. එයට අමතරව නිවාඩු, රක්ෂණ ආවරණ ආදී කිසිවක් ඔවුන්ට හිමි නැහැ.

මේ අසාධාරණයට ලක් වන රාදේශීය මාධ්යවේදීන්ට සිය මාධ්යකරණයේ නියැලීමට විකල්ප රමවේද හා අවකාශයන් තිබේද? ඒවා විවර කර ගැනීමට කුමක් කළ යුතුද?

මේ ගැන මගේ කතාවේදී මා මෙනෙහි කළා. එහිදී මාධ්‍ය කර්මාන්තයේ පුවත් සම්පාදන ආකෘතිය සමීපව විමර්ෂනය කළ යුතු බව මගේ අදහසයි.

Colombo Journal, first newspaper in Ceylon, founded in January 1832
Colombo Journal, first newspaper in Ceylon, founded in January 1832

(1802 දී ආරම්භ කළ ගැසට් පත‍්‍රය මාධ්‍ය අංගයක් ලෙස නොසැළකුවොත්) ශ‍්‍රී ලංකාවේ නූතන මාධ්‍යකරණය ඇරැඹුණේ 1832 ජනවාරියේදී. කලම්බු ජර්නල් (Colombo Journal) නම් සති දෙකකට වරක් පළ වූ ඉංග‍්‍රීසි සඟරාව මෙරට මුල්ම වාරික ප‍්‍රකාශනයයි. එවකට බි‍්‍රතාන්‍ය යටත් විජිත රජයේ මුද්‍රණාලයාධිපතිව සිටි ජෝර්ජ් ලී එහි කතුවරයා වූවා. එකල ආණ්ඩුකාරයා වූ රොබට් විල්මට් හෝට්න් ද එයට ලිපි සැපයුවා.

මෙබඳු රාජ්‍ය සබඳතා තිබුණත් පෞද්ගලික මට්ටමින් පවත්වා ගෙන ගිය කලම්බු ජර්නල් සඟරාව පැවති රජය විවේචනය කිරීම නිසා ටික කලකින් පාලකයන්ගේ උදහසට ලක් වූවා. (රජය හා මාධ්‍ය අතර මත අරගලය මාධ්‍ය ඉතිහාසය තරම්ම පැරණියි!) මේ නිසා 1833 දෙසැම්බර් මස සඟරාව නවතා දමනු ලැබුවා.

දෙමළ බසින් මුල්ම වාරික ප‍්‍රකාශනය වූ “උදය තාරකායි’’ 1841දී යාපනයෙන්ද, මුල්ම සිංහල පුවත්පත ලෙස සැලකෙන “ලංකාලෝක’’ 1860දී ගාල්ලෙන්ද අරඹනු ලැබුවා. (මෙයින් පෙනෙන්නේ මුල් යුගයේ මාධ්‍ය ප‍්‍රකාශනය කොළඹට පමණක් කේන්ද්‍ර නොවූ බවයි.)

The first Tamil newspaper in Sri Lanka, Udaya Tharakai, was started in 1841 from Jaffna
The first Tamil newspaper in Sri Lanka, Udaya Tharakai (=Morning Star), was started in 1841 from Jaffna

1832 ආරම්භය ලෙස ගත් විට වසර 180කට වඩා දිග ඉතිහාසයක් අපේ මාධ්‍ය කර්මාන්තයට තිබෙනවා. එය වඩාත් සංවිධානාත්මක කර්මාන්තයක් බවට පත් වූයේ 20 වන සියවසේදී. 1925දී රේඩියෝ මාධ්‍යයත්, 1979දී ටෙලිවිෂන් මාධ්‍යයත්, 1995දී ඉන්ටර්නෙට් සබඳතාවත් මෙරටට හඳුන්වා දෙනු ලැබුවා.

මුද්‍රිත හා විද්‍යුත් මාධ්‍යවලට දශක ගණනක ඉතිහාසයක් ඇතත් එහි පුවත් එකතු කිරීමේ ආකෘතිය තවමත් වෙනස් වී නැහැ. එහි සැපයුම්දාමය ප‍්‍රාදේශීය මාධ්‍යවේදීන්ගේ සිට කොළඹ/යාපනය ප‍්‍රධාන කාර්යාලවලට එනවා. එතැනදී තේරීමකට හා ප‍්‍රතිනිර්මාණයට ලක් වනවා. ඉන් පසු රටටම බෙදා හරිනවා.

එම ක‍්‍රියාවලියේදී ප‍්‍රාදේශීය මාධ්‍යවේදීන්ට තීරක බලයක් නැහැ. කලකට පෙර නම් ඔවුන්ගේ නම පවා පත්තරවල පළ කළේ කලාතුරකින්. පුවත් ප‍්‍රමුඛතාව හා කුමන ආකාරයේ පුවත් පළ කරනවා ද යන්න ගැන න්‍යාය පත‍්‍රය මුළුමනින්ම තීරණය කරන්නේ කේන්ද්‍රීය කාර්යාල විසින්. ගතානුගතිකත්වය හා වැඩවසම් ආකල්ප තවමත් අපේ මාධ්‍ය කර්මාන්තයේ බහුලයි.

මෙය කෙසේ වෙනස් කළ හැකිද? මාධ්‍ය කර්මාන්ත ආකෘති කෙසේ නවෝත්පාදනයට ලක් කළ හැකිද? වෙනත් කර්මාන්තවලින් ආදර්ශයක් ගත හැකි දැයි මා ටිකක් විපරම් කළා.

තේ කර්මාන්තය ද බි‍්‍රතාන්‍ය පාලන සමයේ ඇරැඹි මේ වන විට ඉතා සංවිධානාත්මකව ක‍්‍රියාත්මක වන දැවැන්ත කර්මාන්තයක්. 2014දී ඇමෙරිකානු ඩොලර් බිලියන 1.67ක් (රුපියල් බිලියන 231) ආදායම් ලද මේ කර්මාන්තය ඍජුව ලක්ෂ හත හමාරකට ජීවිකාව සපයනවා.

චීනයේ සිට මුලින්ම තේ පැළයක් මෙරටට ගෙනාවේ 1824දී වුවත්, වැවිලි කර්මාන්තයක් ලෙස තේ වැවීම පටන් ගත්තේ කෝපි වගාව දිලීර රෝගයකින් විනාශ වූ විටයි. මුල්ම තේ වත්ත 1867දී මහනුවර දිස්ත‍්‍රික්කයේ අරඹන ලද ලූල්කඳුර වත්තයි. එය ඇරැඹු ජේම්ස් ටේලර් (James Taylor: 1835-1892) තේ වගාවෙ පුරෝගාමියා ලෙස සැලකෙනවා.

සුළුවෙන් පටන් ගත් තේ වගාව ටිකෙන් ටික උඩරට හා පහතරට වෙනත් ප‍්‍රදේශවලට ව්‍යාප්ත වුණා. මෙරට භාවිතයට මෙන්ම පිටරට යැවීමටත් තේ කොළ නිෂ්පාදනය කරනු ලැබුවා.

සන්ධිස්ථානයකත් වූයේ තොමස් ලිප්ටන් (Thomas Lipton: 1841-1931) නම් බි‍්‍රතාන්‍ය ව්‍යාපාරිකයා 1890දී මෙරටට පැමිණ ජේම්ස් ටේලර් ඇතුළු තේ වැවිලිකරුවන් මුණ ගැසීමයි. තොග වශයෙන් ලංකා තේ මිලට ගෙන ලන්ඩනයට ගෙන ගොස් එහිදී පැකට් කර ලොව පුරා බෙදාහැරීම හා අලෙවිකරණය ඔහු ආරම්භ කළා. ලිප්ටන් තේ ලොව ප‍්‍රමුඛතම වෙළඳ සන්නාමයක් වූ අතර අපේ තේවලින් වැඩිපුරම මුදල් උපයා ගත්තේ එබඳු සමාගම්.

Lipton Advertisement for Ceylon Tea in 1892
Lipton Advertisement for Ceylon Tea in 1892

මේ තත්ත්වය නිදහසෙන් පසුද දිගටම පැවතියා. ගෝලීය මට්ටමෙන් තේ බෙදා හැරීමේ හැකියාව හා අත්දැකීම් තිබුණේ යුරෝපීය සමාගම් කිහිපයකට පමණයි.

තේ රස බලන්නකු ලෙස වෘත්තීය ජීවිතය ඇරැඹු මෙරිල් J ප‍්‍රනාන්දු නම් ලාංකික තරුණයා ලන්ඩනයේ 1950 ගණන්වල පුහුණුව ලබද්දී මේ විසමතාව ඉතා සමීපව දුටුවා. යළි සිය රට පැමිණ තේ කර්මාන්තයේ සියලූ අංශවල අත්දැකීම් ලත් ඔහු 1988දී ගෝලීය දැවැන්තයන්ට අභියෝග කිරීමට තමාගේම සමාගමක් ඇරැඹුවා. එහි නම ඩිල්මා (Dilmah Tea: www.dilmah.com)

ඩිල්මා සමාගම කළේ මෙරට නිපදවන තේ කොළ මෙහිදීම අගය එකතු කොට, තේ බෑග් එකක් ඇසුරුම් කොට ඔවුන්ගේ වෙළඳනාමයෙන් ගෝලීය වෙළඳපොළට යැවීමයි. මුලදී දැවැන්ත බහුජාතික සමාගම් සමග තරග කිරීමට ඉතා දුෂ්කර වුවත් නවෝත්පාදනය හා නිර්මාණශීලී අලෙවිකරණය හරහා ලෝක වෙළඳපොළ ජය ගන්නට ඩිල්මා සමත්ව සිටිනවා.

අද ලොව රටවල් 100කට ආසන්න ගණනක සුපර්මාර්කට්වල ලිප්ටන් වැනි තේ අතර ඩිල්මා ද අලෙවි කැරෙනවා.

ඩිල්මා යනු මෙරටින් බිහි වූ විශිෂ්ටතම වෙළඳ සන්නාමයන්ගෙන් එකක්. එහි සාර්ථකත්වයට මුල දශක ගණනක් පැවැති තේ කර්මාන්ත ආකෘතිය අභියෝගයට ලක් කිරීමයි.

Image courtesy Dilmah.com website
Image courtesy Dilmah.com website

තේ කර්මාන්තය මෙසේ නවෝත්පාදනයට ලක් වෙමින් විවිධාංගීකරණය වෙද්දී අපේ මාධ් කර්මාන්ත ආකෘතිය සියවසක් තිස්සේ එතරම් වෙනස් වී නැහැ. මුද්රණ තාක්ෂණය හා ඩිජිටල් උපාංග අතින් නවීකරණය වුවද රාදේශී් පුවත් කේන්ද්රයකට ලබා ගෙන, පෙරහන් කොට රටටම එතැනින් බදීම එදත් අදත් එසේම කර ගෙන යනවා.

මේ ක‍්‍රියාදාමය තුළ ප‍්‍රාදේශීය මාධ්‍යවේදීන් මා සම කළේ කුඩා තේ වතු හිමිකරුවන්ටයි. අක්කර 10ට වඩා අඩු බිම්වල තේ වවන මොවුන් ලක්ෂ 4ක් පමණ සිටිනවා. 2013 මෙරට සමස්ත තේ නිපැයුමෙන් 60%ක් වගා කළේ ඔවුන්.

තමන්ගේ තේ දළු අවට තිබෙන ලොකු තේ වත්තකට විකිණීම ඔවුන්ගේ ක‍්‍රමයයි. එතැනින් ඔබ්බට තම ඵලදාව ගැන පාලනයක් ඔවුන්ට නැහැ.

මේ උපමිතිය මා සඳහන් කළ විට මගේ සභාවේ සිටි එක් ප‍්‍රාදේශීය මාධ්‍යවේදියෙක් කීවේ තමන් සුළු තේ වතු හිිමියන්ටත් වඩා අසරණ බවයි. තේ දළු විකුණා ගැනීම සාමාන්‍යයෙන් ප‍්‍රශ්නයක් නොවෙතත්, තමන් සම්පාදනය කරන පුවත් හා රූපවලින් භාවිතයට ගැනෙන්නේ (හා ගෙවීම් ලබන්නේ) සමහරකට පමණක් බව ඔහු කියා සිටියා.

මෙරට මාධ්‍ය කර්මාන්තය සමස්තයක් ලෙස පර්යේණාත්මකව හදාරමින් සිටින මා මතු කළ ඊළඟ ප‍්‍රශ්නය මෙයයි. තේ කර්මාන්තයේ පිළිගත් ආකෘතියට අභියෝග කළ මෙරිල් ප‍්‍රනාන්දුට සමාන්තරව මාධ්‍ය කර්මාන්තයේ මුල් බැස ගත් ආකෘතිය අභියෝගයට ලක් කරන්නේ කවුද?

යම් තාක් දුරට මෙය පුරවැසි මාධ්‍යවේදීන් කරනවා. බ්ලොග් ලේඛකයන්, සමාජ ජාල මාධ්‍ය භාවිත කරන්නන් ප‍්‍රධාන ප‍්‍රවාහයේ මාධ්‍ය ගැන නොතකා කෙලින්ම තම තොරතුරු, අදහස් හා රූප ලොවට මුදා හරිනවා. රටේ ජනගහනයෙන් 20%ක් ඉන්ටර්නෙට් භාවිත කරන නිසා මෙය තරමක් දුරට සීමිත වූවත් (මා මීට පෙර විග‍්‍රහ කර ඇති පරිදි) එසේ සම්බන්ධිත වූවන් හරහා සමාජයේ තව විශාල සංඛ්‍යාවකට එම තොරතුරු ගලා යනවා.

මෙය දිගු කාලීනව ප‍්‍රධාන ප‍්‍රවාහයේ මාධ්‍යවලට අභියෝගයක්. එහෙත් අපේ බොහෝ මාධ්‍ය එය හරිහැටි වටහාගෙන නැහැ. ඔවුන් තවමත් සිටින්නේ ලිප්ටන් ආකෘතියේ මානසිකත්වයකයි.

හැකි පමණට වෙබ් හරහා තම තොරතුරු හා රූප මුදාහැරීම සමහර ප‍්‍රාදේශීය මාධ්‍යවේදීන් ආරම්භ කොට තිබෙනවා. උදාහරණ ලෙස මා ගෙන හැර දැක්වූයේ ගාල්ලේ බෙහෙවින් සක‍්‍රීය හා උද්‍යෝගීමත් මාධ්‍යවේදී සජීව විජේවීරයි. ඔහු ෆේස්බුක් හරහා බොහෝ දේ බෙදා ගන්නා අතර Ning.com නම් සමාජ මාධ්‍ය වේදිකාව හරහා ගාලූ පුරවැසියෝ නම් එකමුතුවක්ද කලක් කර ගෙන ගියා.

Example from journalist in Matara Facebook group: Catching a crocodile in Kamburugamuwa, Matara, 23 Sep 2015
Example from journalist in Matara Facebook group: Catching a crocodile in Kamburugamuwa, Matara, 23 Sep 2015

මේ අතර මාතර දිස්ත‍්‍රික්කයේ ප‍්‍රාදේශීය මාධ්‍යවේදීන් 70 දෙනෙකු එක් වී Journalist in Matara නම් විවෘත ෆේස්බුක් පිටුවක් කරනවා. ඒ හරහා තමන් එකතු කරන තොරතුරු හා රූප බෙදා ගන්නවා. ප‍්‍රාදේශීය වශයෙන් වැදගත් එහෙත් සැම විටම ජාතික මාධ්‍යවලට අදාළ නොවන බොහෝ දේ එහි හමු වනවා.

මෙබඳු තවත් උදාහරණ වෙනත් ප‍්‍රදේශවලද සිංහලෙන් හා දෙමළෙන් තිබෙනවා. එහෙත් මේ කිසිවකුට තවම ඒ හරහා ජීවිකාව උපයා ගන්නට බැහැ. හොඳ මාධ්‍ය අංග සඳහා පාඨකයන් කැමති ගානක් ගෙවා නඩත්තු කරන ආකාරයේ සමූහ සම්මාදම් නැතිනම් ජනතා ආයෝජන ක්‍රමවේදයන් (crowd-funding) වඩාත් දියුණු රටවල දැන් තිබෙනවා. එම ආකෘති අප අධ්‍යයනය කොට හැකි නම් අදාළ කර ගත යුතුයි.

මේ කිසිවක් ප‍්‍රධාන ප‍්‍රවාහයේ මාධ්‍යවලට ඍජුව අභියෝග කිරීමක් නොවේ. එහෙත් නිසි පිළි ගැනීමකට හෝ සාධාරණ ගෙවීමකට ලක් නොවී සිටින ප‍්‍රාදේශීය මාධ්‍යවේදීන් තාක්ෂණය හරහාවත් බලාත්මක කොට ඒ හරහා අපේ තොරතුරු සමාජය වඩාත් සවිමත් කළ හැකි නම් කොතරම් අපූරුද?

A tale of two industries:  one that evolved, and the other that hasn't quite done so...
A tale of two industries: one that evolved, and the other that hasn’t quite done so…

සිවුමංසල කොලූගැටයා #223: මෝහන්දාස් කේ. ගාන්ධි නම් වූ ජන සන්නිවේදකයා

Gandhi quote on the press

“Journalism to be useful and serviceable to the country will take its definite place only when it becomes unselfish and when it devotes its best for the service of the country, and whatever happens to the editors or to the journal itself, editors would express the views of the country irrespective of consequences…”

Mahatma Gandhi said these words on 22 March 1925, when unveiling the portrait of S. Kasthuriranga Iyengar, the late Editor of The Hindu, at the newspaper’s Chennai office. These words summed up the basic tenets of true journalism that Gandhi believed in – and practised.

Besides being a political leader and social reformer, Gandhi was also a prolific writer, journalist and editor for much of his life. He was the editor of three English weeklies, namely Indian Opinion (in South Africa during 1903-1915), Young India (1919- 1931), and Harijan (1933-1942 and 1946-January 1948).

Indian Opinion was bi-lingual (English and Gujarati). For some time it had also Hindi and Tamil sections. Young India had a Gujarati edition – Navajivan. Harijan was printed in several Indian language editions. These journals, which he described as “viewspapers”, were means of political and social movements. But they were also printed, distributed and sold in the open market just like other journalistic products.

What can today’s journalists learn from Gandhi as a mass communicator and journalist/editor? I explore this in this week’s Ravaya column (published on 14 June 2015).

Part 2: සිවුමංසල කොලූගැටයා #224: මහත්මා ගාන්ධි: ඉතිහාසය වෙනස් කළ සඟරා කතුවරයා

Younger and mature Mahatma Gandhi
Younger and mature Mahatma Gandhi

ශ‍්‍රී ලංකාවේ ජනමාධ්‍ය ප‍්‍රතිසංවිධානය හා ප‍්‍රතිව්‍යුහකරණය ගැන සංවාද කැරෙන මේ දිනවල මාධ්‍ය බහුතරයක් ආචාර ධර්මීය නොවන ලෙසින් ක‍්‍රියා කිරීම ගැන කුමක් කළ හැකි ද යන්නත් සාකඡ්චා කැරෙනවා.

මාධ්‍ය ආචාර ධර්ම (media ethics) බටහිර රටවලින් අපේ වැනි රටවලට ආරෝපණය කරන තවත් බලපෑමක්ද? මේ ප‍්‍රශ්නය පසුගිය දිනෙක මගේ මාධ්‍යවේදී සිසුවකු අහිංසක ලෙසින් මතු කළා.

පුවත්පත් සඳහා ආචාර ධර්ම පද්ධතියක් මුල් වරට 1922දී ලේඛන ගත කළේ අමෙරිකානු පුවත්පත් කතුවරුන්ගේ සංගමය (American Society of News Editors, ASNE) බව ඓතිහාසික සත්‍යයක්. http://goo.gl/X6sS8o

පසු කලෙක එය ලොව පුරා රටවල් තමන්ට ගැලපෙන පරිදි අදාළ කර ගත්තා. හොඳ දෙයක් කොතැනින් මතු වුවත් එය අගය කළ යුතුයි. මේ ඔස්සේ තව දුරටත් කල්පනා කරන විට මට සිහි වූයේ 20 වන සියවසේ මෙන්ම මිනිස් ඉතිහාසයේම මහා පුරුෂයකු ලෙස සැලකෙන මහත්මා ගාන්ධිතුමාගේ පුවත්පත් ලේඛක හා කතුවර භූමිකාවයි.

20 වන සියවස මුලදී තරුණ ගාන්ධි තමන්ටම ආවේණික වූ ප‍්‍රතිපත්ති හා ආචාර ධර්ම රාමුවක් අනුගමනය කරමින් මාධ්‍ය හරහා සන්නිවේදනය කළා. ගාන්ධිගේ ජන සන්නිවේදන ශිල්ප ක‍්‍රම හා ආචාර ධර්ම විමසා බැලීමෙන් සියවසකට පසු අපට තවමත් ආදර්ශ ගත හැකියි.

මෝහන්දාස් කරම්චාන්ද් ගාන්ධි (1869 – 1948) අප හඳුනන්නේ අවිහිංසාවාදීව ඉතිහාසයේ විශාල වෙනසක් කළ අයකු ලෙසින්. ශ්‍රේෂ්ඨ ආත්මය යන අරුත ඇති ‘මහත්මා’ නම් ගරු නාමය ඔහුට ලැබුණේ ජීවිතයේ මැදි වියේදී.

බි‍්‍රතාන්‍යයන් පාලනය කරන ඉන්දියාවේ ඉපදී අධිරාජ්‍ය පාලකයන්ගේ ඉංග‍්‍රීසි බස මනාව උගෙන, ඔවුන්ගේ ආධිපත්‍යයට එරෙහිව අධිෂ්ඨානශීලීව හා නිරායුධව අභියෝග කළ මේ පුංචි මිනිසා ඉතිහාසයේ අතිශය කලාතුරකින් හමු වන ආකාරයේ අසාමාන්‍ය චරිතයක්.

ගාන්ධිගේ ජීවිත කතාව අධ්‍යයනය කළ බොහෝ දෙනකු ඔහුගේ අවංක බව, ප‍්‍රතිපත්ති ගරුක බව හා භේද නොතකා සියලූ දෙනාට එක දේ සැලකීමේ ගුණය අගය කරනවා.

ඔහු මිලියන සිය ගණනක සාමාන්‍ය ඉන්දියානු ජනයා නිදහස උදෙසා සාමකාමී ලෙසින් කුළු ගැන්වූයේ හා දශක ගණනක අරගලය පුරාම සංවරව පවත්වා ගත්තේ කෙසේද?

එයට ඔහුගේ තීක්ෂණ බුද්ධිය මෙන්ම උසස් සන්නිවේදන කුසලතාත් උපකාරී වූවා. ගාන්ධි නම් වූ විශිෂ්ඨ ජන සන්නිවේදකයා ගැන ඉන්දියාවේත්, ඉන් පිටතත් සන්නිවේදන පර්යේෂකයන් තවමත් අධ්‍යයනය කරන්නේ මේ නිසා. ඔහුගේ මාධ්‍ය කලාවේ පැතිකඩ කිහිපයක් විමසා බලමු.

Gandhi mobilised millions, but was never a great orator
Gandhi mobilised millions, but was never a great orator

19 හැවිරිදි තරුණයකු ලෙස 1888දී ගාන්ධි එංගලන්තයට ගියේ නීතිය උගෙන නීතීඥයකු වීමටයි. මධ්‍යම පාන්තික වෙළද පවුල් පසුබිමකින් ආ ඔහුට ඉංග‍්‍රීසි බස ආගන්තුක නොවූවත් එංගලන්තයේ වෙනස් සමාජ පසුබිමට හුරු වන්නට ටික කලක් ගත වුණා. නීති දේශනවලට යොමුවන්නටත් පෙර පටන් ඔහු එරට පුවත්පත් නිතිපතා කියැවීමට පටන් ගත්තා.

ඉන්දියාවේ සිටියදී පුවත්පත් නොකියවූ තරුණ ගාන්ධි බි‍්‍රතාන්‍ය පුවත්පත් අගය කළා. රටක දේශපාලන හා සමාජ තත්ත්වයන් ගැන අවබෝධයක් ලබන්නට පුරවැසියන්ට උදව් වන්නේ උසස් ගණයේ පුවත්පත් හා සඟරා පැවතීම බවත් නූතන සමාජයේ ජන මතය හසුරුවන්නට මේවාට ලොකු බලයක් ඇති බවත් ඔහු වටහා ගත්තා.

මුද්‍රිත ජන මාධ්‍ය ගැන ඔහු මෙසේ තරුණ වියේදී ඇතිකරගත් පැහැදීම හා විශ්වාසය ජීවිත කාලය පුරාම පැවතියා.

ගාන්ධිගේ සන්නිවේදන භූමිකාව අධ්‍යයනය කළ අහමදබාද්හි ගුජරාට් විද්‍යාපීඨ උපකුලපති සුදර්ශන් අයෙන්ගර් (Dr Sudarshan Iyengar) කියන්නේ මෙයයි. ‘‘ගාන්ධි ලිඛිත මාධ්‍යයට වඩා ළැදි වීමට තවත් හේතුවක් නම් ප‍්‍රසිද්ධ සභා අමතා කතා කිරීමට සහජයෙන් ඔහු තුළ තිබූ සබකෝලයයි. පරිණත වියේදී පවා ඔහු දක්ෂ කථිකයකු වූයේ නැහැ. කට වචනයෙන් සන්නිවේදනයට තමාගේ සීමා හඳුනා ගත් ඔහු ලිඛිත සන්නිවේදනයට හැකි තරම් කාලය හා ශ‍්‍රමය යෙදවූවා. සභා ඇමතීම බොහෝ විට කථිකත්වයෙන් තමාට වඩා දක්ෂයන්ට භාර කළා.’’

තම සබකෝලය ගැන ගාන්ධි සිය ආත්ම චරිතාපදානයේ (The Story of My Experiments with Truth, 1927) විවෘතව සාකච්ඡා කරනවා. පසු කලෙක වෘත්තීය නීතිඥයකු ලෙස උසාවි ඇමතීමට පෞරුෂය ගොඩ නගා ගත්තද ඔහු කිසි දිනෙක (නෙල්සන් මැන්ඩෙලා මෙන්) ජනකාන්ත වේදිකා කථිකයකු වූයේ නැහැ.

Gandhi was 24 when he arrived in Pretoria to work as a legal representative for the Muslim Indian Traders based there
Gandhi was 24 when he arrived in Pretoria to work as a legal representative for the Muslim Indian Traders based there

‘‘මේ සබකෝලය හඳුනා ගත් මා එය කෙමෙන් සවියක් බවට පත් කර ගත්තා. හරි තැනට ඔබින විදිහට හිටිවනම කතා කිරීමට නොහැකි වීම ගැන මුල් යුගයේ මා පසුතැවිලි වූවත්, පසුව මා තේරුම් ගත්තේ එය වාසියක් ද වන බවයි. මගේ සිතිවිලි දැඩි සංයමයෙන් හසුරුවා ගන්නටත්, කියන්නට ඇති දේ හැකි තාක් කෙටියෙන් කියන්නටත් මා පුහුණු වුණා. මේ නිසා මගේ මුවින් වල්පල්, අතිශයෝක්ති, හරසුන් කිසිවක් පිට වන්නේ නැහැ. යමක් කතා කරන විට මෙන්ම ලියන විටත් හැකි තාක් සංක්ෂිප්තව, සරලව හා ඍජුව වචන ගලපන්නට මා සැම විටම තැත් කරනවා. එසේම නිහඬ විය යුතු තැන්හිදී නිහඬවීමට ද මා දන්නවා.’’

අයෙන්ගර්ගේ අදහසට අනුව ගාන්ධිගේ පුවත්පත් කලාව ඉහත කී ආචාර ධර්මීය හා විනයානුකූල රාමුව තුළම සිදු වුණා. ගාන්ධි ලොව තිබූ විශාලතම අධිරාජ්යයට එරෙහිව රතිපත්තිමය අරගලයක් ගෙන ගියේ දැඩි පීඩන හා හිරිහැර මැදයි. එහෙත් කෙතරම් දුෂ්කර අවස්ථාවකදීවත් ආවේගශීලී නොවන්නටත්, සීරුවෙන් හා ආචාරශීලීව භාෂිත හා ලිඛිත රකාශ හසුරු වන්නටත් ඔහු රවේශම් වුණා. ඔහු දූරදර්ශී ජන නායකයකු වීමට මේ සන්නිවේදන ගුණාංග දායක වූවා.

ගාන්ධිගේ චරිත කතාව මෙසේ කැටි කළ හැක්කක් නොවෙයි. අප මෙහිදී අවධානය යොමු කරන්නේ ඔහුගේ ජන සන්නිවේදන ක‍්‍රියා ගැන පමණයි.

තරුණ වියේදී ගාන්ධි ඉතා හොඳින් ඉංග‍්‍රීසි බස හසුරු වන්නටත් ඉංග‍්‍රීසියෙන් ටයිප් කරන්නටත් උගත්තා. මේ හැකියාවන් සමාජ හා දේශපාලන ක‍්‍රියාකාරිකයකු ලෙස ඔහුට ජීවිත කාලය පුරාම ප‍්‍රයෝජනවත් වුණා. සුද්දා සමග ගැටෙන්නට ඔහුගේ බස ඔහුටත් වඩා හොඳින් ප‍්‍රගුණ කිරීමේ අගය ගාන්ධි දැන සිටියා.

1891දී නීතිඥයකු ලෙස බි‍්‍රතාන්‍යයේ දිවුරුම් දුන් ගාන්ධි, සිය රට බලා ගියා. එහෙත් බොම්බායේ නීතිඥයකු ලෙස ක‍්‍රියා කිරීමට ඔහු ගත් උත්සාහය සාර්ථක නොවූයේ සාක්ෂිකරුවන් සමීපව ප‍්‍රශ්න කිරීමට ඔහු මැලි වූ නිසා යයි කියනවා.

1893දී ඔහු දකුණු අප‍්‍රිකාවේ වෙළෙදාම් කරමින් සිටි ඉන්දියානු මුස්ලිම් සමාගමක නීතීඥයා ලෙස එරටට ගියා. වසරක කොන්ත‍්‍රාත්තුවක් මත ගියත් අන්තිමේදී ගාන්ධි වසර 21ක් (1893 – 1914) එරට ගත කළා. ඔහුගේ දේශපාලන හා සන්නිවේදන කුසලතාවන් වඩාත් ඔප් නැංවී ආයේ මේ අත්දැකීම් හරහායි.

ගාන්ධිගේ මේ ජීවන වකවානුව දෙරටේම දේශපාලන ඉතිහාසය වෙනස් කිරීමට හේතු වුණා. දශක ගණනකට පසු ඉන්දියාවේ සංචාරය කරමින් ජනාධිපති නෙල්සන් මැන්ඩෙලා කීවේ: ‘‘භාරතය අප වෙත මොහන්දාස් ගාන්ධි දායාද කළා. අප ඔහුව ආපසු මවු රටට එව්වේ මහත්මා ගාන්ධි ලෙසින්!’’ (“You gave us Mohandas; we returned him to you as Mahatma Gandhi.”)

දකුණු අප‍්‍රිකාවේ ඉන්දියානු සම්භවය ඇති මිනිසුන්ගේ මානව අයිතීන් උදෙසා පෙනී සිටීමටත්, එවකට එරට පාලනය තළ බි‍්‍රතාන්‍ය අධිරාජ්‍යයේ නියෝජිතයන් සමග සාකච්ඡා කිරීමටත් ගාන්ධි සිය විවේක කාලය කැප කළා.

එවකට එරට පැවති දේශපාලන හා සමාජ තන්ත‍්‍රයේ විසමතා හා අසාධාරණකම්වලට එරෙහිව නිරායුධ වුත්, ප‍්‍රතිපත්තිමය වුත් අරගලයක් ඔහු දියත් කළාග ජනයා දැනුවත් කිරීම හරහා ඔවුන් බලාත්මක කිරීමේ ප‍්‍රධාන ක‍්‍රමෝපායක් ලෙස ඔහු Indian Opinion නම් සඟරාවක් 1904දී ඇරැඹුවා.

Indian Opinion in 1913
Indian Opinion in 1913

Indian Opinion සඟරා කතුවරයා මන්සුක්ලාල් නසාර් නමැත්තකු වුවත් එහි කර්තෘ මණ්ඩල වගකීම් වැඩි ප‍්‍රමාණයක් ඉසිලූවේ ගාන්ධියි. එවකට දකුණු අපි‍්‍රකානු දේශපාලන යථාර්ථය ගැන ඒ වන විට ලබා ගෙන තිබූ අවබෝධයත්, කලක් බි‍්‍රතාන්‍ය පුවත්පත් කියැවීමෙන් ලත් ආභාෂයත් ඔහුට උපකාර වුණා.

අමාරුවෙන් පවත්වාගෙන ගිය මේ සඟරාවට කර්තෘමය දායකත්වයට අමතරව ගාන්ධි නීතීඥයකු ලෙස ඉපැයූ ආදායමින් කොටසක් ද යෙදවූවා. එක් අවස්ථාවක ඔහුගේ ඉතිරි කිරීම් සියල්ල සඟරාවේ නඩත්තුවට යොමු කළ බවත්, ඒ ගැන කණගාටුවක් නැති බවත් ආත්ම චරිතාපදානයේ කියනවා.

‘‘Indian Opinion සඟරාවට මා මුළු විවේකයම හා නිර්මාණශීලීත්වයම කැප කළා. එම වකවානුවේ මගේ ජීවිතය හා සිතුම් පැතුම් පිළිබඳ හොඳ කැඩපතක් බවට එය පත්වුණා. 1904-14 කාලයේ ඉඳහිට මා සිරගත වූ විට හැරෙන්නට හැම කලාපයකම අඩු තරමින් මගේ එක් ලිපියක් හෝ අඩංගු වුණා. සංකීර්ණ වූ දේශපාලන හා සමාජයීය තත්ත්වයන් පිළිබඳව හරබරව හා තුලනාත්මකව විග‍්‍රහ කිරීමේ අසීරු කලාව මා ප‍්‍රගුණ කළේ මේ සඟරාවට ලිපි ලියූ හා අනෙක් ලිපි සංස්කරණය කළ කාලයේයි. එසේම පාඨකයන් හා කතුවරයා අතර මනා සබඳතාවක් ගොඩනංවා ගෙන පවත්වා ගන්නේ කෙසේද යන්නට මා හොඳ අත්දැකීම් ලැබුවා.’’

Gandhi's English hand writing, 1927
Gandhi’s English hand writing, 1927

මේ වකවානුව ගැන ආවර්ජනය කරමින් ගන්ධි මෙසේ ද ලියා තිබෙනවා. ‘‘Indian Opinion කර්තෘමය වගකීම් දැරූ මුල් මාසයේදීම මා හොඳ හැටි තේරුම් ගත්තේ පත‍්‍ර කලාවේ එකම අරමුණ විය යුත්තේ මහජන සේවය බවයි. පුවත්පතකට අති විශාල බලයක් තිබෙනවා. එය හොඳට මෙන්ම නරකටද යෙදවිය හැකියි. ජලය අපට අත්‍යවශ්‍ය සම්පතක් වුවද නිසි ලෙස පාලනය නොවූ ජල කඳක් නිසා ගම්බිම් හා කෙත්වතු වනසන ගංවතුරක් ඇති විය හැකියි. එසේම අසංවර වූ පෑනෙන් මහත් විනාශයක් කළ හැකියි. එනිසාවට එය සංවර කිරීමේ බලය පිටස්තර අධිකාරියකට භාර කළොත් (ප‍්‍රකාශන නිදහස නැති වී යන නිසා) එහි අහිතකර විපාක වැඩියි. අප කළ යුත්තේ පුවත්පත් කලාවේ ඉමහත් බලය අප විසින්ම සංවරයෙන් හා වගකීමෙන් යුතුව භාවිත කිරීමයි.’’

‘‘මේ අවශ්‍යතාව සපුරා ගන්නා පුවත්පත් හා සඟරා කීයක් ලොව තිබේද? ලොව හොඳ-නරක දෙකම හමු වනවා සේ පුවත්පත් කලාවේ ද හොඳ ප‍්‍රකාශන මෙන්ම නරක ප‍්‍රකාශන ද තිබෙනවා. මේ අතරින් හොඳ ප‍්‍රකාශන තෝරාබේරා ගැනීම බුද්ධිමත් පාඨකයන්ට බාරයි.’’

මාධ්‍ය වගකීම, මාධ්‍ය නිදහස හා මාධ්‍ය සාක්ෂරතාව ගැන කොතරම් වැදගත් විග‍්‍රහයක්ද?ගාන්ධි ආත්ම චරිතාපදානයේ සිවු වන කොටසේ 13 වන පර්ච්ෙඡ්දයේ මෙය හමු වනවා.

Part 2: සිවුමංසල කොලූගැටයා #224: මහත්මා ගාන්ධි: ඉතිහාසය වෙනස් කළ සඟරා කතුවරයා

Also read:

Journalist Gandhi: Selected Magazine Writings of Mahatma Gandhi

Gandhi as Journalist

Gandhi the Editor, By B. R. Nanda, Chairman, National Gandhi Museum

Mahatma Gandhi And Mass Media, by Prof V S Gupta

 

 

 

සිවුමංසල කොලූගැටයා #219: දිවයිනේ හදවත සොයා ගිය යාත‍්‍රිකයා – නිහාල් ප‍්‍රනාන්දු

Nihal Fernando, 1927-2015
Nihal Fernando, 1927-2015

To describe Nihal Fernando (1927-2015) simply as a photographer leaves out so much more that he was: explorer, writer, conservationist and cultural historian. He excelled in each field without having had any formal training – he was entirely self-taught, and mostly self-funded in his lifetime of public interest work.

In fact, in a 2001 interview with journalist Malinda Seneviratne, Nihal claimed that he was not a technical photographer in the sense that he did not have a technical mind. “I only have an eye,” he said, adding that his one-time colleague Luxman Nadarajah was a far superior photographer.

Malinda thoughtfully added: “With this ‘eye’ Nihal saw and gave the world some wonderful images, serene and magical, richness imbued with delicate tones of the simplicity that he lives and appreciates. “This is a country that the gods made for themselves, it has tremendous potential, it has been ruined by politicians and the people who appointed them.”

Nihal has, in his photography, not just produced a variegated visual cartography of this ‘country of the gods’ he has in fact helped identify for us landmarks in the never ending journey of discovering who we are, where we came from and the more benevolent paths that we might choose to walk. Yes, he has shied away from its ugly side. ‘I only wanted to help people appreciate what we have. The ugly side I leave to the foreigners to photograph.’

Read the full profile: Nihal Fernando: the Lanka lover behind the lens by Malinda Seneviratne. The Island 15 April 2001.

I didn’t get to know Nihal at close range; we only met briefly on a few occasions – including at his last public exhibition, where he autographed two of his photos that I bought. In fleeting conversations, he urged me to pay attention to the unrelenting destruction of Lanka’s natural and cultural heritage.

In writing a tribute, I chose to look at what this extraordinary man did with his eyes, heart and mind –often (but not always) aided by his cameras and team. It appears in this week’s Ravaya column (published on 17 May 2015).

All photos courtesy Studio Times.

A way of life, at once serene and deep, captured by Nihal Fernando
A way of life, at once serene and deep, captured by Nihal Fernando

අප අතර සිටි ජ්‍යෙෂ්ඨතම හා ප‍්‍රතිභාපූර්ණ ඡායාරූප ශිල්පියකු වූ නිහාල් ප‍්‍රනාන්දු 2015 අපේ‍්‍රල් 20 වනදා 87 හැවිරිදිව මිය ගියා. දේශපාලන කලබල අතරේ බොහෝ මාධ්‍යවලට එය ප‍්‍රවෘත්තියක් වූයේ නැහැ.

නිහාල් ප‍්‍රනාන්දු (1927-2015) කැමරාවෙන් සිතුවම් නිර්මාණය කළ අයකු පමණක් නොවෙයි. ඔහුගේ භූමිකාව නන් අයුරින් විග්‍රහ කළ හැකියි.

ජෝර්ජ් කීට්, ලෙස්ටර් ජේම්ස් පීරිස්, පී. ඊ. පී. දැරණියගල ආදී දැවැන්තයන් මෙන් අපේ දිවයිනේ හා සභ්‍යත්වයේ අක්මුල් සොයා දිගු කාලීන ගමනක් ගිය කෙනෙක්. තනි ජාතියක් හෝ ආගමක් ඉක්මවා යන ලාංකිකත්වයේ ලකුණ පාදා ගන්නට තැත් කළ අයෙක්. තම උපන් රටට හා එහි සියලූ වැසියන්ට අසීමිත ලෙස ඇලූම් කළ සැබෑ දේශපේ‍්‍රමියෙක්. ගොවිතැනින් හා සොබා දහමින් පෝෂණය වූ අපේකම හා නූතනත්වය එකිනෙක ගැටෙන සැටි කල් තබා දැක අනතුරු ඇඟ වූ දාර්ශනිකයෙක්. මැකී යන අපේ උරුමයන් නව තාක්ෂණය හරහා දෘශ්‍ය සම්පත් මට්ටමින් රැක ගන්නට දායක වූවෙක්.

නිහාල් ප‍්‍රනාන්දු උපන්නේ 1927දී පුත්තලම් දිස්ත‍්‍රික්කයේ මාරවිල. ඔහුගේ ජීවිතයේ මුල් වසර කිහිපය ගෙවී ගියේ මුහුද අසබඩ තිබුණු ඔවුන්ගේ මුල් නිවහනේ. ඔහුගේ පියා නීතිඥයකු වූවත් මුදල් හඹා ගිය අයකු නෙවෙයි. මේ නිසා ඔවුන් ගත කළේ කිසිසේත් ඉසුරුබර නොවූ ඉතා සාමාන්‍ය ජීවිතයක්.

නිහාල්ට වයස හතේදී දරුවන්ට වඩා හොඳින් උගැන්වීමට පවුල කොළඹ පදිංචියට ගියා. එහෙත් අගහිඟකම් නිසා ඔහු පාසලකට ඇතුල් කළේ වයස අවුරුදු 10 පසුවීයි. ඒ වන තුරු ඔහුට ගෙදරදී උගන්වනු ලැබුවා. කොළඹ සාන්ත පීතර විද්‍යාලයට ඇතුලූ වූවත් තමා දිගටම පිටස්තරයකු හෙවත් නොගැළපෙන්නකු (misfit) ලෙස පාසල් ජීවිතය ගත කළ බව ඔහු පසුව ලියා තිබෙනවා.

1930 හා 1940 දශකවල කැමරා සුලබ නැහැග නිහාල් පාසල් වියේදීම කාගෙන් හෝ ඉල්ලා ගත් පරණ කැමරාවකින් ඡායාරූපකරණය තනිව උගත්තේ එයින් සුළු ආදායමක් උපයා ගන්නට. මීට අමතරව කොලූ ගැටයකු ලෙස ඔහු මාළුන් බෝ කිරීම, කුකුළන් ඇති කිරීම, හා පැළ බද්ධ කිරීම ආදිය ද කළේ “පොකට් මනී” සොයා ගැනීමට.

බයිසිකලයේ නැගී මිතුරන් සමග දුර ගමන් යාමට ද ඔහු පුරුදු වුණා. උපන් රටේ විසිතුරු මුල් වරට හඳුනා ගත්තේ මෙසේ ගිය සයිකල් සංචාරවලදී.

1940 ගණන්වල ටයිම්ස් ඔෆ් සිලෝන් පුවත්පත් සමාගමේ සේවයට බැඳුණු නිහාල් වඩාත් වෘත්තීය මට්ටමේ ඡායාරූප ශිල්පයට පිවිසුණා. එදිනෙදා පුවත් වාර්තාකරණය නොව ජන ජීවිතය, සොබා අසිරිය, සාංස්කෘතික උරුමය හා ලංකා දිවයින තුළ හමු වන අසීමිත විවිධත්වය සංවේදීව හසු කර ගැනීමට ඔහු පටන් ගත්තා. මුල් යුගයේ ඔහුගේ ඡායාරූපවලින් සමහරක් ටයිම්ස් හා ඔබ්සර්වර් වාර්ෂික සඟරාවලත් වෙනත් ප‍්‍රකාශනවලත් පළ වුණා.

තනිව හෝ සහෘදයකු සමග හෝ නිහාල් ප‍්‍රනාන්දු අපේ දූපතේ හැම අස්සක් මුල්ලක්ම ගවේශණය කළා. කලබලයකින් තොරව හා සංවේදීව තමා දුටු දසුන් ඡායාරූප ගත කළා.

Dawn at Sri Pada (Adam's Peak). Photograph by Nihal Fernando
Dawn at Sri Pada (Adam’s Peak). Photograph by Nihal Fernando

බොහෝ ඡායාරූප ශිල්පීන් යම් ක්ෂේත‍්‍රයකට විශේෂ අවධානය යොමු කරනවා. වන සතුන්, ගැමි ජීවිතය, කලා ශිල්ප, ජන සංස්කෘතිය ආදී වශයෙන්. එහෙත් සැබෑ ලෝකයේ මේ සියල්ල එකට මුසු වී කැලතෙනවා. වෙන් කරන්නට බැහැ. නිහාල් අපේ දිවයිනේ මේ හැම පැතිකඩක්ම කැමරාවෙන් ගවේෂණය කළා.

එමෙන්ම තමා ගත් හැම ඡායාරූපයක්ම නිසා ලෙස විස්තර කිරීමට හෙවත් කැප්ෂන් කිරීමටත්, එයට කදිමට ගැළපෙන දෙස් විදෙස් සාහිත්‍යමය උධෘතයන් සොයා ගන්නටත් ඔහු අති සමතෙක් වුණා.

1963දී ටයිම්ස් සමාගම සිය ස්ටූඩියෝව විකුණා දමන්නට තීරණය කළා. එහි අගය මනාව දත් නිහාල් අමාරුවෙන් වූවත් එය මිලයට ගත්තා. ස්ටුඩියෝ ටයිම්ස් (Studio Times Limited; www.studiotimes.net) වෙනම සමාගමක් ලෙස විකාශනය වූයේ එතැන් පටන්.

Photo by Nihal Fernando
Photo by Nihal Fernando

උපතින් කිතුනුවකු වූවත්, පවුල් පසුබිමෙන් ඉංගරීසියෙන් සිතන හා කතා කරන අයකු වූවත් නිහාල් ඉතා සමීපව ලාංකික ජන හදගැස්ම හා ජන විඥානය හඳුනා ගත්තා. ජෝර්ජ් කීට් හා ලෙස්ටර් මෙන්ම පෙර අපර දෙදිග සභ්යත්වයන් පිළිබඳව ගැඹුරු දැනුමක් තිබූ නිසා අධි තක්සේරුවකින්, අනවශ් සැරසිලි හා රලාපවලින් තොරව තමන්ගේ සංස්කෘතික උරුමය සැබැවින් තේරුම් ගන්නට ඔහු සමත් වුණා.

සංචාරයෙන්, කියැවීමෙන් හා සහජයෙන් ලද තියුණු බුද්ධියක් හා එයට රාමුවක් සැපයූ දැක්මක් ඔහු සතු වුණා. අසීමිත ධනවාදී තන්ත‍්‍රයක් තුළ නොතිත් ආශාවන් හඹා යන සමාජය දෙස ඔහු තිගැස්මෙන් හා කම්පාවෙන් බලා සිටියා.

1997දී ඔහු පළ කළ ශ්‍රී ලංකාව: මගේ චාරිකාව (Sri Lanka: A Personal Odyssey) නම් රූපමය පොතේ පූර්විකාවේ එක් තැනෙක ඔහු මෙසේ කියනවා: “බටහිර සමාජයන්හි සංවර්ධන ආකෘතිය ගෙඩි පිටින් අප අනුගමනය කළ යුතුද? ඔවුන්ගේ දියුණුවේ අතුරුඵල ලෙස අපරාධ වැඩි වීම, මත්ද්‍රව්‍ය, පාරිසරික විනාශය, සමාජ විසන්ධිවීම හා භෞතිකවාදයට පමණක් ලොල් වූ ජීවන රටාවක් බිහි වී තිබෙනවා. අපට මේ අන්ත කරා නොයන එහෙත් කෙමෙන් දියුණු වීමට හැකි විකල්ප මාර්ග ඇත්ද? ඒ මාර්ගවලට පිවිසීමට කුමක් කළ යුතුද? අයාලේ යන සංවර්ධනය අපේ සමාජය ප‍්‍රපාතයකට කැඳවා ගෙන යනු දැක මට නිහඬව සිටිය නොහැකියි. ටික දෙනකුගේ සුඛවිහරණය සඳහා බොහෝ දෙනකු කැප කරන මේ ක‍්‍රමයට එරෙහිව කලින් කලට ජන විරෝධය පුපුරා යන විට අප කුමක් කරමුද?”

ලක් දිවයින, එහි උරුමය හා ජනයා ගැන ඔහුගේ විග‍්‍රහය මෙන්ම අනාගත අවිනිශ්චිත බවද එහි සේයාරූ හා සීමිත වදන් අතරින් මැනවින් මතුවනවා.

“මගේ රටේ කලකට පෙර සරුසාර හා තිරසාර වූ මානව සභ්‍යත්වයක්ද එය පෝෂණය කළ සොබා දහමක්ද තිබුණා. මෝසම් වැසි කාලයන් දෙකකින් අවශ්‍ය තරමට ජලය ලැබුණා. වැසිදිය අපතේ නොයා නිසි සේ ප‍්‍රයෝජනයට ගන්නට දියුණු වාරි කර්මාන්ත අපේ පැරැන්නෝ සකස් කළා. වනයෙන් වැසුණු කඳු නිසා වියළි කාලයටවත් ගංඟා ඇළදොළ සිඳී ගියේ නැහැ. නැතිබැරිකම නොතිබුණු එසමයෙහි කලා ශිල්ප හා තාක්ෂණයන් දියුණු වුණා. ඉන්දියානු සාගරය තරණය කළ හැකි නැව් තැනීමට අපේ ඇත්තෝ දැන සිටියා.”

Eloquence in stone: Gal Vihara, Polonnaruwa, Sri Lanka. Photo by Nihal Fernando,
Eloquence in stone: Gal Vihara, Polonnaruwa, Sri Lanka. Photo by Nihal Fernando,

ශ‍්‍රී ලංකාව පුරා විසිර පැතිරුණු දහස් ගණනක් පුරා විද්‍යාත්මක වටිනාකමක් ඇති ස්ථාන, වෙහෙර විහාර හා වෙනත් ඉදිකිරීම් සියැසින් දැක සිටි නිහාල් ඒ අතරින් වඩාත්ම අගය කළේ පොළොන්නරුවේ ගල් විහාරයයි. එය ගලින් බිහි කළ විස්කමක් බවත්, ලෝකයේ මහා පුදුමයන්ගෙන් එකක් බවත් ඔහු ප‍්‍රකාශ කළා.

‘‘ගල් වෙහෙර නිහඬව එහෙත් ව්‍යක්තව මූර්තිමත් කරන්නේ අපේ දිවයින හා එහි ජනයාගේ උරුමයට හා හැදියාවට තෝතැන්නක් සැපයූ, ආදරය, මෛත‍්‍රිය, ඉවසීම හා ලෝකාවබෝධය මත පදනම් වූ සාමයික දර්ශනයක්.’’ යයි ඔහු කියා තිබෙනවා.

සෙමින්, දැහැමින් හා සොබා සබැඳියාවෙන් ගොඩ නැගුණු ලාංකික ජන ජීවිතය 20 වන සියවසේ මැද වන විට නූතනත්වය විසින් ටිකෙන් ටික උඩුකුරු කිරීම ඇරඹුණා. අනවශ්‍ය ලෙස රොමෑන්ටික් නොවී එහෙත් තමා දකින දෙයට සත්‍යවාදී වෙමින් ඉක්මනින් මැකී යන ලාංකික ජන ජීවිතයේ විවිධ පැතිකඩ නිහාල් ප‍්‍රනාන්දු ඡායාරූප ගත කළා.

එසේ කරද්දී ඔහුට ජාති, ආගම්, පළාත් හෝ වෙන භේදයක් තිබුණේ නැහැ. බෙදුම්කාරක සමාජ සාධකවලට වඩා ගැඹුරු පොදු සාධකවලින් හා සහශ‍්‍ර ගණනක පොදු උරුමයකින් අපේ ජනයා බැඳී සිටිනු ඔහු දුටුවා.

ඔහු මනසින් ග‍්‍රහණය කර ගත් හා හදවතින් ස්පර්ශ කළ යථාර්ථය සේයාපටවල හසු කර ගත්තා. මැකී යන උරුමයක් අඩු කරමින් එසේ රැක ගන්නට ඔහු ජීවිත කාලය පුරාම කැප වී සිටියා.

Photo by Nihal Fernando
Photo by Nihal Fernando

නාගරිකව දිවි ගත කළත් නිහාල් ගොවිතැනට බොහෝ සේ ගරු කළාග අපේ පසින් හා දියෙන් බොහෝ දේ වැවිය හැකි බව පෙන්වා දෙන්නට 1965දී ‘Handbook for the Ceylon Farmer නම් පොත රචනා කළා. නිර්නාමිකව ඔහු ලියූ එය 2001දී ගොවි අත්පොත නමින් සිංහලයට පෙරලනු ලැබුවා.

ගොවිතැන හුදෙක් බව බෝග වවා ගැනීමට වඩා බොහෝ ඔබ්බට යන අපේ උරුමයක් බව ඔහු නිතර සිහිපත් කළා. එය ජන ජීවිතයේ රිද්මය, ආහාර නිෂ්පාදනය, ශ‍්‍රම ආයෝජනය, පණ ගැට ගසා ගැනීම මෙන්ම ජනයාගේ තනි හා සාමූහිත සිහිනයන්වලටද පාදක වන සාධකයක්.

ගොවිතැන හා ගොවිකම ගැන ඔහුගේ දාර්ශනික අදහස් මෙසේ අනුවාදය කළ හැකියි: “අතීතයේ සිටම බහුතරයක් ලාංකිකයන්ගේ ජීවිකාව හා ජීවිතය වූයේ ගොවිකමයි. මේ රටේ ආර්ථික සංවර්ධනයක් හා සාංස්කෘතික පුනරුදයක් සැබැවින්ම ඇති කිරීමට නම් ගොවිතැන හා ගොවිකම යනු ජනයා හා සොබාදහම අතිශයින් සමීපව බැඳ තබන රන් හුයක් බව සිහි තබා ගත යුතුයි. එය කඩා බිඳ දැම්මොත් ජනයා මෙන්ම සොබාදහම ද විනාශය කරා ඇදී යනු ඇති”

වෙනස් වන දිවයිනක් සේයාරූ ගත කළත්, වෙනස්වීම්වලට දෙස් දෙවොල් තබමින් සාප කරන තැනට ඔහු ගියේ නැහැ. අතීතය ගැන හා උරුමය ගැන බොහෝ ලාංකිකයන්ට වඩා ගැඹුරු දැනුමක් තිබුණ අතීතකාමය හෝ අන්තගාමී ජාතිකත්වයකට කිසිදා යොමුවූයේ නැහැ.

හැට වසරකට වැඩි වෘත්තීය ඡායාරූප ශිල්පීය ජීවිතය තුළ ඔහු ඡායාරූප ප‍්‍රදර්ශන ගණනාවක් ද උසස් ගණයේ ඡායාරූපමය පොත් කිහිපයක්ද අපට දායාද කළා. සමහර ඡායාරූපශිල්පී මුදලාලිලා මෙන් වර්ණ පින්තූර ගොනුවක් ඔහේ එක් තැන් කර පොත් ලෙසින් එළිදැක්වීමේ සිරිතක් නිහාල්ට තිබුණේ නැහැ. එක පොතකට ඇතුළත් කරන ඡායාරූප තෝරන්නට හා ඒ වටා හරවත් වදන් පෙළක් ලියන්නට ඔහු අවුරුදු ගණනක් ගත කළා.

වෙළඳපොළ ආර්ථිකය ගැන පෞද්ගලිකව ඔහුට රශ්න තිබුණත් සමහර සමාජ රියාකාරිකයන් මෙන් ආර්ථිකයට බැන වදිමින් ලෝකයේ කොහේවත් නැති සමාජවාදයක් ගැන සිහින දුටුවේ නැහැ. වෙනුවට වෙළෙඳ සමාගම්වලට වාණිජ මට්ටමේ ඡායාරූප සේවා ලබා දෙමින් සිය සමාගම පවත්වා ගෙන ගියා.

එයින් ලබන ලාබයෙන් කොටසක් ජාතික වශයෙන් වැදගත් දේ කරන්නට ඔහු වැය කළා. විදේශ ආධාර හෝ රජයේ අනුග්‍රහය කිසිදා පැතුවේත් නැහැ. ගත්තේත් නැහැ. ස්ටුඩියෝ ටයිම්ස්හි අති වැදගත් සමාජ සේවා ලෙස ජාත්‍යන්තර මට්ටමේ පොත් හරහා අපේ උරුමය හා අපේකම අපේ ඇත්තන්ටත් ලොවටත් පෙන්වා දුන්නා.

From the Studio Times bookshelf - time machines to explore a whole civilisation...
From the Studio Times bookshelf – time machines to explore a whole civilisation…

ඊට අමතරව දශක ගණනක් පුරා එකතු කළ, ඉතා ආදරයෙන් රැක බලා ගත් දහස් ගණනක ඡායාරූප එකතුවක් ස්ටුඩියෝ ටයිම්ස් සතුයි. මෙය කිසිදු රාජ්‍ය ආයතනයක් නොකළ ලෙසින් ජාතියේ දෘශ්‍ය දායාදය ඉදිරි පරම්පරා සඳහා සුරැකීමක්.

ඔහුගේ මුල්බස වූ ඉංග‍්‍රීසියෙන් නිහාල් පොත්පත් හා පුවත්පත් ලිපි ලියූ නිසා මෙරට සමහර සිංහල පාඨකයෝ ඔහු හඳුනන්නේ නැහැ. එසේම අප‍්‍රකටව හා නිහඬව තම වැඩ කර ගෙන ගිය නිසා ඉංග‍්‍රීසි පාඨකයන් අතර පවා සැවොම දන්නේ නැහැ.

දේශපේ‍්‍රමය, ජාතිමාමකත්වය හා ඉතිහාසය බදා ගෙන මොර දෙන බකපණ්ඩිතයන්ට නිහාල් ප‍්‍රනාන්දුට කිසිදා සමීප වන්නටවත් බැහැ. ටිකක් කතා කොට බොහෝ දේ කළ, පරපුරක් ඉතිරි කර ගිය නිහාල් ප‍්‍රනාන්දුගේ අපූර්ව ඡායාරූප අතරින් කිහිපයක් අද අප බෙදා ගන්නේ ඔහුට ප‍්‍රණාමයක් ලෙසින්.

Sri Lanka: A Personal Odyssey by Nihal Fernando (1997)
Sri Lanka: A Personal Odyssey by Nihal Fernando (1997)

සිවුමංසල කොලූගැටයා #217: වසර 800කට පෙර යහපාලන අඩිතාලම දැමූ මැග්නා කාටාව

In this week’s Ravaya column (in Sinhala, published in issue of 3 May 2015), I talk about the Magna Carta, one of the most famous documents in the world. This years marks the 800th anniversary of its adoption in medieval England in 1215.

It was the first formal document stating that a King had to follow the laws of the land (‘Rule of Law’). It guaranteed the rights of individuals against the wishes of the King. This laid the way for trial by jury which means people are tried by their peers and guaranteed the civil rights of the individual.

The Magna Carta established the principle that the people of England, at this stage represented by the Barons, could limit the power of a King, if he was doing things that were not good for the country. It had far-reaching influence on both sides of the Atlantic over the centuries.

However, the Lankan monarchy always remained absolute until it ended in 1815. There were no formal limits to the monarch’s powers, even though Dasa-Raja-Dhamma or the ‘Ten Royal Virtues’ in Buddhism were meant to moderate that power. In practice, many monarchs ignored it.

Those who clamour for the restoration of monarchy in Sri Lanka don’t know — or overlook — just how feudal, unrestrained and unaccountable the monarchy was.

King John seals the Magna Carta on 15 June 1215. Photo by Universal History
King John seals the Magna Carta on 15 June 1215. Photo by Universal History

මෙබඳු තත්ත්වයක් මොහොතකට පරිකල්පනය කරන්න.

යම් රටක සර්වබල සම්පන්න රජෙක් සිටිනවා. රාජ්‍ය ආරක්ෂාව හා රාජ්‍ය පාලනය ගැන වග කියනවාට අමතරව ඔහු රටේ සියලූ භූමියේ තනි හිමිකරුවායි. රටේ භාණ්ඩාගාරය ඔහුගේ පෞද්ගලික ධන සම්පත ලෙස සිත් සේ වියදම් කරනවා.

ඔහුට, රජ පවුලට හා ඔහුගේ සමීපතයන්ට රටේ අන් අයට බලපාන නීතිරීති අදාළ වන්නේ නැහැ. ඉහළට එන සියලූ නඩු අසන්නේත්, තීන්දු දෙන්නේත් රජු විසින්. එපමණක් නොවෙයි. රටේ ඕනෑම පුරවැසියකුගෙන් වේතනයක් නොගෙවා බලහත්කාරයෙන් වැඩ කරවා ගැනීමට රජ වාසලට හැකියි. එයට රාජකාරිය යයි කියනවා. රජුට හා ඔහුගේ පුත‍්‍රයන්ට රටේ ඕනෑම කාන්තාවක් හිතුමතයට අන්තඃපුරයට ගෙන යා හැකියි. එම කතුන් පුරවැසියකුගේ දියණියන් හෝ බිරිඳන් වීම ඔවුන්ට ප‍්‍රශ්නයක් නොවෙයි.

කොටින්ම කිවහොත් රටේ වැසියන්ට කිසිදු අයිතිවාසිකමක් නැහැ. මේ කිසිවක් ගැන ප‍්‍රශ්න කළොත් හෝ විවේචනය කළොත් හිරබත් කන්නට හෝ හිස ගසා දැමීමට ලක් වනවා. රජු යම් තරමකට හෝ සවන් දෙන්නේ ආගමික පූජකයන්ට පමණයි. මේ වරප‍්‍රසාදයෙන් පූජකයන් බොහෝ අනිසි ප‍්‍රයෝජන ගන්නවා.

සියලූ සැප සම්පත් හා බලතල ඇතත් රජු නිතරම සිටින්නේ කුමන්ත‍්‍රණ හා පරලොව ගැන බියෙන්…

ඉතිහාසයේ වැඩි කලක් තිස්සේ බොහෝ පාලකයන්ට සීමාරහිත බලතල හිමිව තිබුණා. මේ නිසා බලකාමයෙන් මත් වූ ඇතැම් පාලකයො අත්තනෝමතික හා අන්තවාදී ලෙස ක‍්‍රියා කළා. ඔවුන් නීතියට, සදාචාරයට ඉහළින් යන විට සමනය කර ගන්නට ක‍්‍රමවේදයක් තිබුණේ නැහැ.

පාරම්පරිකව හෝ කුමන්ත‍්‍රණයකින් හෝ යටත් කර ගැනීමකින් හෝ රටක බලයට පත් වන පාලකයා හිතුමතේ ක‍්‍රියා කිරීම ඉතිහාසයේ බොහෝ කලක් පැවතුණු සම්ප‍්‍රදායක්. (ශී‍්‍ර ලංකාවේ 1815න් අවසන් වූ රාජ වංශයටත් එය අදාළයි.)

අද රාජාණ්ඩු ලෝකයේ ඉතිරිව ඇත්තේ කිහිපයක් පමණක් වුවත් අසීමිත බලය අතට ගත් ජනාධිපතිවරුන්, අගමැතිවරුන් හෝ හමුදා පාලකයන් ගැන අපට විටින් විට අසන්නට ලැබෙනවා.

එහෙත් මෙය ශිෂ්ට සමාජවලට කිසිසේත් නොගැලපෙන බවත්, පාලකයා රටේ නීතියට යටත් විය යුතු බවත් අද ලෝක සම්මත පිළිගැනීමයි. දේශපාලන චින්තනය මෙතැනට ගෙන ඒමට තීරණාත්මකව වූ වැදගත් ලියවිල්ලකට 2015දී වසර 800ක් සපිරෙනවා.

එය මැග්නා කාටා (Magna Carta) හෙවත් මහා ප‍්‍රඥප්තිය නමින් 1215දී මධ්‍යකාලීන එංගලන්තයේ සම්මත කරනු ලැබූවක්. පසු කලෙක එය ලෝකයටම බලපෑමක් කළා. මැග්නා කාටාව මානව ඉතිහාසයේ යුක්තිය, සාධාරණත්වය හා මූලික අයිතිවාසිකම් නිරවුල්ව පැහැදිලි කළ හා ප‍්‍රබලව ලේඛනගත කළ මුල්ම ලියවිල්ලයි.

The Magna Carta of 1215, written in iron gall ink on parchment in medieval Latin, using standard abbreviations of the period, authenticated with the Great Seal of King John (image courtesy Wikipedia)
The Magna Carta of 1215, written in iron gall ink on parchment in medieval Latin, using standard abbreviations of the period, authenticated with the Great Seal of King John (image courtesy Wikipedia)

පාර්ච්මන්ට් කඩදාසියේ මුළුමනින්ම ලතින් බසින් ලියැවුණු එය වචන 3,550ක් දිගයි. (එකල ගරු ගාම්භීර භාෂාව වූයේ ලතින්.) කෙටි පරිච්ෙඡ්ද 63කට එය බෙදා තිබෙනවා.

http://www.bl.uk/magna-carta

එංගලන්තයේ එවකට සිටි ජෝන් රජු 1215 ජූනි 15 වනදා තම රාජකීය මුද්‍රාව තබා එය නිල ලියවිල්ලක් බවට පත් කළා. එයට පසුබිම වූයේ ඔහුට එරෙහිව රටේ ප‍්‍රභූන් හා මහජනතාවගෙන් මතු වී ආ ප‍්‍රබල විරෝධයයි.

ප්‍රංශයේ නෝමැන්ඩියේදී ලද හමුදාමය පරාජයත්, රජු විසින් රට වැසියන්ට නිර්දය ලෙස සැලකීමත් නිසා දැඩි කලකිරීමට පත් බොහෝ දෙනා ඔහුට එරෙහිව කැරලි ගසන්නට ආසන්න වෙමින් තිබුණා. කිරුල හා පණ බේරා ගැනීම සඳහා යහපාලන ප‍්‍රතිඥා ගණනාවක් දීමට රජුට සිදු වුණා.

ජෝන් රජුගේ මේ පියවරෙන් වුවද ඔහුට රජකම රැක ගත හැකි වූයේ ටික කාලයකට පමණයි. 1216 ඔක්තෝබරයේ ඔහු මිය ගියා. ඔහුගේ අනුප‍්‍රාප්තික ලාබාල තුන්වන හෙන්රි රජු වඩාත් ප‍්‍රගතිශීලි මැග්නා කාටා සංශෝධනයක් සම්මත කළා. 1225දී යළිත් සංශෝධනය කරනු ලැබූ ලියවිල්ල තමයි දැන් ඓතිහාසිකව පිළි ගැනෙන්නේ.

මධ්‍ය කාලීන එංගලන්තයට වැදගත් වූ බොහෝ දේ එහි ඇතුළත් වුවද සදාතනික වටිනාකමක් ඇති ප‍්‍රධානතම සංකල්පය ලෙස එයින් මතු වූයේ නීතියේ ආධිපත්‍යයයි (Rule of Law). එනම් රජුට හිතුමතයට නීති හෝ බදු පැනවීමට නොහැකි බව හා අන් සෑම දෙනා මෙන්ම රජු හා ඔහුගේ පවුල, ඇමතීන් හා ප‍්‍රභූන් ද එක සේ රටේ නීතියට යටත් වන බව පැහැදිලිව පිළිගැනීමයි.

What is the Rule of Law? Simplified explanation

මෙය අද කාලේ ලෝක සම්මත ශිෂ්ට සම්ප‍්‍රදායක් ලෙස අප දැන සිටියත්, ඒ වන තුරු එය සිදු වූයේ නැහැ. රාජ්‍යය යනු තමාය (“I am the State!”) යන අතිශය උද්ධච්ච උපකල්පනය මත පිහිටා තමන් රිසි ඕනෑම දෙයක් කිරීමට රජුට බලය තිබුණා.

ඕනෑම කෙනකු අත්අඩංගුවට ගන්නට, දඬුවම් කරන්නට, මරා දමන්නට, අත්අඩංගුවට ගන්නට, දේපල සින්න කර ගැනීමට හා වෙනත් බලහත්කාරකම් කිරීමට කිසිදු නීතිමය සීමාවක් තිබුණේ නැහැ. කිසිදු හේතුවක් හෝ පදනමක් උවමනා වූයේත් නැහැග

මැග්නා කාටා ප‍්‍රඥප්තියේ 12 හා 14 වන පරිච්ෙඡ්ද මගින් රජුට රිසි පරිදි රටවැසියන්ගෙන් බදු අය කිරීම සීමාවන්ට යටත් කළා. එය යුක්ති යුක්ත විය යුතු බවත්, ජන සම්මත විය යුතු බවත් කියැවුණා.

ඊටත් වඩා වැදගත් වූයේ 39 වන පරිච්ෙඡ්දයයි. ‘රටේ සම්මත නීතියට හා එම නීති මත පදනම් වී කරන නඩු විභාගයකින් මිස වෙනත් කිසිම අයුරකින් මිනිසකු අත්අඩංගුවට ගැනීම, සිරිගත කිරීම, දේපල පවරා ගැනීම, පිටුවහල් කිරීම හෝ කිසි අයුරකින් විනාශ කිරීම නොකළ යුත්තේය.’ යැයි එහි කියැවුණා.

ඊළඟ 40 වන පරිච්ෙඡ්දයේ මෙසේ ප‍්‍රතිඥා දෙනු ලැබුවා. ‘‘මානව අයිතිවාසිකම් හා යුක්තිය කිසිවකුට පමා කිරීම, නොදී සිටීම හෝ මිලකට විකිණීම නොකළ යුත්තේය.’’

අද ලෝකයේ නීතියේ ආධිපත්යය හා මූලික මිනිස් අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ මූලධර්ම බවට පත්ව ඇති මේ රතිඥා මීට වසර 800කට පෙර පැවති වැඩවසම් යථාර්තයට සාපේක්ෂව බෙහෙවින් රගතිශීලි වූවා.

එසේම මේ හරහා එංගලන්තයේ (පසු කලෙක සමස්ත බි‍්‍රතාන්‍යයේම) රජුගේ බලතල පැහැදිලිව නීතිවලට යටත් කරනු ලැබුවා. රජු නීතියට ඉහළින් හෝ බාහිරින් හෝ සිටීමට ඇති ඉඩකඩ අසුරනු ලැබුවා. මෙය එංගලන්තයට හා බි‍්‍රතාන්‍යයට පමණක් නොව සමස්ත ලෝකයටම ඉතා වැදගත් යහපාලන මූලධර්මයක් හඳුන්වා දුන්නා.

What is Magna Carta? Short animation by the British Library

පාලකයා රටේ නීතියට අනුකූල විය යුතු බව ඊටත් සියවස් ගණනකට පෙර පටන් යුරෝපයේ කෙමෙන් මතුව ආ සංකල්පයක්. පුරාණ රෝමයේත්, ඉන් පසුව ස්පාඤ්ඤය, හංගරිය හා ප‍්‍රංශයේත් විද්වතුන් මේ ස්ථාවරය ප‍්‍රවර්ධනය කළා.

එහෙත් බුද්ධිමය තර්කයක් වශයෙන් පමණක් පැවති එය නීති පොතකට නිල වශයෙන් එක් වූයේ මැග්නා කාර්ටාවේ. එය එතැන් පටන් වඩාත් ශිෂ්ට දේශපාලන හා නීති සම්ප‍්‍රදායක අඩිතාලම බවට පත් වුණා.

ඉනික්බිති එලැඹි සියවස්වල ඇතැම් රජවරුන් නීතියේ නොතකා ක්‍රියා කරන්න තැත් කළ විට ප්‍රභූන් හා විද්වතුන් උද්ඝෝෂන කළා. 17 සියවසේ පටන් බි‍්‍රතාන්‍යය යටත් කර ගත් රටවලට ද නීතියේ ආධිපත්‍යය හඳුන්වා දෙනු ලැබුවා. ආණ්ඩුකාරයාට අසීමිත බලතල තිබුනේ නැහැ. නීතියට යටත්ව හා අධිකරණ ක්‍රමයකට යටත්ව ඔහු යටත් විජිත පාලනය කළා.

1776දී අමෙරිකානු යටත් විජිත නිදහස ප්‍රකාශ කොට අමෙරිකන් එක්සත් ජනපදය පිහිටු වන විට එයට මුල් වූ ප්‍රාරම්භකයෝ නීතියේ ආධිපත්‍යයට සුවිශේෂ තැනක් දුන්නා. පාලකයන්ට වඩා නීතිය ඉහලින් තිබීම එරට මූලිකයි. වැරදි වැඩ කළ ජනාධිපති නික්සන්ට ඉල්ලා අස් වන්නට පවා සිදු වුණා.

1800 ගණන්වල පුවත්පත් නිදහස වෙනුවෙන් අරගල කරන බි‍්‍රතාන්‍ය කතුවරු හා ප්‍රකාශකයෝ මැග්නා කාටාව පදනම් කර ගනිමින් රජු හා රජ පවුල විවේචනය කිරීමේ අයිතිය තමන්ට ඇතැයි තර්ක කළා. සර්වජන ඡන්ද බලය ලබා ගැනීමේ දශක ගණනක ජන අරගලයේදීත් බොහෝ ක්‍රියාකාරිකයෝ මේ ලියවිල්ලේ බුද්ධිමය ආභාෂය ලබා ගත්තා.

"It is a struggle for the right to live" - Nelson Mandela address from the dock as first accused at the Rivonia Trial
“It is a struggle for the right to live” – Nelson Mandela address from the dock as first accused at the Rivonia Trial

දකුණු අප්‍රිකාවේ වර්ණභේදවාදයට එරෙහිව අරගල කළ නෙල්සන් මැන්ඩෙලා ඇතුලු පිරිස තම රටටත් මැග්නා කාටාවේ ලෙසින් නීතිය කාටත් එක සමානව අදාල වන අනාගතයක් ගැන සිහින දුටුවා. රජයට එරෙහිව කැරලි ගසා බරපතල චෝදනා ලබා 1962-64 වකවානුවේ දීර්ඝ නඩු විභාගයකට ලක් වූ මැන්ඩෙලා එහිදී චෝදනා ප‍්‍රතික්ෂේප කරමින්, තමන් නිවැරදි බවත්, වරද ඇත්තේ අසාධාරණ රාජ්‍ය තන්ත‍්‍රයේ බවත් තර්ක කරන්නට මැග්නා කාටාව ගෙන හැර දැක්වූවා.

මෙසේ සියවස් අටක් ලොව විවිධ රටවල මානව අයිතීන් හා සාධාරණය උදෙසා මැග්නා කාටාව ප්‍රබෝධක ආවේගය ලබා දී තිබෙනවා.

අවාසනාවකට මෙවැනි බලය සීමා කිරීමක් අපේ රටේ රාජ ඉතිහාසයේ සිදු වුණේ නැහැ. රාජ පාලනය යටතේ අතිශයින් වැඩවසම් රමයක අන්ත අසරණ යටත් වැසියන් ලෙස ඉතිහාසයේ වැඩි කාලයක් අපේ මුතුන් මිත්තෝ ජීවත් වුණා.

මෙරට රාජාවලිය හා ඉතිහාසය දෙස බලන විට දසරාජ ධර්මයෙන්, දැහැමින් සෙමෙන් රජකම් කළ රජුන් සිටියේ කිහිප දෙනකු පමණයි. බහුතරයක් ඉවක් බවක් නොමැතිව බලකාමයෙන් රාජ පාලනය කළ අයයි.

මේ ඓතිහාසික ඇබ්බැහිය නිසාදෝ රජකු හා රාජාණ්ඩුවක් නැවත ලබා ගැනීමේ සිහින දකින සමහර ලාංකිකයන් තවමත් සිටිනවා. එසේම ඡන්දදායකයන් මුසපත් කිරීමේ හොඳ උපකරමයක් ලෙස තමන් කිරුළු නොපැළ රජකුලෙස පෙනී සිටීමට අපේ ඇතැම් දේශපාලකයන් දක්ෂයි

ජන ප්‍රවාදයෙන්ද මීට උඩගෙඩි ලැබෙනවා. 1815 මාර්තු 2 වනදා කන්ද උඩරට ගිවිසුම අත්සන් තැබීම සමග සමස්ත ලංකා දිවයින බි‍්‍රතාන්‍ය අධිරාජ්‍යයට යටත් වුණා. එයින් ටික දිනකට පසු කුංකුනාවේ හිමියන් බිම දිගේ සීරුවෙන් ඇදී යන කුහුඹු පෙළක් දැක ‘අනේ කූඹියනේ, තොපටත් රජෙක් ඉන්නේ’ නම් කව කී බව කියැවෙනවා.

ඔහු තව දුරටත් කීවේ මෙයයි:
‘රජෙක් ලැබුණෝතින්

එදා කිරිබත් කන්නේ

පෙරහැර කරන්නේ

සාදු නාදෙන් ගිගුම් දෙන්නේ’

Dr Nirmal Ranjith Dewasiri
Dr Nirmal Ranjith Dewasiri

මේ රාජ උන්මාදය වත්මන් සමාජයට උචිත වූවක් නොවෙයි. ඉතිහාසඥ ආචාර්ය නිර්මාල් රන්ජිත් දේවසිරි මෙයට අදාලව මෑතදී ඔහුගේ ෆේස්බුක් එකේ මෙසේ කියා තිබුණා:

“රජෙක් සදහා වන ෆැන්ටසිමය ආකර්ශනය මිනිස් විෂයේ සැකැස්ම සමග සම්බන්ධිත වූවකි. මෙම ෆැන්ටසිය නවීන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී දේශපාලන පරිකල්පනය සමග ප්‍රතිවිරෝධී වේග කෙසේ වෙතත් දේශපාලන වශ‍ෙයන් ප්‍රජාතන්ත්‍රීකරණය මුහුකුරා ගිය සමාජවල මේ ගැටලුවට ප්‍රායෝගික විසදුමක් සොයාගෙන ඇත. ඒ රජෙක් හෝ රැජනක් සංකේතාත්මක වශයෙන් දේශපාලන ධූරාවලියේ ඉහලින් තබා ගැනීමෙනි. මේ මගින් පොදුජන දේශපාලන ෆැන්ටසිය සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රීය ආණ්ඩුකරණය අතර ඇති විය හැකි ආතතිය සමනය කරගෙන ඇත. අරාබි ලොකය මේ ගැටලුව විසදා නොගැනීම පිළිබද වර්තමානයේ හොදම උදාහරණයයි. ජර්මනියේ හිට්ලර් පිළීබද උදාහරණයද එවැන්නකි. ලංකාවේ මහින්දවාදයද මේ ගැටලුව තුළ හිරවී ඇත. එය විසින් රජෙක් පිළිබද පොදුජන ෆැන්ටසිය හා දේශප්‍රෙමය පිළිබද ව්‍යාජ දෘෂ්ටිවාදී පිරිවැස්ම උපයෝගී කර ගෙන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුකරණය අඩස්සිගත කරනු ලැබ ඇත. මේ ප්‍රවණතාවය පරාජය කිරීම වර්තමානයේ ලංකාවේ ප්‍රමුඛ දේශපාලන අවශ්‍යතාවයයි.”

සියවස් අටකට පෙර මැග්නා කාටාවෙන් පටන් ගත් පුරවැසි පරමාධිපත්‍යයේ දිගු ගමන තවම හමාර නැහැ!

 

සිවුමංසල කොලූගැටයා #214: අඩසියවසක් ජාතිය ගොඩනැංවූ දුරදර්ශී නායකයා – ලී ක්වාන් යූ

Lee Kuan Yew (1923-2015)
Lee Kuan Yew (1923-2015)

In this week’s Ravaya column (in Sinhala, published in issue of 5 April 2015), I explore Lee Kuan Yew’s legacy from the perspective of many public education efforts in Singapore during his time as Prime Minister (1959-1990) and afterwards.

Such public awareness and motivation campaigns have been an integral part of Singapore’s national heritage. Over four decades, these campaign movements have not only shaped Singapore’s surroundings but also the thoughts and behaviour of the people.

As Lim Tin Seng of the National Library, Singapore, has written: “Singapore has conducted many campaigns covering a wide range of topics. For instance, there have been campaigns encouraging the population to keep Singapore clean, take family planning measures, be courteous, raise productivity in the workplace and speak Mandarin as well as good English. There have also been others that remind the people not to litter, be a good neighbour, live a healthy lifestyle and even to wash their hands properly. Collectively, the purpose of these campaigns is to instil certain social behaviours and attitudes that are considered by the government to be beneficial to both the individual and the community. They are also used by the state as an instrument for policy implementation.”

See also my own past writing on this topic:

1 May 2009: TV playing nanny: How Asian broadcasters helped fight SARS

30 April 2009: Digital Defenders: How 24/7 media can help fight swine flu worldwide

Lee is seen sweeping the streets during a mass clean-up campaign in Singapore, 1959
Lee is seen sweeping the streets during a mass clean-up campaign in Singapore, 1959

1959 – 1990 වකවානුවේ සිංගප්පූරුවේ ප්‍රථම අගමැතිවරයා වූ සහ එරට නිදහසෙන් පසු දියුණු රටක් බවට පත් කළ ලී ක්වාන් යූගේ අභාවය ලෝක පුවතක් බවට පත් වුණා.

ඔහු ආන්දෝලනාත්මක චරිතයක්. එහෙත් ඔහු සිය රටට දුන් දුරදක්නා හා කල් පවත්නා නායකත්වය ගැන නම් කවුරුත් පිළි ගන්නවා.

අපේ රටේ ලී (චීන සම්ප්‍රදායට වාසගම ලියන්නේ මුලින්) ගැන පළ වූ බොහෝ විග්‍රහයන් එක්කෝ ඔහු ශ්‍රී ලංකාව මුලදී අගය කළ සැටි හෝ ඔහුගේ දරදඩු පාලන පිළිවෙත්වලට සීමා වූ බවක් පෙණුනා.

ඇත්තටම ලී මාන රැසකින් යුත් අසාමාන්‍ය චරිතයක්. ඔහු අපේ කොළඹ දිස්ත්‍රික්කය පමණ බිම් ප්‍රමාණයකින් යුතු, පසුගාමීව තිබූ දූපතක් භාර ගෙන පරම්පරාවකට අඩු කාලයක් තුළ ඉසුරුබර හා ඒකාග්‍ර ජාතියක් බවට පත් කළේ කෙසේද යන්න සමීපව විමසා බැලිය යුතුයි.

සිංගප්පූරුව මලයා සමූහාණ්ඩුවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන රාජ්‍යයක් වූයේ 1965දී. වර්ග කිලෝමීටර 718.3ක බිම් ප‍්‍රමාණයක් ඇති, සොබා සම්පත් කිසිවක් නැති නගර රාජ්‍යයක අනාගත දියුණුව මුළුමනින්ම පාහේ රඳා පවතින්නේ සේවා හා දැනුම් ආර්ථිකයක් ගොඩනැගීම මත බව ලී ඇතුලූ ඔහුගේ දක්ෂ කැබිනට් ඇමතිවරුන් මුල පටන්ම වටහා ගත්තා. එවකට මිලියනයක් පමණ වූ එරට ජනගහනයේ අධ්‍යාපන මට්ටම්, විනය හා හැදියාව හැකි තරම් දියුණු කරන්නට එරට රජය නොමසුරුව මුදල් යෙදවූවා.

ඉදිරියේදී සිංගප්පූරුව දියුණු රටක් කරන්නට දේශීය හැකියාව ප‍්‍රමාණවත් නොවන බවත්, උගත් හා දක්ෂ විදේශික වෘත්තිකයන් ආකර්ශනය කර ගත යුතු බවත් රජය දැන සිටියා. එරටට ආවේණික වූ චීන, මැලේ හා ඉන්දියානු ජන සංස්කෘතින් රැක ගනිමින් නූතනත්වය වැළඳගත් සිංගප්පූරුව, පිළිවෙළකට වැඩ කිරීම ජාතික ප‍්‍රතිපත්තියක් බවට පත් කළා.

මේ ගැන විවේචන තිබෙනවා. එහෙත් වැරදි පුරුදු හා විනය රහිත බව “සංස්කෘතික උරුමයක්” කියා තව දුරටත් පවත්වා ගෙන යන්නට ලී ඉඩ දුන්නේම නැහැ.

සිංගප්පූරුව ගැන සමීපව අධ්‍යයනය නොකළ හෝ කිසි දිනෙක එහි නොගිය උදවිය බොහෝ දෙනකු තුළ ඇති මනෝචිත‍්‍රය නම් දැඩි නීතිරීති හා දඬුවම්වලින් ගහන වූ දරදඬු රාජ්‍යයක් බවයි.

එරට පාරිසරික පිවිතුරු බව, පිළිවෙළට වැඩ කිරීම හා මාර්ග ආරක්ෂාව ආදී කරුණු සම්බන්ධයෙන් සාපේක්ෂව තදබල නීති ඇති බව ඇත්තයි. එසේම තරාතිරම නොබලා ඕනෑම කෙනකු වරදක් කළ විට අධිකරණ ක‍්‍රියා මාර්ග හරහා දඬුවම් දීම කැරෙනවා.

Tree Planting Campaign was launched by then Prime Minister, Mr Lee Kuan Yew, in 1963
Tree Planting Campaign was launched by then Prime Minister, Mr Lee Kuan Yew, in 1963

බටහිර විචාරකයන් බොහෝ විට හුවා දක්වන්නේ චුවිංගම් තහනමයි. 1992දී හඳුන්වා දුන් මේ තහනම බැලූ බැල්මට පෞද්ගලික නිදහස අනවශ්‍ය ලෙස සීමා කිරීමක් සේ පෙනෙනවා. එහෙත් එයට හේතුව වූයේ චුවිංගම් රස උරා ගත් පසුව ඉතිරි වන ඇලෙනසුළු හපය ප‍්‍රසිද්ධ ස්ථානවල ඔහේ දමා යාමේ නරක පුරුද්දයි.

චුවිංගම් පෝෂණය හෝ වින්දනය අතින් අත්‍යවශ්‍ය නොවූවක්. පදික වේදිකා, බස් හා දුම්රිය පොළ, බස් රථ හා දුම්රිය ඇතුළත මෙන්ම රඟහල්, පාසල් ආදී තැන්වලත් ඉවත දැමූ චුවිංගම් නගරය පිරිසිදුව තබා ගැනීමට මහත් බාධාවක් වුණා. එසේම ඒවා හරිහැටි ගලවා ඉවත් කිරීම වෙහෙසකර, වියදම් අධික කාරියක්. මහජන මුදල් ලක්ෂ ගණනක් නිතිපතා වියදම් කිරීමෙන් පසු සිංගප්පූරුව මේ තහනම හඳුන්වා දුන්නේ අන්තිම පියවර ලෙසයි.

2004දී චුවිංගම් තහනම මඳක් ලිහිල් කෙරුණා. ඖෂධමය චුවිංගම් දැන් එරට ඔසුසල්වලින් අලෙවි කරනවා. එහෙත් ඒවායේ හපය ප‍්‍රසිද්ධ තැනක ඉවත දැමීම ඉහළ දඩයක් ලැබෙන වරදක්.

චුවිංගම් පමණක් නොවෙයි, වෙනත් ඕනෑම ආකාරයක ඉවතලන දෙයක් නිසි සේ බැහැර නොකළොත් එයට ලොකු දඩයක් ගෙවීමට සිදු වෙනවා. පළමුවරට ප‍්‍රසිද්ධ ස්ථානවල කසල දැමීමේ වරදට දඩය සිංගප්පූරු ඩොලර් 2,000යි (රු. 995,000). දෙවන වතාවට හසු වූ විට ඩොලර් 4,000ක් හා ඉන් පසු යළි යළිත් වරද කරන අයට වරකට ඩොලර් 10,000 බැගින් දඩ නියම කැරෙනවා.

සිංගප්පූරුවේ තවත් තහංචි ගණනාවක් තිබෙනවා. කිසිදු ප‍්‍රසිද්ධ ස්ථානයක හෝ විවෘත අවකාශයක කෙළ ගැසීම, මුත‍්‍රා කිරීම, තාප්ප හෝ බිත්තිවල අකුරු ලිවීම හෝ පෝස්ටර් ගැසීමට ඉඩක් නැහැ. එසේම මහපාරේ පදික වේදිකාවල ගමන් කළ යුතුයි. පාර පැනීමට කහ ඉරි සළකුණු කර ඇති තැන් පමණක් යොදා ගත යුතුයි. මෙසේ නොකරන ඕනෑම අයකුට දඩ ගැසීම කරනවා.

එසේම නීතිරීතිවලින් පමණක් රට හදන්නට බැරි බව හොඳාකාර දත් ලී මහජනයා දැනුවත් කිරීම හා හොඳ පුරුදු වර්ධනය කිරීම සඳහා දශක ගණනාවක් තිස්සේ කැම්පේන් ආකාරයේ වැඩසටහන් රැසක් දියත් කළා.

Posters used by Singapore's public-health campaigns in the 1970s and 1980s - Images courtesy - http://remembersingapore.org/2013/01/18/singapore-campaigns-of-the-past/
Posters used by Singapore’s public-health campaigns in the 1970s and 1980s – Images courtesy – http://remembersingapore.org/2013/01/18/singapore-campaigns-of-the-past/

2000දී බීබීසී සමග සම්මුඛ සාකච්ඡාවකදී ලී කියා සිටියේ මෙයයි. ‘‘අපේ පවිත‍්‍ර බව හා සංවර බව ඉබේ ඇති වූවක් නෙවෙයි. එය ආයාසයෙන් ගොඩනංවා ගත් ජාතික පුරුදු සමුදායක්. සමාජයට අහිතකර ක‍්‍රියා තහනම් කොට ඉහළ දඩයක් නියම කිරීමෙන් අප නතර වුණේ නැහැ. මහජනයා දිගින් දිගටම දැනුවත් කළා. උද්යෝගය හා උනන්දුව වර්ධනය කළා. ඒ සඳහා කැම්පේන් කළා. සමහර විදේශිකයෝ අපට සමච්චල් කරනවා – අප ‘ආයා රාජ්‍යයක්’ (nanny state) වැනියි කියා. එහෙත් මේ සියල්ල නිසා අප පරම්පරාවක් තුළ වඩාත් හික්මුණු, වගකීම් සහිත ජනතාවක් බවට පත් වී සිටිනවා.”

මුල් යුගයේ සිංගප්පූරු කැම්පේන් අතර කැපී පෙනුණේ 1968දී ඇරඹි ‘සිංගප්පූරුව පිරිසිදුව තබා ගනිමු’ හා 1971 පටන් ගත් රුක් රෝපණයයි. දැනුවත් කිරීමට අමතරව නාගරික නීතිරීති, ගොඩනැගිලි ඉදිකිරීමේ ප‍්‍රමිතීන්, වෙනත් කළමණාකරණ පිළිවෙත් ද විමර්ශනය කොට ප‍්‍රතිසංවිධානය කළා.

එරට මොන වැඬේට අත ගැසුවත් මුල සිට අගට කළ යුතු සියල්ල හඳුනාගෙන, වැඬේ සාර්ථක වනතුරු අල්ලා සිටිනවා. සාමාන්‍යයෙන් මහජනයා වෙතට යන කැම්පේන් අදියර ඇරඹුණේ අවශ්‍ය පරිපාලනමය හා සැළසුම් සම්බන්ධීකරණය හමාරකළ පසුවයි.

Singapore’s Anti-smoking campaign posters used in the 1970s and 1980s. Images courtesy - http://remembersingapore.org/2013/01/18/singapore-campaigns-of-the-past/
Singapore’s Anti-smoking campaign posters used in the 1970s and 1980s. Images courtesy – http://remembersingapore.org/2013/01/18/singapore-campaigns-of-the-past/

මේ හැම කැම්පේන් එකක්ම ඉහළ වෘත්තීය මට්ටමකින් සැලසුම් කොට බහු මාධ්‍ය හා වෙනත් ක‍්‍රියාකාරකම් යොදා ගනිමින් දියත් කළා. දැන්වීම් කර්මාන්තයේ පළපුරුදු වෘත්තිකයන් හා විවිධ ක්ෂේත‍්‍රවල විශේෂඥයන්ගේ දායකත්වය ලැබුණා. උදාහරණයකට යහපත් සෞඛ්‍ය පුරුදු ගැන සියලූ කැම්පේන් කළේ වෛද්‍යවරුන් හා සමාජ විද්‍යාඥයන් මුල් කර ගෙනයි.

යහපත් සෞඛ්‍යය යනු ලෙඩ වූ විට බෙහෙත් දීම නොව, හැකි තරම් ලෙඩ රෝග වළක්වා ගැනීමයි. ලීගේ දැක්ම වූයේ සෞඛ්‍ය අධ්‍යාපනයට බොහෝ සම්පත් ලබා දී එය රටේ මාධ්‍ය හරහා සූක්ෂ්ම ලෙසින් කිරීමයි. මේ කැම්පේන් හරහා බෝවන රෝග (AIDS,ඩෙංගු) වළක්වා ගැනීම මෙන්ම බෝ නොවන හෘද රෝග, දියවැඩියාව, මානසික රෝග ආදිය ගැනද වෛද්‍ය විද්‍යාත්මක දැනුම ලබා දුන්නා. කිසිදු රෝග ලක්ෂණයක් නැතත් වාර්ෂිකව සෞඛ්‍ය පරීක්ෂණ (annual health check-ups) කර ගන්න යයි ජනතාව දිරිමත් කෙරුණා.

1970 දශකයේ ක්ෂය රෝගය, කොළරාව ආදී බෝවන රෝග එරට තවමත් හමු වුණා. ඒවා පැතිරීම වැළැක්වීමට නිතර අත් සබන් ගා සේදීමට ද ජනතාව උනන්දු කෙරුණා. දුම්බීමට හා මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතයට එරෙහිව 1980 ගණන්වල පටන් ගත් කැම්පේන් අද දක්වා කර ගෙන යනවා.

Singapore: A City of Campaigns

එයට අමතරව මවුකිරි දීමේ අගය, සමබර ආහාරවේලක ගුණය, මාර්ග නීති පිළිපැදීමේ වටිනාකම, පොදු ප‍්‍රවාහන සේවා භාවිතයේ අගය ආදියද තවත් කැම්පේන්වල තේමා වූවා.

1980 හා 1990 දශක වන විට වඩාත් ඉසුරුබර රටක් බවට පත්ව සිටි සිංගප්පූරුව සම්පත් හා බලශක්ති සකසුරුවම්කම, මිනිසුන් අතර ආචාරශීලී බව, වයස 60ට වැඩිමහලූ අයට සැලකීමේ වැදගත්කම ආදී තේමා යටතේ ප‍්‍රබල කැම්පේන් දියත් කළා. එයට සමාන්තරව ජාතික ඵලදායීතාව දියුණුකිරීමේ වැඩ පිළිවෙලක් හා කැඩුණු ඉංග‍්‍රීසි වෙනුවට හොඳ නිවැරදි ඉංග‍්‍රීසි කතා කිරීම දිරිමත් කිරීමත් ඇරඹුනා.

Singapore National Courtesy Campaign posters: 1979 - 2000 Images courtesy - http://remembersingapore.org/2013/01/18/singapore-campaigns-of-the-past/
Singapore National Courtesy Campaign posters: 1979 – 2000
Images courtesy – http://remembersingapore.org/2013/01/18/singapore-campaigns-of-the-past/

මේ ආදායම් ඉහළ යාමත් සමග ජනයා එකිනෙකාට විනීතව කතාබහ කිරීම අඩු වන බව දුටු සිංගප්පූරු රජය 1979දී දිගු කාලීන දැනුවත් කිරීමක් ඇරඹුවා. ආත්මාර්ථකාමී නොවී අන් අයගේ යහපත හා සුවදුක් ගැන සංවේදී වීමටත්, පොදු ස්ථානවල විනීතව හා ආචාරශීලීව හැසිරීමටත් ජනයා උනන්දු කළා.

මුලින් මේ ව්‍යාපාරය ඇරඹුවේ එරටට මිලියන ගණනින් එන සංචාරකයන්ට ආචාරශීලී හා උදව් සහගත වීමට කියායි. එහෙත් ලීගෙ යෝජනාවකට අනුව එය එරට ජනයා එකිනෙකට සම්බන්ධ වන චර්යා සඳහාත් ව්‍යාප්ත කරනු ලැබුවා. National Courtesy Campaign of Singapore

ජාතික ආචාරශීලීබව ප‍්‍රවර්ධනය කිරීමේදී ‘කරුණාකර’ හා ‘ස්තූතියි’ වැනි මූලික යෙදුම් භාවිතයේ සිට විනෝදාස්වාදය ලැබීම, මහමග යාම හා විනෝද චාරිකා යාම ආදිය අන් අයට කරදරයක් නොවන ලෙස කෙසේ කළ හැකිද යන්න පෙන්වා දෙනු ලැබුවා.

ජනතාවට බණ කියනු වෙනුවට රසවත්, ආකර්ශනීය ලෙස පණිඩුඩ සකසා පුවත්පත්, රේඩියෝ, ටෙලිවිෂන්, දැන්වීම් පුවරු හා සංස්කෘතික සංදර්ශන ආදිය හරහා ඒවා බෙදාහැරියා. බොහෝ කැම්පේන්වලට කාටුන් චරිත, ඉෂ්ට ලංඡන (Mascot) හා හාස්‍ය රසය කාටුන් යොදා ගත්තා. සමහර විට දක්ෂ පොප්, රැප් හෝ වෙනත් සංගීත කණ්ඩායම් තේමා ගීත නිර්මාණය කළා.

Singa
Singa

උදාහණයකට ආචාරශීලීබව පිළිබඳ කැම්පේන් සුරතලා ලෙස සිංගා නම් සිංහයෙක් නිර්මාණය කළා. වසර 30ක් පුරා සිංගා එරට ජන ජීවිතයේ සුපුරුදු අංගයක් වුණා. 1990 දශකයේ ඉන්ටනෙට් භාවිතය පැතිර ගිය පසු මේ කැම්පේන් වෙබ් අඩවි හා ජංගම දුරකථන හරහා ද සමාජගත වුණා.

ජනයා වැඩිදෙනකු කාර්යාලීය ජීවන රටාවකට හුරු වන විට ව්‍යායාම කිරීමේ අවශ්‍යතාව කියා දෙන්නට තවත් කැම්පේන් එකක් දියත් කළා. දිනකට පැය බාලයක්වත් යම් සක‍්‍රීය ව්‍යායාමයක් ගැනීම කොතරම් වැදගත්ද යන්න ඒ හරහා අවධාරණය කෙරුණා. මේ ව්‍යායාම රිද්මානුකූල හා විනෝදජනක ලෙසින් කිරීමට සංගීතමය වීඩියෝ හා වෙනත් උපදේශක මාධ්‍ය රටපුරා බෙදා හරිනු ලැබුවා.

ලීට ඕනෑ වුණේ තුන්වන ලෝකයේ රටක් සේ නිදහස ලැබූ සිය කුඩා රාජ්‍යය පරම්පරාවක් තුළ පළමුවන ලෝකයේ රටක් බවට පත් කරන්න. එහිදී භෞතික යටිතල පහසුකම් තැනීම හා ඒක පුද්ගල ආදායම වැඩිකිරීමට අමතරව සමාජ ඒකාග‍්‍රතාවය, ජාතික අනන්‍යතාව හා රටවැසියන්ගේ අභිමානය ගැනද ඔහු ලොකු අවධානයක් යොමු කළා. ලෝකයේ කිසිදු රටකට නොදෙවැනි රෝහල්, විද්‍යා පර්යේෂණාගාර හා සරසවි එරට බිහි කිරීමට නොමසුරුව රජයේ මුදල් ආයෝජනය කළා.

සංස්කෘතික වශයෙන් කලා, සාහිත්‍ය හා අනෙකුත් නිර්මාණශීලී ප‍්‍රවාහයන්ට ආධාර කළත් රජය ඒ ක්ෂේත‍්‍රවලට අනවශ්‍ය ලෙස අරක් ගත්තේ නැහැ. (නමුත් මාධ්‍ය නිදහස හා ප‍්‍රකාශන නිදහස ගැන නම් දැඩි සීමා පැන වූවා.) චීන, මැලේ හා ඉන්දියානු සම්භව්‍ය ඇති එරට වැසියන් අතර ජාතිවාදය මතු වන්නට ඉඩ දුන්නේ නැහැ. ආගම පෞද්ගලික ක‍්‍රියාවක් ලෙස කිරීමට නිදහස තබා රාජ්‍ය පාලනයට කිසි ආගමක් සම්බන්ධ කර නොගැනීමට ලී දුරදර්ශීව ක‍්‍රියා කළා.

Disneyland with the Death Penalty, by William Gibson

සමහර විවේචකයන් සිංගප්පූරුව සිය ජනතාවට ඕනෑවට වඩා කළ-නොකළ යුතු දේ කියන, හැම දේටම ඇඟිලි ගසන රාජ්‍යයක් කියා හෙළා දකිනවා. එහෙත් මා හමු වී ඇති බොහෝ උගත් සිංගප්පූරු ජාතිකයන් පවා මේ කැම්පේන්වල ප‍්‍රතිඵල අගය කරනවා.

මෙතරම් කෙටි කලෙකින් දියුණු රටක් බවට පත් වූයේ හුදෙක් කොන්ක‍්‍රීට් හා වානේ පිහිටෙන් නොව දුරදක්නා නුවණින් හා නොසැලෙන අධිෂ්ඨානයෙන් එරට මිනිසුන් දියුණු කිරීමයි.

ලී ක්වාන් යූ ඉතිරි කර ගිය ලොකුම දායාදය එයයි!

Speak Mandarin Campaign posters used by Singapore since 1979  - Images courtesy  Remember Singapore website
Speak Mandarin Campaign posters used by Singapore since 1979 – Images courtesy
Remember Singapore website

 

සිවුමංසල කොලූගැටයා #192: “විද්‍යාඥයන් දේශපාලන ක‍්‍රියාදාමයේ කොටස්කරුවන් විය යුතුයි” – අබ්දුස් සලාම්

Twenty-five years ago, I interviewed the first national of Pakistan – as well as the first muslim — to win a Nobel Prize: theoretical physicist Dr Abdus Salam (1926 – 1996).

Salam was one of the most influential theoretical physicists of the 20th century. He shared the Nobel Prize in Physics in 1979 with two American physicists, Sheldon Lee Glashow and Steven Weinberg.

In last week’s Ravaya column (in Sinhala), I profiled the accomplished South Asian who probed further from where Albert Einstein left off, and is called Einstein of the developing world. This week, I render into Sinhala segments of the two interviews I did with him – first in 1989 when he visited Sri Lanka, and again in 1990 when I visited him at the International Center for Theoretical Physics, ICTP.

Dr Abdus Salam (1926 – 1996)
Dr Abdus Salam (1926 – 1996)

නොබෙල් ත්‍යාගය මුදල් අතින් ලෝකයේ ලොකුම ත්‍යාගය නොවෙයි. එයට වඩා වැඩි මුදලක් දෙන විද්‍යා, කලා හා සාමයික ත්‍යාග තිබෙනවා. එහෙත් සමාජ පිළිගැනීම හා මාධ්‍ය උනන්දුව සළකා බැලූ විට නම් උසස්ම ත්‍යාග වන්නේ නොබෙල් ත්‍යාගයි.

නොබෙල් ත්‍යාගලාභීන් ලෝකපූජිත වනවා. බොහෝ ත්‍යාගලාභීන් එය තමන්ගේ පර්යේෂණ, නිර්මාණ හෝ සමාජ අරගලයන් සඳහා ප‍්‍රබල උපකාරයක් බවට පත් කර ගන්නවා.

නොබෙල් ත්‍යාගලාභියකු මට මුල් වරට හමු වූයේ 1989දී. ඒ වන විට 23 වන වියේ සිටි, අඩු අත්දැකීම් තිබූ මා බලාපොරොත්තු වූයේ බෙහෙවින් ගරු ගාම්භීර චරිතයක්. එහෙත් සැබැවින්ම මට මුණ ගැසුණේ චින්තනය අතින් ගාම්භීර හා උදාර වුවත් චරිත ගතියෙන් ඉතා මිත‍්‍රශීලි හා නිහතමානි කෙනෙක්.

ඔහු තමයි ආචාර්ය අබ්දුස් සලාම් (Dr Abdus Salam, 1926-1996). පාකිස්ථානයේ මුල්ම (හා මෑතක් වනතුරු එකම) නොබෙල් ත්‍යාගලාභියා. 1979 භෞතික විද්‍යා ත්‍යාගයේ සමලාභියා. දියුණුවන ලෝකයේම අයින්ස්ටයින් ලෙස හඳුන්වනු ලැබූ විශිෂ්ඨ භෞතික විද්‍යාඥයා.

ඔහුගේ චරිත කථාව පසුගිය කොලමින් මා සැකෙවින් විස්තර කළා. ඔහු ශ‍්‍රී ලංකාවට ආවේ 1989 මැදදී. ඔහුගේ සමීප මිතුරකු වූ මහාචාර්ය සිරිල් පොන්නම්පෙරුමගේ ඇරැයුමින්. මහනුවර මූලික අධ්‍යයන ආයතනයේත්, කොළඹදීත් ප‍්‍රසිද්ධ දේශන කිරීමට අමතරව ඔහු අපේ විද්වතුන් හා ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදකයන් මුණ ගැසී සාකච්ඡා කළා.

මේ රැස්වීම් අතරතුර ඔහු පැය බාගයක පමණ සම්මුඛ සාකච්ඡාවක් මට ලබා දුන්නා. අප කථා කළේ භෞතික විද්‍යාව ගැන නොවෙයි. (එදත් අදත් ඔහුගේ විෂයය මට ග‍්‍රහණය කර ගන්නට අමාරුයි.) විද්‍යාව හා තාක්‍ෂණය ඔහුගේ හා අපේ රට වැනි රටවල සංවර්ධනයට හරවත් හා තිරසාර ලෙසින් කෙසේ යොදා ගත හැකිද යන්න ගැනයි. ඇත්තටම එය භෞතික විද්‍යාව තරම්ම ඔහුට සමීප මාතෘකාවක්.

එදා මෙදා තුර මට හමු වී ඇති බොහෝ විද්‍යාඥයන්ට වඩා විවෘතව හා විචාරශීලීව විද්‍යාව හා තාක්‍ෂණයේ සමාජයීය බලපෑම්, වගකීම් හා සීමාවන් ගැන සලාම් කථා කළා. අප මේ සංවාදය කළ අවධියේ දියුණු වන රටවල් සිටියේ අදටත් වඩා බොහෝ දුගී බවින් මිරිකී හා පසුගාමීවයි. රටේ ජනතාවට ආහාර, වාසස්ථාන, සෞඛ්‍ය පහසුකම්, අධ්‍යාපනය වැනි අවශ්‍යතා සම්පාදනය කිරීමටවත් ඇති තරම් මුදල් නොමැති පසුබිමක විද්‍යා පර්යේෂණ හා ආයතන සඳහා වැඩිපුර මුදල් වෙන් කරන්නේ කෙසේදැයි යන තර්කය ප‍්‍රබලව මතු වුණා.

සලාම් මෙය විග‍්‍රහ කළේ ක‍්‍රමීය විශ්ලේෂණයකින් හා දිගු කාලීන දැක්මකින්. දියුණු රටවල් හා නොදියුණු රටවල් අතර ප‍්‍රධානතම වෙනස නම් දියුණු රටවල් විද්‍යා හා තාක්‍ෂණය ආර්ථික සංවර්ධනයට යොදා ගැනීම බව ඔහු සංඛ්‍යාලේඛන සහිතව පෙන්වා දුන්නා.

ගෙවී ගිය වසර 25 තුළ සමාජ ආර්ථික යථාර්ථය බෙහෙවින් වෙනස් වී ඇතත් අපේ සංවාදයේ කොටස් තවමත් අදාල යයි මා සිතනවා. ඒ නිසා උධෘත කිහිපයක් මෙන්න.

Abdus Salam (left) with Chinese Prime Minister Chou En Lai in 1972
Abdus Salam (left) with Chinese Prime Minister Chou En Lai in 1972

නාලක: දියුණුවන රටවලට ඉක්මනින් විසඳා ගත යුතු අවශ්යතා හා ගැටළු තිබෙනවා. විද්යවේ රතිඵල එන්නේ කාලයාගේ ඇවෑමෙන්. ඉතින් විද්යාවෙන් සංවර්ධන රශ්න විසඳන්නේ කෙලෙසද?

සලාම්: රටක් සංවර්ධන සැළසුම් හදන විට කෙටි කාලීන මෙන්ම දිගු කාලීනවත් සිතිය යුතුයි. අඩුතරමින් වසර 20-25ක් පමණ ඉදිරි දැක්මක් අවශ්‍යයි. දකුණු කොරියාව, ඉරානය, වෙනසියුලාව වැනි රටවල් කිහිපයක් විද්‍යාව හා තාක්‍ෂණය හරහා ආර්ථික සංවර්ධනය තියුණු කර ගැනීමේ ක‍්‍රමෝපායයන් හඳුනාගෙන ඒ සඳහා මහජන මුදල් වැඩියෙන් යොදන්නට පටන් ගෙන තිබෙනවා. විද්‍යාවන් අතරින් තේරීමක් කිරීමත් වැදගත්. ජාතික ධනය ඉපදවිය හැකි භූ විද්‍යාව හා භෞතික විද්‍යාවන්, රටේ ජීවන තත්ත්වය ඉහළ නැංවිය හැකි වෛද්‍ය විද්‍යා හා අණුක ජිව විද්‍යාවන් (molecular biology) සඳහා මුල් තැන දිය යුතු යයි මා සිතනවා.

බොහෝ රටවල සංවර්ධන හා ආර්ථික රතිපත්ති සම්පාදනයට විද්යාඥයන් සම්බන්ධ නැහැ. ඔවුන් කෙසේ දායක විය යුතුද?

රටක දැවෙන සමාජ, ආර්ථික ප‍්‍රශ්න විසඳීමේදී තමන්ට වැදගත් කාර්යභාරයක් තිබෙන බව බොහෝ විද්‍යාඥයන් තවමත් වටහා ගෙන නැහැ. එසේම ඔවුන් දේශපාලන ක‍්‍රියාදාමයෙන් දුරස්ථව සිටිනවා. මා සිතන්නේ මෙය වෙනස් විය යුතු බවයි. තම වෘත්තීය ගරුත්වය රැක ගන්නා අතර විද්‍යාඥයෝ රට කරවන දේශපාලකයන් සමග නිරතුරු සංවාද කළ යුතුයි. පර්යේෂණවලට යොදවන මහජන මුදල්වලින් කෙටි හෝ දිගු කාලීන ප‍්‍රතිලාභ ලැබෙන බව හා ලැබෙන සැටි පෙන්වා දිය යුතුයි.

කියන්නේ අද කාලේ හොඳ පර්යේෂණ කොට ඒවා පිළිගත් විද්වත් සඟරාවල පළ කිරීම පමණක් මදි?

කොහෙත්ම සෑහෙන්නේ නැහැ. තමන්ගේ හොඳ පර්යේෂණවල ප‍්‍රතිඵල අපතේ නොයාමට නම් විද්‍යාඥයෝ ජාතික ප‍්‍රතිපත්ති හා පොදු උන්නතිය පිළිබඳ කතිකාවක යෙදිය යුතුයි. එසේම විද්‍යාවේ අහිතකර බලපෑම් ගැන අවංකව තක්සේරුවකට සූදානම් විය යුතුයි.

නවීන විද්යාව හා තාක්ෂණය අද ලෝකයේ බොහෝ රශ්නවලට දායක වී ඇතැයි කෙරෙන චෝදනාව එතකොට සනාථ වනවා නේද?

චෝදනා එල්ල කිරීමක් හෝ බාර ගැනීමක් හෝ ගැන නොවෙයි මා කථා කරන්නේ. අප කවුරුත් අපේ වෘත්තීමය ක‍්‍රියාවල වගකීමට මුහුණ දිය යුතුයි. බොහෝ විට තනි විද්‍යාඥයකු ගේ තනි පර්යේෂණයක දිගු කාලීන ප‍්‍රතිඵල කෙසේ ඇතිවේදැයි එක්වරම කියන්නට අමාරුයි. පෙනිසිලින් ප‍්‍රතිජීවකය සොයාගත් විද්‍යාඥයා ඒ නිසා ජීවිත රැසක් බේරා ගන්නට දායක වුණා. එහෙත් කලක් යන විට මේ හරහා ජනගහන වර්ධනය වඩාත් සීඝ‍්‍ර වුණා. එයට ප‍්‍රතිජීවක සොයා ගත් විද්‍යාඥයන්ට සෘජුව දොසක් කිව නොහැකියි.

එහෙත් විද්‍යාවේ භාවිතයන් නිසා මතුවන පසු කාලීන ප‍්‍රතිඵල ගැන විද්‍යා ප‍්‍රජාව ලෙස අප සාමුහිකව වගකීමක් දරනවා. පරමාණුවේ ස්වභාවය සොයා ගෙන කළ මූලික භෞතික විද්‍යා පර්යේෂණ නිසා ලෝකයේ හා විශ්වයේ ස්වභාවය ගැන අප බොහෝ දේ දැන ගත්තා. එහෙත් ඒ දැනුම නිසාම භයානක න්‍යාෂ්ටික අවි ද බිහි වුණා. න්‍යෂ්ටික අවි සමග ජීවත්වීමට අද ලෝකයට සිදුව තිබෙනවා.

සංවර්ධනය අර්ථ දැක්වීම පිළිබඳ පොදු එකඟතාවයක් නැහැ. දළ ජාතික නිෂ්පාදිතය (GNP) වැඩි කිරීම පමණක් සංවර්ධනය කියන්නේ?

මෙය විශාල සංවාදයක්. මේ සංවාදයේ මෑතක් වන තුරු ප‍්‍රබලව මතු වූයේ ආර්ථික විද්‍යාඥයන්ගේ මතවාද පමණයි. 20 වන සියවසේ බොහෝ රටවල සංවර්ධන ප‍්‍රතිපත්ති සකස් කොට ඇත්තේ වැඩිපුරම ආර්ථික විද්‍යාඥයන්ට උවමනා හැටියටයි. මේ නිසා විසමතා රැසක් මතුව තිබෙනවා. මේවා වෙනස් කිරීමට නම් සෙසු විද්‍යාඥයෝ සංවර්ධන සංවාදවල පිවිස නිරතුරුව දේශපාලන ක‍්‍රියාදාමයේ කොටස්කරුවන් විය යුතුයි.

මගේ සහෝදර විද්‍යාඥයන් බොහෝ දෙනකු තම රටේ දළ ජාතික නිෂ්පාදන සංඛ්‍යා ලේඛනවත් දන්නේ නැහැ. ඔවුන් සිතන්නේ මේවා ඔවුන්ගේ වෘත්තීයට අදාල නැත කියායි. මේ ආකල්පය නිසා විද්‍යාඥයන් ස්වයං පිටුවහල්වීමක් කර ගෙන තිබෙනවා.

තමන්ට සමාජයේ තීරක මට්ටමේ බලපෑමක් කළ නොහැකි යයි මැසිවිලි නගන විද්‍යාඥයෝ තමන් කෙතරම් රටේ ජාතික සංවාදවලට සම්බන්ධ වී ඇත්දැයි මොහොතක් මෙනෙහි කළ යුතුයි.

ආර්ථික විද්යාඥයෝ නම් ඇති තරම් දේශපාලන තන්තරයට සමීපයි නේද?

ඒ අය තමයි ලොකුම ප‍්‍රශ්නය! ආර්ථික විද්‍යාඥයෝ දේශපාලකයන්ට නිතර කියන්නේ භෞතික විද්‍යා, ජීව විද්‍යා වැනි ක්‍ෂෙත‍්‍රවල පර්යේෂකයන් රටට විදයම් අධික කරන, එහෙත් එයට සමානුපාතික ප‍්‍රතිලාභ ගෙන නොදෙන පිරිසක් බවයි. එසේම අප වැනි විද්‍යාඥයෝ රටේ ප‍්‍රශ්නවලට විසඳුම් සොයනු වෙනුවට හුදෙක් දැනුමේ ප‍්‍රවර්ධනය සඳහා පමණක් පර්යේෂණ කරන බවයි.

ආර්ථික විද්යාඥයන්ගේ මේ පටු දැක්ම වෙනස් කළ හැකිද?

එසේ කරන්නනට මට ලොකු ඕනෑකමක් තිබෙනවා. එයට ඔවුන් සමග අප නිතර සංවාද කළ යුතුයි. දේශපාලන ක‍්‍රියාදාමය ගැන සෙසු විද්‍යාඥයන්ට වඩා හොඳ අවබෝධයක් ආර්ථික විද්‍යාඥයන්ට තිබෙනවා. එයින් අන් විද්‍යාඥයන් ආදර්ශ ගත යුතුයි. පැත්තකට වී අපේ පාඩුවේ පර්යේෂණ කළාට පමණක් මදි.

රටේ දේශපාලන, සමාජයීය හා සංස්කෘතික ප‍්‍රශ්නවලදී පුරවැසියන් හා විද්වතුන් ලෙස විද්‍යාඥයන් සම්බන්ධ විය යුතු යුතුයි. මා පකිස්ථානයේත්, තුන්වන ලෝකයේ අන් සැම රටකමත් විද්‍යාඥයන්ට කලක සිට දෙන අවවාදය මෙයයි.

එහෙත් විද්යාඥයෝ හා ඔවුන්ගේ විද්වත් සංගම් කියන්නේ දේශපාලකයන් තමන්ට සවන් නොදෙන බවයි. බීරි අලින්ට වීනා වාදනය කොට ඵලක් තිබේද?

එහෙම කියලා අත හරින්න බැහැ! විද්‍යාඥයන් වන අප මීට වඩා ව්‍යක්ත හා සූක්‍ෂම ලෙස අපේ විෂය ක්‍ෂෙත‍්‍රයන් සමාජගත කළ යුතුයි. ප‍්‍රතිප්තිත සම්පාදකයන්ට බණ දේශනා නොකර ඔවුන් මුහුණ දෙන දෛනික අභියෝග ද හඳුනා ගත යුතුයි. කළ හැකි හා කළ යුතු ඉතාම හොඳ පියවරට වහා ඉඩක් නැතිනම් ඊළඟට හොඳම පියවර කුමක්ද (second best policy options) ආදි වශයෙන් නම්‍යශීලී විය යුතුයි.

ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදනය හා ක‍්‍රියාත්මක කිරීම දියණුවන රටවල සැම විටම තර්කානුකූල හා සාක්‍ෂිමත පමණක් පදනම් වූවක් නොවෙයි. එය විකාරරූපී විය හැකියි. කෙටි කාලීන අරමුණු මත පදනම් විය හැකියි. එහෙත් ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී රාමුවක් ඇති රටවල ජාතික ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදනය දේශපාලකයන් ටික දෙනෙකුට පමණක් ඉතිරි කොට අපට මුළුගැන් වී සිටිය නොහැකියි. ටිකෙන් ටික හෝ විද්වතුන් වන අප එම සංවාදවලට ප‍්‍රවේශ වී ඒවා වඩාත් තර්කානුකූල හා තිරසාර මට්ටමට වෙනස් කළ යුතුයි. එසේ නැතිව පර්යේෂණවලට හෝ උසස් අධ්‍යාපනයට වැඩිපුර ප‍්‍රතිපාදන ඉල්ලා උද්ඝෝෂණ කිරීම පමණක් මදි. පර්යේෂණවලට ප‍්‍රතිපාදන වැඩි කිරීම ද අවශ්‍යයි.

එයට මුදල් ජාතික භාණ්ඩාගාරයේ නැත්නම්, ණය වී හෝ මුදල් සොයා ගත යුතුද?

ණය ගන්නවාට වඩා රටක තිබෙන මහජන මුදල් කෙසේ යොදනවා ද යන්නයි වැදගත්. ලෝකයේ ඉසුරුබර රටවල් සාමුහික ලෙසත්, දියුණුවන රටවල් සාමුහික ලෙසත් ගෙන මා ඔවුන්ගේ මහජන මුදල් ප‍්‍රතිපාදන බෙදා හරින සැටි ගැන අධ්‍යයනය කළා. පොදුවේ ගත් විට මේ දෙපිරිසම අධ්‍යාපනයට එක හා සමාන ප‍්‍රතිශතයක් වෙන් කරනවා. ආරක්‍ෂක කටයුතු හා හමුදා වියදම් සඳහා ද ගෝලීය උතුරු හා දකුණු ප‍්‍රතිපාදන ප‍්‍රතිශතයක් ලෙස සමීපයි.

එහෙත් සෞඛ්‍ය, විද්‍යා පර්යේෂණ වැනි ක්‍ෂෙත‍්‍රවලදී එසේ නැහැ. ගෝලීය උතුරේ රටවල් තම වැසියන්ගේ සෞඛ්‍ය සඳහා යොදන මුදල් ප‍්‍රතිශතයෙන් තුනෙක් එකයි දකුණේ රටවල් වෙන් කරන්නේ. විද්‍යා පර්යේෂණ සඳහා දකුණේ රටවල් සොච්චමක් වැය කරන විට උතුරේ රටවල් (හමුදාමය නොවන සිවිල් පර්යේෂණ සඳහා) එමෙන්ම හත් අට ගුණයක් වෙන් කරනවා.

අද ලෝකයේ ඇති නැති පරතරටය ඓතිහාසික සාධක තිබෙනවා. එහත් ඒවා තව දුරටත් ප‍්‍රබල වීමට මෙසේ විද්‍යාවට හා පර්යේෂණවලට දකුණේ රටවල නිසි තැනක් නොලැබීමත් දායක වන බව මගේ විග‍්‍රහයයි.

Nalaka Gunawardene's interview with Dr Abdus Salam, Asia Technology Oct 1989
Nalaka Gunawardene’s interview with Dr Abdus Salam, Asia Technology Oct 1989

සිවුමංසල කොලූගැටයා #186: පරපුරකට කියැවීම පුරුදු කළ ලේඛකයා – ඞීමන් ආනන්ද

This week in my Ravaya column (in Sinhala), I pay tribute to Lankan writer Deeman Ananda (1933-2007), who wrote over 1,000 books of crime fiction, detective fiction and other thrillers in Sinhala from 1960s well into the 1980s.

Deeman’s books provided light entertainment and were highly popular among a whole generation of young readers, many of who took to reading thanks to these books. Yet the Deeman was ridiculed and demonized by the literary mainstream while many parents, teachers and schools outright ‘banned’ these books. This, in turn, made them even more popular – kids who read these books secretively later ‘graduated’ on to other literary genres.

Besides writing 1,009 is in a quarter century, Deeman Ananda also wrote screenplay for four Sinhala movies, and scripted the second comic book in Sinhala, named Thisa, published in the mid 1960s. Despite all these contributions, he died under-rated and under-appreciated. Yet he remains a well-loved icon on Lankan popular culture – and I salute him as one who went upstream against cultural orthodoxy.

Three Deeman Ananda book covers - from over 1,000 crime thrillers he wrote in Sinhala
Three Deeman Ananda book covers – from over 1,000 crime thrillers he wrote in Sinhala

ඞීමන් ආනන්ද!

මේ නම අද කාලේ තරුණ පාඨකයන්ට එතරම් හුරු නැති වුවත් 1960, 1970 හා 1980 දශකවල හැදුණු වැඩුණු අප බොහෝ දෙනකු ඔහු හඳුනන්නේ දිගට හරහට ප‍්‍රබන්ධ කථා ලියූ ලේඛකයකු හැටියට. එහෙත් ඔහු තරම් තහංචි, ගැරහුම් හා කොන් කිරීම්වලට ලක් වූ තවත් සිංහල ලේඛකයකු ද නැති තරම්.

එකල බොහෝ තරුණ තරුණියන් ඔහුගේ මාරක කථා හා ත‍්‍රාසජනක කථා කියවූයේ හීන්සීරුවේ නැත්නම් හොර රහසේ. කිසි විටෙක අසභ්‍ය නොවූවත් වැඩිහිටි සමාජය විසින් ගර්හිත කොට “තහනම්” කර තිබූ මේ පොත්වලින් අපට සරල වින්දනයක් ලැබුණා. මෙරට ජනප‍්‍රිය සංස්කෘතියේ ප‍්‍රබල අගයක් ලෙස වසර 25ක් පමණ පැවතියේ ආනන්ද අතින් ලියැවුණු 1000ට අධික පොත් සංඛ්‍යාවක්. එහෙත් ඔහුගේ භූමිකාව තවමත් නිසි ඇගැයීමකට ලක් වී නැහැ.

Deeman Ananda (1933-2007). Most prolific writer of Sinhala fiction in Sri Lanka during 20th century
Deeman Ananda (1933-2007). Most prolific writer of Sinhala fiction in Sri Lanka during 20th century

බෝපෙ කනත්තගේ ඞීමන් ආනන්ද උපන්නේ 1933 මාර්තු 30 වනදා මාතර බණ්ඩාරවත්තේදී. වටගෙදර බෞද්ධ මිශ‍්‍ර පාසලෙන් හා ඉන් පසු කොළොන්නාවේ ආනන්ද විද්‍යාලයේ ඔහු ඉගෙනුම ලැබුවා. සිංහල, ඉංග‍්‍රීසි භාෂාවලට අමතරව ඔහු පසු කලෙක ස්වෝත්සාහයෙන් දෙමළ හා හින්දි භාෂා ද ප‍්‍රගුණ කළා.

කුඩා වියේ සිටම ලිවීමට මහත් ඕනෑකමක් දැක්වූ ඔහු සිංහල ජාතිය හා සිළුමිණ පුවත්පත්වලට ලිපි හා කවි රචනා කළා. පසුව රිදීතිරය නමින් සිනමා පුවත්පතකට සම්බන්ධ වී වැඩ කළා.

ඞීමන් ආනන්ද ගැන කරුණු සොයා යන විට මහත් උපකාර වූයේ කලක් ඔහු දැන සිටි මගේ ද ගුරුතුමකු වන විද්‍යා දේශක අසංග අබේසුන්දරයි (මානව විද්‍යා ප‍්‍රකාශනයේ කතුවරයා හා ප‍්‍රකාශකයා).

අබේසුන්දරයන් ඞීමන් ආනන්ද මුල් වරට හමු වූයේ 1978 වසරේ දිනෙකයි. කොළඹ සරසවියේ විද්‍යා පීඨයේ උපාධි අපේක්‍ෂකයකු ලෙස ඔහු එවකට මානව බිත්ති පුවත්පතට ලිපියක් ලියන්නට ආනන්ද සොයා ගෙන වැල්ලම්පිටියට ගියා. මේ තරුණයා සමග මහත් උද්‍යොගයෙන් කථා බස් කළ ආනන්ද, කල් පවතින මිතුදමක් ඇති කර ගත්තා.

අබේසුන්දර ලියූ ලිපියට ඔහු දුන් හෙඩිම වූයේ ‘මා අත වරද නැත’ යන්නයි. ලේඛන කලාවට පිවිසි මුල් කාලයේ මහත් වෙර දරා ඞීමන් ආනන්ද ‘අපරාධය හා දඬුවම’ කෘතිය සිංහලට පරිවර්තනය කොට තිබෙනවා. එහි පිටපත රැගෙන ප‍්‍රකාශකයන් ගණනාවක් ළඟට ගියත් නමක් නොතිබුණු මේ නවක ලේඛකයාගේ කෘතිය ඔවුන් භාර ගත්තේ නැහැ. මෙයින් කම්පාවට පත් ආනන්ද එම පිටපතට ගිනි තබා පුළුස්සා දැමුවා.

ඉච්ඡාභංගත්වයෙන් සිටින ඔහුට මරදානේ පංචිකාවත්ත පාරේ තිබූ ලිංගම් පොත්හල හිමි එම්. එස්. ලිංගම් මුදලාලි ඔවදනක් දුන්නා. ‘‘සිගරට්, සුරුට්ටු වගේ (ඉක්මනට) විකිණෙන පොත් ලියන්න!’’

සරල වින්දනය ලබා දෙන අඩු මිළැති පොත් ලිවීම ආනන්ද ඇරඹුවේ ඒ අනුවයි. සම්භාව්‍ය සාහිත්‍ය කෘතියක පරිවර්තනය පළ කරවා ගත නොහැකි වුවත් ඔහු ලියූ මාරක කථා පාඨකයන් හමුවට ගෙන යන්නට නම් ප‍්‍රකාශකයන් උද්‍යොගයෙන් ඉදිරිපත් වුණා.

ආනන්ද මුලින්ම ලියූ මාරක කථා පොත ‘ගංතෙර හොල්මන’. පාළු තැනෙක සිට නොකියවන්න යැයි පොතේ දෙවැනි පිටුවේ අවවාදයක් ද මුද්‍රණය කළා. පිටු 112ක මේ සරල නවකථාව ඉක්මනින් පාඨක ජනාදරයට ලක්වුණා.

1960 දශකයෙන් පටන් ගත් මේ ව්‍යායාමය 1970 දශකය පුරාත් 1980 දශකයේ කොටසක් දක්වාත් ඔහු කර ගෙන ගියා. මේ කාලය තුළ ඔහු පොත් දහසකට වඩා ලියා තිබෙනවා. මෙය මෙරට ප‍්‍රකාශන ක්‍ෂෙත‍්‍රයේ වාර්තාවක්.

මුල් කාලයේ රුපියලට දෙකට පිටපතක් මිළ කෙරුණු මේ පොත්, පොත්හලවලට අමතරව පදික වේදිකාවේ හා පත්තර ලෑලිවල ද අලෙවි වුණා. කොළඹ ආනන්ද විද්‍යාලයේ පාසල් සිසුවකු ලෙස මරදාන දුම්රියපොළ අසලින් මේ පොත් මිළට ගන්නවා අබේසුන්දරට තවමත් මතකයි. වැඩ නිමා වී නිවෙස් බලා යන බොහෝ දෙනා ඒ දිනවල මේ පොත් මිලට ගෙන ගමනේදීම කියැවූ බව ඔහු කියනවා.

‘‘රේස් කොලේ කියමින් සිටි වැඩ කරන ජනතාවට පොත් කියැවීම පුරුදු කළේ මමයි!’’ ඞීමන් ආනන්ද 1978 සම්මුඛ සාකච්ඡාවේදී පැවසුවා. ‘‘අද සිටින සමහර ප‍්‍රවීණ උගතුන් මුලින් මගේ පොත් කියවා ගැටවර අවධියේ එතැනින් වෙනත් පොත්පත්වලට යොමු වූ අයයි. ඔවුන් ප‍්‍රසිද්ධියේ කීවත් නොකීවත් එය මා දන්නවා.’’

ආනන්ද අනුකාරක කෘති නිර්මාණය කළ බව සැබෑවක්. ඔහු හොලිවුඞ් ත‍්‍රාසජනක චිත‍්‍රපටවල පිටපත් ආභාෂයෙන් දේශීය ඌරුවට මාරක කථා රචනා කළා. බොලිවුඞ් හින්දි චිත‍්‍රපට ඇසුරු කරගෙන පේ‍්‍රම කථා ගණනාවක් ද ලිව්වා. මීට අමතරව බටහිර රටවල ජනප‍්‍රිය සංස්කෘතියේ චරිත වූ ඩ‍්‍රැකියුලා ආදිය දේශීය පාඨකයන්ට හඳුන්වා දුන්නා.

එහෙත් ඔහුගේ කෘතීන් කිහිපයක් හැරෙන්නට අනෙක් බහුතරය පරිවර්තන නොවෙයි. දේශීය චාරිත‍්‍ර, ස්ථාන හා සිදුවීම් හමුවන ප‍්‍රතිනිර්මාණ ලෙස හැඳින්විය හැකියි.

ඔහු රාත‍්‍රීයේ ඉංග‍්‍රීසි චිත‍්‍රපට නරඹා පසු දින ඒ ආශ‍්‍රයෙන් නවකථා ලියූ බවට නැගුණු චෝදනා ඔහු ප‍්‍රතික්‍ෂෙප කළා. බටහිර චිත‍්‍රපට ඇසුරෙන් ලියැවුණු නවකථා තිබෙන බවත්, තමන් කථා සාරයන් සඳහා ගුරු කොට ගත්තේ ඒවා බවත් ඔහු කීවා.

Sergeant Weerakoon: Cover of Deeman Ananda detection novel in Sinhala
Sergeant Weerakoon: Cover of Deeman Ananda detection novel in Sinhala

ඔහු තමාටම ආවේණික චරිත නිර්මාණය කළා. ඔහුගේ රහස් පරික්‍ෂකයා වූයේ ඩිකී වීරකෝන්. ඔහුගේ රහස් ඔත්තු නියෝජිත ජේම්ස් බණ්ඩා බැලූ බැල්මට ජාත්‍යන්තරව ප‍්‍රකට ජේම්ස් බොන්ඞ්ට සමාන වූවත් බණ්ඩා බටහිර (විශේෂයෙන් CIA) සැළසුම්වලට එරෙහිව කි‍්‍රයා කරමින් දේශීයත්වය මතු කරන්නෙක්. වාමාංශික නැඹුරුවක් තිබූ ආනන්ද 1960 දශකයේ ජන මනසේ ප‍්‍රකටව තිබූ CIA කුමන්ත‍්‍රණ තම කථාවලට ඈඳා ගන්නට ඇතැයි අබේසුන්දරයන් කියනවා.

මීට අමතරව ආනන්ද අද්භූත කථා රැසක් ද රචනා කළා. හොල්මන්, අවතාර, භූතයන් වටා ගෙතුණු මේ කථාවලින් සරල වින්දනයක් හා ත‍්‍රාසයක් ලබා දුන්නා මිසක (අද කාලේ ඇතැම් ඉරිදා පුවත්පත් මෙන්) කිසි විටෙක මේ කිසිවක් සත්‍ය යයි ප‍්‍රවෘත්ති වාර්තාකරණයට හෝ ජනතාවට ඒත්තු ගැන්වීමට හෝ ඔහු තැත් කළේ නැහැ.

ත‍්‍රාසජනක කථා පුවත් සොයමින් කොළඹ නගරයේ සැරිසැරූ ඞීමන් ආනන්ද බටහිර හා හින්දි චිත‍්‍රපටවලට අමතරව අලූත්කඬේ උසාවියේ නඩු අසනු බලා සිටීමෙන් ද ප‍්‍රබෝධක ආවේගයන් ලද බව කියැවෙනවා. කොල්වින් ආර් ද සිල්වා, ජී.ජී. පොන්නම්බලම් වැනි දක්‍ෂ අපරාධ නීතීඥයන් සම්බන්ධිත නඩුවලට ඔහු විශේෂ අවධානය යොමු කළා.

රහස්පරීක්‍ෂක කථා සාහිත්‍යයක් සිංහලෙන් නොතිබි යුගයක ඒ අඩුව යම් තරමකට හෝ ආනන්ද අතින් පිරවුණා. රහස්පරීක්‍ෂක කථා විශ්ව සාහිත්‍යයේ ප‍්‍රබල සාහිත්‍යාංගයක්. ඉංගී‍්‍රසී, ප‍්‍රංශ, ස්පාඤ්ඤ හා හින්දි වැනි භාෂාවල එහි හොඳ සම්ප‍්‍රදායන් තිබෙනවා. මෙරට මුල් යුගයේ ලේඛකයන් වූ පියදාස සිරිසේන හා ඩබ්ලියු. ඒ. සිල්වා වැනි අය ද රහස් පරීක්‍ෂක කථා රචනා කළා.

ඒ අයට සම කළ නොහැකි වුවත් ජනප‍්‍රිය සංස්කෘතියට මේ සංකල්ප රැගෙන ආ ලේඛකයා ආනන්දයි. රහස් පරීක්‍ෂක කථාවලින් ජනමනස දුෂණය කරන බවට සුචරිතවාදීන් දුන් විලාප කිසිවකින් ඔහු සැලූණේ නැහැ. නීති තර්ක, සියුම් ගවේෂණ හා තීක්‍ෂණ බුද්ධිය ආදිය මත පදනම් වූ මේ කථා නිසා පාඨක මනස පුළුල් වන බව ඔහු විශ්වාස කළා.

ආනන්දගේ සරල ත‍්‍රාසජනක නවකථා බොහොමයක එකම බටහිර ශෛලියේ චිත‍්‍රවලින් පිටකවර නිර්මාණය කර තිබුණා. ඒ සියල්ල ඇන්දේ ගම්පහ ‘අබේසිංහ’ නම් ශිල්පියායි. මේ සුසංයෝගය ද පොත්වල ජනප‍්‍රියත්වයට ද දායක වුණා.

ඞීමන් ආනන්ද ශෛලියට සමාන මගක ගිය සමකාලීන ලේඛකයන් කිහිප දෙනකු සිටි බවත් ඒ පොත්පත් කියවමින් හැදුණු අබේසුන්දරට මතකයි. මෙසේ රහස් පරික්‍ෂක හෝ මාරක කථා ලියූ අය අතර වැලිහිඳ මුනිරත්න, සිරිසේන මාඉටිපේ, නාරාහේන්පිට චන්‍ද්‍රසේන, චන්‍ද්‍රසේන ද සිල්වා සහ නිමල් සේනානායක යන නම් ඔහු සිහිපත් කරනවා.

‘‘කෙලෙයිමගල් නම් මුද්‍රණාලය සත 75 පොත් ජනප‍්‍රිය කළා. ඉදිරිපස හා පිටුපස කවරවලට වෙනස් ඡුායාරූප යොදා කවර දෙකක් ලෙස සකසා ඔවුන් නිකුත් කළ කුඩා පොත් සාක්කුවේ දමා ගෙන යා හැකි ප‍්‍රමාණයට තිබුණා’’ යයි ඔහු කියනවා.

තමන් ‘මාරක කථා චක‍්‍රවර්ති’ ලෙස මාධ්‍ය මගින් හඳුන්වනවාට ඔහු එතරම් කැමති වී නැහැ. ‘‘ඔය නාමය මම සළකන්නේ සමච්චලයක් කියලා. ඒවා කලාකරුවෝ දෙකේ කොළයට දමන කථා’’ ඔහු වරක් සාකච්ඡුාවකදී පැවසුවා.

එසේම ප‍්‍රබුද්ධ යයි හඳුන්වා ගත් සාහිත්‍යකරුවන් හා විචාරකයක් එල්ල කළ, අපහාස හා කොන් කිරීම් ඔහු තැකුවේ නැහැ. තමා පොත් ලියුවේ විචාරකයන්ට නොව සාමාන්‍ය ජනතාවට බවත්, ජන හද ගැස්මට තමා බෙහෙවින් සමීප වී අහිංසක වින්දනයක් ලබා දුන් බවත්, ආනන්ද විශ්වාස කළා.

ඞීමන් ආනන්දගේ සහ එවැනි වෙනත් ලේඛකයන්ගේ පොත් ගැන දෙමවුපියන්, ගුරුවරුන් හා සම්භාව්‍ය යයි සැළකෙන සාහිත්‍යයට සම්බන්ධ උදවිය බැලූවේ අවඥාවෙන්. බොහෝ පාසල්වල මේ පොත් ගෙන ඒම තහනම් කොට තිබුණා. සිසු සිසුවියන් ඒවා කියවූයේ සඟවා ගෙනයි.

ආනන්දගේ පොත්වල ප‍්‍රචණ්ඩ ක‍්‍රියා නිතර හමු වූ බව ඇත්තයි. එහෙත් ලිංගික වශයෙන් අසභ්‍ය කිසිවක් එහි තිබුණේ නැහැ. බටහිර ත‍්‍රාසජනක චිත‍්‍රපට කථාවල තිබූ කථා සාරය අඩුවක් නැතිව ඔහු පොත්වලට හසු කර ගත්තා.

මේ ගැන අබේසුන්දරගේ විග‍්‍රහය: ‘‘ඞීමන් ආනන්දගේ සරල කෘතීන් තුළින් පොත් කියැවීම ඇරැඹූ අප බොහෝ දෙනා පසුකාලීනව වඩාත්ම ගැඹුරු හා සම්භාව්‍ය පොත් වෙතට යොමු වුණා. ආරම්භයක් ලෙස එය වැදගත්. එසේම රටේ පහළම ජන ස්ථාරයන් තමයි ඔහු ස්පර්ශ කළේ. අද යොවුන් සාහිත්‍යය යම් තාක් දුරට මේ හිදැස පිරැවූවත් ඞීමන් ආනන්ද කෙනකු නොසිටීම අඩුවක්.’’

කොළඹ සරසවියේ සිංහල මහාචාර්ය සරත් විජේසූරිය මට මතක් කළේ කලක් ඩබ්ලියු. ඒ. සිල්වා සූරීන්ගේ ලේඛනවලට ද ‘ජනප‍්‍රිය’ චෝදනාව එල්ලවූ බවයි. පාඨක මනස ඇද බැඳ තබා ගන්නට කථා ලිවීමේ හපනකු වූ සිල්වාගේ කෙටිකථා හා නවකථා ද සමහර විචාරකයන්ගේ දෝෂදර්ශනයට ලක් වුණා.

ප‍්‍රකාශක දයාවංශ ජයකොඩිගේ මහතකයේ හැටියට ඞීමන් ආනන්ද පොත් තහනම 1960 දශකයේ ඔහු උගත් කොළඹ ආනන්ද විදුහලේ තදින්ම ක‍්‍රියාත්මක වුණා. එකල එහි ගුරුවරයකු වූ මගේ පියා ද මේ පොත් සිසුන් ළඟ තිබී හසු වී ‘රාජසන්තක’ කළ බව ජයකොඩි කියනවා.

ආනන්ද බෝඩිමේ රස කථා’ නමින් මෑතදී දයාවංශ ජයකොඩි විසින් ප‍්‍රකාශිත ආවර්ජනා පොතෙහි එක් පරිච්ෙඡ්දයක 1960 දශකයේ ආනන්ද විදුහලේ නේවාසිකාගාර සිසුන් උපක‍්‍රමශීලීව ඞීමන් ආනන්ද පොත් කෙසේ කියැවූ සැට පොතේ කතුවරයා දෙව්සිරි පී. හේවාවිදාන විස්තර කරනවා.

‘‘කුඩා ළමුන්ගේ මනස විනාශ කරන ඞීමන් ආනන්දගේ මාරක කථා පොත් තහනම් කළ යුතු යයි හිටපු විදුහල්පති මෙත්තානන්ද මහතාගේ බෞද්ධ බලවේගය ආනන්ද ශාලාවේ පැවති රැස්වීමකදී යෝජනාවක් ද සම්මත කර ගත් පසු මාරක කථා පොත් අලෙවිය තවත් වැඩි විය.’’

Dickie Weerakoon: Another of Deeman Ananda's 1,000+ crime novels in Sinhala
Dickie Weerakoon: Another of Deeman Ananda’s 1,000+ crime novels in Sinhala

වරක් නේවාසිකගාර පාලකයන් සමග හැංගිමුත්තන් කරමින් කියැවූ පොත් එකතුවක් සමග හසු වූ සිසුවකු දඬුවම් ලැබූ සැටි කතුවරයා කියනවා. මේ සිද්ධියෙන් පසු එකී සිසුවා ඞීමන් ආනන්දට ලියුමක් ලියා කීවේ ‘මාරක කථා සාහිත්‍යය ආනන්ද බෝඩිමේ ප‍්‍රචලිත කිරීමට තමා දරනා වටිනා උත්සාහය බෝඩිමේ ගුරුවරුන් විසින් කඩාකප්පල් කළ බවයි’. පොත් නැතිව ළමුන් නොකා නොබී දුකෙන් සිටින බවත් ලියුමේ සඳහන් වුණා.

සතියකට පසු මෙකී සිසුවා නමට තැපෑලෙන් විශාල පාර්සලයක් ලැබුණා. ඞීමන් ආනන්ද තමන් එතෙක් ලියූ පොත් 150ක පිටපතක් බැගින් තෑගි කර එවා තිබුණා.

කෙසේ හෝ පාලකයන් මෙය දැන ගන්නට පෙර පාර්සලයේ අන්තර්ගතය සඟවා ‘යටිබිම්ගත පරිශීලනයට’ යොදා ගත් සැටි කතුවරයා කියනවා.

පොත් දහසකට වඩා ලියූව ද එයින් බොහෝමයක පිටපත් තමා ළඟවත් නොතිබූ බව ඞීමන් ආනන්ද අබේසුන්දරට කියා තිබෙනවා. ‘‘හිතමිතුරන් හා සෙසු පාඨකයන් මගෙන් ඉල්ලූ විට විවිධ අවස්ථාවල මා ඔවුන්ට මගේ කර්තෘ එකතුවෙන් පිටපත් දුන්නා. එයින් බොහෝ දෙනා ඒවා ආපසු ගෙන ආවේ නැහැ.’’

මේ පොත් පළ කළ මුද්‍රණාල ඒවායේ පිටපත් රාජ්‍ය ලේඛනාගාරයට හරි හැටි යැවීමක් ද සිදු කර නැහැ. 2004 සුනාමියේදී ඞීමන් ආනන්ද පොත් එකතු ගණනාවක් විනාශ වූ බව පාඨකයන් ඔහුට ලියා දන්වා තිබෙනවා. මේ නිසා ඞීමන් ආනන්දගේ සම්පූර්ණ පොත් එකතුවක් කොතැනක කා සතුව තිබේදැයි සොයා ගැනීම ප‍්‍රශ්නයක්.

මුල් යුගයේ සිනමා සඟරාවකට සම්බන්ධ වූ ඞීමන් ආනන්ද පසු කලෙක සිංහල සිනමා කර්මාන්තයට ද දායක වුණා. ඒ තිර රචකයෙක් හැටියට. ‘මේ දෑස කුමකටද?’, ‘යළි ඉපිදේ’, ‘සූරයා සූරයාමයි’ හා ‘දාමරිකයෝ’ යන චිත‍්‍රපට ඔහු අතින් රචනා වුණා.

ඞීමන් ආනන්ද චිත‍්‍රකථා ක්‍ෂෙත‍්‍රයටත් දායක වූ බව අප‍්‍රකට කරුණක්. මෙරට එළි දුටු මුල්ම චිත‍්‍රකථා පොත වූයේ සුසිල් පේ‍්‍රමරත්න නිර්මාණය කළ ‘රන් දුපත’යි. එයින් පසු දෙවැනි පොත වූයේ ‘තිසා’ නම් චිත‍්‍රකථාවයි. 1960 දශකයේ පළ වූ එහි කථාව ඞීමන් ආනන්දගේ. චිත‍්‍ර දයා කරුණාරත්නගේ. මෙයින් පිටපත් 55,000ක් ඉක්මවා අලෙවි වූ බව ආනන්ද කියා තිබෙනවා.

ඞීමන් ආනන්ද මාරක කථා කියැවීම හරහා සාහිත්‍ය ලෝකයට පිවිස, පසුව එහි ලොකු හපන්කම් කළ සිංහල භාෂා මහාචාර්යවරයකු මේ සතියේ මා සමග කීවේ මෙයයි. ‘බොහෝ රටවල ජනප‍්‍රිය හා සම්භාව්‍ය සාහිත්‍යය සමාන්තරව පවතිනවා. අපේ අවාසනාව නම් ජනප‍්‍රිය සාහිත්‍යයට මෙරට හිස ඔසවන්නට ඉඩක් නොදීම.’

‘තිසා’ චිත‍්‍රකථාව Thisa - second chitrakatha (comic) book published in Sri Lanka in the 1960s, with story by Deeman Ananda
‘තිසා’ චිත‍්‍රකථාව Thisa – second chitrakatha (comic) book published in Sri Lanka in the 1960s, with story by Deeman Ananda

Childhood of Arthur C Clarke Revisited: New Sinhala book reveals the making of a 20th Century Genius

Read Sinhala version of this note:

තරු අතරට ගිය දරුවා: ආතර් සී. ක්ලාක්ගේ ළමා කාලය පොතක් ලෙසින්

Tharu Atharata Giya Daruwa - Childhood of Arthur C Clarke - by Nalaka Gunawardene
Tharu Atharata Giya Daruwa – Childhood of Arthur C Clarke – by Nalaka Gunawardene

A new Sinhala language book, being released this week, traces the formative years of Sir Arthur C Clarke (1917 – 2008), author, undersea explorer and futurist.

Titled ‘Tharu Atharata Giya Daruwa: Childhood of Arthur C Clarke’, the book is written by Lankan science writer Nalaka Gunawardene who worked with Clarke for 21 years as research associate at his personal office in Colombo.

The book, in story-telling style in conversational Sinhala, is suitable for readers of all ages, and especially for parents, teachers and children.

Clarke’s accomplishments are known much more than his humble origins and early inspirations in life. He was born in rural England as the First World War was ending, and spent his childhood years in Minehead, Somerset, close to the sea. His experiences were shaped largely by growing up on the family farm, exploring the local beach, and working part-time at the village post office.

Arthur was the eldest in a family of four, who were raised by their dynamic mother, widowed at a young age. Despite cycling 20 km to school and back and helping on the farm, he excelled in studies and pursued serious hobbies — star gazing, mechanical experiments and nature observations.

“Early on, he cultivated habits like good time management, thrift, careful storage of everything and multi-tasking – all of which lasted a lifetime,” says Nalaka Gunawardene. “He knew the value and limits of money, respected the dignity of labour, and appreciated honesty and hard work in everyone.”

The book is widely illustrated with 74 photographs including many drawn from family albums preserved by the Arthur C Clarke Trust that now manages the Clarke Literary Estate. It also carries some original caricatures drawn by cartoonist and artist Dharshana Karunathilake who designed the book.

Chapters are devoted to facets of young Arthur Clarke, covering pursuits like avid reading, fiction writing, rocket building, movie watching and his elaborate yet harmless pranks. Throughout the book, readers discover less known facets of the global figure – such as his fondness for animals, dinosaurs and comics.

While confining mostly to his first 20 years, the book connects Clarke’s childhood exploits with his later feats in science fiction, undersea diving, space exploration and telecommunications.

In a career spanning over six decades, he wrote some 100 books and more than 1,000 short stories and essays covering both science fiction and science fact. He was the first to propose geostationary communications satellites, and one of his stories later inspired the World Wide Web.

Arthur C Clarke (1917-2008): "He never grew up, but he never stopped growing"
Arthur C Clarke (1917-2008): “He never grew up, but he never stopped growing”

“Sir Arthur used to joke that one secret of his success was his careful choice of parents,” says Nalaka. “More seriously, what roles did family, education, peers, travel and social interactions play in producing the distinctively his combination of sharp wit, irreverence, playful humour and, above all, vivid yet realistic imagination? My book goes in search of some answers from his childhood.”

The book collates information, images and insights Nalaka has accumulated over the years working closely with Clarke on the latter’s literary and scientific projects. Nalaka twice visited Clarke’s home town of Minehead, family farm Ballifants and town of Taunton where he schooled. Photos from these travels enrich the book which quotes Clarke’s biological and Lankan family members.

In 2012, Nalaka was a collaborator to the extensively revised and expanded edition of Clarke’s authorized biography, titled Visionary: The Odyssey of Sir Arthur C. Clarke. It was written by Neil McAleer, who also wrote the original 1992 biography.

Nalaka reiterates that the best way for Sri Lanka to celebrate the legacy of Arthur C Clarke is to adapt his ideas for a better world based on knowledge, ethics, compassion and imagination.

The 120-page large format book, published by Suratha Books, is priced at LKR 600. It will be on sale at several booths the Colombo International Book Fair from 10 to 16 September 2014, with significant discounts. A book launch event is to be held later.