BBC Sinhala interview after US Presidential Election 2016: සමීක්ෂණ හා සෑබෑ ජනමතය අතර ගැටුමක්

Within hours of the US Presidential Election’s results becoming known on 9 November 2016, I gave a telephone interview to BBC Sinhala service. They asked me how almost all the opinion polls did not see Donald Trump winning the election, even though many polls said it was going to be a close contest.

http://www.bbc.com/sinhala/sri-lanka-37930295
http://www.bbc.com/sinhala/sri-lanka-37930295

සමීක්ෂණ හා සෑබෑ ජනමතය අතර ගැටුමක්

නොනවතින තොරතුරු ප්‍රවාහයක පිහිනීමට බටහිර රටවල් ඇතුළු ලොව බොහෝ රටවල ජනතාවට අවස්ථාව ලැබී තිබුණ ද, ඒ බොහෝ තොරතුරු ‘දූෂිත’ හෝ ‘විකෘති කරන ලද’ තොරතුරු වීම වර්තමාන සමාජය මුහුණදෙන අභියෝගයක් බව සමාජ මාධ්‍ය ජාල විශ්ලේෂක නාලක ගුණවර්ධන පවසයි.

දැනට වොෂින්ටනයේ සංචාරයක නිරතව සිටින නාලක ගුණවර්ධන ඒ අදහස් පළ කළේ අඟහරුවාදා (නොවැ. 08) පැවති ජනපතිවරණයේදී බොහෝ ජනමත සමීක්ෂණවල අනාවැකි බැහැර කරමින් ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් ජයග්‍රහණය ලැබීම පිළිබඳව බීබීසී සංදේශය සමග අදහස් දක්වමිනි.

වෙනත් ආයතනවල ජනමත සමීක්ෂණ ඇසුරින් බීබීසී සකස් කළ ජනමත සමීක්ෂණය අනුව ද අඟහරුවාදා මධ්‍යම රාත්‍රිය වනවිටත් හිලරි ක්ලින්ටන් ඒකක හතරකින් ඉදිරියෙන් සිටියාය.

“ඇත්තටම මේක අද ඇමෙරිකාව පුරා මාධ්‍ය ආයතන සහ ජනමත සමීක්ෂණ ආයතනවල ප්‍රධානම ප්‍රශ්නය බවට පත්වෙලා තියනවා,” නාලක ගුණවර්ධන පැවසීය.

“අදහගන්න බැහැ සියලුම ජනමත සමීක්ෂණ සැබෑ ජනමතයෙන් මෙතරම් දුරස් වුනේ කොහොමද කියල.” යැයි පැවසූ ඔහු ඒ සම්බන්ධයෙන් මේ අවස්ථාවේ කළ හැක්කේ අනුමාන පළකිරීම පමණක් බව කීය.

‘ජනමත සමීක්ෂණ සැබෑ ජනමතයෙන් මෙතරම් දුරස් වුනේ කොහොමද?’

ජනමත සමීක්ෂණ පිළිබඳව ඇමෙරිකානු ජනතාව කිසියම් කලකිරීමක් දැක්වීම හේතුවෙන් ඔවුන් සිය අවංක මතය හෙළි නොකළේය යන්න එවැනි එක් අනුමානයක් බව ද ඔහු සඳහන් කළේය.

පසුගියදා බ්‍රිතාන්‍යය යුරෝපා සංගමයෙන් ඉවත්වීම සම්බන්ධ ‘Brexit’ ජනමත විචාරණයේදීත් මේ හා සමානම තත්වයක් මතුවීම ජනමත විචාරණ ක්‍රමවේදයේ වරදක් දැයි විමසූ විට ඔහු කියා සිටියේ ක්‍රමවේදයේත් අසම්පූර්ණතා පවතින බව කලක් මුලුල්ලේම දැනසිටි බවය.

එමෙන්ම ජනතාව තවදුරටත් සිය අවංක මතය පළකිරීමට උනන්දුවක් නැති නම් සමස්ත ජනමත විචාරණ කර්මාන්තයම කඩාවැටීමේ අනතුරක් පවතින බව ද නාලක ගුණවර්ධන සඳහන් කළේය.

ඒ සියල්ලටම වඩා ඇමෙරිකානු මැතිවරණයෙන් මතු වූ බරපතලම අභියෝගය වූයේ ජනමාධ්‍ය සහ සමාජ මාධ්‍ය ජාල ඔස්සේ ගලා ගිය තොරතුරු අතුරින් ‘සැබෑව සහ මිත්‍යාව වෙන් කරගැනීම’ බව ඔහු පෙන්වා දුණි.

එක් අතෙකින් ඉතිහාසයේ අන් කවරදාකටත් වඩා ජනතාවට තොරතුරු ලබාගැනීමේ අවකාශයක් මතු වී තිබෙන අතරම ඒ තොරතුරු අතරින් සත්‍යය සහ සම්පූර්ණ තොරතුරු සොයා ගැනීම අභියෝගයක් මෙන්ම ඉතා පරස්පර සංසිද්ධියක් බව ද නාලක ගුණවර්ධන වැඩිදුරටත් පැවසීය.

සිවුමංසල කොලූගැටයා #241: හැට වසරක් පුරා එක්සත් ජාතීන්ගේ ලාංකික ලකුණ

UN Headquarters in New York lights up for 70th birthday (UN Photo)
UN Headquarters in New York lights up for 70th birthday (UN Photo)

On 24 October 2015, United Nations marks its 70th birthday. A few weeks later, on 15 December 2015, is the 60th anniversary of Sri Lanka (then Ceylon) becoming a member state of this inter-governmental organisation.

In this week’s Ravaya column, (appearing in issue of 18 Oct 2015), I look at Sri Lanka’s engagement with the UN. It started in December 1955, when Ceylon was admitted to membership (after its application had been resisted by the Soviet Union since 1950, on the grounds that Ceylon was ‘not fully independent’).

Ceylon/Sri Lanka has thus had 60 years of fruitful engagement with the UN through its permanent mission that was set up in New York in early 1956. The country has played a key role in global debates at the General Assembly, Security Council and other bodies and specialized agencies of the UN family.

I quote from the first speech by a Lankan head of government at the General Assembly, made by Prime Minister Solomon W R D Bandaranaike on 22 Nov 1956. I refer to illustrious ambassadors of Ceylon/Sri Lanka who have served as Permanent Representative to the UN – among them scholars, eminent lawyers and career diplomats.

They not only articulated their country’s position at the UN, but also stood for larger ideals such as non-alignment, peaceful resolution of conflicts, nuclear disarmament, and peaceful uses of both outer space and the international seas beyond territorial waters of states.

I point out that, through intellectual contributions and principled positions, Sri Lanka has had an influence disproportionate to the size of its population and economy – a case of punching above its weight category.

I also clarify that the UN Secretariat in New York and its extension in Colombo are actually at the service of its 193 member states which remain the ultimate masters. In fact, Sri Lanka has been a fee-paying member state: its contribution to the UN regular budget for 2015 is USD 678,391 (approx LKR 93,155,300).

So when occasional protesters demonstrate outside the UN office in Colombo, it only shows their gross ignorance of who actually heads the UN. Their own government is one of 193 members that determine the inter-governmental body’s policies and operations. Meanwhile we the citizens of Sri Lanka pay 0.025% of the UN’s annual budget.

Sadly, the UN Information Centre in Colombo has failed to promote such conceptual clarity among the Lankan politicians and media, some of who harbour serious misconceptions about the UN and its operations.

See also: 50 years of Sri Lanka in the United Nations, by Dr. H.S.S. Nissanka (Daily News, 14 Dec 2005).

Milestones in Sri Lanka – UN Partnership 1955-2015

In 2015, the UN is 70 and Sri Lanka's membership is 60 years
In 2015, the UN is 70 and Sri Lanka’s membership is 60 years

2015 ඔක්තෝබර් 24 වැනිදාට එක්සත් ජාතීන් ආරම්භ වී වසර 70ක් පිරෙනවා. මේ කාලය තුළ ලෝක යථාර්ථය බෙහෙවින් වෙනස් වී ඇතත්, තවමත් ලොව සාමය, සංවර්ධනය හා සහජීවනයට මේ ජගත් සංවිධානය ඉමහත් දායකත්වයක් සපයනවා.

ශ‍්‍රී ලංකාව හැට වසරක් තිස්සේ එක්සත් ජාතීන්ගේ සාමාජික රටක් වී සිටියත් එහි ක‍්‍රියාකාරීත්වය හා ගෝලීය වැදගත්කම ගැන තවමත් අපේ රටේ නිරවුල් අවබෝධයක් නැහැ.

එක්සත් ජාතීන් පිහිටුවා ගැනීමේ කථා බහ ඇරැඹුණේ 1945 අප්‍රේල් මාසයේදී. දෙවන ලෝක යුද්ධය නිසා සිදු වූ මහා විනාශය හමුවේ එයට සම්බන්ධ වූ හා නොවූ රටවල් 51ක රාජ්‍ය තාන්ත‍්‍රික නියෝජිතයන් ඇමෙරිකාවේ සැන්ෆ‍්‍රැන්සිස්කෝ නුවරදී මුණ ගැසී කතා කළේ යළිත් එවන් ව්‍යසනයක් වළක්වන සැටි ගැනයි.

1930 ගණන්වල යුරෝපයේ අන්තර් රාජ්‍ය සබඳතා බිඳ වැටී කෙමෙන් ලෝක යුද්ධයට පාර කැපුණු ආකාරය ඔවුන් අත්දුටු නිසා සංවාදය, සහයෝගය හා අන්‍යොන්‍ය ගෞරවය වැනි ගුණාංග හරහා රටවල් අතර මතභේද නිරාකරණය කරගන්නට ඔවුන්ට ඕනෑ වුණා.

සාමය පමණක් නොවෙයි, ලෝකයේ දුප්පත් රටවල ආර්ථික සංවර්ධනය හා මහජන සුබසිද්ධියද මේ මූලාරම්භකයන්ගේ අරමුණු අතරට එක් වුණා. මූලාරම්භක රටවල් එක්ව ලියූ එක්සත් ජාතීන්ගේ ප‍්‍රඥප්තිය 1945 ජූනි 26 වනදා අත්සන් කළත් එය ක්‍රියාත්මක වීම ඇරැඹුණු 1945 ඔක්තෝබර් 24දා එක්සත් ජාතීන්ගේ උපන් දිනය ලෙස සැළකෙනවා.

මුල් දශකවල එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය හෙවත් ඉංග‍්‍රීසියෙන් United Nations Organisation (UNO) යැයි කීවත්, 1980 ගණන්වල එය වඩාත් සරල කොට එක්සත් ජාතීන් (United Nations) යැයි කීම ඇරඹුණා. අපේ සමහර වැඩිහිටියෝ පරණ පුරුද්දට UNO යැයි කීවත් එය තව දුරටත් නිවැරදි නැහැ.

එක්සත් ජාතීන් යනු අන්තර් රාජ්‍ය (inter-governmental) සංවිධානයක්. එහි සාමාජිකත්වය විවෘතව ඇත්තේ ස්වාධිපත්‍යය ඇති රටවල ආණ්ඩුවලට පමණයි. යටත්විජිත ලෙස පවතින රටවල්, රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන, විද්වත් සංවිධාන හෝ පෞද්ගලික සමාගම්වලට හැක්කේ එජා සංවිධානයේ සාමාජිකයන් වීම වෙනුවට නිරීක්ෂණ මට්ටම ලබාගැනීම පමණයි.

එක්සත් ජාතීන් බිහි වන විට ශ‍්‍රී ලංකාව නිදහස් රාජ්‍යයක් නොවෙයි. ශ‍්‍රී ලංකාව එජා සාමාජිකත්වයට 1950 සිට වාර්ෂිකව ඉල්ලූම් කළත්, ඒ හැම විටෙකම සෝවියට් දේශය එයට විරුද්ධ වුණා.

ධනවාදී හා සමාජවාදී ලෙස දේශපාලනික මතවාද අනුව දැඩි ලෙස බෙදී තිබූ ලෝකයේ ශ‍්‍රී ලංකාව වඩාත් ධනවාදී කඳවුරට නැඹුරු වී ඇතැයි සෝවියට් දේශය ඇතුළු සමාජවාදී පිල විශ්වාස කළා. ශ‍්‍රී ලංකාව දේශපාලන නිදහස ලැබුවද බි‍්‍රතාන්‍ය සමග ආරක්ෂක සේවා ගිවිසුමක් තිබීම හා ති‍්‍රකුණාමලයේ නාවුක කඳවුරක්ද කටුනායක ගුවන් හමුදා කඳවුරක්ද බි‍්‍රතාන්‍ය පාලනය යටතේ තිබීම සෝවියට් විවේචනයට පදනම වූවා. ඔවුන් තර්ක කළේ ශ‍්‍රී ලංකාව සැබැවින්ම නිදහස් නැති බවයි.

අන්තිමේදී 1955දී සෝවියට් දේශය මේ විරෝධය හකුළා ගත්තේ එක්තරා ‘ඞීල්’ එකක් නිසායි. සෝවියට් පිලට අයත් ඇල්බේනියාව, බල්ගේරියාව, හන්ගරිය හා රුමේනියාව එක්සත් ජාතීන්ගේ සාමාජිකත්වය ලැබීම ගැන අමෙරිකාව විරුද්ධ නොවන්නේ නම් ශ‍්‍රී ලංකාවේ සාමාජිකත්වයට තමන් තව දුරටත් විරුද්ධ නොවන බව සෝවියට් දේශය කියා සිටියා.

මේ අනුව 1955 දෙසැම්බර් 15 වැනිදා රී ලංකාවට එජා සාමාජිකත්වය හිමි වුණා. එම වසරේ අලූතින් සාමාජිකත්වය ලැබුණු රටවල් 16 ජාතික කොඩි අමෙරිකාවේ නිව්-යෝක් නුවර එජා මූලස්ථානයේ මුල් වරට ඔසවනු ලැබුවේ 1956 මාර්තු 9 වනදා.

Ceylon flag is first raised at UN Headquarters in New York on 9 March 1956. UN Photo Archive
Ceylon flag is first raised at UN Headquarters in New York on 9 March 1956. UN Photo Archive

එම මූලස්ථානය නිව්-යෝක් නුවර මැන්හැට්න් දූපතේ ගං ඉවුරක අක්කර 18ක බිම් ප‍්‍රමාණයක පිහිටුවා තිබෙනවා. අමෙරිකානු දේශ සීමා තුළ පිහිටියත් මේ අමෙරිකානු භූමියක් නොවෙයි. ජාත්‍යන්තර, රාජ්‍ය තාන්ත‍්‍රික ප‍්‍රදේශයක්. එහි සමස්ත ස්වාධිපත්‍යය එක්සත් ජාතීන්ගේ මහ ලේකම් කාර්යාලයට හිමියි. එහි එන ඕනැම ලෝක නායකයකු හා නියෝජිතයකුට ගරුසරු ඇතිව සැළකීමට එරට ගිවිසුමකින් බැදී සිටිනවා.

එහෙත් පොලිස් ආරක්ෂාව, ගිනි නිවන සේවා හා අනෙකුත් පහසුකම් ලැබීම වෙනුවෙන් නිව්යෝක් ජනපදයේ හා අමෙරිකානු ෆෙඩරල් රාජ්‍යයේ නීතිරීති බහුතරයක් පිළිගැනීමට මහ ලේකම් කාර්යාලය එකඟ වී තිබෙනවා.

එක්සත් ජාතීන්ගේ ක‍්‍රියාකාරීත්වය මෙවැනි ලිපියකින් මුළුමනින් විස්තර කිරීමට අමාරුයි. සාමාජිකත්වය ලබන හැම රටක්ම නිව්-යෝක් නුවරදී තම රට එහි නියෝජනය කිරීමට නිත්‍ය නියෝජිතයකු පත් කරනවා. ජ්‍යෙෂ්ඨ තානාපති මට්ටමේ මේ නියෝජිතයා හා කාර්ය මණ්ඩලයක් තමයි වසර පුරාම රැස්වීම්වලට සහභාගි වන්නේ. (මෙය අමෙරිකාවේ ශ‍්‍රී ලංකා තානාපති ධුරයට වඩා වෙනස්.)

Sri Lanka's President Maithripala Sirisena addresses the 70th Session of the United Nations General Assembly at the UN in New York on September 30, 2015. AFP PHOTO - JEWEL SAMAD
Sri Lanka’s President Maithripala Sirisena addresses the 70th Session of the United Nations General Assembly at the UN in New York on September 30, 2015. AFP PHOTO – JEWEL SAMAD

හැම වසරකම සැප්තැම්බර්-ඔක්තෝබර් මාසවල මහා මණ්ඩලයේ වාර්ෂික සැසි වාරයට තමයි රාජ්‍ය නායක හා විදේශ අමාත්‍ය මට්ටමේ සහභාගිවීමක් සිදු වන්නේ. වඩාත්ම මෑතදී එසේ කළේ ජනාධිපති මෛත‍්‍රීපාල සිරිසේනයි.

ශ‍්‍රී ලංකාවේ මුල්ම නිත්‍ය නියෝජිත ලෙස පත් කෙරුණේ ශ‍්‍රීමත් සෙනරත් ගුණවර්ධන (1899-1981)යි. ඔහු රාජ්‍ය මන්ත‍්‍රණ සභාවේ හා ප‍්‍රථම පාර්ලිමේන්තුවේ මන්ත‍්‍රී ධුර හෙබ වූ, මුල්ම කැබිනට් මණ්ඩලයේ කාර්යභාරයක් නොමැති අමාත්‍යවරයා ද වූ කෘතහස්ත දේශපාලන හා රාජ්‍ය තාන්ත‍්‍රික චරිතයක්.

ශ‍්‍රීමත් ජෝන් කොතලාවල අගමැතිවරයා විසින් කරන ලද මේ පත්වීම 1956 අපේ‍්‍රල් මස මැතිවරණයෙන් බලයට පත් බණ්ඩාරනායක රජය වෙනස් කළේ නැහැ. ඒ අනුව තානාපති ගුණවර්ධන 1958 අපේ‍්‍රල් දක්වා තනතුර හෙබ වූවා.

Sir Senerat Gunewardene, right, Ceylon's first Permament Representative to the United Nations (UN Photo Archive)
Sir Senerat Gunewardene, right, Ceylon’s first Permament Representative to the United Nations, with  the then UN Secretary-General Dag Hammarskjold (UN Photo Archive)

එදා මෙදා තුර නිත්‍ය නියෝජිතයන් 19 දෙනකු ශ‍්‍රී ලංකාව වෙනුවෙන් එජා මූලස්ථානයේ ක‍්‍රියා කොට තිබෙනවා. වත්මන් නියෝජිතයා වෘත්තීය විදෙස් සේවා නිලධාරී ආචාර්ය රොහාන් පෙරේරායි.

සෙසු රටවල ගෞරවාදරයට පත් වෙමින් බුද්ධිමය හා ප‍්‍රතිපත්තිගරුක මග පෙන්වීමක් එක්සත් ජාතීන්ගේ වාද විවාදවලට ලබා දීමට අපේ ඇතැම් නිත්‍ය නියෝජිතයන් සමත් වුණා. කීර්තිමත් පඬිවරයකු වූ මහාචාර්ය ගුණපාල මලලසේකර (1961 අපේ‍්‍රල් – 1963 ජූලි) කාර්යශූර හැමිල්ටන් ෂර්ලි අමරසිංහ (1967 ජූලි – 1978 මාර්තු), මහාචාර්ය ස්ටැන්ලි කල්පගේ (1991 මාර්තු – 1994 දෙසැම්බර්) හා ජ්‍යෙෂ්ඨ නීතිඥ එච්. එල්. ද සිල්වා (1995 ජනවාරි – 1998 පෙබරවාරි) මේ අතර කැපී පෙනෙනවා.

සියලූ නිත්‍ය නියෝජිතයන්ගේ නම් හා ධුර කාලය සඳහා ශ‍්‍රී ලංකා එජා තානාපති කාර්යාලයේ වෙබ් අඩවිය බලන්න: www.slmission.com/index.php/ambassador/former-ambassadors-permanent-representatives

එක්සත් ජාතීන්ගේ සාමාජිකත්වය ලැබුණු පසු මහා මණ්ඩල සැසි වාරයක් අමතා මුල්වරට කතා කළ ශ‍්‍රී ලංකා රාජ්‍ය නායකයා වූයේ අගමැති එස්. ඩබ්ලිව්. ආර්. ඞී. බණ්ඩාරනායකයි. 1956 නොවැම්බර් 22 වැනිදා ඔහු සිය කතාවේ මෙසේ ද කියා සිටියා.

‘‘අපට අවශ්‍ය සියලූ ජාතීන් සමග මිතුදමින් කටයුතු කිරීමටයි. අපේ රටේ බුද්ධියට හා උරුමයට සරිලන නව සමාජයක් බිහි කිරීමට අප ක‍්‍රියා කරනවා. මේ සඳහා අද ලෝකයේ සිටින හැම පිලකටම අයත් විවිධ රටවලින් අදහස් හා යෝජනා අප අපේක්ෂා කරනවා. ඒ අතරින් අපට අදාළ හා ප‍්‍රයෝජනවත් අදහස් අප ඉදිරියට ගෙන යනවා. එහෙත් එක් බල කඳවුරකට හෝ අනෙක් බල කඳවුරකට නතු වන්නට අප කැමති නැහැ. අපේ දැක්ම මධ්‍යස්ථව හා අපක්ෂපාතීව කොයි කාගේත් හොඳ හිත දිනා ගෙන වැඩ කිරීමයි.’’

Ceylon Prime Minister S W R D Bandaranaike (third from left) at the UN Headquarters, Nov 1956. On extreme right is Sir Senerat Gunewardene, Ceylon's first Permanent Representative to the UN (UN Photo Archive)
Ceylon Prime Minister S W R D Bandaranaike (third from left) at the UN Headquarters, Nov 1956. On extreme right is Sir Senerat Gunewardene, Ceylon’s first Permanent Representative to the UN (UN Photo Archive)

1961දී නිල වශයෙන් ආරම්භ වූ නොබැඳි ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ දැක්ම බණ්ඩාරනායකයන්ගේ 1956 කතාවේ ගැබ්ව තිබුණා යැයි කිව හැකියි. ඔහු නොබැඳි (Non-Aligned) යන යෙදුම වෙනුවට මධ්‍යස්ථවාදය (Neutralism) යන්න භාවිත කළා.

1959 සැප්තැම්බර් අගදී නැවත වරක් එක්සත් ජාතීන්ගේ මහා මණ්ඩලය ඇමතීමට අගමැති බණ්ඩාරනායක සියලූ ගමන් විධි විධාන යොදා තිබුණා. ඔහු සිය කතාව පවා සූදානම් කරමින් සිටියා. සාහසික වෙඩි පහරකට ඔහු ලක් වූයේ නිව්යෝක් නුවරට පිටත්ව යෑමට පැය කිහිපයකට පෙරයි.

දේශපාලන පවුලක පියා, මව හා දියණිය මහජන වරමින් සිය රටේ නායකත්වයට පත් වූ පසු එජා මහා මණ්ඩල සැසිවාර ඇමතීමේ දුර්ලභ අවස්ථාව මෙරට බණ්ඩාරනායකවරුන්ට ලැබුණා. මෙයට සම කළ හැක්කේ ඉන්දියාවේ නේරු-ඉන්දිරා-රාජීව් පරපුර පමණයි.

Left - Sri Lanka PM Sirimavo Bandaranaike speaking at UN on 9 Sep 1976, and her daughter President Chandrika Bandaranaike Kumaratunga speaking at UN in September 1995 (UN Photos)
Left – Sri Lanka PM Sirimavo Bandaranaike speaking at UN on 9 Sep 1976, and her daughter President Chandrika Bandaranaike Kumaratunga speaking at UN in September 1995 (UN Photos)

ශ‍්‍රී ලංකාවේ විදේශ ප‍්‍රතිපත්ති ඉතිහාසය ගැන පර්යේෂණාත්මකව ලියා ඇති ආචාර්ය එච්. එස්. එස්. නිස්සංක කියන්නේ එක්සත් ජාතීන්ගේ වාද විවාදවල අපේ රට වඩාත්ම සක‍්‍රිය ලෙසින් සහභාගි වූයේ 1960-65 සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනායක මැතිනියගේ මුල් ධුර කාලය තුළදී බවයි.

1960 දශකයේ කොංගෝ අර්බුදය, සුපිරි බලවතුන් දෙදෙනා න්‍යෂ්ටික අවි තරගය අතර උත්සන්න වීම ආදී අවස්ථාවල ශ‍්‍රී ලංකාව එක්සත් ජාතීන්ගේ සැසිවාරවල තීරණාත්මක භූමිකාවක් රඟ පෑවා.

එයට හේතු වූයේ රටේ ප‍්‍රමාණය ඉක්මවා යන බුද්ධිමය හා ප‍්‍රතිපත්තිමය මග පෙන්වීමක් දීමට හැකි රාජ්‍ය තාන්ත‍්‍රිකයන් පිරිසක් එකල අපේ රට නියෝජනය කිරීමයි. එයට වෘත්තීය විදේශ සේවා නිලධාරීන් මෙන්ම මලලසේකර හා සෙනරත් ගුණවර්ධන (දෙවතාවක් නිත්‍ය නියෝජිත, දෙවැනි වරට 1963-65) වැනි දේශපාලන පත්වීම් ලද දක්ෂයන්ද දායක වුණා.

ගෙවී ගිය 60 වසරක කාලයේ දිගුම වකවානුවක් (1967-1978 වසර 11ක්) තිස්සේ අපේ නිත්‍ය නියෝජිතයා වූ හැමිල්ටන් ෂර්ලි අමරසිංහ එක්සත් ජාතීන්ගේ ඉතිහාසයේ නොමැකෙන සටහන් තැබූ අයෙක්.

L to R - Sir Senerat Gunewardene, Dr Gunapala P Malalasekera, Hamilton Shirley Amerasinghe
L to R – Sir Senerat Gunewardene, Dr Gunapala P Malalasekera, Hamilton Shirley Amerasinghe

තම බුද්ධි මහිමය, මිත‍්‍රශීලීබව හා ප‍්‍රතිපත්ති ගරුක වීම හරහා සාමාජික රටවල් බහුතරයක හොඳ හිත දිනා ගත් ඔහු 1971දී එජා මහ ලේකම් තනතුර සඳහා සුදුස්සෙක් යැයිද මතයක් ගොඩනැගී තිබුණා. (එහෙත් ඔස්ටි‍්‍රයානු ජාතික කුර්ට් වෝල්ඩෙයිම් සමග එම තනතුරට ඍජුව තරග කිරීමට අමරසිංහ පෙරට ආවේ නැහැ.)

වාර්ෂික මහා මණ්ඩල සැසි වාරයේ සභාපතිකමට (President of UN General Assembly) සාමාජික රටවල නිත්‍ය නියෝජිතයන් අතරින් අයකු ඡුන්දයෙන් තෝරා පත් කර ගැනෙනවා. 1976දී මේ තනතුරට පත් වූ ෂර්ලි අමරසිංහ එදා මෙදා තුර එම ඉහළ පදවිය හෙබ වූ එකම ලාංකිකයායි.

ඉන්දියානු සාගරය සාම කලාපයක් කිරීමට ලක් රජය 1970 දශකය මුලදී එක්සත් ජාතීන්ට කළ යෝජනාවට බුද්ධිමය නායකත්වය සැපයුවේ ද ෂර්ලි අමරසිංහයි. එසේම ලෝක සාගර නීති සම්පාදනය සඳහා 1980දී පවත්වන ලද එක්සත් ජාතීන්ගේ විශේෂ සමුළුවේ සභාපතිවරයා වූ ඔහු සාගර නීති ජාත්‍යන්තර නීති ක්ෂේත‍්‍රයට එක් කිරීමට මුල්වූ පුරෝගාමියකු ලෙස තවමත් ගෞරව පූර්වකව ලෝක සභාවලදී සිහිපත් කැරෙනවා.

1978දී ජේ. ආර්. ජයවර්ධන රජය ෂර්ලි අමරසිංහ කලක් දැරූ නිත්‍ය නියෝජිත තනතුරින් ඔහුව ඉවත් කළා. ඒත් සාගර නීති උපදේශක තනතුරකට එක්සත් ජාතීන්ගේ මහ ලේකම්වරයා විසින් ඉක්මනින්ම අමරසිංහව පත් කරනු ලැබුවා.

එක්සත් ජාතීන් අධ්‍යයනය කරද්දී අවශ්‍ය සංකල්පීය නිරවුල් බව ඉතා අවශ්‍යයි. එක්සත් ජාතීන් යනු පළමු කොටම එහි සාමාජිකත්වය දරනා රටවල් 193හි ආණ්ඩුයි. එම ආණ්ඩු සියල්ලටම සේවය කිරීමට මහ ලේකම් ඇතුළු කාර්ය මණ්ඩලය පවත්වා ගෙන යනවා. හැම සාමාජික රටක්ම (ශ‍්‍රී ලංකාවද ඇතුළුව) වාර්ෂිකව මේ නඩත්තුවට සාමාජික ගාස්තුවක් ගෙවනවා.

2015 තක්සේරුවට අනුව එජා වාර්ෂික වියදමින් 0.025‍%ක් වන අමෙරිකානු ඩොලර් 678,391 = රුපියල් 93,155,300 පමණ) ගෙවිය යුතුයි. මෙනයින් බලන විට ලක් පුරවැසි අප ද එජා කාර්යාල නඩත්තුවට සුළුවෙන් නමුත් දායක වනවා.

වසර 60ක් තිස්සේ එක්සත් ජාතීන්ගේ මහා සමුළුවේ, ආරක්ෂක මණ්ඩලයේ හා වෙනත් විද්වත් සභාවල තීරණාත්මක හා රශංසනීය රියාදාමයක් රී ලංකාව ඉටු කොට තිබෙනවා. නිසාම රටේ රමාණය ඉක්මවා යන ජාත්යන්තර හොඳ හිතක් හා ගෞරවයක් ලොව ගොඩ නැගී තිබෙනවා.

මේ තතු නොදත් අය කොළඹ එජා කාර්යාලයට එරෙහිව උද්ඝෝෂණ කිරීම විහිලූවක්. එක්සත් ජාතීන් යනු ඒ නිල් සුදු කොඩි ළෙල දෙන කාර්යාල නොවෙයි. එක්සත් ජාතීන් කියන්නේ එහි සාමාජික රටවලූයි. ඒ කියන්නේ අපත් ඇතුළුව.

විසමතා ඇතත්, පරිපූර්ණ නොවූවත් එක්සත් ජාතීන්ගේ රියාකාරීත්වය පාලනය කැරෙන රඥප්තිය හා ජාත්යන්තර නීති රාමුවක් තිබෙනවා. මේ රාමුව තුළ තම ස්වාධීනත්වය තහවුරු කරමින් රාජ්ය තාන්තරිකව හා තීක්ෂණ බුද්ධියෙන් රියාකිරීමේ අවකාශය හැම සාමාජික රටකටම තිබෙනවා.

එක්සත් ජාතීන්ට බුද්ධිමය නායකත්වය දුන් තවත් කීර්තිමත් ලාංකිකයන් ගැන විස්තර ලබන සතියේ.

ක්‍රිව 2500දී පෘථිවිය දෙස බැලීමක්: ආතර් සී ක්ලාක් ලියු අවසාන කෙටිකථාව

In his last published short story, written only a few months before his death, Sir Arthur C Clarke envisioned a world without religions by the year 2500.

Yes, ALL organised, institutionalised religions (i.e. those with holy scripture, priests and places of worship) will gradually go into oblivion! No exceptions.

He offered this in a futuristic story titled The View From 2500 A.D., published in Forbes.com in November 2007, as part of a special online edition on the future.

In it, Sir Arthur described the development of reliable psychological probes, using which any suspected individual could be ‘painlessly and accurately interrogated, by being asked to answer a series of questions’. While its original purpose is to keep the world safe from criminals and terrorists, the “Psi-probe” soon proves to be useful on another front: to weed out religious fanaticism – and all religions themselves – which is a greater threat to humanity.

Read the original English story: The View from 2500 A.D. by Arthur C Clarke

S M Banduseela with Sir Arthur C Clarke
S M Banduseela with Sir Arthur C Clarke

A few weeks ago, with the concurrence of the Arthur C Clarke Estate, I invited S M Banduseela, the most prolific translator of Clarke’s work in Sri Lanka, to render this last story into Sinhala. Here it is, being published for the first time here:

 ක්‍රිව 2500දී පෘථිවිය දෙස බැලීමක්

ආතර් සී ක්ලාක් ලියු අවසාන කෙටිකථාව

පරිවර්තනය එස්.  එම්.  බන්දුසීල

අවුරුදු 2,500කට පසු අද අප සිටින වාසිදායක තත්වයේ සිට, බියකරු 21  වැනි සියවස දෙස ආපසු හැරී බලන විට එවැනි දුක්ඛිත යුගයක් පසු කර මිනිස් වර්ගයා තවමත් පැවතීම ඇදහිය නොහැකි දෙයක් ලෙස පෙනේ. ඉතාම අනතුරුදායක මොහොත වූයේ 2010 වර්ෂය බව දැන් නිවැරදිව කිව හැකියි.

ඉන් අවුරුදු පනහකට පමණ පෙර ප්‍රධානම තර්ජනය වූයේ තාප න්‍යෂ්ටික ආයුධයි. කෙසේ වෙතත් මේවා නිපදවිය හැකි වූයේ විශාල මූල්‍ය සම්පත් හා උසස් මට්ටමේ තාක්ෂණයක් යන දෙකම ඇති ධනවත් රටවලට පමණි.

නමුත් සම්පූර්ණයෙන්ම අනපේක්ෂිත ලෙස එක්වරම විද්යුත්-චුම්බක ස්පන්ද බෝම්බය නිපදවීමත් සමග තත්වය සම්පූර්ණයෙන්ම වෙනස් වූයේය. මෙම භයංකර උපක්‍රමයේ මූලාරම්භය පැහැදිලි නැත. සංකල්පයකට නියම කාලය පැමිණි විට, සෑම අවස්ථාවකම සිදු වී ඇත්තාක් මෙන් එය එකිනෙකාගෙන් ස්වාධීනව කීප තැනකම සොයා ගන්නට ඇත.

කෙසේ වෙතත් මේ පිළිබඳ ප්‍රසිද්ධ විස්තරයක් පළ වූයේ “පොපියුලර් මැකනික්ස්” නම් සඟරාවේ 2001 සැප්තැම්බර් කලාපයේයි. එයට සංස්කාරක යොදා තිබු ශීර්ෂපාඨය වඩාත් භාවෝද්දීපක විය:“ඉ-බෝමබය: ඇසිපිය ගසන තරම් ඉක්මනින් ශිෂ්ටාචාරය අවුරුදු200ක් ආපස්සට යැවිය හැකි විද්යුත්-චුම්බක බෝම්බයක් සෑදීමට ඕනෑම ත්‍රස්තවාදියෙකුට අවශ්‍ය වන්නේ ඩොලර්400ක් පමණයි!”

ඉ-බෝම්බයේ හදවත වුයේ ඉතා සරල උපක්‍රමයකි. අවශ්‍ය වුයේ තඹ දඟරයක් හා එය වටා දැමීමට පුපුරන ද්‍රව්‍යයක් පමණි. එය පිපිර වූ විට ඇති වන ප්‍රබල චුම්බක ස්පන්දය සියලු ඉලෙක්ට්‍රොනික පද්ධති අක්‍රිය කරනවා පමණක් නොව එය ඕනෑම තැනකට නිවැරදිව ඉලක්ක කර යැවිය හැකි වේ.

මෙම ලිපියේ රූපසටහන්ද සහිතව සියලු විස්තර අඩංගු වූ බැවින් ඕනෑම කෙනෙකුට සාර්ථක ඉ-බෝම්බයක් නිපදවිය හැකි වූයේය. ඇත්ත වශයෙන්ම සිදු වූයේත් එයයි!

පළමුවැනිමෙන් ම වාසනාවකට මෙන් අවසාන ඉ-බෝම්බය සාදන ලද්දේ කලින් දැන නොසිටි ආසියානු ත්‍රස්තවාදීන් කණ්ඩායමක් විසිනි. කුඩා බඩුනැවක එය නිවියෝර්ක් වරායට ගෙන ගිය ඔවුන් උපරිම අවුල්සහගත තත්වයක් නිර්මාණය කිරීම සඳහා එය පුපුරවා හැරියේ මධ්‍යම රාත්‍රියේයි.

මෙහොතකින් සියලු විදුලි උපකරණ ක්‍රියා විරහිත විය. මෙයට ආලෝක පද්ධති පමණක් නොව සියලු විදුලි සංදේශ හා පරිගණක උපකරණ ද ඇතුළත් විය. සියලු ගුවන්විදුලි හා රූපවාහිනි මධ්‍යස්ථාන අක්‍රිය වූ අතර එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ජනතාවට තොරතුරු නොලැබීමෙන් අවුල දෙගුණ තෙගුණ වුයේය. වහාම මිය ගියේ හෘදඋත්තේජක පැලඳ සිටි සිය ගණනක් පමණි.

එක් අතකින් ඔවුන් වාසනාවන්ත යයි කිව හැකියි. ඊළඟ දින කීපය තුළදී කිසිම ආහාරයක් ලබා ගත නොහැකි වූ අතර ඒවා බෙදා හැරීමේ මගක් ද නොවීය. සියලු ජලපොම්පාගාර පද්ධති කියාවිරහිත වූ බැවින් පානීය ජලය ලබා ගත හැකි වූයේ නැත. අසල ප්‍රදේශවලින්   මුදවා ගැනීමේ මෙහෙයුම් ක්‍රියාත්මක කිරීමට පෙර පිපාසය හා කුසගින්න නිසා සිය ගණනක් මිය ගොස් තිබුණි.

නමුත් 2001 ලෝක වෙළඳ මධ්‍යස්ථානයට එල්ල වූ යෝධ ත්‍රස්තවාදී ප්‍රහාරයෙන් පසු ඉතා ඉක්මනින් යථා තත්වයට පත් වීමෙන් නිව්යෝර්ක නගරය ප්‍රදර්ශනය කළ ශ්‍රේෂ්ඨත්වය එය නැවතත් වරක් පෙන්නුම් කළේය.

එක්සත් ජාතීන්ගෙන් ලැබුන සහයෝගය ද මෙහිදී බොහෝ දුරට උපකාරී විය. මෙයට හේතු වූයේ මෙවැනි පහරදීමක අවදානම ලෝකය පුරාම ඇති බව සෑම රටක්ම අවබෝධ කර ගැනිමයි.

ඊළඟට පැන නැගුණ ප්‍රශ්නය වුයේ මෙවැනි ආයුධයකින් ආරක්ෂා වන්නේ කෙසේ ද යන්නයි. විශේෂ පුද්ගලයන් පොළොව යට ලෝහ කුටි තුළ ආරක්ෂා කළ හැකි වුවත් මුළු ජනගහනය සඳහා එය ප්‍රායෝගික පියවරක් නොවීය.

වාසනාවකට මෙන් අවසාන විසඳුම ලැබුණේත් ප්‍රශ්නය ඇති කළ තාක්ෂණය තුළින්මයි. විශ්වසනීය මානසික පරීක්ෂක (psychological probes) නිපදවීමත් සමග ඕනෑම සැකසහිත පුද්ගලයෙක් ඉතා පහසුවෙන් හා කිසිම වේදනාවකින් තොරව මේ මගින් විමර්ශනයට ලක් කළ හැකි වූයේය. අවශ්‍ය වූයේ ප්‍රශ්නමාලාවකට පිළිතුරු ලබා ගැනීම පමණි.

මෙම ප්‍රශ්නවලින් බොහොමයක් ඉතා අහිංසක ඒවා වූ අතර සමහරක් අමූලික අසත්‍යයන් විය. නමුත්  ඒ ඒ පුද්ගලයා සම්බන්ධයෙන් මානසික පරීක්ෂකය ක්‍රමාංකනය කර ගැනීමට ඒවා අවශ්‍ය විය.

ඊළඟ පියවර නම් ඉතා විවාදාත්මක විය. අහඹු ලෙස තෝරා ගත් පුද්ගලයන් ප්‍රශ්න කිරීමට ලක් කරන ලද අතර ඔවුන දැක්වූ සහයෝගයට ගෙවීමක් කරන ලදී. මෙහිදී දුෂ්කරතාවය වූයේ සම්පුර්ණ ප්‍රතිඵලය නිවැරදි බව සහතික කිරීමට යම් කිසි ජාතියක   පරීක්ෂාවට ලක් කළ යුතු නියැදියේ ප්‍රමාණය තීරණය කිරීමයි.

මිනිස් ඉතිහාසයේ සිදු වූ මෙම යෝධ මානසික සමීක්ෂණයේ එක් ප්‍රතිපලයක් වූයේ ශිෂ්ටාචාරයට ඇති ප්‍රධාන අනතුර ආගමික අන්තවාදය පමණක් නොව ආගම් බවයි. “යක්ෂයා විසින් සියලු ආගම් නිපදවන ලද්දේ මිනිස් වර්ගයාගෙන් දෙවියන් වසං කිරීමටය” යන සුප්‍රසිද්ධ කියමනෙන් මෙය කැටි කොට දැක් වේ. (“All Religions were invented by the Devil to conceal God from Mankind.”)

රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයන්, පූජකයන් හා දේශපාලනඥයින් යුග ගණනාවක් තිස්සේ දේශනා කර ඇති වචන බිලියන ගණනක් වූ භක්තිමත් කුණුකසල, වංචනික විලම්බීත හෝ (ඔවුන් අවංක වී නම්) උන්මත්තකයන්ගේ නන්දෙඩවිලි බව මෙයින් සක්සුදක් සේ පැහැදිලි විය.

මානසික පරීක්ෂකය තුළින් ලබා ගත් අලුත් තොරතුරු නිසා, මිනිස් මනස ආසාදනය කළ ඉතාම දරුණු “චිත්ත වයිරසය” සංවිධානාත්මක ආගම් බව අවබෝධ කර ගැනීමට මිනිස් වර්ගයාට හැකි වූයේය.

දැන් මෙම උපකරණය අපට මිනිස් සිත් මිලියන ගණනක් ඉලෙක්ට්‍රොනික ලෙස සම්බන්ධ කිරීමේ හැකියාව ලබා දී ඇති බැවින් සුපිරි මනසක් (“supermind”) තැනීමට ප්‍රයත්නයක් දැරිය යුතු යයි අදහසක් ඉදිරිපත් වී තිබේ. මෙයින් එයට සම්බන්ධ වන අයගේ පුද්ගලිකත්වය නැති වී යෑමේ අවදානමක් තිබේ. මේ නිසාම මෙහි හොඳනරක පිළිබඳව නිමක් නැති වාදවිවාද පැවැත්වෙයි.

සමහරුන්ගේ අදහස වී ඇත්තේ එවැනි මිනිස් සිත් ඒකාබද්ධ වීමක් ආශීර්වාදයක් විය හැකි බවයි. නියම යුතෝපියාවකට යා හැකි එකම මග ද එය විය හැකියි.

ඉන් ඔබ්බටත් යමින් සමහර විටක මෙම සුපිරි මනස, තරු වෙතට දූරානූභූතික සංඥාවක් (telepathic signal) යැවීමට ඉඩ තිබේ. එයින් කියවෙනු ඇත්තේ ගැලැක්සීය ප්‍රජාව සමග සම්බන්ධ වීමට පෘථිවි ග්‍රහලෝකය දැන් සූදානම් බවයි…

සුපිරි මනස සාදරයෙන් පිළිගනිමු!

Read interview God, Science, and Delusion: A Chat With Arthur C. Clarke in Free Inquiry magazine (Vol 19, No 2; 1999)

Read Arthur C Clarke’s well known quotes on religion

“ආගමික උමතුවෙන් ලෝකය ගලවා ගැනීමේ එකම මග සියලුම ආගම් ප්‍රතික්ෂේප කිරීමයි” – එස්. එම්. බන්දුසීල

Cartoon courtesy Daily Mirror newspaper, Sri Lanka
Cartoon courtesy Daily Mirror newspaper, Sri Lanka

සිවුමංසල කොලූගැටයා #157: ජීවිත කාලයම පිටස්තරයකු වූ ඇල්බට් අයින්ස්ටයින්

My column on Einstein’s obscure visit to Ceylon in October 1922 was well received, and some appreciative readers asked me to look at the human being behind the intellectual. So, in this week’s Ravaya column (in Sinhala language), I explore Einstein the humanist, pacifist and supporter of civic rights all his life.

Einstein quote

මහා විද්‍යාඥ ඇල්බට් අයින්ස්ටයින්ගේ අප‍්‍රකට ලංකා සංචාරය (1922 ඔක්තෝබර්) ගැන මගේ කොලම අගය කළ පාඨකයන් කිහිප දෙනකු විමසුවේ ඔහු සමාජවාදය ගැනත්, බුදු දහම ගැනත් අදහස් පළ කර ඇත්දැයි කියායි.

අයින්ස්ටයින් (1879-1955) මගේ වීරයෙක්. ඒ ඔහුගේ අසහාය බුද්ධි මහිමය හා විද්‍යා සොයා ගැනීම් නිසාම නොවෙයි. බුද්ධිමතකු ලෙස ලබා ගත් සමාජ ප‍්‍රතිරූපය හරහා සමාජ හරයන් හා සාරධර්ම වෙනුවෙන් පෙනී සිටීම නිසයි. එමෙන්ම දේශපාලනික, ශාස්තී‍්‍රය හා අනෙක් හැම ආකාරයේ ම අධිපතිවාදයන් නොරිස්සූ හා ඒවාට එරෙහිව ජීවිත කාලය පුරා අරගල කළ නිසයි. මහා ප‍්‍රාඥයකු වුවත් බොරු මාන්නය හා උද්ධච්ඡුකම නොතිබූ, සැහැල්ලූ හා හාස්‍යලෝලී චරිතයක් වූ නිසයි.

අයින්ස්ටයින් ගැන ලියැවුණු චරිතාපදාන හා විග‍්‍රහයන් රැසක් තිබෙනවා. ඒ අතර 2005දී පළ වූ  Einstein: A Hundred Years of Relativity නම් ග‍්‍රන්ථය විශේෂයි. ඇන්ඩෘ රොබින්සන් නම් බි‍්‍රතාන්‍ය ලේඛකයා සංස්කරණය කළ එය සාපේක්‍ෂතාවාදය සොයා ගෙන සියවසක් පිරීම සමරන්නට නිකුත් කළ සාමුහික ග‍්‍රන්ථයක්.

අයිනස්ටයින්ගේ විද්‍යාත්මක හපන්කම්, ළමා හා තරුණ අවධිය, විවාහ හා දරුවන්, දේශ සංචාර, දේශපාලන මතවාද, නිරායුධකරණයට ගෙන ගිය අරගලය ආදී විවිධ පැතිකඩ ගැන ලොව ප‍්‍රකට විද්වතුන් ලිපි සපයා තිබෙනවා. එයින් සමහරුන් අයින්ස්ටයින්ගේ අවසාන කාලයේ ඔහු සමග එකට වැඩ කළ අයයි. අද මා සම්පිණ්ඩනය කරන තොරතුරු සොයා ගත්තේ මේ අනගි පොතෙන්.

අයින්ස්ටයින්ගේ ජිවිත කාලය පුරා ඔහු පිටස්තරයකු වූවා යයි කිව හැකියි. ඉතා සමාජශීලි හා සුහද කෙනකු වුවත් ඔහු කිසිදු සමාජ ස්ථරයකට, ශාස්තී‍්‍රය ප‍්‍රභූ කණ්ඩායමකට, දේශපාලන න්‍යායකට, ආගමකට හෝ ජාතිවාදයකට කොටු වූයේ නැහැ. මේ නිදහස් බව ඔහුට ආශිර්වාදයක් මෙන් ම ඇතැම් විට පීඩාකාරී සාධකයක් ද වුණා.

ජර්මනියේ යුදෙව් පවුලක ඉපදීම නිසා ඔහු මවු රටේ සුළු ජාතිකයකු වුණා. යුදෙව් ජාතිකයන් දක්‍ෂ වුවත් බොහෝ යුරෝපීය සමාජ ඔවුන් දෙස බැලූවේ සැකයෙන් යුතුවයි. වයස 17දී ජර්මන් රටවැසි බව අත්හළ ඔහු 1901දී උසස් අධ්‍යාපනය ලැබූ ස්විට්සර්ලන්තයේ රටවැසියකු වුණා. එය පවත්වා ගෙන ම 1940දී අමෙරිකානු රටවැසි බව ලබා ගත් ඔහු ජීවිතයේ අවසන් වසර 23 ඇමරිකාවේ පදිංචිව සිටියා.

Albert-Einstein---Life-is-like-Ridin

මානව හිතවාදය හා සාමවාදය අයින්ස්ටයින්ගේ දර්ශනයේ මුලික හරයන් වූවා. ඊට අමතරව ඔහු සාමයික වශයෙන් යුදෙව් ආගමෙහි එල්බ නොසිටියත් ඇමරිකාවේත්, යුරෝපයේත් (1948දී) ඊශ‍්‍රායලය බිහි වූ පසු එරටත් යුදෙව් සාංස්කෘතික කටයුතු සඳහා ද හැකි සැම විට අත හිත දුන්නා. සිය සුළු ජාතික අනන්‍යතාවය ඔහු කිසි දිනෙක අමතක කළේ නැහැ.

අයින්ස්ටයින් ප‍්‍රාථමික හා ද්වීතියික අධ්‍යාපනය ලැබුවේ ජර්මන් පාසල්වලින්. පාසල් වැඩට සාමාන්‍ය මට්ටමේ හැකියාවක් තිබූ නමුත් එතරම් කැපී පෙනුනේ නැහැ. තනිව පොත්පත් කියවා ලෝකය ගැන දැනුම පුළුල් කර ගන්නට වඩාත් රිසි වූ ඔහු, විෂය මාලාවට හෝ පන්ති කාමරයට හෝ සීමා වන්නට කැමති නොවූ බව පසුව ලියා තැබුවා. මේ නිසා බොහෝ ගුරුවරුන් ඔහු ‘අමාරුකාර’ හා දරදඩු ශිෂ්‍යයෙක් ලෙස සැලකුවා.

විශේෂයෙන් විභාග හරහා සිසු දැනුම ඇගයීමේ ක‍්‍රමවේදයත්, හමුදා ස්වරූපයක් ගත් සරඹ හා කැඩෙට් කටයුතු ආදියත් ඔහුට පොඩියක්වත් ඇල්ලූවේ නැහැ. මේ නිසා පාසලේදී ඔහු හුදකලා වූ සිහින මවන්නකු බවට පත් වුණා.

පාසල් කාලයේ පටන් ඔහු අධිකාරීත්වයට (authority) අභියෝග කළා. පාසල් හා සරසවි පරිපාලකයන් හා පසු කලෙක රැකියා කරන විට ආයතන ප‍්‍රධානීන් මෙන්ම රාජ්‍ය නායකයින් පවා වැරදි තීරණ හා ප‍්‍රතිපත්තිවලට යොමු වූ සැම විට ම විනීතව එහෙත් තරයේ ඒවා විවේචනය කළා.

මේ ‘නාහෙට නාහන’ ගතිය නිසා අයින්ස්ටයින්ට සමහර තනතුරු, වරප‍්‍රසාද අහිමි වුණත් ඔහු සැලූණේ නැහැ. එසේ ම ඔහුගේ සහජ බුද්ධිය හා කුසලතා නිසා ඔහු සමග කෙසේ හෝ ගනුදෙනු කරන්නට කොයි කාටත් සිදු වුණා.

අන් අයගේ අධිපතිවාදය නොරිස්සූ අයින්ස්ටයින් තමාගේ සොයා ගැනීම් වටා දැනුම් බලාධිකාරයක් බිහි වන්නට ඉඩ දුන්නේ ද නැහැ. තම කල්පිත හා න්‍යායවලට අභියෝග කරන්නට, ප‍්‍රශ්න කරන්නට  ඕනෑ ම කෙනකුට ඉඩ දුන්නා. උනන්දුවෙන් ප‍්‍රතිතර්ක අසා සිටියා. ගෞරවනීය ලෙස ප‍්‍රතිචාර දැක්වූවා. වයසින් හෝ තනතුරින් හෝ ලාබාල අයගෙන් පවා අළුත් දෙයක් උගන්නට සැම විට විවෘත මනසක් ඔහුට තිබුණා. මෙහෙම උගතුන් ලෝකයේ ඉන්නේ ටික දෙනයි!

අයින්ස්ටයින් කුඩා කල පටන් ප‍්‍රචණ්ඩත්වය හා යුද්ධ සහමුලින් ම පිළිකුල් කළා. වෙනත් පිරිමි දරුවන් මෙන් හොරා පොලිස් හෝ හමුදා සෙල්ලම් කළේ නැහැ. ජර්මන් රටවැසි බව අත්හලේත් අනිවාර්ය හමුදා සේවයෙන් මිදීමටයි. (පසුව ස්විස් රටවැසියෙකු ලෙස හමුදා සේවය කිරීම ඔහුට අනවශ්‍ය වූයේ සෞඛ්‍ය හේතු නිසායි.)

ජීවිතයේ කිසි දිනක ඔහු හමුදා නිල ඇඳුමක් ඇන්දේවත් අවියක් භාවිතා කළේවත් නැහැ. (වරක් ප‍්‍රාග් නුවර මහාචාර්යවරයකු ලෙස දිවුරුම් දෙන විට එරට සම්ප‍්‍රදාය පරිදි පැය කිහිපයකට කඩුවක් සහිත උත්සවාකාර ඇඳුමක් නොකැමැත්තෙන් පැළඳ සිටියා.)

පළමුවන ලෝක යුද්ධයෙන් පැරදුණු ජර්මනියේ සිටි අන්ත ජාතිකවාදීන් ටිකෙන් ටික දේශපාලන බලය තහවුරු කර ගන්නා සැටි ඔහු බලා සිටියේ කලකිරීමෙන්. සුළු ජාතීන්ට නොසලකන හා හිරිහැර කරන, විකල්ප මත නොඉවසන, නීතියේ ආධිපත්‍යය වෙනුවට පාලක අභිමතය හැම ක්‍ෂෙත‍්‍රයකට ම පතුරු වන ජාතිකවාදී ප‍්‍රවණතා ගැන ඔහු විවෘතව ප‍්‍රශ්න කළා. බුද්ධිමතකු ලෙස විවේචන කළා. මේ නිසා ඔහුට ජීවිත තර්ජන පවා එල්ල වුණා.

1914-18 කාලයේ පළමුවන ලෝක යුද්ධය සඳහා දැඩි ලෙස මිලිටරිකරණය වී තිබූ ජර්මන් සමාජයේ විද්‍යාඥයන් හා වෙනත් උගතුන් අතර දේශප්‍රේමය (patriotism) ගැන ලොකු විවාදයක් පැවතුණා. නාමධාරි හා ජ්‍යෙෂ්ඨ විද්වතුන් රැසක් අවස්ථාවාදීව කීවේ ප‍්‍රශ්න කිරීමකින් තොරව ජර්මන් රාජ්‍යය කරන හැම දෙයට ම සම්පූර්ණ සහාය දිය යුතු බවයි.

Albert Einstein - Pacifist quote

එවකට වයස තිස් ගණන් වල සිටි තරුණ අයින්ස්ටයින් එයට එකඟ වුණේ නැහැ. ඔහු සාමවාදියෙකු  (pacifist) ලෙස ප‍්‍රබලව මතු වූයේ මේ යුගයේයි. තම මවු රට වුවත් වැරදි දේ කරන විට එය විවේචනය කළ යුතු බවත්, එය ද්‍රෝහිකමක් නොවන බවත් ඔහු තරයේ විශ්වාස කළා.

ඔහුගේ සහෘද ජර්මන් විද්‍යාඥයන් සමහරෙක් හමුදා තාක්‍ෂණයට පර්යේෂණාත්මකව උදවු වනු දුටු අයින්ස්ටයින් මහත් සේ කම්පා වුවත් එසේ කරන්නට ඔවුන්ට ඇති අයිතිය පිළි ගත්තා. 1914-18 වකවානුවේ ජර්මන් විද්‍යාඥයන් නිපද වූ රසායනික අවි මුල් වරට යුධ පිටිවල භාවිතා කිරීමෙන් දහස් ගණනක් ප‍්‍රතිමල්ලවයන් හා නිරායුධ ජනයා මිය ගියා. විද්‍යාව මිලිටරිකරණයේ භයානක ප‍්‍රතිඵල ඇස් පනා පිට දැකීමෙන් අයින්ස්ටයින්ගේ සාමාවාදී ස්ථාවරය තවත් ප‍්‍රබල වුණා.

1920 දශකය තුළ අයින්ස්ටයින් දුටුවේ පරාජය වූ ජර්මනිය යළි නගා සිටුවීමේ මුවාවෙන් ජාතිකවාදීන් බලය තහවුරු කර ගන්නා ආකාරයයි. ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී රාමුව තුළ ජනයා මුසපත් කැරෙන ආකාරයේ කථා කිරීමෙන් ඇඩොල්ෆ් හිට්ලර් බල පදනමක් ගොඩ නගන අන්දම දැක ඒ ගැන අයින්ස්ටයින් අනතුරු ඇඟ වූවා.

1932 දෙසැම්බරයේ ඔහු පාරම්පරික දේපල ද අත්හැර දමා ජර්මනියේ පිටත්ව ගියේ සුළු ජාතීන්ට හා නිදහස් මතධාරීන්ට තත්ත්වය අවදානම් වූ බැවින්. 1933 ජනවාරියේ හිට්ලර් මැතිවරණයක් හරහා ජර්මනියේ නායකයා බවට පත් වුණා. හිට්ලර් නැවතත් ජර්මනිය මහා යුද්ධයකට ගෙන යන බව වෙනත් බොහෝ ජර්මන් බුද්ධිමතුන්ට පෙර අයින්ස්ටයින් කල් තබා දුටුවා.

හිට්ලර් පාලන කාලය තුළ ම (1933-45) අයින්ස්ටයින් ආපසු ජර්මනියට ගියේ නැහැ. පසුව ඔහු අමෙරිකාවේ පි‍්‍රන්ස්ටන් සරසවියේ උසස් අධ්‍යයන ආයතනයේ පර්යේෂණ තනතුරක් භාර ගෙන සුන්දර පි‍්‍රන්ස්ටන් ගම්මානය සිය නිවහන කර ගත්තා.

ඒ වන විට අයින්ස්ටයින් ලබා තිබු ලෝක පූජිත තත්වය නිසා  ඕනෑ නම් ඔහුට විද්වත් ලෝකයේ ප‍්‍රභූවරයෙකු ලෙස ඉසුරුබරව ජීවත් විය හැකිව තිබුණා. එහෙත් ඔහුගේ හෘද සාක්‍ෂිය එයට ඉඩ දුන්නේ නැහැ. එතෙර සිට ඔහු ජර්මන් මර්දනකාරී පිළිවෙත් දිගට ම විවේචනය කළා. තමා අයත් වූ යුදෙව් ජන කොටස පමණක් නොව අන් සැම ආකාරයක ම සුළුතරයන්ට හිට්ලර්ගේ ජාතිකවාදී රජය කළ අසාධාරණකම් ගැන හඬ නැගුවා.

ඇමරිකානු සරසවිවල තිබෙන බුද්ධිමය නිදහසෙන් අයින්ස්ටයින් උපරිම ප‍්‍රයෝජන ගත්තා. එහෙත් එහිදී ද ඔහු  ඕනැකමින් ම ‘පිටස්තරයකු’ ලෙස කල් ගත කළා. නිලතල හා ආයතනික වගකීම් භාර ගන්නවා වෙනුවට නිදහසේ සමාජයීය හා දේශපාලනික අදහස් දැක්වීමට යොමු වුණා. පි‍්‍රන්ස්ටන් සරසවි පාලකයන් ඔහුගෙන් අයැද සිටියේ ‘ඔබ විද්‍යා ක්‍ෂෙත‍්‍රයට පමණක් සීමා වී වැඩ කරන්න කියායි’. එහෙත් අයින්ස්ටයින් එසේ මතවාදීව ගාල් කිරීමට ඔවුන්ට හැකි වූයේ නැහැ.

අයින්ස්ටයින් මානව සමාජයේ සමානාත්මතාවය බෙහෙවින් අගය කළා. ඔහුට සමාජවාදී අදහස් තිබුණා. ලෝකයේ ප‍්‍රකට ම පුද්ගලයකු බවට පත් වීමෙන් පසුවත් සමාජවාදී ආකල්ප දැරුවත් අයින්ස්ටයින් කොමියුනිස්ට් දේශපාලනයට සම්බන්ධ වූයේ නැහැ. (සෝවියට් දේශයේ සංචාරය කරන්නට ලැබුණු ඉහළ පෙළේ ආරාධනා සියල්ල කාරුණිකව ප‍්‍රතික්‍ෂෙප කළා.)

1931 කැලිෆෝනියා තාක්‍ෂණික සරසවියේ (Caltech) සිසුන් අමතා ඔහු කීවේ: ‘‘සියළු තාක්‍ෂණික පර්යේෂණ හා නවෝත්පාදනවල ප‍්‍රධාන අරමුණ විය යුත්තේ මානව සංහතියට උදවු උපකාර වීමයි. මානව සමාජයේ සම්පත් බෙදී යාම හා ශ‍්‍රම සංවිධානය වඩාත් ප‍්‍රශස්ත කිරීම සඳහා ඔබේ අධ්‍යයන හා ගවේෂණ දායක විය යුතුයි.’’

සංගීතයට, සොබාදහමට හා සුන්දර දේවලට බොහෝ ඇලූම් කළ අයින්ස්ටයින් සංවිධානගත ආගම් පිළි ගත්තේ හෝ ප‍්‍රගුණ කළේ නැහැ. යුදෙව් සම්භවය ගැන ආඩම්බර වුවත් යුදෙව් ආගමික වතාවත් කළේ හෝ යුදෙව් පල්ලියට ගියේ ද නැහැ.

එහෙත් විශ්වයේ හා සොබා දහමේ සංසිද්ධීන් පිටුපස මිනිසාට වඩා උසස් වූ බලවේගයක් පවතින බව ඔහු විශ්වාස කළා. ඇතැම් විට ඔහු කීවේ තමා විශ්වීය ආගමක් (cosmic religion) අදහන බවයි. එහෙත් සංකල්පයක් විනා එයට ආගම් කර්තෘවරයෙක්, ශුද්ධ ලියවිලි, පූජනීය ස්ථාන හා පූජකයන් ආදිය තිබුණේ නැහැ.

Albert Einstein  plays violine

සංගීත ලෝලියකු ලෙස අයින්ස්ටයින් බටහිර ශාස්තී‍්‍රය සංගීතයට ඉතා ලැදි වුණා. තමා භෞතික විද්‍යාඥයකු නොවූවා නම් සංගීතඥයකු විය හැකිව තිබූ බව වරක් පැවසුවා. වයලීනය හා පියානෝව වාදනය කළ ඔහු නිතර කීවේ තමා සිතන්නේත්, සිහින දකින්නේත් සංගීතයට අනුව කියායි.

අයින්ස්ටයින් නිලධාරිවාදයට, නිල කටයුතුවලට හා ආයතනික සම්ප‍්‍රදායන්ට මෙන් ම ගුරුකුලවලටත් කිසිදා කැමති වූයේ නැහැ. මේස් නොදමා සපත්තු පැළඳීමට පුරුදුව සිටි ඔහු  ඕනෑ ම ගරු ගාම්භීර සභාවක වුවත් විහිළු තහළු කළා. ඔහු කුඩා දරුවෙකු මෙන් නිර්ව්‍යාජ හා කෙලිලොල් චරිතයක්. ඡායාරූප ගන්නා විට විසිලූ මුහුණක් පෑමත්, ඇතැම් විට දිව දික් කිරීමත් කළා.

මේ සැහැල්ලූ ගති සොබා සමහර බක පණ්ඩිතයන්ට හා නිලධාරීන්ට දිරවා ගත නොහැකි වුවත් අයින්ස්ටයින්ලා හිටියේ ලෝකෙට ම එක් අයකු බැවින් ඔවුන්ට ඉවසා දරා ගන්නට වුණා!

ඊශ‍්‍රායලයේ ආරම්භක ජනාධිපතිවරයා 1952දී මිය ගිය විට එරට ජනාධිපතිකම භාර ගන්නා මෙන් ලොව සිටි ප‍්‍රසිද්ධතම යුදෙව්වා වූ අයින්ස්ටයින්ට ඇරයුම් කැරුණා. එහෙත් ගාම්භීර නිල තනතුරුවලට කිසිදු කැමැත්තක් නොතිබු ඔහු එය සාදරයෙන් ප‍්‍රතික්‍ෂෙප කළා.

ජීවිත කාලය පුරා ම බලාධිකාරයන්ට එරෙහි වූත් පෞද්ගලික නිදහස අගය කළා වූත් අයින්ස්ටයින් වයෝවෘද්ධ වියේදී හෝ රාජ්‍ය නායක තනතුරකට ආසා වූයේ නැහැ!

ප‍්‍රබුද්ධ බුද්ධිමතකුගේ සමාජ වගකීම හා දේශපාලන භූමිකාව කුමක් විය යුතු ද යන්න ගැන ඇල්බට් අයින්ස්ටයින් චරිතයෙන් අපට බොහෝ ආදර්ශ ගත හැකියි. ඒවා ඔහුගේ විද්‍යාත්මක සොයා ගැනීම්වලටත් වඩා වටිනවා.

At 72, Albert Einstein proves he has a sense of humor in this iconic photograph taken in 1951

සිවුමංසල කොලූගැටයා #144: ටෙලිවිෂන් යුගයේ මුල් ම ජන නායකයා – ජෝන් එෆ්. කෙනඩි

In this week’s Ravaya column (in Sinhala), I look back at the world’s first President of the Television Age – John F Kennedy. How did he ride the airwaves to the hearts and minds of American voters? What combination of wits, looks and charisma made him an ideal icon for the Television Age in its Golden Age? And what lessons JFK holds for all image-conscious politicians who want to appear on television?

John Fitzgerald Kennedy (1917-1963)
John Fitzgerald Kennedy (1917-1963)

අමෙරිකාවේ 35 වන ජනාධිපති වූ ජෝන් එෆ්. කෙනඩි (John F Kennedy) ඝාතනයට ලක් වීමේ 50 වන සංවත්සරය නොවැම්බර් 22දාට යෙදී තිබුණා. එරට වසර 237ක ඉතිහාසයේ ජනාධිපතිවරුන් 44 දෙනෙකු සිටියත්, ඔවුන් අතරින් සිවු දෙනෙකු ඝාතනයට ලක් වූවත්, කෙනඩි තරම් ජන අවධානයට හා කුතුහලයට ලක් වූ ජන නායකයකු නැති තරම්.

කෙනඩි සාහසිකයකුගේ වෙඩි පහරට ලක් වූයේ 1963 නොවැම්බර් 22දා. ටෙක්සස් ප‍්‍රාන්තයේ ඩලස් නුවර මහජන ප‍්‍රදර්ශනයකට සහභාගි වීමට එදින ඔහු බිරිඳ ජැකලයින් (ජැකී) සමග එහි පැමිණියා. මධ්‍යහනය පසු වී ටික වේලාවකින් රථ පෙරහරකින් ඔහු නගර මධ්‍යය බලා ගමන් කරමින් සිටියේ වහලය විවෘත කළ මෝටර් රථයක. මග දෙපස පෙළ ගැසුණු ජනයා පී‍්‍රතිඝොෂා කරමින් සිටින විට හදිසියේ දුර සිට ස්නයිපර් (කුරුමානම්) තුවක්කුකරුවකු තැබූ වෙඩි පහර වැදී කෙනඩි රථය තුළ ඇද වැටුණා.

එසැනින් කි‍්‍රයාත්මක වූ ඔහුගේ ආරක්‍ෂකයන් ළඟ තිබූ රෝහලකට ඔහු රැගෙන ගියා. මේ සමග රැස්ව සිටි ජනයා භීතියටත්, සංත‍්‍රාසයටත් පත් වුණා. ජනාධිපති සමග ගමන් කරමින් සිටි මාධ්‍ය පිරිසේ වාර්තාකාරියක් ජනාධිපතිට වෙඩි වැදීම ගැන ප‍්‍රවෘත්තිය රටට දුන්නේ විනාඩි කිහිපයක් ඇතුළත.

Reuters: How the JFK assassination transformed media coverage

එතැන් පටන් ඒ මුඵ රටමත්, ලෝකයත් සලිත වී මහත්  ඕනෑකමින් පුවත් මාධ්‍යවලට සවන් දුන්නා. අද මෙන් සන්නිවේදන තාක්‍ෂණය දියුණු නොවූ එවකට පැවති පහසුකම් හරහා නිවැරදි හා අඵත් ම තොරතුරු දෙන්නට අමෙරිකානු රේඩියෝ හා ටෙලිවිෂන් මාධ්‍ය ඉතා වෙහෙස වී කි‍්‍රයා කළා.

ජනාධිපති කෙනඩි වෙඩි පහරින් මිය ගිය බව මුලින් රේඩියෝ නාලිකා මගිනුත්, ඉනික්බිති ටෙලිවිෂන් හරහාත් නිවේදනය වුණා. ඒ සමග මේ ජනපි‍්‍රය නායකයාගේ වියෝව ගැන මහත් සේ කම්පාවටත්, සංවේගයටත් පත් වූ අමෙරිකානු ජනයා ඊළඟ දින කිහිපය ගත කළේ ටෙලිවිෂන් යන්ත‍්‍ර අබියසයි.

Footage of the incident captured by Abraham Zapruder, with home-movie camera

මාධ්‍ය ඉතිහාසය අධ්‍යයනය කරන පර්යේෂකයන් කියන්නේ ටෙලිවිෂන් මාධ්‍යය අමෙරිකානු සමාජයේ ප‍්‍රධානතම කාලීන තොරතුරු මූලාශ‍්‍රය බවට පත් වීමට තීරණාත්මක ලෙස බලපෑවේ කෙනඩි ඝාතනය හා ඉනික්බිති එළැඹි දින කිහිපය බවයි.

ඒ දක්වා එසැනින් පුවත් ගෙන ඒමේ රේඩියෝවට තිබූ හැකියාව හීන නොවූවත් මෙබඳු අවස්ථාවක රූප-ශබ්ද දෙකේ සංකලනයේ වැදගත්කම නිසා වැඩි දෙනෙකු (එවකට තිබූ කඵ-සුදු යන්ත‍්‍ර හරහා) ටෙලිවිෂන් මාධ්‍යයට යොමු වූවා යයි සිතිය හැකියි. එවකට පැය විසිහතරේ ටෙලිවිෂන් නාලිකා ලොව කොතැනකවත් තිබුණේ නැහැ. (ඒ අන්දමේ මුල් ම නාලිකාව වූ CNN ඇරැඹුණේ 1980දී.) එවකට බොහෝ ටෙලිවිෂන් නාලිකා සවසට ප‍්‍රධාන ප‍්‍රවෘත්ති විකාශයකුත්, දින පුරා කෙටි ප‍්‍රවෘත්ති ප‍්‍රචාරයකුත් සිදු කළා.

එහෙත් 1963 නොවැම්බර් 22, 23, 24 හා 25 දිනවල මේ සම්ප‍්‍රදාය බිදිමින් තොරතුරු මතුව එන හැම විටෙක ම එය තහවුරු කර ගත් වහා ප‍්‍රචාරය කිරීමේ සජීව, එසැනින් පුවත් ආවරණයේ සම්ප‍්‍රදාය බිහි වුණා. මේ නිසාත් කෙනඩි ඝාතනය ටෙලිවිෂන් ඉතිහාසයේ සංධිස්ථානයක්.

ඒ වන විට අමෙරිකාවේ ජාතික මට්ටමේ ටෙලිවිෂන් ජාල 3ක් තිබුණා (ABC, CBS හා NBC). මේ තුන ම තමන්ගේ එදිනෙදා වැඩසටහන් වහා නතර කරමින් හදිසි තත්ත්වය වාර්තා කිරීමට පටන් ගත්තා. ඔවුන් එසේ කළේ දැඩි සංයමයක් හා වෘත්තීය බවක් පෙන්නුම් කරමින්. පේ‍්‍රක්‍ෂකයන් කලබල හෝ කුපිත නොවන අයුරින්, ලැබෙන තොරතුරු හැකි තාක් ඉක්මනින් හා නිරවුල්ව ප‍්‍රචාරය කරන්නට ඔවුන් උත්සාහ ගත්තා.

Walter Cronkite announces the death of JFK on CBS News
Walter Cronkite announces the death of JFK on CBS News

අඩසියවසකට පෙර සිදු වූ මේ විකාශයන් දැන් ඉන්ටනෙට් හරහා YouTube වීඩියෝ ලෙස අපට නැරඹිය හැකියි. එසේම එම සුවිශේෂි ප‍්‍රවෘත්තිය ආවරණයට සහභාගී වූ තවමත් ජීවතුන් අතර සිටින මාධ්‍යවේදීන්ගේ ආවර්ජනා ද අපට මේ ගෙවී ගිය සතිවල වාර්තා චිත‍්‍රපට ලෙස දැක ගත හැකි වූවා. http://edition.cnn.com/SPECIALS/us/jfk-assassination-anniversary

මේ අතරින් වඩාත් කැපී පෙනුණු හා අමතක නොවන කාර්යයක් ඉටු කළේ CBS නාලිකාවේ කෘතහස්ත ජ්‍යෙෂ්ඨ මාධ්‍යවේදියකු හා පුවත් කියවන්නා වූ වෝල්ටර් ක්‍රොන්කයිට් (Walter Cronkite). අමෙරිකාවේ නැගෙනහිර වේලාවෙන් පස්වරු 2.38ට සජීව ලෙසින් පෙනී සිටිමින් ඔහු ගැඹුරු එහෙත් ඉතා සන්සුන් විලාසයෙන් ජනාධිපතිවරයාගේ අභාවය වාර්තා කළා. (ඒ වන විටත් තහවුරු නොවූ වාර්තා වෙනත් මාධ්‍ය හරහා පිට වී තිබුණත් නිල වශයෙන් එය තහවුරු කරමින් රටට හා ලොවට ප‍්‍රවෘත්තිය දුන්නේ ක්‍රොන්කයිට්.)

එදා ඔහු පැය ගණනක් තිස්සේ සජීව වාර්තාකරණයේ යෙදෙමින් CBS මැදිරියේ සිට කළ මාධ්‍ය මෙහෙවර අමෙරිකානු ටෙලිවිෂන් ඉතිහාසයේ උච්චස්ථානයක් සනිටුහන් කළා. ආවේගශීලී නොවී, කුමන්ත‍්‍රණවාදී මතවාද කිසිවක් පතුරුවන්නේ නැතිව, තොරතුරු පමණක් සැකෙවින් හා නිරවුල්ව ඉදිරිපත් කිරීමට ඔහුට මනා කුසලතාවක් තිබුණා.

මේ මොහොත සිහිපත් කරන එවකට දරුවකු හැටියට එය නැරැුඹූ අමෙරිකානු මාධ්‍යවේදියෙක් කියන්නේ: ‘‘ජාතිය ම ශෝකබරිත වූ ඒ දිනයේ මුඵ ඇමෙරිකාවට ම පියකු වුණේ වෝල්ටර් ක්‍රොන්කයිට්.’’ (අන්කල් වෝල්ටර් යන සුරතල් නමින් පරම්පරා දෙකක අමෙරිකානුවන් අතර ජනාදරයට පත් මේ මාධ්‍ය දැවැන්තයා ගැන වෙන ම කථා කළ යුතුයි. ඔහු කලක් අමෙරිකාවේ වැඩිපුර ම ජන විශ්වාසය දිනා ගත් මිනිසා – most trusted man in America – වශයෙන් සැළකුණේ හේතු සහගතවයි.)

ජංගම දුරකථන හා ඉන්ටර්නෙට් නොතිබි ඒ යුගයේ එසැනින් තොරතුරු ලබා ගන්නට තිබුණේ රේඩියෝ හා ටෙලිවිෂන් මාධ්‍ය පමණයි. වෙඩි තැබීම සිදු වූ තැන, තුවාල ලැබූවන් ගෙන ගිය පාක්ලන්ඞ් රෝහල ආදී තැන්වල සිට ඇසින් දුටුවන් සමග  ක්ෂණික සම්මුඛ සාකච්ඡා කරමින් සිදු වන්නේ කුමක් ද යන්න තේරුම් ගන්නට වාර්තාකරුවන් උත්සාහ ගත්තා.

The Assassination of President Kennedy CNN… by VidsnMore

The Assassination of President Kennedy CNN… by VidsnMore

වසර 50ක් ගත වීත් තමන් එම පුවත මුලින් ම ඇසූ මොහොතේ සිටියේ කොතැන ද කරමින් සිටියේ කුමක්ද යන්න හැම අමෙරිකානුවකුට ම වගේ තවමත් මතකයි. ඔවුන්ගේ මතකය තීව‍්‍ර කළේ ටෙලිවිෂන් පුවත් වාර්තාකරණයයි.

මේ සිදුවීම් මාලාව වඩාත් ත‍්‍රාසජනක වූයේ වෙඩි තැබීම කළ ලී හාවි ඔස්වල්ඞ් (Lee Harvey Oswald) නම් හිටපු සොල්දාදුවා ඉක්මනින් අත්අඩංගුවට ගැනීම හා දින දෙකක් ඇතුළත (අධිකරණයට ගෙන යන අතර) ඔහු වෙඩි තබා ඝාතනය කිරිම නිසායි. මේ ඝාතනය කරනු ලැබුවේ ජනාධිපති ඝාතන කුමන්ත‍්‍රණය හෙළිදරව් වීම වළක්වන්නට බවත් බොහෝ දෙනා විශ්වාස කළා.

කෙනඩි ඝාතන කුමන්ත‍්‍රණවාදී තර්ක විතර්ක අද දක්වාත් එරට මහත්  ඕනෑකමින් සංසරණය වනවා. ජෝන් කෙනඩි චරිතය හා කෙනඩි පවුල ගැන පොත්පත්, වීඩියෝ හා වෙනත් මාධ්‍ය ප‍්‍රකාශන 40,000ක් පමණ ගෙවී ගිය අඩ සියවස තුළ පළ වී තිබෙනවා. කෙනඩි උන්මාදය තවමත් පහව ගොසින් නැහැ.

JFK යන මුලකුරු තුනෙන් හැදින්වෙන මේ දේශපාලකයා හා ජන නායකයාට ජනපි‍්‍රය සංස්කාතියේ ඇත්තේ අද්වීතීය ස්ථානයක්. මෙයට හේතුව කුමක්ද?

කෙනඩිට ජනාධිපති තනතුරේ සිටිය හැකි වූයේ දින දහසක් වැනි කෙටි කාලයක් පමණයි. (1961 ජනවාරි 20 – 1963 නොවැ 22). ඊට පෙර ඔහු මැසචුසෙට්ස් ප‍්‍රාන්තයේ කොංග‍්‍රස් සභිකයකු ලෙස වසර 6ක් හා සෙනෙට් සභිකයකු ලෙස වසර 7ක් කටයුතු කළා. ඩිමොක‍්‍රැටික් පක්ෂ අපේක්‍ෂකයා ලෙස තරග වැදී 1960 නොවැම්බරයේ ජනාධිපතිවරණයෙන් ජය ගන්නා විට වයස 43යි. එදා මෙදා තුර අමෙරිකානු ජනාධිපති වූ ලාබාල ම පුද්ගලයා ඔහුයි. එසේ ම එම තනතුරට පත් වූවන් අතරින් නිර්මාණශීලී හා පත‍්‍රකලා හපන්කම්වලට පුලිට්සර් ත්‍යාගයක් (Pulitzer Prize) ලැබූ එක ම තැනැත්තායි.

දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසුව කෙමෙන් මතුව ආ මාධ්‍ය කේන්‍ද්‍ර කරගත් තොරතුරු සමාජය ගැන කල් තබා වටහා ගත් කෙනඩි, මාධ්‍ය හරහා තමන්ගේ ප‍්‍රතිරූපය සියුම් ලෙස ගොඩ නැගීමටත්, එමගින් ජනමතය හැසිරවීමටත් සමත් වුණා. මේ හැකියාව ප‍්‍රගුණ කළ මුල් ම ජන නායකයා ලෙස ඔහු හැදින්විය හැකියි.

jfk at press conference smiling

1930 ගණන්වල යන්තමින් ඇරැඹි ටෙලිවිෂන් විකාශයන් හරිහැටි බටහිර සමාජයන්හි ස්ථාපිත වූයේ 1950 දශකයේදී. මෙය මැතිවරණ ප‍්‍රචාරක කටයුතුවලදී කෙතරම් තීරණාත්මක ද යන්න බොහෝ ජ්‍යෙෂ්ඨ හා වයෝවෘද්ධ දේශපාලකයන් තේරුම් ගත්තේ නැහැ. කඩවසම් පෙනුමක්, ජනකාන්ත (charismatic) පෞරුෂයක් හා මුඛරි නොවූ හරබර කතිකත්වයක් තිබූ කෙනඩි, ටෙලිවිෂන් හරහා තමන්ගේ 1960 මැතිවරණ ව්‍යාපාරය අති සාර්ථක ලෙස මෙහෙය වූවා.

ඔහුගේ ප‍්‍රතිමල්ලවයා වූයේ 1953 – 1960 කාලය තුළ එරට උපජනාධිපති වූ, කෘතහස්ත හා බුද්ධිමත් දේශපාලක රිචඞ් නික්සන්. ටෙලිවිෂන් ඉතිහාසයේ මුල් වරට ප‍්‍රධාන ජනාධිපති අපේක්‍ෂකයන් දෙදෙනා අතර ටෙලිවිෂන් විවාදයක් පවත්වනු ලැබුවේ එම මැතිවරණයට පෙරාතුවයි. 1960 සැප්තැම්බර් – ඔක්තෝම්බර් කාලයේ මේ දෙදෙනා විවාද හතරකට සහභාගී වුණා. කරුණු හා තර්ක අතින් දෙදෙනා කරට කර සිටියත් ටෙලිවිෂන් මාධ්‍යයට අවශ්‍ය පරිදි හැඩ ගැසෙන්නට නික්සන්ට බැරි වුණා.

විවාදය මුඵල්ලේ ම කෙනඩි සැහැල්ලූවෙන්, සිනාබරිතව සිටි අතර වඩා අත්දැකීම් බහුල නික්සන් දහඩිය පිසදමමින්, නොසන්සුන් හා නොරිස්සුම් ආකාරයට සිටිනු ටෙලිවිෂන් පේ‍්‍රක්ෂකයන් දුටුවා. මේ ශරීර ගති ලක්‍ෂණ (body language) ටෙලිවිෂන් මාධ්‍යයට ඉතා වැදගත්.

විවාද අවසන් වූ පසු මාධ්‍ය මගින් ජනමත සමීක්ෂන කරනු ලැබුවා. විවාදය ටෙලිවිෂන් හරහා නැරඹූ බහුතරයකගේ මතය වූයේ කෙනඩි එයින් ජය ගත් බවයි. එහෙත් එය ම රේඩියෝ හරහා සවන්දුන් (දෙදෙනාගේ ශරීර ගති සොබා නොදුටු) අය බහුතරයක් සිතුවේ නික්සන් වඩාත් දක්‍ෂ ලෙස විවාද කළ බවයි.

අමෙරිකාව හා සෝවියට් දේශය අතර සීතල යුද්ධය ප‍්‍රබල ලෙස ඇවිලෙමින් තිබූ ඒ යුගයේ රටේ ඉරණම හා සුභසිද්ධිය භාර ගන්නට වඩාත් සුදුස්සා තමා බව ටෙලිවිෂන් මාධ්‍යයේ පිහිටෙන් කෙනඩි අමෙරිකානු ඡුන්දදායකයන්ට ඒත්තු ගැන්වූවා. 1960 නොවැ 8 වනදා පැවති ජනාධිපතිවරණයෙන් නික්සන් පරදවා ඔහු ජය ගත්තේ සුඵ ඡුන්ද පරතරයකින් (කෙනඩි ඡුන්ද 49.7%, නික්සන් 49.5%)

Kennedy vs. Nixon – 1st 1960 Debate

කෙනඩි කෙතරම් දක්‍ෂ හෝ ශේ‍රෂ්ඨ රාජ්‍ය නායකයකු වූවා ද යන්න අද දක්වා එරටත්, ලෝකයේ අන් තැන්වලත් විවාදයට ලක් වනවා. ඒ ගැන ඒකමතිකත්වයක් නැහැ. එහෙත් ජනපි‍්‍රය සංස්කෘතියේ හා මාධ්‍ය ලෝකයේ නම් ඔහුට අසමසම තැනක් හිමි වී හමාරයි.

දින දහසක ධුර කාලය තුළ ඔහු දිගු කාලීනව එරටට හා ලෝකයට බලපෑම් ඇති කළ තීරණ රැසක් ගත්තා. (උදා: හඳට මිනිසුන් ගොඩ බැස් වූ ඇපලෝ වැඩපිළිවෙල දියත් කිරීම, බර්ලින් තාප්පයට ප‍්‍රතිචාර දැක්වීම, කඵ අමෙරිකානුවන්ට සම තැන් දීමට එකඟ වීම.)

Joseph S Nye looks at the real John F Kennedy

ඔහුගේ විදේශ ප‍්‍රතිපත්ති හා දේශිය ප‍්‍රතිපත්ති විවේචනය කරන අය පවා අවිවාදයෙන් පිළිගන්නා එක් කරුණක් තිබෙනවා. එනම් ටෙලිවිෂන් යුගයේ මුල් ම ජන නායකයා කෙනඩි බවයි. ටෙලිවිෂන් හරහා හැම ගෙදරක ම විසිත්ත කාරමයට පිවිසී ජනයා අමතා ඔවුන්ට සමීපවීමේ හෘදයාංගම කලාව දේශපාලන ලෝකයට හඳුන්වා දුන්නේ කෙනඩියි.

එසේ ම සිය ධූර කාලය තුළ ඔහු රාජ්‍ය නායකයා ලෙස මාධ්‍යවලට නිතර සම්මුඛ සාකච්ඡා ලබා දුන්නා. සංකීර්ණ ප‍්‍රශ්න ගැන කෙටියෙන්, ව්‍යක්තව හා විශ්වසනීය ලෙස කථා කිරීමේ සහජ හැකියාවක් ඔහුට තිබුණා. දේශපාලනික වශයෙන් ප‍්‍රතිපක්‍ෂයට සහාය දෙන ජනයා පවා තමා කියන දෙයට නම්මවා ගැනීමේ අසාමාන්‍ය චිත්තාකර්ෂණීය ගුණයක් ද තිබුණා. පසු කලෙක රොනල්ඞ් රේගන්, බිල් ක්ලින්ටන් මෙන් ම බරක් ඔබාමා වැනි (ධූර කාල දෙකකට පත් වූ) ජනාධිපතිවරුන් එරට ජනයාට සමීප වූයේ කෙනඩි හෙළිපෙහෙළි කර දුන් ටෙලිවිෂන් මාවතේ ඉදිරියට ගමන් කරමින්.

1960න් පටන් ගත් ජනාධිපති අපේක්‍ෂකයන් අතර ටෙලිවිෂන් විවාද පැවැත්වීම දැන් එරට දේශපාලන හා මැතිවරණ සම්ප‍්‍රදායයේ අත්‍යවශ්‍ය අංගයක්. ටෙලිවිෂන් හරහා විශ්වසනීය ලෙසින් ජන සමාජයට සමීප විය නොහැකි නම් කෙතරම් උගත්, බුද්ධිමත්, වංශවත් හා අත්දැකීම් බහුල දේශපාලකයකුට වුවත් එරට ඉහළ ම තනතුරට පත්වීමට නොහැකියි. (මෙය හුදෙක් තරුණ අපේක්‍ෂකයන්ට වාසි සළසනවා යයි සිතීම වැරදියි. රොනල්ඞ් රේගන් මුලින් එම තනතුරට පත් වන විට වයස 69යි.)

අමෙරිකාවේ මෙන් කෙදිනක හෝ අපේ රටේත් ජනාධිපති අපේක්‍ෂකයන් අතර ටෙලිවිෂන් විවාද පැවැත්වෙනු ඇතිදැයි ජ්‍යෙෂ්ඨ මාධ්‍යවේදී එඞ්වින් ආරියදාසයන්ගෙන් මා ගිය වසරේ විමසුවා. ඔහු කීවේ එබඳු විවාද හරිහැටි පැවැත්වීමට නම් අපක්‍ෂපාතී පෞරුෂයක් ඇති ටෙලිවිෂන් මාධ්‍යකරුවන් හා නිර්භය හිමිකරුවන් සිටීම අත්‍යවශ්‍ය බවයි. නැතිනම් එක් පාර්ශවයක හෝ අනෙක් පාර්ශවයේ බලපෑම්වලට නතු විය හැකියි.

මෙබඳු ස්වාධීනත්වයක් ළඟදී මෙරට බලාපොරොත්තු විය නොහැකි බව ආරියදාසයන්ගේ මතයයි. මාත් එයට එකඟයි.

John F. Kennedy motorcade, Dallas, Texas, Nov. 22, 1963. Partially restored version of original file with some artifacts removed - original photo by Victor Hugo King, via Wikipedia
John F. Kennedy motorcade, Dallas, Texas, Nov. 22, 1963. Partially restored version of original file with some artifacts removed – original photo by Victor Hugo King, via Wikipedia

Who will defend Earth? Interview with M Moidel, filmmaker of ‘Planetary Defense’ documentary

In December 2008, when talking about Earth-threatening asteroids, I referred to Planetary Defense, an excellent documentary film made by Canadian filmmaker M Moidel, who runs the Space Viz production company.

Since its 2007 release, the film has inspired discussion and debate. It had its global premiere at the UN Headquarters, and been screened at high level meetings of people who share this concern. It has also been broadcast on United Nations TV and various TV channels, and is available on DVD.

Synopsis: Scientists and the military have only recently awakened to the notion that impacts with Earth do happen. “Planetary Defense” meets with both the scientific and military communities to study our options to mitigate an impact from asteroids and comets, collectively known as NEO’s (Near Earth Objects). Who will save Earth?

In the aftermath of the meteor that exploded in the skies over Chelyabinsk, in Siberia, Russia, on 15 February 2013, I interviewed Toronto-based M Moidel by email on the continuing relevance of his film. Excerpts from that interview:

How did you choose this topic for a scientific documentary?

I take a great interest in writing/filming subject matter which is so big, that it should shape the way we go about our daily lives, like if we contacted extra-terrestrials (ETs), or colonized Mars. Those big events would have major consequences on our re-thinking of our real place in the Cosmos.

The threat of being wiped out by an asteroid is similarly humbling. Most of us don’t think about Extinction Level Events on a day-to-day basis and what we might do about it.

How realistic are the prospects of a large enough asteroid colliding with our Earth?

David Morrison (former NASA Space Scientist) said in my film, Planetary Defense: “If we actually found an asteroid on a collision course, we could predict the impact decades in advance. And we believe we have the technology in our space program to deflect it, so that the event doesn’t even happen. I could study earthquakes all my life, and I might be able to improve my ability to predict them, but I could never develop a technology to stop an earthquake from happening. In studying asteroids, I not only have the potential to predict the next calamity, but actually to avoid it.”

Interview clip with NASA scientist David Morrison:

I like to present the options where we have the ability to change our destiny (or not act upon it at all). That’s a story that interests me. (Besides, it’s the ultimate literary conflict: Man vs. Nature!) It’s that ability to do something about possible calamity (as Neil deGrasse Tyson, Astrophysicist and Frederick P. Rose Director of the American Museum of Natural History, says in my film) that leaves the viewers “scared for our future, but empowered to do something about it”.

What was the most surprising element you uncovered during your information research for this documentary?

There were several surprising factoids:
• The fact that only a handful of people, a hundred or so around the Earth, are working on the NEO Mitigation Hazard issue.
• The fact that so few people think about something that is unlikely to happen in our lifetime — but the consequences of not doing something about it are too horrible.
• The fact that we COULD do something about it, unlike the dinosaurs, because we have a Space Programme!
• The fact that there is so little day-to-day concern or knowledge about it among ordinary (non-technical) people.
• The fact that so little (sustained or pulsing) force is required to move a big asteroid or comet (once it is de-spun) so that it misses the Earth entirely.

As Arthur C Clarke concluded in the last interview clip in Planetary Defense (before the Epilogue): “The dinosaurs became extinct because they didn’t have a space programme!”

What were the reactions to your film ‘Planetary Defense’ when it was first released in 2007?

Prior to the final edit, I sought out editorial reviews from the key participants. The scientists who participated in it also advised me as they each received advance copies. I listened to each expert and made appropriate changes so I knew the content would be spot-on.

The reaction, upon release, was spectacular! There are four major reviewers of educational content in the United States. To get a review from any one of them is not easy. “Planetary Defense” received two of the four with simultaneous reviews in both “Booklist” (Chicago) and “The Library Journal” (NYC).

Following that, the United Nations TV premiered it understanding immediately how this is a global issue. It has aired in Canada a few years running.

The infamy was not comparable to the effect of Orson Welles’ (1938) CBS radio broadcast of H. G. Wells’ novel “The War of the Worlds” (1898) elicited on the public; but I was happy with the appreciation from both the scientific and educational communities.

Of course the comments speak for themselves – see: http://www.spaceviz.com/img/Planetary_Defense_comments.pdf

Spaceguard is a scientifically credible concept, yet it has not received too much political support. Why?

For two reasons. One, policy makers have limited budgets. They ask: “Who was the last person to die from an asteroid impact? After the laughing subsides, the vote is taken (if any) that this issue can be kicked down the line for a few more years, to the next administrations’ budget.

Two, the second reason is also sad. Humans have very little memory for horrible events unless it happened to them, as a people or a country.

For example, outside Indian Ocean rim countries and Pacific island nations (that are exposed to tsunami hazard), how many westerners really empathize and think regularly about tsunamis? About 250,000 people perished in the Boxing Day tsunami of 2004, and yet it’s a bygone memory outside those affected areas.

Planetary Defense, a SpaceViz Documentary by M Moidel
Planetary Defense, a SpaceViz Documentary by M Moidel

Can the Siberian meteorite on 15 February 2013 change this?

Siberia just experienced an actual airburst, a one in a 100 year event. This time around, unlike the 1908 Tunguska event, there were plenty of video cameras to record the event from all angles. After going viral for not even a week, the story has died down from the news (not enough devastation or death?) and people are going about their daily business.

Although the Russian government is now calling for Space-faring nations to cooperate and work on a Space Defense or Planetary Defense, it might take a few more near-misses, on a regular basis, to make any real ‘impact’ in human beings acquiescence to this threat!

What, in your imagination, is the best thing that can happen for political leaders to take NEO impact threat more seriously?

Well, it almost happened with the airburst over Siberia. As I said, we have short attention spans (when not enough death and destruction) or when it doesn’t happen to “us”. So either more regular, deadly impacts are required — or hopefully, films like mine can wake up a few more policy makers before all that death and destruction occurs. I’m doing my part…

‘Planetary Defense’ sounds a bit Utopian on a highly divided planet?

Well, that’s an excellent question. But at the risk of repeating myself, people have short attention spans — and shorter memories when it doesn’t affect them directly.

What’s odd is it does affect all of us directly — and we can do something about it! It is not cost-prohibitive either to search for NEOs, test deflection mechanisms or actually engage in a defensive mission.

Currently, NEO searches are being done on minimal budgets. The how-to’s are being thought out by some of the greatest minds on the planet. The military is (also) awakening to the threat.

The recent airburst over Siberia has fueled Russian interest in Space Defense technology. Decades of planning, command and control, NEO characterizations and deflection techniques — all these are critical in mitigating impacts with the Earth. All these aspects are covered in my film (aside from an overview of the subject). The road map is in place!

For all these reasons and more, my film is still very timely! So yes, we can all come together to work on this because it’s not cost-prohibitive (and the cost of doing nothing is simply…unthinkable).

Sir Arthur C Clarke, who gave you an interview, called Planetary Defense ‘one of the most important documentaries made’. Why?

Humanity’s view of ourselves changed in 1968 after seeing Earth as a whole planet floating in the darkness of Space (Apollo 8 photographs). From then on, we started thinking a bit more globally.

Perhaps it won’t take a deadly impact nor a Utopian dream. Perhaps knowledge of the threat from ‘out there’ might finally imbue logic upon the denizens of Earth and we can act as one world (or at least one people) in the cause of self-preservation and the continuation of ‘life as we know it’. There is no “Plan B for Planet Earth”.

Apollo 8's enduring legacy (image courtesy NASA)
Earthrise: Apollo 8's enduring legacy (image courtesy NASA)

Shattered Sky: New film on climate advocacy lessons of ozone protection

A film by Steve Dorst and Dan Evans.

An invisible compound threatens Earth’s life-support systems, with effects so pervasive that scientists sound the alarm, businesses must innovate, politicians are forced to take action—and American leadership is absolutely vital. Climate change? No…the hole in the ozone layer. For the first time in film, Shattered Sky tells the story of how—during geopolitical turmoil, a recession, and two consecutive Republican administrations— America led the world to solve the biggest environmental crisis ever seen. Today, will we dare to do the same on energy and climate?

A film by Steve Dorst and Dan Evans. The story of how America led the world to solve the biggest environmental crisis ever seen. Today, will we dare to do the same on energy and climate?

A new film looks at American leadership during the ozone crisis and compares it to the situation with global warming today. A good interview with the filmmaker.

Neil Armstrong (1930-2012): A Child of Apollo Salutes His First Hero

This footprint in the sand will stand the test of time and elements….

In her debut novel The Moon in the Water (2009), Lankan author Ameena Hussein uses a memorable line to describe her protagonist’s many dilemmas: “Her generation had the burden of being the link between the old world and the new. Between pre-man in the moon and post. Between letters and email.”

I’m as much a part of that in-between generation as her character Khadeeja. Rather than being a burden, however, I find it an extremely privileged vantage point to have been. There will never be another generation like ours that straddled two worlds…

For many of us who experienced it, the Apollo 11 ‘Moon shot’ will be among our most indelible memories. Among the various labels I can choose from those tumultuous times, I consider myself a Child of Apollo.

And the boyish, blue-eyed Neil Armstrong (already 39 when he went to the Moon) was my first hero.

These are excerpts from my personalised tribute to Armstrong, who signed off for good on 25 August 2012. In it, I reflect on how the first Moon Landing influenced me personally at the tender age of 3, and recall the very different times in which we lived our lives on the other side of the planet from where Apollo missions were taking off.

It’s a light-hearted, nostalgic and essentially personal tribute, not at all an academic or polemical discussion of the Cold War politics that inspired the Great Space Race. But I do touch on what it meant to be part of history’s first Big Media Moment that was shared in real time by 600 million TV viewers and another few dozen million radio listeners worldwide.

If Neil was originally a hero to me for riding atop the world’s greatest fireworks machine and taking that Giant Leap for Mankind, he is a hero for me now for what he chose to do with his life upon his return.

Read full essay: A Child of Apollo Salutes His First Hero: Remembering Neil Armstrong

O voyagers, O seamen,
You who came to port, and you whose bodies
Will suffer the trial and judgement of the sea,
Or whatever event, this is your real destination.”
So Krishna, as when he admonished Arjuna
On the field of battle.
Not fare well,
But fare forward, voyagers.

– T. S. Eliot

Neil Armstrong – Driven by a sense of wonder, did his job quietly and well

සිවුමංසල කොලූගැටයා #57: ශ්‍රී ලංකාවට හඳ අහිමි වූ සැටි

This is the Sinhala text of my Ravaya newspaper column published on 11 March 2012. Today I write about How Sri Lanka Missed the Moon. I wrote an English article in July 2009 covering the same ground, but this is NOT a translation. I don’t do translations.

‘විශ්වයේ අන්තිම සිංහල වචනය’ මැයෙන් මා පසුගිය සතියේ ලියූ කොලමට ප‍්‍රතිචාර කිහිපයක් ලැබුණා. අමෙරිකානු වොයෙජර් අභ්‍යවකාශ යානා ලෝකයේ භාෂා 55කින් විශ්වයට යැවෙන කෙටි පණිවුඩ ඇතුළත් රන් ආලේපිත තඹ තැටියක් රැගෙන උඩුගුවන්ගත කොට වසර 35ක් ගත වී තිබෙනවා. පිටසක්වල ජීවීන්ට යොමු කෙරුණු ඒ සන්නිවේදනයේ සිංහලෙන් ‘ආයුබෝවන්’ කීමට අහම්බෙන් තෝරා ගත් ලාංකිකයා ගැන ඇතැම් අයට ප‍්‍රශ්න මතු වී තිබෙනවා.

සිංහල කථා කරන සැම වෙනුවෙන් විශ්වය ඇමතීමේ වරප‍්‍රසාදය ලැබුණේ කාටද – ඒ තීරණය නිල නොවන මට්ටමින් අමෙරිකානු සරසවියක් ගත්තේ කෙලෙසද – එය අමෙරිකානු අධිපතිවාදයේ ම තවත් උදාහරණයක් ද – ආදී වශයෙන් ඇතැම් පාඨකයන් මා සමග තර්ක කළා.

නාසා (NASA) මූලාශ‍්‍රවලින් තොරතුරු උකහාගෙන වාර්තා කිරීම හැරෙන්නට ඒ ගැන විනිශ්චයක් දීමට මා උත්සාහ කළේ නැහැ. නමුත් එයට අට වසරකට පෙර සඳ තරණය සම්බන්ධයෙන් නිල වශයෙන් ම ලංකා නියෝජනයක් ලබා ගන්නට අමෙරිකානු රජය ගත් උත්සාහයක් ගැන තවත් කථාවක් අද මගේ තේමාවයි.

අවධාරණය කළ යුතු එක් කරුණක් නම් නාසා යනු ලෝක අභ්‍යවකාශ එජන්සියක් නොව අමෙරිකාවේ ජාතික ගගන හා අභ්‍යවකාශ අධිකාරිය බවයි. අමෙරිකානු ජනයාගේ බදු මුදලින් පවත්වා ගෙන යන ඒ රාජ්‍ය ආයතනය වග කියන්නේ එරට රජයට හා ජනතාවටයි. හැකි අවස්ථාවල මානව වර්ගයා ම උදෙසා අභ්‍යවකාශ ගවේෂණ කටයුතුවල යෙදීමට උත්සාහ කළත් එසේ කිරීමට නාසා ආයතනයට නීතිමය බැදීමක් නැහැ. නමුත් අභ්‍යවකාශ ගවේෂණයේ යෙදෙන අනෙකුත් රටවල් (රුසියාව, ජපානය, යුරෝපා රටවල්, ඉන්දියාව හා චීනය) සමග නාසා සහයෝගයෙන් ක‍්‍රියා කරනවා.

1969 ජුලි 20 වනදා ඇපලෝ 11 යානයෙන් ගිය අමෙරිකානු අජටාකාශගාමීන් (නීල් ආම්ස්ට්‍රෝං සහ එඞ්වින් ඔල්ඞ්රින්) මුල් වරට සද මතු පිට පා තැබූ ඓතිහාසික අවස්ථාවේ එය අමෙරිකාවේ පමණක් නොව මුළු මානව වර්ගයාගේ ම ජයග‍්‍රහණයක් ලෙස හුවා දැක්වීමට නාසා ආයතනය කටයුතු කළා. ඒ දෙදෙනා සඳ මතුපිට තැන්පත් කළ ඵලකයේ (ඉංග‍්‍රීසියෙන්) මෙසේ සඳහන් වුණා. “1969 ජුලි මාසයේ පෘථිවියේ සිට පැමිණි මානවයෝ මුල් වරට සඳට පා තැබුවෝය. මුළු මිනිස් සංහතියට සාමය පතා ගෙන මෙහි ආවෙමු.” එහි අත්සන් හතරක් තිබුණා: ඇපලෝ 11 අජටාකාශගාමීන් තිදෙනා සහ එවකට අමෙරිකානු ජනාධිපති රිචඞ් නික්සන්ගේ.

මාධ්‍ය හරහා විශාල ප‍්‍රසිද්ධියක් ලද මේ ඵලකයට අමතරව ඇපලෝ 11 ගොඩ බැසි හඳ නිසල මුහුදේ තැන්පත් කළ තවත් සිහිවටනයක් තිබුණා. එය අමෙරිකානු සත 50ක කාසියක් (අපේ සත 50 ට සමාන) තරම් වූ සිලිකන් තැටියක්. එහි ඉතා කුඩා ප‍්‍රමාණයට (miniaturized) සටහන් කර තිබුණේ මේ මුල් ම සඳ ගමනට ලෝකයේ එවකට සිටි නායකයන් 73 දෙනකුගෙන් ලද සුභාශිංසන පණිවුඩයි.

මිනිසුන් සඳ ට යවා නිරුපද්‍රිතව ආපසු ගෙන්වා ගැනීමේ දැවැන්ත ඇපලෝ වැඩපිළිවෙල 1961 සිට ක‍්‍රියාත්මක වූවා. රුසියාව (එවකට සෝවියට් දේශය) සමග මහා අභ්‍යවකාශ තරගයක නියැලී සිටි අමෙරිකාව ඒ සඳහා ඉතිහාසයේ විශාලතම තාක්‍ෂණික ප‍්‍රයත්නය හා මුදල් ආයෝජනය කළා. එහි මල්ඵල ගැන්වෙන 1969 ජුලි මාසයට සති කිහිපයකට පෙර එවකට නාසා අධිපති වූ තොමස් පෙන්ට ලෝක නායකයන්ගේ පණිවුඩ ලබා ගැනීමේ අදහසක් ආවා.

එරට විදේශ අමාත්‍යාංශය වන රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තුවේ අනුමැතිය එයට ලැබුණේ 1969 ජුනි මුලදී. ඇපලෝ 11 උඩුගුවන්ගත වීම නියමිතව තිබුණේ ජුලි 16දා. මේ නිසා සති කිහිපයක් තුළ හැකි තාක් රටවලින් පණිවුඩ ලබා ගන්නට නාසා ආයතනයත්, රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තුවත් උත්සුක වුණා.

එවකට එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ සාමාජිකත්වය ලද රටවල් 127ක් තිබුණා (දැන් 193යි). ඒ අතරින් වොෂිංටන් නුවර තානාපති කාර්යාල තිබූ රටවල් 116කට මේ ආරාධනය යොමු වුණා. අද මෙන් ෆැක්ස්, ඊමේල් හෝ වෙනත් දියුණු සන්නිවේදන ක‍්‍රම නොතිබූ ඒ කාලයේ ටෙලෙක්ස් හා ටෙලිෆෝන් මගින් සිදු කළ රාජ්‍ය තාන්ත‍්‍රික සබඳතාවලට යම් කාලයක් ගත වුණා. අන්තිමේදී රටවල් 72ක නායකයන්ගෙන් සුභ පැතුම් ලැබී ඒවා ඇපලෝ 11 සිලිකන් තැටියේ අන්තර්ගත කළා. අමෙරිකානු ජනාධිපතිගේ පණිවුඩයත් සමග මුළු සංඛ්‍යාව 73ක් වුණා.

තාක්‍ෂණය අද තරම් දියුණු නොවූ 1960 දශකයේ මෙබදු තැටියක් නිර්මාණය කිරීම ද අභියෝගයක් වුණා. ඒ සඳහා නාසා ආයතනයේ ඇනවුම පරිදි නව තාක්‍ෂණ ක‍්‍රමයක් අමෙරිකාවේ ස්ප‍්‍රාග් ඉලෙක්ටි‍්‍රක් සමාගම (Sprague Electric Company) නිපද වූවා. මෙයට සිලිකන් තෝරා ගත්තේ හඳ මතු පිට අධික උණුසුමට ඔරොත්තු දීම පිණිසයි. හැම රාජ්‍ය නායක ලිපියක් ම 200 වාරයක් කුඩා කොට ඒ තැටියට සුරක්‍ෂිතව ආලේප කළා. පරිගණකවල භාවිතා වන ක්ෂුද්‍ර පරිපථ (integrated circuits) මුද්‍රණය කිරීමේදී මේ තාක්‍ෂණය තවමත් යොදා ගන්නවා.

මේ ප‍්‍රයත්නයට අදාල සියළු ලිපි ගනුදෙනු හා ලියවිලි වොෂිංටනයේ කොංග‍්‍රස් පුස්තකාලයේ ලේඛනාගාරගතව තිබෙනවා. ඒවා පරිශීලනය කිරීමෙන් මේ සිලිකන් තැටියේ කථාව ගැන වෛද්‍ය ටහීර් රහ්මන් (Dr Tahir Rahman) නම් අභ්‍යවකාශ ඉතිහාසවේදියා 2007දී පොතක් ලියා පළ කළා.

1969 ජුනි-ජුලි කාලයේ ලෝක නායකයන් 73 දෙනකු කඩිමුඩියේ ලියූ පණිවුඩ හරහා ඒ වකවානුවේ පැවති චකිතයන් හා බලාපොරොත්තු ගැන දළ හැගීමක් ලැබෙන බව වෛද්‍ය රහ්මාන් කියනවා. මේ ගැන නාසා ආයතනයේ නිල ප‍්‍රවෘත්ති නිවේදනය බලන්න (සියළු රාජ්‍ය නායක පණිවුඩවල ඉංග‍්‍රීසි පරිවර්තන මෙහි තිබෙනවා) http://tiny.cc/MoonPR

සමහර නායකයන් ටයිප් කරන ලද ලියුම් එවන විට ඇතැම් දෙනකු තම අත්අකුරින් ම ලියා එව්වේ මේ ඓතිහාසික අවස්ථාවේ වැදගත්කම හොඳ හැටි තේරුම් ගත් නිසායි. (තවමත් සිහසුන දරණ) තායිලන්තයේ භූමිබෝල් අදුල්යාදෙජ් රජතුමා මේ ප‍්‍රයත්නය ගැන මුලින් වැඩි විස්තර ඉල්ලා සිටියා. එය ලැබුණු පසු අන්තිම මොහොතේ ඔහු පණිවුඩයක් දුන්නා. එදා පණිවුඩ දායක කළ රාජ්‍ය නායකයන් 73 දෙනාගෙන් තවමත් තනතුරේ සිටින්නේ තායිලන්තයේ රජතුමාත්, එංගලන්තයේ දෙවන එලිසබෙත් රැුජිනත් පමණයි.

එවකට ලෝකයේ පැවති සීතල යුද්ධයේදී සෝවියට් පිලේ සිටි රටවල් (ඇරැයුම් ලැබුණත්) මේ තැටියට පණිවුඩ දීමෙන් වැළකුණා. (රුමේනියාවේ නායක නිකලායි චෞචෙස්කු පමණක් තනි වැකියක පණිවුඩයක් එවා තිබුණා.) ආසියාවේ රටවල් රැසක් උද්‍යොගිමත් පණිවුඩ ලබා දුන්නා. ඒ අතර ජපානය, කොරියාව, පිලිපීනය, මැලේසියාව, ඉන්දියාව, පකිස්ථානය, ඇෆ්ගනිස්ථානය හා මාලදිවයින ද වූවා.

නමුත් මේ ඓතිහාසික අවස්ථාවේ නිල වශයෙන් එයට සහභාගි වීමට ලැබුණු ආරාධනය ශ්‍රී ලංකාව පිළිගත්තේ නැහැ! එවකට බලයේ සිටි ඩඞ්ලි සේනානායක අගමැතිවරයාගේ රජය කාරුණිකව මේ ඇරයුම ප‍්‍රතික්ෂේප කළා!

ඇපලෝ 11 උඩුගුවන්ගත කිරීමට පෙර දිනයේ අමෙරිකාවේ ශ්‍රී ලංකා තානාපති කාර්යාලය නාසා ප‍්‍රධානියාට ලියූ ලිපියේ හරය මෙයයි: පෙන් මහත්මයාණෙනි, (1969) ජුනි 23 දා ඔබ එවූ ලිපිය සම්බන්ධයෙනි. ශ්‍රී ලංකා අග‍්‍රාමාත්‍යවරයාගේ පණිවුඩයක් ද සඳ මතු පිට තැන්පත් කිරීම සඳහා නාසා ආයතනයෙන් ඉල්ලා සිටීම ගැන ස්තුතිවන්ත වන අතර, මේ අවස්ථාවේ එබදු පණිවුඩයක් නිකුත් නොකිරීමට ලක් රජය තීරණය කර ඇති බව දැනුම් දෙමු.”

එයට අත්සන් කර ඇත්තේ එවකට වොෂිංටන් නුවර ශ්‍රී ලංකා තානාපති කාර්යාලයේ දෙවැනියා ලෙස ක‍්‍රියා කළ ඒ. ටී. ජයකොඩි නම් විදේශ සේවා නිලධාරියායි. ඔහු එසේ ලියුවේ කොළඹින් ලද උපදෙස් මත බව පැහැදිලියි. එහෙත් මේ ප‍්‍රතික්ෂේප කිරීමට හේතුව කුමක්දැයි කීම අපහසුයි.

දශක හතරකට පසු අපට කළ හැක්කේ ඒ ගැන අනුමාන කිරීම පමණයි. 2009 දී මේ ගැන ඉංග‍්‍රීසියෙන් ලිපියක් ලියන විට සිලිකන් තැටියේ කථාව ගවේෂණය කළ වෛද්‍ය රහ්මාන් සමග මා ඊමේල් සන්නිවේදනය කළා. ඔහු කීවේ අදාල සියළු ලිපි ගනුදෙනු පිරික්සීමෙන් පසුව වූවත් ලංකාව මේ අවස්ථාව මග හැරියේ ඇයිද යන්නට කිසිදු ඉගියක් ඔහුට සොයා ගත නොහැකි බවයි.

ඇපලෝ සඳ ගමන් ගැන අමෙරිකානු ටෙලිවිෂන් සජීව විකාශයන්ට කථනයෙන් සහභාගී වූ ආතර් සී ක්ලාක්ට වෛද්‍ය රහ්මාන් සිය පොතේ පිටපතක් එවා තිබුණා. ක්ලාක් මිය යන්නට වසරකට පමණ පෙර මා ඔහුගෙන් ද මේ ගැන විමසුවා. තමන් ඩඩලි සේනානායක අගමැතිවරයා හා ඔහුගේ ජ්‍යෙෂ්ඨ ඇමතිවරුන් දැන හදුනාගෙන සිටියත් මේ තීරණය ගැන කිසිවක් නොදත් බව ඔහු කීවා. ”සමහර වෙලාවට රාජ්‍ය තාන්ත‍්‍රික මට්ටමින් රටවල් ක‍්‍රියාකරන ආකාරය තර්කානුකූල නැහැ.” ඔහු ප‍්‍රකාශ කළා.

ඇපලෝ 11 සඳ ගමනට වසර 40 ක් පිරුණු 2009 ජුලි මාසයේ Groundviews.org වෙබ් අඩවියේ මේ ගැන මා ලියූ ලිපිය පළ වුණේ ”ලංකාවට හඳ අහිමි වූ සැටි” නම් හෙඩිම සමගයි. එයට පාඨක ප‍්‍රතිචාර රැසක් ලැබුණත් එකී තීරණයට පසුබිම් වූ හේතු සාධක මොනවාදැයි හෙළිදරව් වූයේ නැහැ. ඒ වෙනුවට මාතෘකාවට ඍජුව අදාල නොවන කාරණා ඇතැම් පාඨකයන් මතු කර තිබුණේ අපේ ඇත්තන්ගේ පටු මානසිකත්වය ලොවට ම පෙන්වා දෙමින්.

දිවයිනේ දැවෙන ප‍්‍රශ්න රැුසක් විසදීමේ අභියෝගයට මුහුණ දී සිටි ඩඞ්ලි රජයට හඳ මතුපිට තැන්පත් කැරෙන සිලිකන් තැටියක් ගැන සිතීමට ඉස්පාසුවක් නොතිබුණා විය හැකි යයි ඇතැම් පාඨකයෝ අනුමාන කළා. සෙනසුරාදා-ඉරිදා සති අන්තය වෙනුවට පෝය හා පෙරපෝය සති අන්තය බවට පත් කළ ඩඞ්ලි රජය, එවකට බෞද්ධ බලපෑම්වලට බොහෝ සේ නතුව සිටි නිසාත් සඳ ශුද්ධ වස්තුවක් ලෙස සළකා සඳ ගමන් ගැන විමතියෙන් හෝ සැකයෙන් හෝ පසු වන්නට ඇතිදැයි තවත් අය විමසුවා.

සඳ ගමන එවකට පැවති සීතල යුද්ධයේ එක් පෙරමුණක් වූ නිසා නොබැදි පිළිවෙතට අනුව යමින් අමෙරිකානු පිළට පක්‍ෂග‍්‍රාහී වීම නොමනා යයි එවකට විදේශ කටයුතු උපදේශකයන් සිතන්නට ඇත් ද? මේ තවත් තර්කයක්. (එහෙත් නොබැදි ජාතීන්ගේ පුරෝගාමියෙකු වූ යුගොස්ලාවියාවේ ජෝසිප් බ්‍රෝස් ටිටෝ ජනාධිපතිවරයාත් මේ තැටියට පණිවුඩයක් ලබා දුන්නා.)

අමෙරිකානුවන් සඳ තරණය කොට එය තවත් අමෙරිකානු ජනපදයක් කිරීමේ උත්සාහයක යෙදී සිටි නිසා ලක් රජය එයට සහභාගි නොවූවා යයි කියන උදවිය නොදන්නා සත්‍යයක් තිබෙනවා. තනි රටක් පෘථිවියෙන් බැහැර කිසිදු අභ්‍යවකාශ වස්තුවක් අයිති කර ගැනීම වළක්වන පිටසක්වල ගිවිසුම (Outer space Treaty) 1967 දී ජාත්‍යන්තර නීතියක් ලෙස ලෝකය පිළි ගත්තා. අද වන විට අභ්‍යවකාශ තරණයේ නියැලෙන සියළු රටවල් එයට බැදී සිටිනවා.

බි‍්‍රතාන්‍යයේ කේම්බි‍්‍රජ් සරසවියේ උගත්, බටහිර ලිබරල් ආකල්ප දැරූ ඩඞ්ලි සේනානායක අගමැතිවරයා අමෙරිකානු විරෝධියකු වූවා යයි සිතීම අපහසුයි. ඔහුගෙ රජය දේශපාලන වශයෙන් දක්‍ෂිනාංශික යැයි අපට සැළකිය හැකියි. සඳ තැටියට එක් නොවීමට ඊට වඩා තර්කානුකූල හේතුවක් ඔහුගේ රජයට තිබෙන්නට ඇති. එය කුමක් ද? මෙය කියවන පාඨකයකුවත් එයට ඉගියක් ලබා දෙයි ද?

මෙරටින් බිහි වූ ශ්‍රේෂ්ඨ බෞද්ධ නායකයකුට අවමන් කරනවා යයි මගේ ඉංග‍්‍රීසි ලිපියට ප‍්‍රතිචාර දැක් වූ එක් (නිර්නාමික) පාඨකයෙක් මගේ බ්ලොග් අඩවිය හරහා මට චෝදනා කළා. හඳට පණිවුඩ නොයැවුවාට ඩඞ්ලිගේ දේශපාලන ප‍්‍රතිරූපයේ අඩුවක් සිදු වී නැහැ. එහෙත් නිල වශයෙන් අභ්‍යවකාශ කටයුත්තකදී ලක් රජය සම්බන්ධ කර ගන්නට 1969දී ගත් උත්සාහය ව්‍යර්ථ වූ නිසා 1977දී වොයෙජර් යානාවල තැන්පත් කැරුණු හඩ තැටියට නිල නොවන මට්ටමින් විද්වත් දායකත්වයක් ලබා ගැනීම ගැන නාසා ආයතනයට දොස් තැබිය හැකි ද?

සිවුමංසල කොලූගැටයා #56: විශ්වයේ අන්තිම සිංහල වචනය?

This is the Sinhala text of my Ravaya newspaper column published on 4 March 2012. Today, I talk about the gold-plated disk containing sounds and images of our Earth that was sent to the universe with Voyager 1 and 2 spacecraft launched by NASA in mid 1977.

In particular, I look at how a Sinhala language greeting was included on it, and thank Cornell University and project leader astronomer Carl Sagan for keeping it entirely a scholarly effort with nothing official about it. Thank you, Carl, for keeping the babus out of humanity’s ‘message in a bottle’ sent adrift to the depths of space.

සිවුමංසල කොලූගැටයා #57: ශ්‍රී ලංකාවට හඳ අහිමි වූ සැටි

සිංහල භාෂාව මවුබස ලෙස කථා කරන සමස්ත ජන සංඛ්‍යාව මිලියන් 16ක් පමණ වන අතර තවත් මිලියන් 2ක් ජනයා එය ප‍්‍රායෝගිකව භාවිත කරන බව විකිපීඩියාව කියනවා. භාෂා නිතිපතා පරිනාමය වෙනවා. කිසිදු භාෂාවක් සදා කල් පවතින්නේ නැහැ. සංස්කෘතිය යනු කෞතුකාගාරයක හෝ සංරක්‍ෂණාගාරයක දමා දැඩි ආරක්‍ෂාව යටතේ ප‍්‍රවේශම් කළ හැකි දෙයක් නෙවෙයි. එය සජීව හා ගතික සංසිද්ධියක්.

නූතන සිංහලය ක‍්‍රි.ව. 12 වන සියවසෙන් පමණ පසු භාවිතයේ පවතින නමුත් ගෙවී ගිය සියවස් කිහිපය පුරා විවිධ භාෂාවලින් එය පෝෂණය වී තිබෙනවා. යටත්විජිත බලපෑම්, වෙළඳ සබඳතා, ගෝලීයකරණය හා තාක්‍ෂණය සිංහල භාෂාවට බලපා ඇති සාධක අතර වනවා.

සිංහල භාෂාවේ ආරම්භය හරියට ම කවදා කෙලෙස සිදු වී දැයි කිව නොහැකිවාක් මෙන් ම සිංහලයේ අනාගතය කෙසේ පරිනාමය වේ දැයි කියන්නටත් බැහැ. නමුත් එක් තොරතුරක් මා දන්නවා. දුර අනාගතයේදී විශ්වයේ ඉතිරිවන අවසාන සිංහල වචනය ‘ආයුබෝවන්’. එය දැනටමත් කථා කර හමාරයි!

මා එසේ කියන්නේ ඇයි? මේ පිටුපස රසවත් කථාවක් තිබෙනවා.

මීට 35 වසරකට පෙර 1977දී අමෙරිකානු අභ්‍යවකාශ අධිකාරිය වන නාසා (NASA) ආයතනය ග‍්‍රහලෝක ගවේෂණය සඳහා වොයෙජර් 1 හා වොයෙජර් 2 නම් ස්වයංක‍්‍රීය අභ්‍යවකාශ යානා දෙකක් උඩුගුවන් ගත කළා. බ‍්‍රහස්පති, සෙනසුරු, යුරේනස් හා නෙප්චූන් යන ග‍්‍රහලෝක හතරට සමීප වෙමින් 1979-89 කාලය තුළ මේ යානා දෙක අති විශාල තොරතුරු හා ඡයාරූප සමුදායක් රේඩියෝ සංඥා මගින් පෘථිවියට සම්පේ‍්‍රෂණය කළා.

කිසිදු ග‍්‍රහලෝකයකට ගොඩ නොබැස, සමීපවීම් හරහා පමණක් මේ ගවේෂණයන් කළ වොයෙජර් යානා දෙක ඉනික්බිති අපේ ග‍්‍රහමණ්ඩලයෙන් පිටත ඈත අභ්‍යවකාශයට ගමන් කිරීමට සළස්වා තිබෙනවා. මේ වන විට මිනිස් සංහතිය උඩුගුවන් ගත කළ යානාවලින් පෘථිවියෙන් වැඩි ම දුරකට ගොස් ඇත්තේ මේ යානා දෙකයි. අභ්‍යවකාශයේ වේගය බාල වීමක් නැති නිසා (යම් අනතුරක් නොවුණොත්) මේ යානා දෙක දිගින් දිගට ම සියවස් හා සහශ‍්‍ර ගණනක් තිස්සේ අභ්‍යවකාශයේ ගමන් කරනු ඇති. යානා දෙක කිසිදු නිශ්චිත ඉලක්කයක් කරා ගමන් නොකළත්, වෙනත් තරුවකට ළගා වන්නට තව වසර 40,000ක් වත් ගත වනවා.

මිනිස් සංහතියේ යාන්ත‍්‍රික නියෝජිතයා ලෙස විශ්වයට යන මේ දුතයන් දෙදෙනා තුළ තැන්පත් කර තිබෙන විශ්ව පණිවුඩයක් තිබෙනවා. එය රත්රන් ආලේපිත තඹ තැටියක් (phonographic record). පෘථිවි ග‍්‍රහලෝකය හා මානව වර්ගයා නියෝජනය කැරෙන විවිධ ශබ්ද හා රූප රැසක් එහි තැටිගත කොට තිබෙනවා. වසර දහස් ගණනක ගමනකින් පසුව යම් දිනෙක බුද්ධිමත් ජීවීන්ට මේ යානා මුණ ගැසුණොත් ඔවුන්ට වොයෙජර් යානා නිපද වූ හා අභ්‍යවකාශයට යැවූ මානව වර්ගයා පිළිබඳ ඉගියක් ලබා දීම එහි අරමුණයි.

මෙබදු සංක්‍ෂිප්ත සන්නිවේදයක් හරහා විස්තරාත්මක තොරතුරු දිය නොහැකි වූවත් එය සම කළ හැකි වන්නේ මුහුදේ පාළු දුපතක අතරමං වූවකු බෝතලයක් තුළ පණිවුඩයක් ලියා සාගර රැුලි අතර එය පාකොට යැවීමටයි. වොයෙජර් යානාවල තැන්පත් කළ ශබ්ද හා රූප තැටිල අපෙන් විශ්ව සාගරයට යැවෙන බෝතල් පණිවුඩයකට සමාන බව එම අදහසේ මූලිකයා වූ අමෙරිකානු තාරකා විද්‍යාඥ හා කෝනෙල් සරසවියෙ ආචාර්ය කාල් සේගාන් (1934 – 1996) කියා තිබෙනවා.

මිනිස් හඩට අමතරව සොබා දහමේ ශබ්ද (අකුණු, ගිගිරුම, මුහුදේ රළ බිෙඳන සැටි, සැඩ සුළග ආදිය) සහ විවිධ සතුන්ගේ ශබ්ද (කුරුළු නාද, තල්මසුන්ගේ සංගීතමය හඩ) එම තැටියට ඇතුළත් වුණා. එමෙන්ම විවිධ සංස්කෘතීන් නියෝජනය කැරෙන පරිදි සංගීත ඛණ්ඩයන් ගණනාවක් ද තෝරා ගනු ලැබුවා.
පෘථිවියේ ජෛව විවිධත්වය හා සංස්කෘතික විවිධත්වය ඡයාරූප ගොන්නකුත් එහි අඩංගුයි.

මේ තැටියේ අන්තර්ගතය තීරණය කිරීමේ භාරදුර වගකීම නාසා ආයතනය කෝනෙල් සරසවියෙ විද්‍යාඥ පිරිසකට පැවරුවා. කෝනෙල් සරසවිය විද්‍යා – කලා ක්‍ෂෙත‍්‍ර දෙකෙහි ම පෙරමුණ ගත් අමෙරිකානු සරසවියක් නිසා මෙබදු ඓතිහාසික තේරීම් ක‍්‍රියාවලියකදී තිබිය යුතු බහුවිධ ක්‍ෂෙත‍්‍ර නියෝජනය හරිහැටි සිදු වුණා. එසේ නොවන්නට එය රාජ්‍ය තාන්ත‍්‍රික මට්ටමේ සංකීර්ණ ක‍්‍රියාවලියක් වන්නට ඉඩ තිබුණා!

ලෝකයේ කථා කැරෙන භාෂා 55කින් භාෂිත ඉතා කෙටි සුභාශිංසන පණිවුඩ මේ තැටියේ ශබ්ද අතර තිබෙනවා. කවදත් තම ජාතිකත්වයට වඩා දුර දැක්මකින් ක‍්‍රියා කළ කාල් සේගාන්ට ඕනෑ වුණේ හැකි තාක් මානව සංහතිය නියෝජනය කරන ආකාරයේ රූප-ශබ්ද එකතුවක් හදන්නටයි. එහෙත් ඒ සඳහා ඔහු ඇතුළු කෝනෙල් සරසවියේ පිරිසට තිබුණේ මාස කිහිපයක කාලයක් හා සීමිත මුදල් ප‍්‍රතිපාදනයක් පමණයි.

ඔවුන්ට උදක් ම ඕනෑ වුණේ ලෝකයේ වැඩිපුර ජන සංඛ්‍යාවක් කථා කරන භාෂා 25කින් මේ තැටියට සුභාශිංසන ලබා ගන්නටයි. ඒ ඉලක්කය ළගා වූ පසු තවත් භාෂා 30කට එය පුළුල් කරනු ලැබුවා. සිංහල භාෂාව එයට එක් වූයේ එලෙසයි.

“මේ තේරීම අප කළේ පිටසක්වල බුද්ධිමත් ජීවීන් සඳහා වූවත් මේ හරහා අපේ ලෝකයේ දැනට ජීවත්ව සිටින මානවයන්ටත් ප‍්‍රබල සංකේතාත්මක පණිවුඩයක් ලැබෙන බව අප හො`දාකාරව දැන සිටියා,” ආචාර්ය සේගාන් ලියා තැබුවා.

එහෙත් භාෂා 55ක සම්මාදම කෙටි කලක් තුළ ලබා ගැනීම ඔවුන්ට ලොකු අභියෝගයක් වුණා. කෝනෙල් සරසවියේ එවකට (1976-77 වකවානුවේ) සිටි ශිෂ්‍යයන්, ඇදුරන් හා ඔවුන්ගේ නෑ හිතමිතුරන් අතරින් ලෝකයේ භාෂා රැසක් කථා කරන පුද්ගලයන් සොයා ගන්නට හැකි වුණා.

‘පිටසක්වලට ඔබේ භාෂාවෙන් ඉතා කෙටි පණිවුඩයක් දෙන්න’ යන පොදු ඉල්ලීමට ප‍්‍රතිචාර ලෙස නොයෙක් දෙනා විවිධාකාරයේ අදහස් ගැබ් වූ කෙටි වාක්‍ය තැටිගත කළා. කිසිදු රජයක, තානාපති කාර්යාලයක හෝ නිල ආයතනයක මැදිහත්වීමක් තිබුණේ නැහැ. අන්තිමේදී විශ්වයට ගිය මානව පණිවුඩ තැටිය නිල නොවන, ශාස්ත‍්‍රීය තේරීමක් වීම ගැන මා ඉතා සතුටු වනවා!

සිංහලෙන් මේ සුභාශිංසනය විශ්වයට යැවීමේ දුර්ලභ අවස්ථාව ලැබුණේ ආචාර්ය කමල් ඩි ආබෲ (Dr Kamal De Abrew) නම් ලාංකිකයාටයි. මෙය සිදු වී ඇත්තේ අහම්බෙන්. මීට වසර කිහිපයකට පෙර ටෙලිවිෂන් වැඩසටහනකට සූදානම් වෙද්දී මෙහි පසුබිම් කථාව මා අසා දැන ගත්තා.

ඒ කාලයේ ඔහු සිය ආචාර්ය උපාධියට කෝනෙල් සරසවියේ පශ්චාත් උපාධි සිසුවෙක්. සේගාන්ගේ පිරිස ඔහුගෙන් ඉල්ලා සිටියා සිංහලෙන් පණිවුඩයක් දෙන ලෙස. ඒ අනුව ඉතා කෙටි එහෙත් අපේ සංස්කෘතිය හරවත් ලෙස නියෝජනය කැරෙන ‘ආයුබෝවන්’ යන වචනය ඔහුගේ හඩින් මේ තැටියට ලබා දුන්නා. ඉංග‍්‍රීසි භාෂාව පිළිබඳ මහාචාර්යවරයකු හැටියට විවිධ සරසවිවල සේවය කර ඇති ආචාර්ය ඩි ආබෲ තවමත් සක‍්‍රීය සරසවි ඇදුරෙක්.

කමල් ඩි ආබෲ එසේ 1977 වසරේ දිනෙක කෝනෙල් සරසවියේදී පැවසූ ‘ආයුබෝවන්’ වචනය අන් සියළු සිංහල වචනවලට වඩා වැඩි කලක් පැවතීමේ ඉඩක් පවතිනවා. මිහිතලය මත කාලගුණ, දේශගුණ, සොබාවික විපත් හා වෙනත් අනපේක්‍ෂිත සිදුවීම් නිසා සහස‍්‍ර ගණනක් යම් දෙයක හෝ යම් භාෂාවක පැවැත්ම ගැන සහතික වන්නට බැහැ. එහෙත් හිස් අභ්‍යවකාශය හරහා අපෙන් ඔබ්බට ඇදී යන (එකිනෙකට වෙනස් දිශාවලට යොමු වී ඇති) වොයෙජර් 1 හා 2 යානාවල ඇති විශ්වයට යැවෙන පණිවුඩයල අපේ වර්ගයාට වැඩි කාලයක් පවතිනු ඇති. විශ්වයේ කිසිවක් සාදාතනික නොවූවත්, සාපේක්‍ෂව තව වසර 40,000ක් හෝ ලක්‍ෂයක් වූවද එය නිරුපද්‍රිතව තිබීමේ සම්භාවිතාව ඉහළයි. ආයුබෝවන් වචනයේ අරුතින් ම ඒ අන්තිම සිංහල වචනය වැඩි ම කලක් රැදී පවතිනු ඇති.

ලෝක නායකයන් අතරින් මේ තැටියේ ලිඛිත පණිවුඩ යවා ඇත්තේ එවකට සිටි අමෙරිකානු ජනාධිපති ජිමී කාටර් සහ එවකට එක්සත් ජාතීන්ගේ මහලේකම් කුර්ට් වෝල්ඩයිම් පමණයි. මෙය දේශපාලකයන් දුරස්ත කරමින්, විද්වතුන්, කලාකරුවන් හා සාමාන්‍ය මිනිසුන්ගේ සාමුහික ප‍්‍රයත්නයක් කළ කාල් සේගාන්ට අපේ ප‍්‍රණාමය!

“අපට ලෙහෙසියෙන් සිතා ගත නොහැකි තරම් ඉදිරි අනාගතයේ දී, එනම් අදින් වසර මිලියන් ගණනක් ගෙවී ගිය පසු අපේ පෘථිවියේ මහාද්වීප වෙනස් වී, ජීවීන් මුළුමනින් පරිනාමය වී හෝ වඳ වී හෝ තිබිය හැකියි. අපේ විවිධ ශිෂ්ඨාචාරයන් ඉදි කළ සියල්ල කාලයාගේ ඇවෑමෙන් දුවිලි බවට පත්වනු ඇති. එහෙත් මේ සියල්ලෙන් දුරස්තව විශ්වයේ යම් තැනෙක 1977දී අප උඩුගුවන් ගත කොට යැවූ වොයෙජර් යානා දෙක අපේ රූප හා හඩ පමණක් නොවෙයි, අපේ සිහින හා පැතුම් ද රැගෙන ගමනේ යෙදෙනු ඇති. යම් දිනෙක මුළු මිහිතලය වෙනුවෙන් විශ්වයේ ඉතිරි වන්නේ එය පමණක් ද විය හැකියි.” ඉතා දාර්ශනික ලෙසින් ආචාර්ය කාල් සේගාන් එසේ කියනවා.

ඇත්තට ම මෙබදු තැටියක් වාදනය කොට අපේ රූප හා ශබ්ද ග‍්‍රහණය කිරීමෙන් අපේ ලෝකය හා එහි විවිධ සභ්‍යත්වයන් ගැන දළ හැගීමක් හෝ ලබන්නට පිටසක්වල ජීවීන්ට හැකි වේද? මෙයට හරි පිළිතුරක් දෙන්න අමාරුයි. පියාඹන පීරිසි ගැන විවිධ ප‍්‍රබන්ධ කථා කෙතරම් ප‍්‍රචලිත වුණත් බුද්ධිමත් පිටසක්වල ජීවයක් ඇති බවට පැහැදිලි සාක්‍ෂි තවමත් අපට ලැබී නැහැ.

විශ්වයේ අප වැනි හෝ අපටත් වඩා දියුණු ජීවීන් වාසය කරන බව අද බහුතරයක් විද්‍යාඥයන්ගේ පිළිගැනීමයි. නමුත් විශ්වයේ ලෝක අතර ඇති ඉමහත් දුර ප‍්‍රමාණ නිසා ඔවුන් හා අප අතර සන්නිවේදනය දුෂ්කර කාරියක්.

යම් දිනෙක අපට බෙහෙවින් වෙනස් පිටසක්වල ජීවීන් මේ තැටියට සවන් දුන්නොත් ඔවුන් අපේ ලෝකය හා අපේ වර්ගයා ගැන කුමක් සිතයි ද?

වොයෙජර් තැටියේ අන්තර්ගතය සඳහා බලන්න
http://voyager.jpl.nasa.gov/spacecraft/goldenrec.html

විශ්වයේ අන්තිම සිංහල වචනයට සවන් දෙන්න
http://voyager.jpl.nasa.gov/spacecraft/greetings.html

සිවුමංසල කොලූගැටයා #57: ශ්‍රී ලංකාවට හඳ අහිමි වූ සැටි