Ceylon – Open Minds! (formerly: Moving Images blog)

Kasturi’s Progress: 1933 – 2017

W D K (Kasturiratne) Gunawardene as a young man (left) and at 80

Kasturi was born in another century in what now feels like an entirely different country. It was called Ceylon, a British colony, and the year was 1933.

Kasturi’s was a very ordinary life, which was mostly dedicated to education. But it was punctuated at various points by key events of his country and people. Tracing his life thus offers us some glimpses of his nation’s turbulent times.

At age two, he survived malaria during the major epidemic of 1933-35 which killed as estimated 80,000 to 100,000 Lankans. (He lived to see malaria being eradicated from Sri Lanka by 2016.)

At nine, he saw the Japanese air raid of Colombo and suburbs (1942), and lived through the various rations, restrictions and disruptions of World War II.

At 15, as a schoolboy he walked to Colombo’s Torrington square to personally bear witness to Ceylon becoming independent (1948). The following day, he wrote the best essay in class in which he outlined high hopes and dreams for his now self-governing nation.

At 20, he entered the University of Ceylon and was among the first students to experience the newly established Peradeniya campus where he studied history and Sinhala language. From the scenic hills, he would see the political transformation of 1956, as well as the cultural revival heralded by Maname (landmark Sinhala drama) and Rekava (landmark Sinhala movie).

At 25, as a fresh graduate entering the world, he witnessed the 1958 ethnic riots that foreshadowed the Sinhala-Tamil ethnic conflict that consumed his nation for the next half century. Among much else, it evaporated young Kasturi’s dreams of an inter-racial marriage.

At 50, as a teacher and father, he saw the far worse anti-Tamil pogrom of 1983. For the next quarter century, he would watch in horror — and guilt — as his generation’s collective blunders consumed the next generation’s future.

At 76, as a senior citizen still active in social work and literacy circles, he saw Sri Lanka’s civil war being ended brutally (2009). He had the audacity to hope once more, even if only cautiously. And yet again, his and many others’ hopes were dashed as political opportunism and corruption soon trumped over true healing and nation building. The nation was polarised beyond recognition.

At 82, he voted for a common opposition candidate (January 2015) and for political parties (Aug 2015) who pledged good governance (yaha-palanaya). That was his last public gesture, after having voted at all national elections during his time, and having spent 25 years as a public servant. He played by all the rules, but was let down by the system.

At 84, as he coped with a corroding cancer, Kasturi watched in dismay the much-touted promise of yaha-palana being squandered and betrayed. On 13 September 2017, he departed as a deeply disappointed man who remained highly apologetic for many wrong-turns taken by his generation.

Kasturi isn’t a figment of my imagination. Neither is he a composite character. Until yesterday, Kasturi was all too real. He was my father, whom we returned to the Earth today at a simple funeral. – Nalaka Gunawardene

Note: An earlier, and longer version of this was published in May 2014, and can be accessed at: http://groundviews.org/2014/05/07/kasturis-progress/

Nalaka Gunawardene (left) and his father Kasturiratne Gunawardene on the latter’s 83rd birthday, on 5 February 2016

සිවුමංසල කොලූගැටයා #68: විදු උරුමය රැක ගන්නට බැරි අපේ විද්‍යාඥයෝ

This week’s Ravaya column (in Sinhala) is dedicated to a forgotten Ceylonese astronomer who died over a century ago, and now has a Martian crater named after him. He was Percy Molesworth (1867 – 1908).

Most people in the land of his birth have never heard of him, and therein hangs a sad tale of how the country neglects its intellectual and scientific heritage. I have written about him in English some years ago. See: From Trincomalee to Mars: The fascinating journey of Percy B Molesworth

නිධන් හොරුන්ගෙන් පුරාවස්තු හා කෞතුක වටිනාකමක් ඇති ස්ථාන රැක ගන්නේ කෙසේ ද? මේ ප‍්‍රශ්නය ජන සමාජයේත්, මාධ්‍යවලත් මේ දිනවල නිතර කථාබහ කැරෙනවා. එහිදී ඇතැම් දෙනා කියන්නේ නිසි උගත්කමක් ඇති විද්වතුන්ට මේ රටේ හරි තැනක් හා තීරක හැකියාවක් තිබුණොත් උරුමය රැක ගැනිම වඩා පහසු වනු ඇති බවයි.

තර්කයක් ලෙස එය වැදගත් වුවත්, හැම උගතකූම එක හා සමාන ලෙසින් සමාජයීය හා ජාතික වගකීම්වලට උර නොදෙන බව අප දන්නවා. ඇත්තට ම අපේ රටේ බොහෝ ප‍්‍රශ්න උ‍්‍රග‍්‍රවීමට ප‍්‍රබල හේතුවක් නම් පොදු උන්නතියට කැප වූ බුද්ධිමතුන් (public intellectuals) හිඟවීමයි. ඒ වෙනුවට අපට සිටින්නේ ඇඟ බේරා ගෙන වැඩ කරන, පටු ලෙස සිය වෘත්තීමය කාර්ය භාරය විග‍්‍රහ කර ගන්නා විද්වත් බහුතරයක්.

විද්‍යා හා තාක්ෂණ ක්ෂේත‍්‍රවල උරුමයට (heritage) අදාල ස්ථාන හා වස්තු ද තිබෙනවා. මේවාට වෙළඳපොලේ එතරම් ද්‍රව්‍යමය වටිනාකමක් නොලැබුණත් අපේ රටේ නව දැනුම හා නව නිපැයුම් සොයා යාමේ ඉතිහාසය ගැන විමසන විට විද්‍යාත්මක උරුමයට අදාළ ස්ථාන හා භාණ්ඩ රැක ගැනීම වැදගත් වනවා. ශ‍්‍රී ලංකාවේ නීතිමය නිර්වචනයට අනුව වසර සියයට වඩා පැරණි භාණ්ඩයක කෞතුක වටිනාකමක් හා පුරා විද්‍යාත්මක වැදගත්කමක් ඇතැයි සැළකෙනවා.

ශ්‍රී ලංකාවේ ඓතිහාසික වශයෙන් වැදගත් ම දුරදක්නය ප‍්‍රවේශම් කර නොගැනීමේ ඛේදවාචකයත් මේ කථාවට අදාලයි. විද්‍යා හා තාක්ෂණ උරුමයක් රැක ගැනීමට අපොහොසත් වූ මේ රටේ පැරණි ම සරසවිය ගැන අප සිහිපත් කරන්නේ ආයතනයකට නිගරු කිරීමට නොව උගත් සැවො ම එක සේ වගකීම් නොදරණ බවට උදාහරණයක් ලෙසයි.

Molesworth crater Mars — Molesworth crater on Mars

ඒ සඳහා අප සියවසකට වඩා අතීතයට යා යුතුයි. මෙරට නූතන තාරකා විද්‍යා නිරීක්‍ෂණයේ පුරෝගාමියා ලෙස අවිවාදයෙන් සැළකෙන්නේ පර්සි බ්‍රේබෲක් මෝල්ස්වර්ත් (Percy Braybrooke Molesworth, 1867-1908). බි‍්‍රතාන්‍ය දෙමවුපියන්ට ලංකාවේ ඉපදී, ජීවිතයේ වැඩි කාලයක් මෙරට ගත කර, මෙරට ම මිය ගිය ඔහු වෘත්තියෙන් හමුදා ඉංජිනේරුවරයෙක්. එහෙත් වැඩි උනන්දුව තිබුණේ තාරකා විද්‍යා නිරීක්‍ෂණවලටයි.

පර්සිගේ පියා, ශ‍්‍රීමත් ගිල්ෆඞ් ලින්ඩිසේ මෝල්ස්වර්ත් ලංකා දුම්රිය සේවයේ ප‍්‍රථම සාමාන්‍යාධිකාරවරයා. මෙරට මුල් ම දුම්රිය 1864 දෙසැම්බරයේදී කොළඹ සිට අඹේපුස්ස දක්වා ධාවනය කොට ඉතිහාසගත වී තිබෙනවා.

බි‍්‍රතාන්‍යයේ අධ්‍යාපනය ලබා හමුදා පුහුණුව ද ලද පර්සි මෝල්ස්වර්ත්, කෙටි කලක් හොංකොංහි සේවය කිරිමෙන් පසු තමා උපන් රට වූ ලංකාවට ආවා. 1896දී ත‍්‍රිකුණාමලයේ කොටුවට අනුයුක්ත කරනු ලැබු ඔහු, රාජකාරි වශයෙන් කාර්යබහුල නොවූ නිසා වැඩි කාලයක් ගත කළේ තාරකා විද්‍යා නිරීක්ෂණවලටයි. එම ක්ෂේත‍්‍රයේ උසස් අධ්‍යාපනයක් ලබා නොසිටියත් ඉතා උද්යෝගිමත් හා ක‍්‍රමානුකූල ආධුනික තාරකා විද්‍යාඥයකු ලෙස ඔහු ශාස්ත‍්‍රීය වශයෙන් වැදගත් ගවේෂණ රැසක් කළා.

ඒ සඳහා අඟල් 12.5 ක (සෙමී 32) පරාවර්තක දුරදක්නයක් බි‍්‍රතාන්‍යයේ සිට ගෙන වූත් සිය ගෙවත්තේ සවි කළා. 1890 දශකයේ හා විසිවන සියවසේ මුල් වසර කිහිපය තුළ ජාත්‍යන්තර වශයෙන් පිළි ගැනීමට ලක් වූ පර්යේෂණාත්මක සොයා ගැනීම් ගණනාවක් කිරීමට ඔහු සමත් වුණා.

විශේෂයෙන් ම චන්ද්‍රයා හා ග‍්‍රහලෝක නිරික්ෂණයටත්, ඒවා දුරදක්නයක ආධාරයෙන් සිතුවම් කිරීමටත් පර්සි ලොකු උනන්දුවක් දැක්වුවා. මේ නිරීක්ෂණවල සුක්ෂම බව හා ඔහු කළ විද්‍යාත්මක නිබන්ධන නිසා 1898දී බි‍්‍රතාන්‍යයේ රාජකීය තාරකා විද්‍යා සංගමයේ (Royal Astronomical Society, RAS) සාමාජිකත්වය ඔහුට පිරිනමනු ලැබුවා.

බ‍්‍රහස්පති ග‍්‍රහයා මතුපිට සුවිශාල වායුගෝලීය කැළඹීමක් ලෝකයේ තාරකා විද්‍යාඥයන් හැමට පෙර මුලින් ම ඔහු නිරීක්ෂණය කලේ 1901දී. මේ නිසා ලෝකයේ ප‍්‍රමුඛතම නිරීක්ෂණාත්මක තාරකා විද්‍යාඥයකු ලෙස ප‍්‍රසිද්ධියට පත් ඔහු ලංකා දුපතට ද කීර්තියක් ගෙන ආවා.

මෝල්ස්වර්ත් වයස 41දී අකාලයේ මිය ගියේ 1908දී. ඉන් පසු ඔහුගේ ත‍්‍රිකුණාමලයේ නිරීක්‍ෂණාගාරය ගරා වැටුණා. එහි තිබූ ඔහුගේ දුරදක්නය යම් ආකාරයකින් කාලයාගේ ඇවෑමෙන් කොළඹට ගෙනෙනු ලැබුවා.

එය මුලින් කාලගුණ විද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවට අයත් නිරීක්ෂණාගාරයේ තිබුණු බවත්, පසුව කොළඹ සරසවියට තෑගි කළ බවත් වාර්තාවලට අනුව තහවුරු වනවා. රීඞ් මාවතට සමාන්තර කොළඹ සරසවි ක‍්‍රීඩා පිටියේ dome ආකාර කුඩා ගොඩනැගිල්ලක එය පිහිටුවනු ලැබුවා.

එහි නඩත්තුව හා භාවිතය විද්‍යා පීඨයේ ඇදුරන්ට හා සිසුන්ට භාර වී තිබුණා. එහෙත් කලින් කලට ඔවුන් වෙනස් වන විට දුරදක්නය නඩත්තුවේ අඩුපාඩුකම් ද සිදු වුණා. ආයතනික මට්ටමෙන් මේ වටිනා විද්‍යාත්මක උපකරණය ගැන තැකීමක් කොළඹ සරසවියට කිසිදිනක තිබුණා ද යන්න සැක සහිතයි.

1970 දශකය මුල් කාලයේ ආචාර්ය වී කේ සමරනායකගේ මූලිකත්වයෙන් මේ ඓතිහාසික දුරදක්නය අළුත්වැඩියා කළ හැටි තාරකා විද්‍යාඥ ආචාර්ය කාවන් රත්නතුංගට හොඳට මතකයි. ඉනික්බිති එය වසර ගණනාවක් රාත‍්‍රී අහස නිරීක්සන්නට යොදා ගත්තා.

1988දී රට කැළඹී තිබුණු අවස්ථාවේ මේ දුරදක්නයේ ලෝහමය කොටස් කිසිවකු විසින් සොරකම් කරනු ලැබුවා. ඒ ගැන සොයා බලන්නට ඉස්පාසුවක් සරසවි බලධාරීන්ට හෝ පොලිසියට හෝ තිබුණේ නැහැ. මේ ගැන මා ලියූ ලිපියක් ‘The Death of an Observatory’ මැයෙන් 1988 මාර්තු 26 වනදා The Island පත‍්‍රයේ පළ වුණා. උතුරේ හා දකුණේ සන්නද්ධ අරගලයන් දෙකක් මුළු රට ම භීතියට හා පීඩනයට ලක් කර තිබූ එවැනි වකවානුවක මෙබදු සොරකමක් ගැන මාධ්‍ය හරහා කථා කිරීම ගැන මාධ්‍ය සහෘදයන් සමහරකුගෙන් මට දොස් අසන්නට ද සිදු වුණා.

1988 කොල්ලකෑමෙන් පසු මෝල්ස්වර්ත් දුරදක්නය හරිහැටි පිලිසකර වුයේ නැහැ.
පර්සි මෝල්ස්වර්ත්ගේ විද්‍යා ගවේෂණ ගැන මහත් සේ පැහැදී සිටි ශ‍්‍රීමත් ආතර් සී. ක්ලාක් ද මේ තත්ත්වය වෙනස් කරන්නට උත්සහා කළා. 2003-04 කාලයේ රෝද පුටුවෙන් කොළඹ සරසවියට ගිය ක්ලාක්, නිරීක්ෂණාගාරයේ තත්ත්වය දැක කම්පාවට පත් වුණා. කොළඹ සරසවියේ එවකට සිටි උපකුලපතිවරයාට ලියුමක් ලියමින් ක්ලාක් ඉල්ලා සිටියේ ප‍්‍රමාද වී හෝ මෝල්ස්වර්ත්ගේ දුරදක්නයේ ඉතිරිව තිබෙන කොටස් සංරක්‍ෂණය කරන ලෙසයි.

Sir Arthur Clarke, sitting next to the historic telescope, shows a photo of Crater Molesworth

‘ඔබේ සරසවියේ විද්‍යාත්මක උපකරණ අතරින් වඩාත් ම පැරණි හා ඓතිහාසිකව වැදගත් උපකරණය මෙයයි,’ ක්ලාක් කීවා. එහෙත් මේ ලිපියට සරල පිළිතුරක්වත් ලැබුණේ නැහැ. එබදු ලිපි දෙක තුනක් එවකට සිටි උපකුලපතිවරයාට ලියු බව මා දන්නවා. මොරටුව සරසවියේ කුලපති ලෙස වසර 22ක් (1979 – 2002) කටයුතු කළ ක්ලාක්ගේ ලිපියකට පිළිතුරු එවීමටවත් කොළඹ සරසවි පාලකයන්ට උවමනාවක් තිබුණේ නැහැ!

මේ අතර මෝල්ස්වර්ත්ගේ නිරීක්ෂණ සටහන්, වාර්තා පොත් හා පර්යේෂණ පත‍්‍රිකා අද දක්වා ලන්ඩන් නුවර RAS පුස්තකාලයේ සුරැකිව තිබෙනවා. ඔහුගේ විදවත් දායකත්වය ලෝක මට්ටමින් ඇගැයීමට ලක් කළ ජාත්‍යන්තර තාරකා විද්‍යා සංගමය (International Astronomical Union, IAU) 1973දී අඟහරු ග‍්‍රහයා මතුපිට කිමි 175ක් පළල් වූ ආවාටයක් ඔහුගේ නමින් නිල වශයෙන් නම් කළා. (ආකාශ වස්තුවලට නම් දීමේ වරම සතු එක ම විද්වත් සංවිධානය වන IAU හරහා මෙසේ පිළි ගැනීමට පත්ව ඇත්තේ ලාංකිකයන් අතලොස්සක් පමණයි. 2011 අපේ‍්‍රල් 3දා කොලම බලන්න.)

එහෙත් මේ පුරෝගාමී තාරකා විද්‍යාඥයාගේ විද්වත් දායකත්වය ගැන ශ‍්‍රී ලංකාවේ කිසිදු පිළි ගැනිමක් හෝ ඇගයීමක් හෝ සිදු වී නැහැ. මෝල්ස්වර්ත් මිය ගොස් සියවසක් පිරුණු 2008 දෙසැම්බරයේ මේ කථාව සම්පිණ්ඩනය කර මා Sunday Times පත‍්‍රයට ලිපියක් ලිව්වා.

එය අවසන් කරමින් මා කීවේ “ඔහු ඉපිදල වැඩි කාලයක් ගත කළ රටෙහි පර්සි මෝල්ස්වර්ත් ගැන මතකයන් නැතත් ඒ දුපතෙන් කිමි මිලියන ගණනක් දුරින් පිහිටි රතු ග‍්‍රහයා මතුපිට මෝල්ස්වර්ත් ආවාටය ඔහුගේ නම විශ්වයට සිහිපත් කර දෙනවා.” http://tiny.cc/PercyM

පසුගිය වසරේ ඔක්තෝබරයේ ආතර් සී. ක්ලාක්ගේ පෞද්ගලික දුරදක්නය ගැන බොරු මාධ්‍ය කලබලයක් ඇති වූ විට කොළඹ සරසවියේ භෞතික විද්‍යාඥ ආචාර්ය චන්දන ජයරත්න උපුටා දක්වමින් කියා තිබුණේ “මේ දුරදක්නය ඇතුළු ආතර් සී. ක්ලාක් පරිහරණය කළ දෑ අනාගත පරපුරට දැක ගැනීමට හැකි ස්ථානයක සංරක්‍ෂණය කළ යුතු” බවයි. මේ සඳහා රජයට මැදිහත් විය හැකි ද යන්න පුවතෙන් ප‍්‍රශ්න කොට තිබුණා. (2011 ඔක්තෝබර 9දා කොලම බලන්න.)

තමන්ගේ සරසවියේ ම තිබුණු මෙරට වටිනා ම දුරදක්නය රැක ගන්නට අපොහොසත් වූ විද්‍යාඥයන්ට, ක්ලාක්ගේ වසර 30ක් නොපැරණි පෞද්ගලික දුරදක්නය රැක ගන්නට යයි මාධ්‍ය ප‍්‍රකාශ කිරීමට සදාචාරමය අයිතියක් ඇත් ද?

සිවුමංසල කොලූගැටයා #57: ශ්‍රී ලංකාවට හඳ අහිමි වූ සැටි

This is the Sinhala text of my Ravaya newspaper column published on 11 March 2012. Today I write about How Sri Lanka Missed the Moon. I wrote an English article in July 2009 covering the same ground, but this is NOT a translation. I don’t do translations.

‘විශ්වයේ අන්තිම සිංහල වචනය’ මැයෙන් මා පසුගිය සතියේ ලියූ කොලමට ප‍්‍රතිචාර කිහිපයක් ලැබුණා. අමෙරිකානු වොයෙජර් අභ්‍යවකාශ යානා ලෝකයේ භාෂා 55කින් විශ්වයට යැවෙන කෙටි පණිවුඩ ඇතුළත් රන් ආලේපිත තඹ තැටියක් රැගෙන උඩුගුවන්ගත කොට වසර 35ක් ගත වී තිබෙනවා. පිටසක්වල ජීවීන්ට යොමු කෙරුණු ඒ සන්නිවේදනයේ සිංහලෙන් ‘ආයුබෝවන්’ කීමට අහම්බෙන් තෝරා ගත් ලාංකිකයා ගැන ඇතැම් අයට ප‍්‍රශ්න මතු වී තිබෙනවා.

සිංහල කථා කරන සැම වෙනුවෙන් විශ්වය ඇමතීමේ වරප‍්‍රසාදය ලැබුණේ කාටද – ඒ තීරණය නිල නොවන මට්ටමින් අමෙරිකානු සරසවියක් ගත්තේ කෙලෙසද – එය අමෙරිකානු අධිපතිවාදයේ ම තවත් උදාහරණයක් ද – ආදී වශයෙන් ඇතැම් පාඨකයන් මා සමග තර්ක කළා.

නාසා (NASA) මූලාශ‍්‍රවලින් තොරතුරු උකහාගෙන වාර්තා කිරීම හැරෙන්නට ඒ ගැන විනිශ්චයක් දීමට මා උත්සාහ කළේ නැහැ. නමුත් එයට අට වසරකට පෙර සඳ තරණය සම්බන්ධයෙන් නිල වශයෙන් ම ලංකා නියෝජනයක් ලබා ගන්නට අමෙරිකානු රජය ගත් උත්සාහයක් ගැන තවත් කථාවක් අද මගේ තේමාවයි.

අවධාරණය කළ යුතු එක් කරුණක් නම් නාසා යනු ලෝක අභ්‍යවකාශ එජන්සියක් නොව අමෙරිකාවේ ජාතික ගගන හා අභ්‍යවකාශ අධිකාරිය බවයි. අමෙරිකානු ජනයාගේ බදු මුදලින් පවත්වා ගෙන යන ඒ රාජ්‍ය ආයතනය වග කියන්නේ එරට රජයට හා ජනතාවටයි. හැකි අවස්ථාවල මානව වර්ගයා ම උදෙසා අභ්‍යවකාශ ගවේෂණ කටයුතුවල යෙදීමට උත්සාහ කළත් එසේ කිරීමට නාසා ආයතනයට නීතිමය බැදීමක් නැහැ. නමුත් අභ්‍යවකාශ ගවේෂණයේ යෙදෙන අනෙකුත් රටවල් (රුසියාව, ජපානය, යුරෝපා රටවල්, ඉන්දියාව හා චීනය) සමග නාසා සහයෝගයෙන් ක‍්‍රියා කරනවා.

1969 ජුලි 20 වනදා ඇපලෝ 11 යානයෙන් ගිය අමෙරිකානු අජටාකාශගාමීන් (නීල් ආම්ස්ට්‍රෝං සහ එඞ්වින් ඔල්ඞ්රින්) මුල් වරට සද මතු පිට පා තැබූ ඓතිහාසික අවස්ථාවේ එය අමෙරිකාවේ පමණක් නොව මුළු මානව වර්ගයාගේ ම ජයග‍්‍රහණයක් ලෙස හුවා දැක්වීමට නාසා ආයතනය කටයුතු කළා. ඒ දෙදෙනා සඳ මතුපිට තැන්පත් කළ ඵලකයේ (ඉංග‍්‍රීසියෙන්) මෙසේ සඳහන් වුණා. “1969 ජුලි මාසයේ පෘථිවියේ සිට පැමිණි මානවයෝ මුල් වරට සඳට පා තැබුවෝය. මුළු මිනිස් සංහතියට සාමය පතා ගෙන මෙහි ආවෙමු.” එහි අත්සන් හතරක් තිබුණා: ඇපලෝ 11 අජටාකාශගාමීන් තිදෙනා සහ එවකට අමෙරිකානු ජනාධිපති රිචඞ් නික්සන්ගේ.

මාධ්‍ය හරහා විශාල ප‍්‍රසිද්ධියක් ලද මේ ඵලකයට අමතරව ඇපලෝ 11 ගොඩ බැසි හඳ නිසල මුහුදේ තැන්පත් කළ තවත් සිහිවටනයක් තිබුණා. එය අමෙරිකානු සත 50ක කාසියක් (අපේ සත 50 ට සමාන) තරම් වූ සිලිකන් තැටියක්. එහි ඉතා කුඩා ප‍්‍රමාණයට (miniaturized) සටහන් කර තිබුණේ මේ මුල් ම සඳ ගමනට ලෝකයේ එවකට සිටි නායකයන් 73 දෙනකුගෙන් ලද සුභාශිංසන පණිවුඩයි.

මිනිසුන් සඳ ට යවා නිරුපද්‍රිතව ආපසු ගෙන්වා ගැනීමේ දැවැන්ත ඇපලෝ වැඩපිළිවෙල 1961 සිට ක‍්‍රියාත්මක වූවා. රුසියාව (එවකට සෝවියට් දේශය) සමග මහා අභ්‍යවකාශ තරගයක නියැලී සිටි අමෙරිකාව ඒ සඳහා ඉතිහාසයේ විශාලතම තාක්‍ෂණික ප‍්‍රයත්නය හා මුදල් ආයෝජනය කළා. එහි මල්ඵල ගැන්වෙන 1969 ජුලි මාසයට සති කිහිපයකට පෙර එවකට නාසා අධිපති වූ තොමස් පෙන්ට ලෝක නායකයන්ගේ පණිවුඩ ලබා ගැනීමේ අදහසක් ආවා.

එරට විදේශ අමාත්‍යාංශය වන රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තුවේ අනුමැතිය එයට ලැබුණේ 1969 ජුනි මුලදී. ඇපලෝ 11 උඩුගුවන්ගත වීම නියමිතව තිබුණේ ජුලි 16දා. මේ නිසා සති කිහිපයක් තුළ හැකි තාක් රටවලින් පණිවුඩ ලබා ගන්නට නාසා ආයතනයත්, රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තුවත් උත්සුක වුණා.

එවකට එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ සාමාජිකත්වය ලද රටවල් 127ක් තිබුණා (දැන් 193යි). ඒ අතරින් වොෂිංටන් නුවර තානාපති කාර්යාල තිබූ රටවල් 116කට මේ ආරාධනය යොමු වුණා. අද මෙන් ෆැක්ස්, ඊමේල් හෝ වෙනත් දියුණු සන්නිවේදන ක‍්‍රම නොතිබූ ඒ කාලයේ ටෙලෙක්ස් හා ටෙලිෆෝන් මගින් සිදු කළ රාජ්‍ය තාන්ත‍්‍රික සබඳතාවලට යම් කාලයක් ගත වුණා. අන්තිමේදී රටවල් 72ක නායකයන්ගෙන් සුභ පැතුම් ලැබී ඒවා ඇපලෝ 11 සිලිකන් තැටියේ අන්තර්ගත කළා. අමෙරිකානු ජනාධිපතිගේ පණිවුඩයත් සමග මුළු සංඛ්‍යාව 73ක් වුණා.

තාක්‍ෂණය අද තරම් දියුණු නොවූ 1960 දශකයේ මෙබදු තැටියක් නිර්මාණය කිරීම ද අභියෝගයක් වුණා. ඒ සඳහා නාසා ආයතනයේ ඇනවුම පරිදි නව තාක්‍ෂණ ක‍්‍රමයක් අමෙරිකාවේ ස්ප‍්‍රාග් ඉලෙක්ටි‍්‍රක් සමාගම (Sprague Electric Company) නිපද වූවා. මෙයට සිලිකන් තෝරා ගත්තේ හඳ මතු පිට අධික උණුසුමට ඔරොත්තු දීම පිණිසයි. හැම රාජ්‍ය නායක ලිපියක් ම 200 වාරයක් කුඩා කොට ඒ තැටියට සුරක්‍ෂිතව ආලේප කළා. පරිගණකවල භාවිතා වන ක්ෂුද්‍ර පරිපථ (integrated circuits) මුද්‍රණය කිරීමේදී මේ තාක්‍ෂණය තවමත් යොදා ගන්නවා.

මේ ප‍්‍රයත්නයට අදාල සියළු ලිපි ගනුදෙනු හා ලියවිලි වොෂිංටනයේ කොංග‍්‍රස් පුස්තකාලයේ ලේඛනාගාරගතව තිබෙනවා. ඒවා පරිශීලනය කිරීමෙන් මේ සිලිකන් තැටියේ කථාව ගැන වෛද්‍ය ටහීර් රහ්මන් (Dr Tahir Rahman) නම් අභ්‍යවකාශ ඉතිහාසවේදියා 2007දී පොතක් ලියා පළ කළා.

1969 ජුනි-ජුලි කාලයේ ලෝක නායකයන් 73 දෙනකු කඩිමුඩියේ ලියූ පණිවුඩ හරහා ඒ වකවානුවේ පැවති චකිතයන් හා බලාපොරොත්තු ගැන දළ හැගීමක් ලැබෙන බව වෛද්‍ය රහ්මාන් කියනවා. මේ ගැන නාසා ආයතනයේ නිල ප‍්‍රවෘත්ති නිවේදනය බලන්න (සියළු රාජ්‍ය නායක පණිවුඩවල ඉංග‍්‍රීසි පරිවර්තන මෙහි තිබෙනවා) http://tiny.cc/MoonPR

සමහර නායකයන් ටයිප් කරන ලද ලියුම් එවන විට ඇතැම් දෙනකු තම අත්අකුරින් ම ලියා එව්වේ මේ ඓතිහාසික අවස්ථාවේ වැදගත්කම හොඳ හැටි තේරුම් ගත් නිසායි. (තවමත් සිහසුන දරණ) තායිලන්තයේ භූමිබෝල් අදුල්යාදෙජ් රජතුමා මේ ප‍්‍රයත්නය ගැන මුලින් වැඩි විස්තර ඉල්ලා සිටියා. එය ලැබුණු පසු අන්තිම මොහොතේ ඔහු පණිවුඩයක් දුන්නා. එදා පණිවුඩ දායක කළ රාජ්‍ය නායකයන් 73 දෙනාගෙන් තවමත් තනතුරේ සිටින්නේ තායිලන්තයේ රජතුමාත්, එංගලන්තයේ දෙවන එලිසබෙත් රැුජිනත් පමණයි.

එවකට ලෝකයේ පැවති සීතල යුද්ධයේදී සෝවියට් පිලේ සිටි රටවල් (ඇරැයුම් ලැබුණත්) මේ තැටියට පණිවුඩ දීමෙන් වැළකුණා. (රුමේනියාවේ නායක නිකලායි චෞචෙස්කු පමණක් තනි වැකියක පණිවුඩයක් එවා තිබුණා.) ආසියාවේ රටවල් රැසක් උද්‍යොගිමත් පණිවුඩ ලබා දුන්නා. ඒ අතර ජපානය, කොරියාව, පිලිපීනය, මැලේසියාව, ඉන්දියාව, පකිස්ථානය, ඇෆ්ගනිස්ථානය හා මාලදිවයින ද වූවා.

නමුත් මේ ඓතිහාසික අවස්ථාවේ නිල වශයෙන් එයට සහභාගි වීමට ලැබුණු ආරාධනය ශ්‍රී ලංකාව පිළිගත්තේ නැහැ! එවකට බලයේ සිටි ඩඞ්ලි සේනානායක අගමැතිවරයාගේ රජය කාරුණිකව මේ ඇරයුම ප‍්‍රතික්ෂේප කළා!

ඇපලෝ 11 උඩුගුවන්ගත කිරීමට පෙර දිනයේ අමෙරිකාවේ ශ්‍රී ලංකා තානාපති කාර්යාලය නාසා ප‍්‍රධානියාට ලියූ ලිපියේ හරය මෙයයි: පෙන් මහත්මයාණෙනි, (1969) ජුනි 23 දා ඔබ එවූ ලිපිය සම්බන්ධයෙනි. ශ්‍රී ලංකා අග‍්‍රාමාත්‍යවරයාගේ පණිවුඩයක් ද සඳ මතු පිට තැන්පත් කිරීම සඳහා නාසා ආයතනයෙන් ඉල්ලා සිටීම ගැන ස්තුතිවන්ත වන අතර, මේ අවස්ථාවේ එබදු පණිවුඩයක් නිකුත් නොකිරීමට ලක් රජය තීරණය කර ඇති බව දැනුම් දෙමු.”

එයට අත්සන් කර ඇත්තේ එවකට වොෂිංටන් නුවර ශ්‍රී ලංකා තානාපති කාර්යාලයේ දෙවැනියා ලෙස ක‍්‍රියා කළ ඒ. ටී. ජයකොඩි නම් විදේශ සේවා නිලධාරියායි. ඔහු එසේ ලියුවේ කොළඹින් ලද උපදෙස් මත බව පැහැදිලියි. එහෙත් මේ ප‍්‍රතික්ෂේප කිරීමට හේතුව කුමක්දැයි කීම අපහසුයි.

දශක හතරකට පසු අපට කළ හැක්කේ ඒ ගැන අනුමාන කිරීම පමණයි. 2009 දී මේ ගැන ඉංග‍්‍රීසියෙන් ලිපියක් ලියන විට සිලිකන් තැටියේ කථාව ගවේෂණය කළ වෛද්‍ය රහ්මාන් සමග මා ඊමේල් සන්නිවේදනය කළා. ඔහු කීවේ අදාල සියළු ලිපි ගනුදෙනු පිරික්සීමෙන් පසුව වූවත් ලංකාව මේ අවස්ථාව මග හැරියේ ඇයිද යන්නට කිසිදු ඉගියක් ඔහුට සොයා ගත නොහැකි බවයි.

ඇපලෝ සඳ ගමන් ගැන අමෙරිකානු ටෙලිවිෂන් සජීව විකාශයන්ට කථනයෙන් සහභාගී වූ ආතර් සී ක්ලාක්ට වෛද්‍ය රහ්මාන් සිය පොතේ පිටපතක් එවා තිබුණා. ක්ලාක් මිය යන්නට වසරකට පමණ පෙර මා ඔහුගෙන් ද මේ ගැන විමසුවා. තමන් ඩඩලි සේනානායක අගමැතිවරයා හා ඔහුගේ ජ්‍යෙෂ්ඨ ඇමතිවරුන් දැන හදුනාගෙන සිටියත් මේ තීරණය ගැන කිසිවක් නොදත් බව ඔහු කීවා. ”සමහර වෙලාවට රාජ්‍ය තාන්ත‍්‍රික මට්ටමින් රටවල් ක‍්‍රියාකරන ආකාරය තර්කානුකූල නැහැ.” ඔහු ප‍්‍රකාශ කළා.

ඇපලෝ 11 සඳ ගමනට වසර 40 ක් පිරුණු 2009 ජුලි මාසයේ Groundviews.org වෙබ් අඩවියේ මේ ගැන මා ලියූ ලිපිය පළ වුණේ ”ලංකාවට හඳ අහිමි වූ සැටි” නම් හෙඩිම සමගයි. එයට පාඨක ප‍්‍රතිචාර රැසක් ලැබුණත් එකී තීරණයට පසුබිම් වූ හේතු සාධක මොනවාදැයි හෙළිදරව් වූයේ නැහැ. ඒ වෙනුවට මාතෘකාවට ඍජුව අදාල නොවන කාරණා ඇතැම් පාඨකයන් මතු කර තිබුණේ අපේ ඇත්තන්ගේ පටු මානසිකත්වය ලොවට ම පෙන්වා දෙමින්.

දිවයිනේ දැවෙන ප‍්‍රශ්න රැුසක් විසදීමේ අභියෝගයට මුහුණ දී සිටි ඩඞ්ලි රජයට හඳ මතුපිට තැන්පත් කැරෙන සිලිකන් තැටියක් ගැන සිතීමට ඉස්පාසුවක් නොතිබුණා විය හැකි යයි ඇතැම් පාඨකයෝ අනුමාන කළා. සෙනසුරාදා-ඉරිදා සති අන්තය වෙනුවට පෝය හා පෙරපෝය සති අන්තය බවට පත් කළ ඩඞ්ලි රජය, එවකට බෞද්ධ බලපෑම්වලට බොහෝ සේ නතුව සිටි නිසාත් සඳ ශුද්ධ වස්තුවක් ලෙස සළකා සඳ ගමන් ගැන විමතියෙන් හෝ සැකයෙන් හෝ පසු වන්නට ඇතිදැයි තවත් අය විමසුවා.

සඳ ගමන එවකට පැවති සීතල යුද්ධයේ එක් පෙරමුණක් වූ නිසා නොබැදි පිළිවෙතට අනුව යමින් අමෙරිකානු පිළට පක්‍ෂග‍්‍රාහී වීම නොමනා යයි එවකට විදේශ කටයුතු උපදේශකයන් සිතන්නට ඇත් ද? මේ තවත් තර්කයක්. (එහෙත් නොබැදි ජාතීන්ගේ පුරෝගාමියෙකු වූ යුගොස්ලාවියාවේ ජෝසිප් බ්‍රෝස් ටිටෝ ජනාධිපතිවරයාත් මේ තැටියට පණිවුඩයක් ලබා දුන්නා.)

අමෙරිකානුවන් සඳ තරණය කොට එය තවත් අමෙරිකානු ජනපදයක් කිරීමේ උත්සාහයක යෙදී සිටි නිසා ලක් රජය එයට සහභාගි නොවූවා යයි කියන උදවිය නොදන්නා සත්‍යයක් තිබෙනවා. තනි රටක් පෘථිවියෙන් බැහැර කිසිදු අභ්‍යවකාශ වස්තුවක් අයිති කර ගැනීම වළක්වන පිටසක්වල ගිවිසුම (Outer space Treaty) 1967 දී ජාත්‍යන්තර නීතියක් ලෙස ලෝකය පිළි ගත්තා. අද වන විට අභ්‍යවකාශ තරණයේ නියැලෙන සියළු රටවල් එයට බැදී සිටිනවා.

බි‍්‍රතාන්‍යයේ කේම්බි‍්‍රජ් සරසවියේ උගත්, බටහිර ලිබරල් ආකල්ප දැරූ ඩඞ්ලි සේනානායක අගමැතිවරයා අමෙරිකානු විරෝධියකු වූවා යයි සිතීම අපහසුයි. ඔහුගෙ රජය දේශපාලන වශයෙන් දක්‍ෂිනාංශික යැයි අපට සැළකිය හැකියි. සඳ තැටියට එක් නොවීමට ඊට වඩා තර්කානුකූල හේතුවක් ඔහුගේ රජයට තිබෙන්නට ඇති. එය කුමක් ද? මෙය කියවන පාඨකයකුවත් එයට ඉගියක් ලබා දෙයි ද?

මෙරටින් බිහි වූ ශ්‍රේෂ්ඨ බෞද්ධ නායකයකුට අවමන් කරනවා යයි මගේ ඉංග‍්‍රීසි ලිපියට ප‍්‍රතිචාර දැක් වූ එක් (නිර්නාමික) පාඨකයෙක් මගේ බ්ලොග් අඩවිය හරහා මට චෝදනා කළා. හඳට පණිවුඩ නොයැවුවාට ඩඞ්ලිගේ දේශපාලන ප‍්‍රතිරූපයේ අඩුවක් සිදු වී නැහැ. එහෙත් නිල වශයෙන් අභ්‍යවකාශ කටයුත්තකදී ලක් රජය සම්බන්ධ කර ගන්නට 1969දී ගත් උත්සාහය ව්‍යර්ථ වූ නිසා 1977දී වොයෙජර් යානාවල තැන්පත් කැරුණු හඩ තැටියට නිල නොවන මට්ටමින් විද්වත් දායකත්වයක් ලබා ගැනීම ගැන නාසා ආයතනයට දොස් තැබිය හැකි ද?

Elephant Walk film review: Prescient movie that forewarned about Ceylon’s crowded, troubled future?

Movie Poster - Elephant Walk — Elephant Walk: Another century, another island - but casting its shadow on us?

How can anyone review a film made nearly six decades ago — especially if its first release took place even before I was born? Well, there is only one way to find out – by just doing it.

I’ve just done it with Elephant Walk (103 mins, colour), released by Paramount Pictures in April 1954 — a dozen years before I was born on the same island (then Ceylon, now Sri Lanka) where the movie was set and filmed. In fact, this was among several that were shot on location in Ceylon in the 1950s when Hollywood studios ‘discovered’ the island as an exotic, relatively inexpensive and hassle-free location. But this is the only one whose story is actually set in Ceylon.

Elephant Walk was directed by William Dieterle, and based on the 1948 novel with the same title, written by “Robert Standish” — actually the pseudonym of English novelist Digby George Gerahty (1898-1981). It starred Elizabeth Taylor, Dana Andrews, Peter Finch and Abraham Sofaer.

One benefit of reviewing a film so long after its original release is that it allows the benefit of hindsight and perspective. I have exploited this to the full in my review cum op ed essay, titled Elephant Walk revisited: Mixing Tea, Jumbos and Monsoons, just published on Groundviews.org.

Here’s an excerpt:

“The movie has been remarkably prescient on several fronts, which can only be appreciated now — in another century, and on a wholly different island. A key theme of the movie was the human-elephant conflict, but passing references to social exclusion and rampant poverty in post-independent Ceylon are also of much interest.

“I doubt if Paramount’s writers were intentionally making any social commentary. One of the studio’s co-founders, Samuel Goldwyn, had famously cautioned against it. When asked about movies with a “message” some years earlier, he had replied, “If you want to send a message, use Western Union.”

“Nevertheless, the movie (and perhaps the book on which it is based, which I haven’t read) was contrasting the British planters’ opulent lifestyle with the forced austerity in post-War Britain. Even more striking is the poverty and squalor among the hundreds of resident workers whose sweat, toil — and occasional tears — ensured that the ‘cups that cheer’ were always brimming.”

Read the full review:
Elephant Walk revisited: Mixing Tea, Jumbos and Monsoons, on Groundviews.org

No Moon, please – we’re Ceylonese: How Sri Lanka lost the Moon…

When Apollo 11 astronauts landed on the Moon 40 years ago this week, they were more than just Americans taking that historic first step on to another celestial body.

Yes, they planted the US flag there – after all, it was the American tax payers who financed the massive operation. But they left on the Moon other items that signified the universal nature of their mission.

One was a plaque (photo, above) saying “Here men from the Planet Earth first set foot upon the Moon, July 1969 A.D. We came in peace for all mankind.” It bore the signature of the three astronauts –- Neil Armstrong, Edwin (Buzz) Aldrin, Jr., and Michael Collins –- and then US President Richard Nixon. Another was a golden olive branch.

The astronauts also left behind a silicon disc, which is one of the most important and symbolic items taken to the Moon. Etched on to that disc, about the size of a half US dollar coin, are miniaturised messages of goodwill and peace from 73 heads of state or government around the world.

The silicon disc (right) next to a US 50 cents coin for comparison of size

These letters were received by NASA during the final weeks running up to the launch on 16 July 1969, yet this disc helped turn the Apollo 11 mission into an international endeavour.

It was only in June 1969 that the US State Department authorised NASA to solicit messages of goodwill from world leaders to be left on the Moon. This triggered a minor diplomatic frenzy, with invitations going out from Thomas O Paine, the NASA Administrator.

In all, 116 countries were contacted through their embassies in Washington DC, but only 73 responded in time. Sri Lanka, then Ceylon, responded. But for some unknown and unexplained reason, then Prime Minister Dudley Senanayake declined to send a message to the Moon.

When I first heard about it about 18 months ago, I was both intrigued and curious. Was it some misplaced geopolitical considerations, or simple diplomatic arrogance that led to Ceylon’s negative decision? After all these years, we might never find out.

I have now written this up in an article titled ‘How Sri Lanka Missed the Moon’, which appears this weekend in the mainstream media and online in two different versions.

The Sunday Leader newspaper has printed the compact version in its issue for 19 July 2009. Citizen journalism website Groundviews carries the more detailed version, where an interesting reader discussion is evolving…

The story is based largely on a book that came out in 2007. Titled We Came In Peace For All Mankind: The Untold Story Of The Apollo 11 Silicon Disc, it was authored by Tahir Rahman, a Kansas-based physician and space historian.

The book documents the full story behind this little known facet of the very widely covered Apollo 11 mission. It also reproduces each of the 73 goodwill messages, as well as those which were received too late for inclusion on the disc.

“I was amazed at how NASA and the State Department rushed to get these messages before launch,” says Rahman. He took two months to locate from the Library of Congress the boxes in which NASA Administrator Paine had preserved the full correspondence.

While researching for this article, I contacted Rahman hoping for some additional insights, but he replied: “I do not have any information about why Sri Lanka did not send an Apollo 11 goodwill message.”

Sir Arthur C Clarke, with whom I worked for over 20 years, was also intrigued by Ceylon’s decision, which he didn’t know about until Rahman’s book reprinted the official letter. His only remark: “Mysterious are the ways governments think and work.”

Reading the messages, whose English translations are available online, is like entering a time capsule. Only two of the world leaders are still holding office (Queen Elizabeth II of Britain, and King of Thailand); most of them are dead. Some countries have since changed names. Others have been subsumed by neighbours, or broken into two or more independent states. Geopolitical map of the world has been completely redrawn.

The story of the Apollo 11 silicon disc is more a history and politics lesson, and less a science story. But I’m glad that I found a little known facet of the very widely covered Apollo missions to write about on its 40th anniversary.

Watch Tahir Rahman interviewed on Fox News network:

From Trincomalee to Mars: The fascinating journey of Percy B Molesworth

It was Sir Arthur C Clarke who first told me, nearly a quarter of a century ago, about a forgotten Ceylonese astronomer who has a Martian crater named after him. His name was Percy Molesworth, and I was fascinated by the story of this man who lived and died in a world so different from ours…and the trails he blazed.

Christmas Day 2008 marks the hundredth death anniversary of this remarkable man who pioneered astronomical observations in colonial Ceylon (now Sri Lanka). Most people in the land of his birth have never heard of him, and therein hangs a sad tale of how the country neglects its intellectual and scientific heritage.

By profession, Percy Braybrooke Molesworth (1867 – 1908) was a major in corps of Royal Engineers, but he is better remembered as one of the world’s leading amateur astronomers at the beginning of the Twentieth Century. From his personal observatory in Trincomalee, on Ceylon’s east coast, Molesworth both observed the night sky and photographed celestial bodies, the results of which he shared with leading astronomical groups in the west. Armed only with a basic telescope, a sharp eye and good drawing skills, he made significant contributions to advancing our knowledge of the heavens at the time.

To revive memories and introduce Molesworth to a new generation a century after his death, I have just written an article in The Sunday Times newspaper, Colombo, which prints it today.

Read the published version of my article: Immortalised on Mars, but hardly known in land of birth

Read full length article, with additional illustrations, on Thilina’s Cafe, the blog of young Sri Lankan astronomer Thilina Heenatigala, a modern-day follower of Molesworth’s steps

In these articles, I weave together material gleaned from a dozen different sources, including obituaries of Molesworth published by the British Astronomical Association (BAA) and Royal Astronomical Society (RAS), and later papers and reviews of the formidable body of work that Molesworth left behind after a short but highly productive life of 41 years.

One of my principal sources is Sir Arthur C Clarke, another astronomically-inclined Englishman who was to settle down in Ceylon decades later, and with whom I worked for over 20 years as a research assistant. Molesworth combined in him several elements that resonated with Sir Arthur -– Ceylon, Trincomalee, night sky observations and Mars. In the years that followed my introduction to Molesworth, Sir Arthur allowed me unrestricted access to his library and archives where I read more about Molesworth, principally from BAA and RAS journals and newsletters.

I also had the privilege of associating the late Herschel Gunawardena, who co-founded the Ceylon Astronomical Association (CAA) with Arthur Clarke in 1959, and served as its first secretary and later president. Herschel told me details of his personal quest for Molesworth, which he had chronicled in an article he wrote in the CAA journal, Equatorial, in 1971.

Others who gave me information or insights into this story include the late Dr V K Samaranayake, who played a part in restoring the telescope in the 1960s, and Fr Dr Mervyn Fernando, a keen amateur astronomer who continues to promote the subject in the local languages through the Subodhi Astronomy and Space Study Centre.

My own connection with Molesworth happened over 20 years ago. In early 1988, while Sri Lanka was engulfed in a brutal southern insurgency, vandals looted the Colombo University dome – by then housing the Molesworth telescope – and removed several parts purely for their metallic value. I covered that incident as a young science journalist working for The Island newspaper, and later wrote a feature article titled ‘The death of an observatory’ (published on 26 March 1988).

Given the political turmoil at the time, it barely made any ripples. I still remember being ridiculed by some for reviving the memory of a long dead man at a time when hundreds of innocent, non-combatant lives were being lost every week due to extra-judicial killings.

Indeed, for much of the past 30 years, Trincomalee has been affected by Sri Lanka’s long-drawn civil war in the country’s north and east. I had planned to visit Trincomalee this year to personally find out the current status of the Molesworth bungalow and tombstone. But that didn’t happen due to the pressure of work and other distractions. I might well do that in 2009, now designated the International Year of Astronomy.

Naming celestial objects is a serious business, carried out by the International Astronomical Union (IAU) through a careful process. There are hundreds of thousands of craters on Mars, but only some of them have names. The Wikipedia has a list of Martian craters which are by convention named after famous scientists and science fiction authors, or if less than 60 km in diameter, after towns on Earth.

Remembering Arthur C Clarke, the public intellectual

Space prophet mobbed by anxious politicians: Cartoon by W R Wijesoma in The Observer (Sri Lanka)

This cartoon is nearly as old as myself! It was drawn by Sri Lanka’s leading political cartoonist W R Wijesoma and appeared in The Observer newspaper of Colombo sometime in the late 1960s (I haven’t been able to ascertain the exact date).

It shows science fiction writer (later Sir) Arthur C Clarke, already settled down in Ceylon (later Sri Lanka) and ‘Serendipitised’ enough to sport the native attire of sarong, being mobbed by the island’s leading politicians — all of them now departed — each wanting to know what he can foresee or foretell about their personal political futures.

Sir Arthur, whose 91st birth anniversary falls today, took pains to explain that science fiction writers like himself were not soothsayers with powers to predict the future. He was fond of quoting fellow SF writer Ray Bradbury’s famous saying: “People ask me to predict the future, when all I want to do is prevent it.”

But that kind of reason never deterred politicians of every colour and hue, who are always anxious to know just when they can get elected – or return – to high office and all the trappings of power that go with it.

To mark the birth anniversary – the first since his death in March 2008 – I have just published an op ed essay, titled Sir Arthur C Clarke: A life-long public intellectual, on Groundviews website. In this essay I explore, briefly, some of his life-long pursuits for more rational discussion and debate in public policy. I also wonder how and why he lost his struggle against Sri Lankans’ obsession with astrology.

Here’s an excerpt:

But even half a century of Arthur C Clarke could not shake Sri Lankans off their deep obsession with astrology — the unscientific belief that human destinies are somehow shaped and controlled by celestial bodies millions of kilometres away. A life-long astronomy enthusiast, he repeatedly invited astrologers to rationally explain the basis of their calculations and predictions. This challenge was craftily avoided by astrologers who continue to exercise much influence over politics, public policy, business and everyday life in Sri Lanka.

Despite his broad-mindedness, Clarke couldn’t understand how so many highly educated Sri Lankans practised astrology with a faith bordering on the religious (another topic on which he held strong views). Ironically, even the government-run technical institute named after him used astrologically chosen ‘auspicious times’ for commissioning its new buildings. In later years, Clarke would only say, jokingly: “I don’t believe in astrology; but then, I’m a Sagittarius — and we’re very sceptical.”

On a personal note, I’m truly privileged to have known and worked with both Sir Arthur Clarke and his cartoonist W R Wijesoma (who was my senior colleague at The Island newspaper which he joined at its inception in 1981). I know how much Sir Arthur liked this cartoon, the original of which he obtained from Wijesoma and preserved among dozens of other souvenirs and mementos.

Alas, Wijesoma left us in January 2006 — or he might just have drawn another brilliant cartoon to send off Sir Arthur on his final journey. In fact, a worthy follower of Wijesoma’s cartoon tradition did just that earlier this year – see this blog post of mine from March 2008: Arthur C Clarke autographing all the way to the Great Beyond….?

Read the full essay on Groundviews citizen journalism website.