Sri Lanka Everest Expedition 2016: Taking Lanka to the Top of the World

Sri Lankan Everest Expedition 2016 - logo
Sri Lankan Everest Expedition 2016 – logo

In February 2013, I interviewed Imalka de Silva, the first Lankan woman to visit Antarctica. She accomplished this feat in March 2010 when she joined an international team who spent two weeks on an expedition to the frozen continent.

I have just interviewed an experienced Lankan mountaineering duo, Jayanthi Kuru-Utumpala and Johann Peries, who plan to be the first Sri Lankans to reach the summit of Mt. Everest in the forthcoming Spring mountaineering season.

Jayanthi Kuru-Utumpala and Johann Peries: Aiming it real high...
Jayanthi Kuru-Utumpala and Johann Peries: Aiming it real high…

They have both individually and as a team successfully completed some of the world’s most challenging treks in Asia, Africa and Latin America – not to mention all key peaks in Sri Lanka.

Mount Everest is located in the Mahalangur mountain range in Nepal and Tibet, and its peak is 8,848 metres (29,029 ft) above sea level. It has so far been reached by over 4,000 people from many countries.

Professionally, Jayanthi is a women’s rights and gender expert while Johann is a hair and make-up designer and performing artist. They are dedicating this climb to their families, to the causes they advocate (conservation, gender equality and healthy living), and to every child, woman and man of Sri Lanka.

They plan to be part of a larger team led by International Mountain Guides (IMG), a globally renowned mountaineering company which has led several successful Mt. Everest expeditions over the past 30 years.

Read my full interview in The Sunday Observer (Sri Lanka), 28 Feb 2016:

Taking Sri Lanka to the Top of the World

At the Summit of Kilimanjaro, highest peak in Africa - Johann Peries on extreme left Jayanthi Kuru-Utumpala 3rd from left
At the Summit of Kilimanjaro, highest peak in Africa – Johann Peries on extreme left Jayanthi Kuru-Utumpala 3rd from left

What would (Sri Lanka’s first press baron) D R Wijewardene do if he confronted today’s media realities?

Nalaka Gunawardene speaks at D R Wijewardene memorial event on 26 February 2016 - Photo by Sam de Silva
Nalaka Gunawardene speaks at D R Wijewardene memorial event on 26 February 2016 – Photo by Sam de Silva

This week, I was asked by Sri Lanka’s oldest newspaper publishing house — Associated Newspapers of Ceylon Limited, or Lake House — to chair a panel discussion on ‘Survival and Evolution of Newspapers in the Digital Age’.

The event marked the 130th birth anniversary of Lake House founder and Sri Lanka’s first press baron, D R Wijewardene (1886 – 1950). It was held at the Lakshman Kadirgamar Institute in Colombo.

My panel comprised: communications scholar and former telecom regulator Prof Rohan Samarajiva; senior journalist Hana Ibrahim; Sri Lanka Press Institute’s CEO Kumar Lopez, and political scientist Sumith Chaaminda of Verite Research.

We had a lively discussion exploring the challenges faced by print publishers everywhere, and what solutions are relevant, viable and affordable for a majority of small scale publishers without deep pockets.

Here is an excerpt from my opening remarks (full text to be published soon as an op-ed article):

In the absence of independently audited circulation figures, we cannot be certain how well – or poorly – our newspapers are selling today. But indications are not promising. I have been involved in a state of the media study for the past year (due to be released in May 2016), and there is evidence that market survival is a big struggle for many smaller publishers.

More and more Lankan newspapers are being kept alive not to make any profit, but for influence peddling and political purposes. And in at least one case, the co-operatively owned Ravaya, reader donations were actively solicited recently to keep the paper alive.

Worldwide, print journalism’s established business models are crumbling, with decades-old publications closing down or going entirely online (The Independent newspaper in the UK is the latest to do the latter). Advertisers usually follow where the eyeballs are moving.

So what would D R Wijewardene do if he confronted today’s realities of gradually declining print advertising share and readers migrating to online media consumption? How might he respond by going back to his founding goals of political action and social change through the 3 Ps – the Press, Parliament and Platform – as important instruments of political action?

My guess is that he would invest in radio and/or television, with a strong digital integration. He might even find a viable income stream from digital and online publishing without locking up public interest content behind pay-walls.

We can only speculate, of course. Perhaps the more pertinent question to ask is: where are the budding D R Wijewardenes of the 21st Century? What are their start-ups and how are their dreams unfolding? Are they trying to balance reasonable profits with public interest journalism?

In my view, the biggest decider of success or failure – today, as it was a century ago – is not the medium, but the message. To put it more bluntly, it’s credibility, stupid!

Prof Rohan Samarajiva speaks at D R Wijewardene memorial event, 26 Feb 2016
Prof Rohan Samarajiva speaks at D R Wijewardene memorial event, 26 Feb 2016

සිවුමංසල කොලූගැටයා #258: සමාජ මාධ්‍ය මොනවාදැයි නොදැන ඉබාගාතේ දොස් කියන්නෝ

Social media bashing is a popular sport among media critics and others in Sri Lanka. Sadly, some have no clear idea what social media is (and isn’t), thus conflating this category of web content with others like news websitea and gossip websites.

In this week’s Ravaya column (appearing in issue of 21 February 2016), I try to explain this basic categorization along with a brief history of the web and web 2.0. I also reiterate the basic user precautions for social media users where the motto us: user beware!

Digital futures

“බලන්න මේ සමාජ මාධ්‍යකාරයන්ගේ කසි කබල් ගොසිප්වල හැටි! මාධ්‍ය ආචාර ධර්ම රකින්නෙ කොහොමද මේ රොත්ත එක්ක?”

මෑතදී එසේ මට කීවේ අප අතර සිටින ප්‍රවීන හිටපු පත්‍ර කතුවරයෙක්. ඔහු එයට උදාහරණ ලෙස ඕපාදූප පළ කරන ජනප්‍රිය දේශීය පුවත් වෙබ් අඩවි කිහිපයක නම් කීවා. එහෙත් ඉන් එකක්වත් සමාජ මාධ්‍ය (social media) නොවෙයි.

සමාජ මාධ්‍ය හෙවත් වෙබ්ගත සමාජ ජාලවලට දොස් පැවරීම දැන් විලාසිතාවක් වෙලා. රටේ සිදු වන ළමා අපචාර, ලිංගික අපරාධ, සිය දිවි නසා ගැනීම් මෙන් ම, තමන් නොරිසි ප‍්‍රතිඵල ගෙන දෙන දේශපාලන පෙරළිවලදී පවා සමහරුන් වගකීම පවරන්නේ ෆේස්බුක් ප‍්‍රධාන සමාජ මාධ්‍යවලටයි.

2015 අග වන විට ෆේස්බුක් ගිණුම් මිලියන් 1,500ක් පමණ ලොව රටවල් 150කට වැඩි සංඛ්‍යාවක විසිරුණු ජනයා විසින් අරඹා තිබුණා. මේ අතර ලාංකිකයන් පවත්වාගෙන යන ෆේස්බුක් ගිණුම් මිලියන් 3ක් පමණ ද තිබෙනවා.

“අපේකම” නැති කිරීමේ සූක්ෂම විජාතික කුමන්ත‍්‍රණයක කොටසක් ලෙසත් සමහරුන් සමාජ මාධ්‍ය දකිනවා. පිටරටින් ආ දෙයක් නිසාත්, බටහිර රටවලින් පැන නැගුණු නිසාත් ෆේස්බුක් සැක කරන අය අතර නිරතුරු එහි සැරිසරන උදවිය මෙන්ම කිසිදා එහි නොගිය, එය කුමක්දැයි හරිහැටි නොදන්නා අයත් සිටිනවා.

සමාජ මාධ්‍යවලට මෙතරම් බිය වන්නේත්, දොස් තබන්නේත් ඇයි? මේ භීතිය නියෝජනය කරන්නේ ගතානුගතිකත්වය හා නූතනත්වය අතර සදාකාලික ගැටුම ද?

අලූතෙන් නැතිනම් සාපේක්ෂව මෑතදී මතුව ආ සන්නිවේදන තාක්ෂණයන් හා මාධ්‍යයන් කරුණු විමසීමකින් පවා තොරව, ගෙඩි පිටින් හෙළා දැකීම අපේ සමහරුන්ගේ සිරිතයි. චිත‍්‍රකතා, ටෙලිවිෂන්, ජංගම දුරකථන, ඉන්ටර්නෙට් වැනි හැම රැල්ලකට ම එරෙහිව අවිචාරශීලී විරෝධතා එල්ල වුණා. මේ සම්ප‍්‍රදායේ අලූත්ම ඉලක්කය වී ඇත්තේ වෙබ්ගත සමාජ මාධ්‍යයි.

16 July 2012: සිවුමංසල කොලූගැටයා #75: චිත‍්‍රකථා භීතියේ අළුත් ම මුහුණුවර ඉන්ටර්නෙට් ද?

 28 March 2014: සිවුමංසල කොලූගැටයා #162: ජංගම දුරකථනයට තවමත් ඔරවන අපේ හනමිටිකාරයෝ

සමාජ මාධ්‍ය මොනවා ද කියා හරිහැටි නොදන්නා හෝ නිරවුල් අවබෝධයක් නැති අයත් මෙසේ විවේචන එල්ල කිරීම හාස්‍යජනකයි. එවන් අය අතර පොතේ උගත්තු, පූජකයන් සහ ජන මතය හසුරුවන චරිතයන් ද සිටිනු දැකීම ඛේදජනකයි.

වෙබ් අවකාශය ගැන විවේචනයක යෙදීමට පෙර අඩු තරමින් එහි මූලික ගති සොබා හා එතුළ හමු වන අන්තර්ගතයේ මුල් පෙළේ වර්ගීකරණය ගැන මූලික වැටහීමක් හෝ තිබීම වැදගත්.

ගෙවී ගිය 2015 වසරේ ජ්‍යෙෂ්ඨ රාජ්‍ය නිලධාරීන්, සිවිල් සමාජ කි‍්‍රයාකාරිකයන්, සරසවි සිසුන්, මාධ්‍යවේදීන් ඇතුලූ ලාංකිකයන් විශාල සංඛ්‍යාවකට සමාජ මාධ්‍ය පිළිබඳ මූලික අවබෝධයක් ලබා දෙන්නට මා දේශන පැවැත්වූවා. ඔවුන් සමග කළ සංවාද වලින් හෙළි වූයේ නිතර දෙවේලේ සමාජ මාධ්‍ය භාවිත කරන සමහරුන්ට පවා ඒවායේ සීමා පරාසයන් ගැන හරි වැටහීමක් නොමැති බවයි.

වෙබ් (World Wide Web) කියන්නේ ඉන්ටර්නෙට් අවකාශයේ අන්තර්ගතයන් (හුදෙක් අංක හා සංකේතවලට සීමා නොවී) රූපමය ආකාරයෙන් බැලිය හැකි, කතු කළ හැකි පහසුකමටයි. 1969 සිට සීමිත මිලිටරි හා පර්යේෂක භාවිතයන් සඳහා ඉන්ටර්නෙට් ජාල ගොඩ නැගුණත් එය පුළුල්ව සමාජගත වීමට උදවු වුණු වෙබ් පහසුකම නිපදවනු ලැබුවේ 1989දී.

එතැන් පටන් ටිකෙන් ටික ලෝක ව්‍යාප්ත වූ වෙබ් අවකාශයට මුදල් ගෙවා ලබාගන්නා ගිණුමක් හරහා සම්බන්ධ වීමේ හැකියාවේ ශී‍්‍ර ලංකාවේ උදා වූයේ 1995දී. ඒ අනුව ඉන්ටර්නෙට් මෙරටට පැමිණ දැන් වසර 21ක් පිරීමට ආසන්නයිග

මුල් වසර කිහිපයේ වෙබ් සබඳතාවල වේගය ඉතා අඩු වූ නිසා අකුරුවලින් ඔබ්බට ගිය රූප, ශබ්ද හා වීඩියෝ ආදියට ප‍්‍රවේශ වීමට හැකි වූයේ නැහැ. මේ තත්ත්වය ටිකෙන් ටික හොඳ අතට පෙරැලූනේ 2004 පමණ පටන් පුළුල්පථ (Broadband) ඉන්ටර්නෙට් සේවා ව්‍යාප්ත වීමත් සමගයි.

ඒ අනුව වඩාත් විචිත‍්‍ර වෙබ් අන්තර්ගතයන්ට පිවිසීමටත්, ඒවා බෙදා ගන්නටත් හැකි වූවා. ඒ සමගම අන්තර් කි‍්‍රයාකාරීත්වය වැඩි වීමටත්, භාවිත කිරීමේ ලෙහෙසිය ඉහළ යාටමත් පටන් ගත්තා.

සමාජ මාධ්‍ය ලෙස පොදුවේ හඳුන්වන වෙබ් භාවිතයන් ප‍්‍රචලිත වීම ඇරඹුණේ පුළුල්පථ සේවා පැතිරීමත් සමගයි. ඒ අනුව Facebook 2004දීත්, YouTube 2005දීත් ක්ෂුද්‍ර පණිවුඩ හුවමාරුවක් ලෙස Twitter 2006දීත් අප අතරට ආවා.

Social-Media-for-Marketing

මුලදී ටික දෙනෙකු පමණක් සම්බන්ධ වූ මේ නොමිලයේ ලැබෙන සමාජ මාධ්‍ය සේවාවන් වඩාත් ජනපි‍්‍රය වුයේ සිංහල හා දෙමළ භාෂා වලින් ද ඒවායේ අන්තර්ගතය කියැවීමට හා ලිවීමට හැකි වූ පසුයි.

සමාජ මාධ්‍ය බිහි වී සීඝ‍්‍රගාමීව පරිනාමය වන අතරේ එයට සමාන්තරව වෙනත් වෙබ් ප‍්‍රවණතා ද ඉදිරියට ගියා.

ශී‍්‍ර ලංකාවේ ප‍්‍රධාන ධාරාවේ පුවත්පත් සිය වෙබ් අඩවි බිහි කිරීම පටන් ගත්තේ 1995 සැප්තැම්බරයේ (ඬේලි නිවුස් හා සන්ඬේ ඔබ්සවර් පත‍්‍රවලින්). මේ වන විට වෙබ් හරහා පමණක් පුවත් ආවරණය කරන, පුවත් වෙබ් අඩවි ගණනාවක් බිහිව තිබෙනවා. LBO, Asian Mirror, Lanka eNews ඇතුලූ මෙබඳු පුවත් වෙබ් අඩවි රැසක් තිබෙනවා.

මේවා වැටුප් ලබන මාධ්‍යවේදීන් අතින් සම්පාදනය කැරෙන, ව්‍යාපාරික මට්මින් පළ කැරෙන මාධ්‍ය ගොන්නටම වැටෙනවා. එකම වෙනස ඔවුන් පළ කිරීමට යොදා ගන්නා මාධ්‍යය පමණයි.

මෙම පුවත් වෙබ් අඩවි හෝ එම ආකෘතියම අනුකරණය කරමින් බිහිව ඇති ගොසිප් ( ඕපාදූප) වෙබ් අඩවි හෝ කිසිසේත්ම සමාජ මාධ්‍ය ගණයට වැටෙන්නේ නැහැ. මේ සංකල්පීය නිරවුල් බව ඉතා වැදගත්.

සමාජ මාධ්‍ය භාවිත කරන මිලියන් ගණනක් ලක් ජනයා අතරින් ටික දෙනකු කරන මෝඩ වැඩ හෝ අසැබි වැඩ නිසා සමස්ත සමාජ මාධ්‍යවලටම (වැඩිපුරම ෆේස් බුක් එකට) දොස් පවරන්නේ ඇයි?

පත්තරයක්, ටෙලිවිෂන් හෝ රේඩියෝ සේවාවක් නීති විරෝධී හෝ සදාචාර විරෝධී යමක් කළොත් එහි වගකීම දරන්නට හා දොස් අසන්නට නිශ්චිත හිමිකරුවන්, කළමනාකරුවන් හා කතුවරුන් සිටිනවා. එහෙත් සමාජ මාධ්‍ය යනු එවන් ජන මාධ්‍යයක් නොව සන්නිවේදන වේදිකාවක් පමණයි.

Texts, Internet and Social Media - gifts from God, says Pope, 22 Jan 2016
Texts, Internet and Social Media – gifts from God, says Pope, 22 Jan 2016

සයිබර් සංකල්ප විස්තර කිරීමට මා ඇතැම් විට භෞතික ලෝකයේ උපමිතීන් යොදා ගන්නවා.

ගාලූ මුවදොර පිටියට ගොස් ජනකායක් මැද කිසිවකු මුහුදට පැන දිවි නසා ගත හොත් පිටියට පරිපාලන වශයෙන් වග කියන ආයතනය එම කි‍්‍රයාවට දොස් අසන්නේ නැහැ.

කි‍්‍රකට් තරගයක් නරඹන තිස් දහසක් පේ‍්‍රක්ෂකයන් අතරින් එක් අමනයෙක් පිටියට දුම් බෝම්බයක් වීසි කළොත් පිටියේ පරිපාලකයින් එයට වගකිව යුතු යයි කිසිවකු නොකියනු ඇති.

සමාජ මාධ්‍ය ද මෙසේ විසල් හා විවිධ ජනකායක් ගැවසෙන ස්ථානයි. එම සයිබර් වේදිකා පරිපාලනය කරන ෆේස්බුක් වැනි සමාගම්වලට හැක්කේ තාක්ෂණකිව මනා ලෙස කි‍්‍රයා කරන, සයිබර් ප‍්‍රහාර වලට ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව ඇති අවකාශයක් පවත්වා ගැනීමයි. එයින් ඔබ්බට එම වේදිකාවට ගොඩ වන සෑම අයකුම කියන හෝ බෙදා ගන්නා හෝ වචන, රූප හා වීඩියෝ බිලියන් ගණනක් නිරතුරු නිරීක්ෂණය කිරීමට ඔවුන්ට නොහැකියි.

සමාජ මාධ් භාවිත කරන අපටත් යම් වගකීම් තිබෙනවා. බහුතරයක් දෙනා සිය වගකීම් ඉටු කළත් ඉඳහිට එසේ නොකරන අයකුගේ අමන කිරයාවකින් සමස්ත වේදිකාව අවමානට ලක් වනවා.

සමාජ මාධ්‍ය නියාමනය කරන්නැයි ඇතැම් දෙනා රජයට ඉල්ලීම් හා බලපෑම් කරනවා. ඒවා යහපත් අරමුණින් කරනවා විය හැකි නමුත් මේ සංසිද්ධිය ගැන නිරවුල් අවබෝධයකින් තොරව හා ආවේගශීලීව කරන බව පෙනෙනවා.

සමාජ මාධ්‍ය කි‍්‍රයාත්මක වන්නේ ගෝලීය මට්ටමින්. ඒවා හිමි සමාගම් යම් රටක නීති රාමුව තුළ ලියාපදිංචිව සිටිනවා. උදාහරණයකට ෆේස්බුක් හා ට්විටර් වේදිකා අයත් සමාගම් අමෙරිකාවේ ලියාපදිංචි සමාගම්. එරට සමාගම් දැඩි නීති හා නියාමන රාමුවකට නතු වනවා. වංචනික ව්‍යාපාරික කි‍්‍රයා හෝ අයථා ඒකාධිකාරයන් ගොඩනංවා ගැනීම ආදිය ගැන එරට නීති තන්ත‍්‍රය තදින් සිටිනවා. යුරෝපීය රටවල ලියාපදිංචි සන්නිවේදන සමාගම් සඳහා ද මෙයට සමාන නීති හා නියාමන පද්ධතියක් බල පවත්වනවා.

එසේම මේ ඕනෑම සමාජ මාධ්‍ය වේදිකාවක අප ගිණුමත් අරඹන විට ඔවුන්ගේ කොන්දේසි ගණනාවකට අප අනුගත වන බවට එකඟවීමට සිදු වනවා. බොහෝ දෙනකු මේ කොන්දේසි නොකියවා ම එයට එකඟ වී ගිණුම් අරඹනවා. සමාජ මාධ්‍ය හරහා තමන් හුවමාරු කර ගන්නා අන්තර්ගතය නීතිමය හා සදාචාරාත්මක රාමුවක් තුළ තිබිය යුතුය යන්න මේ කොන්දේසි හරහා පුළුල්ව කියැවෙනවා.

එතැනින් ඔබ්බට පළ කරන හෝ හුවමාරු හෝ අදහස්, රූප, ශබ්ද ඛණ්ඩ හා වීඩියෝ ආදිය එකින් එක විමර්ශනයට ලක් කැරෙන්නේ නැහැ. එසේ කිරීමට බැරි තරම් අති විශාල අන්තර්ගතයක් හැම පැයකම මේ සමාජ මාධ්‍ය හරහා සංසරණය වනවා.

එසේම ලොව විවිධ භාෂා වලින් නිර්මිත මේ අන්තර්ගතයන් කියවා තේරුම් ගැනීම සමාජ මාධ්‍ය පරිපාලනය භාරව සිටින තාක්ෂණෙවීදීන්ට ලෙහෙසියෙන් හැකි දෙයක් ද නොවෙයි.

භාෂණයේ හා කථනයේ නිදහස ඉහළින් අගය කරන පරිනත සමාජයන්ගේ එම නිදහස වගකීමකින් යුතුව භාවිත කරනු ඇතැයි විශ්වාසයක් ද තිබෙනවා. ඉඳහිට මේ විශ්වාසය කඩ වූවත්, බහුතරයක් අවස්ථාවල එසේ වන්නේ නැහැ.

මේ නිසා මහජනයා නිරායාසයෙන් සැක කිරීම, ආවේක්ෂණයට ලක් කිරීම ආදිය පරිණත රජාතන්තරවාදයක් ඇති රටවල කරන්නේ හේතු සාධක ඇති අවස්ථාවලදී, නිසි අධිකරණ අධීක්සණයක් යටතේ පමණයි.

සමාජ මාධ්‍ය ජාල යනු සයිබර් අවකාශයේ සැරිසරන ජනයා මුණ ගැසී ඩිජිටල් වශයෙන් සාමීචි හා හුවමාරු කර ගන්නා වේදිකායි. මේ වේදිකාවලට පිවිසෙන අප සැමටත් අපේ ආරක්ෂාව ගැන යම් වගකීමක් තිබෙනවා.

ඒ වගකීම මුළුමනින් ම රජයට හෝ වේදිකා පරිපාලකයන්ට හෝ පවරා ඔහේ ඉබාගාතේ සැරිසරන්නට අපට ඉඩක් නැහැ. එසේ කිරීම හරියට දිවා රාතී‍්‍ර නොතකා මුදල් රැසක් අතැතිව, ආභරණ පැළඳගෙන ප‍්‍රසිද්ධ උද්‍යානයක ඇවිද යාමක් වගෙයි.

සමාජ මාධ්‍ය මා සම කරන්නේ ජනයාගෙන් පිරී ඉතිරුණු පොළකටයි. පොළේ අනේකවිධ දේ අලෙවි කැරෙනවා. කලබලය, ඝෝෂාකාරී බව අධික වෙතත්, අලූත් එළවළු, පළතුරු හා වෙනත් එදිනෙදා අවශ්‍ය ද්‍රව්‍ය හොඳ මිලකට ගන්නට බොහෝ දෙනකු පොළට එනවා.

පොළට පිවිසෙන පාරිභෝගිකයකු මෙන් ම වෙළෙන්දකු ද තම පසුම්බිය හා අනෙකුත් දේ ප‍්‍රවේශම් කරගත යුතුයි. එසේම මිලට ගන්නා විට හොඳ හැටි සොයා බලා එය කළ යුතුයි. සාධාරණ වෙළඳුන් අතර හොරට කිරණ, බාල බඩු විකුණන වෙළඳුන් ද සිටිය හැකියි. එසේම පාරිභෝගිකයන් සේ සැරිසරන සමහරුන් ගැට කපන්නන් වීමට ද හැකියි.

පොළ පවත්වන භූමිය පලාත් පාලන ආයතනයකින් වෙන් කරනු ලැබූවක් විය හැකි අතර, එයට අවශ්‍ය යම් මූලික ආරක්ෂාවක් පොලිසියෙන් සමහර විට සැපයෙනු ඇති. එහෙත් පොළට පිවිසෙන හැමගේ පෞද්ගලික ආරක්ෂාව තහවුරු කිරීමට රජයටවත්, පොලිසියටවත් බැහැ. එයට තම තමන්ගේ පෞද්ගලික වගකීමක් ද පවතිනවා.

සමාජ මාධ්‍ය වේදිකාවල තත්ත්වයන් මීට වඩා බෙහෙවින් සමානයි. නොසැළකිල්ලෙන් සැරිසරන්නෝ යම් ඇබැද්දි වලට මුහුණ දිය හැකියි.

උදාහරණයකට තම ගිණුමේ මුරපදය (password) අන් අයට සොයා ගත හැකි ලෙස තැබුවහොත් ගිණුමට අනවසරයෙන් පිවිසී හානි කිරීමට ඉඩක් තිබෙනවා. අපේ රටේ බොහෝ ෆේස්බුක් ආරවුල් හට ගන්නේ මිතුරන් හෝ පෙම්වතුන් ලෙස මුරපද බෙදා ගෙන සිට, විරසක වූ පසු එය අවභාවිත කොට ගිණුමට කඩාකප්පල්කාරී කි‍්‍රයා කිරීම නිසයි.

රටේ සෑම දෙනා ම පොළට යන්නේ නැති බවත් අප දන්නවා. එහි ගාලගෝට්ටිය, රස්නය හා තදබදය නොකැමැත්තෝ වායුසමීකරණය කළ සුපර්මාකට්වලට යනවා. මිල සහ අලූත් බවේ වෙනසක් තිබිය හැකියි. එහෙත් වඩාත් විවේකීව හා සැප පහසුවෙන් තමන්ගේ බඩු තෝරා මිලට ගත හැකියි.

සමාජ මාධ්‍යවල දෙනෝදාහක් දෙනා සමග ගැවසීමට නොකැමැති නම් වෙනත් වෙබ් අඩවි හරහා තම තොරතුරු අවශ්‍යතා සම්පාදනය කර ගත හැකියි. එහෙත් තම මිතුරු මිතුරියන් බොහෝ දෙනෙකු ගැවසෙන්නේ ෆෙස්බුක්හි නම් වෙන තැනකට යන්නෝ තරමක් හුදෙකලා වනවා.

ප්‍රධාන ප්‍රවාහයේ මාධ්‍ය ආයතනවල වෙබ් අඩවි හරියට සුපර්මාකට් වගේ. වෙබ් හරහා පමණක් පළ කරන පුවත් වෙබ් අඩවි හා ගොසිප් වෙබ් අඩවි, තනි කඩ සාප්පු වගේ. මේවායේ සහ පොළ අතර වෙනස අප දන්නවා. මේ උපමිතිය හරහාවත් සමාජ මාධ්‍ය අන් වෙබ් කොටස් සමග පටලවා නොගන්න!

Supermarket, shop or streetside fair? The choice is yours!
Supermarket, shop or streetside fair? The choice is yours!

See also:

26 April 2014: සිවුමංසල කොලූගැටයා #165: සමාජ මාධ්‍ය ලක් සමාජයේම කැඩපතක්

29 June 2014: සිවුමංසල කොලූගැටයා #174: සමාජ මාධ්‍ය ඇවිලෙන ගින්නට පිදුරු දැමීමක් ද?

 

සිවුමංසල කොලූගැටයා #257: 21 වන සියවසේ අපේ මාධ්‍ය පරිභෝජන රටා වෙනස් වන සැටි

CPA Study on consumption and perceptions of mainstream and social media in the Western Province of Sri Lanka - Jan 2016
CPA Study on consumption and perceptions of mainstream and social media in the Western Province of Sri Lanka – Jan 2016

In this week’s Ravaya column (appearing in issue of 14 February 2016), I discuss key findings of the top-line report of a survey on the consumption and perceptions of mainstream and social media in the Western Province of Sri Lanka. It was launched on 27 January 2016 by the non-profit research and advocacy group, the Centre for Policy Alternatives (CPA).

The report draws on a survey of 1,743 randomly selected men and women, interviewed in Sinhala or Tamil language during June-July 2015. They were asked about mobile phone use and web access. The survey was conducted by Social Indicator, CPA’s survey research unit.

As the launch media release noted, “From the use of Facebook to smartphones, from news on TV to news via SMS, from how information read digitally is spread to others who are offline, the report offers insights into how content is produced, disseminated and discussed in Sri Lanka’s most densely populated province and home to the country’s administrative and business hubs.”

I was one of the launch speakers, and my presentation was titled: Information Society is Rising in Sri Lanka: ARE YOU READY?

Dilrukshi Handunnetti (centre) speaks as Nalaka Gunawardene (left) and Iromi Perera listen at the launch on 27 Jan 2016 in Colombo
Dilrukshi Handunnetti (centre) speaks as Nalaka Gunawardene (left) and Iromi Perera listen at the launch on 27 Jan 2016 in Colombo

අපේ රටේ වඩාත්ම පුළුල්ව භාවිත වන සන්නිවේදන මාධ්‍යය කුමක්ද?

විටින් විට සරසවිවලදී හා වෙනත් මහජන සභාවන්හිදී මා කරන දේශනවලදී මේ ප‍්‍රශ්නය මතු කරනවා. සභාවේ සිටින අයගේ දැනුම හා ආකල්ප ගැන හොඳ ඉඟියක් ඔවුන් මෙයට පිළිතුරු දෙන ආකාරයෙන් මට ලද හැකියි.

නිවැරදි පිළිතුර රේඩියෝ බවට තර්ක කරන අය මට තවමත් හමු වනවා. ඔවුන්ගේ දැනුම දශක එක හමාරකට වඩා පැරණියි.

වසර 2000 පමණ වන තුරු මෙරට නිවෙස්වල බහුලවම හමු වූයේ රේඩියෝ යන්ත‍්‍ර බව ඇත්තයි. එහෙත් ඉනික්බිති ටෙලිවිෂන් යන්ත‍්‍ර එම තැන හිමි කර ගත්තා.

වසර තුනකට වරක් නිවාස 25,000ක පමණ විශාල දීපව්‍යාප්ත නියැදියක් හරහා රජයේ ජනලේඛන හා සංඛ්‍යා ලේඛන දෙපාර්තමේන්තුව කරන ගෘහස්ත ආදායම් හා වියදම් සමීක්ෂණවල ප‍්‍රතිඵල හරහා මෙය මනාව තහවුරු වනවා.

මෙවන් රාජ්‍ය සමීක්ෂණයකින් මතු වන සොයා ගැනීම් පවා සමහරුන් ප‍්‍රශ්න කරනවා. ‘සමීක්ෂණවලින් මොනවා සොයා ගත්තත් අපේ ගම්වල තාමත් වැඩි දෙනෙක් භාවිත කරන්නේ රේඩියෝව තමයි’ කියමින් රොමැන්ටික් ලෝකවල ජීවත් වන අය සිටිනවා.

2012 ජන සංගණනයේදී එක් ප‍්‍රශ්නයක් වූයේ නිවසේ තිබෙන සන්නිවේදන මෙවලම් ගැනයි. මුළු රටම සමීක්ෂාවට ලක් කළ මෙයින් හෙළි වූයේ රටේ නිවෙස්වල දැන් වැඩිපුරම ඇති සන්නිවේදන මෙවලම ජංගම දුරකතනය බවයි. (78.9%). එයට ආසන්නව දෙවැනි තැන ගන්නේ ටෙලිවිෂන් (78.3%). රේඩියෝව ලබා ඇත්තේ තෙවන ස්ථානයයි (68.9%).

මේ සංඛ්යා ලේඛන වාර්ෂිකව වෙනස් වනවා. අලූත්ම දත්ත හා විශ්ලේෂණ හරහා අපේ දැනුම යාවත්කාලීන කර ගැනීම ඉතා වැදගත්. නැතිනම් පිළුණු වූ දැනුම හරහා වැරදි නිගමන හා රොමාන්ටික් තර්කවලට එළැඹීමේ අවදානමක් තිබෙනවා.

සන්නිවේදන තාක්ෂණයන් හා සේවාවන් සමාජයක ප‍්‍රචලිත වීම ගැන රාජ්‍ය පර්යේෂණායතනවල සමීක්ෂණ හා අලෙවිකරණ දත්ත හරහා යම් අවබෝධයක් ලද හැකියි. මෙය මා දකින්නේ සන්නිවේදනයේ සැපයුම් පැත්ත (supply side of communications) හැටියටයි.

එහෙත් මෙහි ඉල්ලූම් පැත්ත හෙවත් ජන සමාජයේ විවිධ පුද්ගලයන් මේවා කිනම් භාවිතයන් සඳහා යොදා ගන්නවාද යන්න විමර්ශනය කිරීම වඩාත් අසීරුයි (demand side). එවන් ගවේෂණවලදී කිසිදු සන්නිවේදන මාධ්‍යයක් ගැන පූර්ව මතයක් හෝ නිගමනයක් හෝ තබා නොගෙන විවෘත මනසකින් තොරතුරු එක් රැස් කිරීම අත්‍යවශ්‍යයි.

මෙරට බස්නාහිර පළාතේ වැසියන් ප‍්‍රධාන ධාරාවේ මාධ්‍ය හා නව මාධ්‍ය භාවිත කරන සැටි ගැන කළ සමීක්ෂණයක ප‍්‍රතිඵල ජනවාරි 27දා නිකුත් වුණා. සමීක්ෂණය කළේ විකල්ප ප‍්‍රතිපත්ති කේන්ද්‍රයට (Centre for Policy Alternatives, CPA) අනුයුක්ත ජනමත විමසීම් අංශය වන Social Indicator ආයතනයයි. මෙහි ප්‍රතිඵල සන්නිවේදනයට සම්බන්ධ සැමගේ අවධානයට ලක් විය යුතුයි.

බස්නාහිර පළාත මේ සමීක්ෂණයට යොදා ගැනීම තේරුම් ගත හැකියි. රටේ දළ ජාතික නිෂ්පාදිතයෙන් 43%ක් දායක කරන මේ පළාත වැඩියෙන්ම ජනගහනය, මාධ්‍ය කර්මාන්ත හා තාක්ෂණ භාවිතය සංකේන්ද්‍රණය වී ඇති ප‍්‍රදේශයයි. එසේම ආදායම් මට්ටම් ද සාපේක්ෂව වැඩි නිසා නව තාක්ෂණයන් හා වෙළෙඳපොළ ප‍්‍රවණතා මුලින් ප‍්‍රචලිත වන්නේත් මේ පළාතේයි.

බස්නාහිර පළාත තුළ මාධ්‍ය භාවිතය අධ්‍යයනයෙන් දිවයිනේ සෙසු ප‍්‍රදේශවල ඒ ගැන ඉදිරි ප‍්‍රවණතා ගැන ඉඟියක් ලද හැකියි. මෙවන් සමීක්ෂණ දීපව්‍යාප්තව කිරීමට CPA අදහස් කරනවා.

2015 ජුනි-ජූලි වකවානුවේ ක්ෂේත‍්‍ර දත්ත එකතු කළ මේ සමීක්ෂණයට බස්නාහිර පළාත පුරාම විහිදුණු පුද්ගලයන් 1,743ක් සම්බන්ධ කරගනු ලැබුවා. සමීක්ෂණයට සහභාගි වන්නන් තෝරා ගැනීමට නිර්ණායක දෙකක් යොදා ගත්තා. එනම් ඔවුන් ජංගම දුරකතන භාවිත කිරීම හා ඉන්ටර්නෙට් පරිශීලනය කිරීමයි.

සිංහල හෝ දෙමළ බසින් සමීක්ෂකයන් අසන ප‍්‍රශ්නාවලියකට පිළිතුරු සටහන් කර ගත් අතර පිරිමි 55.8%ක් හා ගැහැනු 44.2%ක් සහභාගි වූවා. ඔවුන් තෝරා ගනු ලැබුවේ අලෙවිකරණ සමීක්ෂණ (market research) කිරීමේ ජාත්‍යන්තර ප‍්‍රමිතීන්ට අනුකූලව අහඹු ලෙසයි.

කාලීන තොරතුරු දැන ගැනීමට හා ඒවා අන් අය සමග බෙදා ගැනීමට කුමන සන්නිවේදන මාධ්‍ය භාවිත කරනවාද යන්න මෙහිදී සොයා බැලූණා. සමීක්ෂණයට සම්බන්ධ වූවන්ගෙන් අති බහුතරයක් (97.4%) එදිනෙදා පුවත් ගැන අතිශයින් හෝ තරමක් දුරට හෝ උනන්දුවක් දක්වන බව කීවා.

ඔවුන් බහුතරයකගේ වඩාත්ම ජනප‍්‍රිය පුවත් මූලාශ‍්‍රය වූයේ පෞද්ගලික ටෙලිවිෂන් සේවාවන්. ඉන් පසු වැඩිපුරම සඳහන් කෙරුණේ ෆේස්බුක් සමාජ මාධ්‍ය ජාලය හා සෙසු ඉන්ටර්නෙට් ප‍්‍රභවයන්.

මෙම පිළිතුරු වයස් කාණ්ඩ අනුව විග‍්‍රහ කළ විට වයස 18-24 පරාසයේ අයට නම් වඩාත්ම ප‍්‍රමුඛ පුවත් මූලාශ‍්‍රය වූයේ ෆේස්බුක්. දෙවැනි තැනට පුද්ගලික ටෙලිවිෂන් හා තෙවැනි තැනට සෙසු ඉන්ටර්නෙට් ප‍්‍රභවයන්.

පුවත්වල විශ්වසනීයත්වය ගැන ද ප‍්‍රශ්න කරනු ලැබුවා. ප‍්‍රතිචාරකයන් 63.1%ක් කීවේ විශ්වාස කළ හැකි පුවත් ප‍්‍රභවයන් එකකට වඩා තමන් දන්නා බවයි. සියලූ පුවත් මාධය තමන්ට එක හා සමාන බව කී 25.3%ක්ද කිසිදු මාධ්‍යයක් විශ්වාස නොකළ 10%ක්ද සිටියා.

සමීක්ෂණයට පාත‍්‍ර වූ අයගෙන් 50%ක්ම කීවේ ගෙවී ගිය වසර තුළ ප‍්‍රධාන ධාරාවේ මාධ්‍ය හෝ ඉන්ටර්නෙට් හරහා හෝ තමන් දැන ගත් සමාජයීය හෝ දේශපාලනික තොරතුරක් ගැන තමන් වැඩිදුර සොයා බැලූ හා දැනුවත් වූ බවයි.

එවන් තොරතුරක් ගැන කිසිදු ක‍්‍රියාමාර්ගයක් ගත්තාදැයි අසනු ලැබුවා. එහිදී ඉන්ටර්නෙට් හරහා ලද තොරතුරක් ගැන ක‍්‍රියාත්මක වූ සංඛ්‍යාව 22.9%ක් වූ අතර, ප‍්‍රධාන ධාරාවේ මාධ්‍යයකින් ලද තොරතුරක් නිසා යම් පියවරක් ගත් සංඛ්‍යාව මුළු නියැදියෙන් 20.8%ක් වුණා.

කුමක්ද මේ ක‍්‍රියාමාර්ගය? 61.5%ක් දෙනා පවුලේ අය හා හිතමිතුරන් දැනුවත් කිරීමට ඉන්ටර්නෙට් හරහා ලද තොරතුරු යොදා ගෙන තිබෙනවා. ඒ අතර 16.5%ක් දෙනා වෙබ්ගත සංවාදවලට සහභාගි වී තිබෙනවා.

මේ සොයා ගැනීම ඉතා වැදගත්. 2015 ජූනි නිකුත් කළ විදුලි සංදේශ නියාමන කොමිසමේ (TRC) නිල දත්තවලට අනුව මෙරට සමස්ත ඉන්ටර්නෙට් ගිණුම් සංඛ්‍යාව මිලියන 4.3යි. සමහර ගිණුම් එක් අයකුට වඩා භාවිත කරන නිසා ඉන්ටර්නෙට් පරිශීලනය කරන සංඛ්‍යාව මිලියන 6ක් හෝ ජනගහනයෙන් 28%ක් පමණ යැයි අපට ඇස්තමේන්තු කළ හැකියි.

Hand holding a cell phone under social media icons on blue background Vector file available.

මෙය තවමත් සංඛ්‍යාත්මකව සුළුතරයක් බව ඇත්තයි. එහෙත් ඉහත සොයා ගැනීම තහවුරු කරන පරිදි ඉන්ටර්නෙට් ඍජුව භාවිත කරන අය ලබා ගන්නා තොරතුරු හා අදහස් ඔවුන් විසින් තම තමන්ගේ සමීපතයන් හා පෞද්ගලික ජාලයන් සමග බෙදා ගැනෙනවා. මේ හරහා වෙබ්ගත අන්තර්ගතය එහි සෘජුව නොගැවසෙන විශාල පිරිසක් අතරට ද කාන්දු වනවා.

විශේෂයෙන් ගුරුවරුන්, මාධ්‍යවේදීන්, පර්යේෂකයන් වැනි අයගේ තොරතුරු විකාශය කිරීමේ (information amplification) විභවය ඉහළයි. ගමක හෝ ප‍්‍රජාවක එක් අයකු ස්මාට්ෆෝන් හරහා ඉන්ටර්නෙට් පිවිසීම කළොත් කාලීන තොරතුරු එම ගමටම ගලා යාමේ හැකියාව ඉහළයි.

ඉන්ටර්නෙට් සුළුතරයකගේ සුපිරි මාධ්‍යයක්ය කියමින් එය ගැන එතරම් නොතකන පණ්ඩිතයන් නොදකින යථාර්ථය මෙයයි!

CPA සමීක්ෂණයට සහභාගි වූවන්ගෙන් 77.3%ක්ම ඉන්ටර්නෙට් පිවිසියේ තම ස්මාට්ෆෝන් හරහා. මෙය දීපව්‍යාප්ත TRC සංඛ්‍යා ලේඛනය වන 83%ට සමීපයි.

අලූත් තොරතුරක් ලද විට එය බෙදා ගැනීම මානව ගති සොබාවක්. මේ පුරුද්දට ජංගම දුරකතන හා ඉන්ටර්නෙට් භාවිතය හරහා ලොකු තල්ලූවක් ලැබෙනවා.

සිත් ගන්නා පුවතක් හෝ ලිපියක් හෝ ඊමේල් මගින් ලදහොත් එය අන් අය සමග ත්‍බදා ගන්නට කැමති බව සමීක්ෂණයේ ප‍්‍රතිචාරකයන් 55.9%ක් කියා තිබෙනවා. ඒ සඳහා ඊමේල් (23.6%), සමාජ මාධ්‍ය (18.4%) හෝ ඒ දෙකම (13.9%) යොදා ගන්නවා.

වැදගත් හෝ සිත් ගන්නා යමක් ඔබේ ජංගම දුරකතනයට ලැබුණොත් කුමක් කරනවාද? මේ ප‍්‍රශ්නයට 24.2%ක් දෙනා කීවේ එක්කෝ කෙටි පණිවුඩයක් (SMS) හෝ ක්ෂණික පණිවුඩ යෙදුමක් (Instant Messaging, IM) හරහා බෙදා ගන්නා බවයි. 16.6% කීවේ එම තොරතුර සමාජ ජාල හරහා ‘ෂෙයාර්’ කරන බවයි. මේ දෙකම කරන බව කී පිරිස 16.2%ක් ද සිටියා.

මෙසේ පුළුල්ව බෙදා ගැනීමේ හොඳ නරක දෙකම තිබෙනවා. සමබර තොරතුරු මෙන්ම අසත්‍ය හෝ අන්තවාදී තොරතුරු ද ඉක්මනින් පැතිර යා හැකියි.

ප‍්‍රතිචාරකයන් 37.2%ක් කීවේ යම් පුවතක් ඍජුව වෙබ් අඩවියක පළ වී තිබී දැන ගන්නවාට වඩා එම පුවතම මිතුරන්/සහෘදයන් මගින් ඊමේල් හෝ සමාජ මාධ්‍ය හෝ හරහා ලද හොත් තමන් එය වඩාත් විශ්වාස කරන බවයි.

එසේම 51.1%ක් දෙනා කීවේ මින් පෙර තමන් කිස්සේත් විශ්වාස නොකළ පුවතක්, තම මිතුරකු විසින් සමාජ මාධ්‍යයක් හරහා බෙදා ගත් විට එම පුවත ගැන මුලින් දැක්වූ අවිශ්වාසය පසෙක ලා තමන් එය නැවත සලකා බැලිය හැකි බවයි.

මෙසේ සහෘදයන් විසින් යමක් ෂෙයාර්කිරීම හරහා එහි විශ්වසනීයත්වය වැඩි කර ගැනීම ඉන්ටර්නෙට් මාධ්‍ය පුරාම දැකිය හැකි ප‍්‍රවණතාවක්.

මාධ්‍ය අන්තර්ගතයේ විශ්වසනීයත්වය තහවුරු කර ගැනීම මාධ්‍ය සාක්ෂරතාවයේ වැදගත් අංගයක්. මෑතක් වන තුරු එය සදහා අප බොහෝ දෙනකු යොදා ගත්තේ අදාල මාධ්‍ය ආයතනයෙහි සමස්ත කෙරුවාව හා අදාල ලේඛකයාගේ මීට පෙර ක‍්‍රියාකලාපය ආදී සාධකයි. සහෘදයන් විසින් නිර්දේශ කරනු ලැබීම දැන් ප‍්‍රබල සාධකයක්ව තිබෙනවා.

එහෙත් යමක් ලියූ තැනැත්තා තවමත් බොහෝ දෙනකුට වැදගත්. පුවත්පතක හෝ ඉන්ටර්නෙට් ප‍්‍රභවයක පුවතක් හෝ ලිපියක් ලියූ ලේඛකයාගේ නම තමන් සැළකිල්ලට ගන්නා බව 63.2%ක් දෙනා කියනවා.

2015දී තීරණාත්මක ජාතික මැතිවරණ දෙකක් මෙරට පැවැත් වුණා. මැතිවරණ කාලයේදී වැඩිම විශ්වාසයක් තිබෙන තොරතුරු මූලාශ‍්‍රය කුමක්ද?

වැඩිම පිරිසක් (40.3%ක්) මැතිවරණ කාලයේදී වඩාත්ම විශ්වාස කළේ පෞද්ගලික ටෙලිවිෂන් නාලිකායි. ඉතිරි අයගෙන් 18.3%ක් කීවේ ඉන්ටර්නෙට් බවයි. තවත් 16%ක් ෆේස්බුක් මුල් තැනට පත් කළා. පත්තර හා රේඩියෝ ගැන මහජන විශ්වාසය බෙහෙවින් අඩු වෙලා!

මහජනතාව සමග සබඳතා පැවැත්වීමට රජයේ ඇමතිවරුන් නිල වශයෙන් සමාජ මාධ්‍ය භාවිත කිරීම අවශ්‍ය බව 42.2%ක් දෙනා විශ්වාස කරනවා. තවත් 26.2%ක් දෙනා එය තරමක් දුරට හෝ අවශ්‍ය යයි කියනවා. (මෙහිදී කතා කරන්නේ දේශපාලන ප‍්‍රතිරූප වර්ධනය නොව අමාත්‍යාංශවල මහජන තොරතුරු හා සේවා සැපයීමට සෙසු ක‍්‍රමවේදයන්ට අමතරව සමාජ මාධ්‍ය ද යොදා ගැනීම ගැනයි. ඉන්දියාවේ නරේන්ද්‍ර මෝඩි රජය මෙය සියලූ රාජ්‍ය ආයතනවලට අනිවාර්ය කොට තිබෙනවා.)

දේශීය භාෂාවලින් වෙබ් අන්තර්ගතය සීමිත වීම පෙර තරම් දරුණු නොවූවත් තවමත් බලපාන සාධකයක්. සිංහලෙන් හා දෙමළෙන් තොරතුරු හා වෙබ් අඩවි වැඩි වේ නම් තමන් ඉන්ටර්නෙට් භාවිතයද වැඩි කරන බව සමීක්ෂණයට පාත‍්‍ර වූවන්ගෙන් 57.1%ක් දෙනා කියා සිටියා.

එසේම 60.4%ක් කීවේ තමන්ට දත්ත භාවිතය වෙනුවෙන් වැඩිපුර ගෙවීමේ හැකියාවක් තිබේ නම් ඉන්ටර්නෙට් භාවිතය වැඩි වනු ඇති බවයි.

L to R - Dilrukshi Handunnetti, Iromi Perera, Sanjana Hattotuwa at CPA report launch, Colombo, 27 Jan 2016
L to R – Dilrukshi Handunnetti, Iromi Perera, Sanjana Hattotuwa at CPA report launch, Colombo, 27 Jan 2016

දැනට පවත්නා ඉන්ටර්නෙට් වේගයන්වල මදකමද සමහරුන්ගේ මැසිවිල්ලට හේතුවක්. යම් ඉහළ මිලක් ගෙවා තමන්ට වඩා වේගවත් ඉන්ටර්නෙට් සේවා ලද හැකි නම් එය සලකා බලන බව 30.8%ක් දෙනා කීවා. තවත් 42.5%ක් සමහරවිට එසේ කරනු ඇතැයි කීවා.

ඊමේල් හා වෙබ් ප‍්‍රභවයන්ට අමතරව SMS පුවත් සේවාවන්ට මිලක් ගෙවා බැඳී ඇති පිරිස සමීක්ෂණයේ ප‍්‍රතිචාරකයන් අතරින් 34.8%ක් වූවා.

මේ සමීක්ෂණයේ ප‍්‍රතිඵල විවිධ අයුරින් විග‍්‍රහ කළ හැකියි. එය එළි දැක්වීමේදී මා කීවේ මෙවන් සමීක්ෂණ දත්ත පොදු අවකාශයේ බෙදා ගැනීම වැදගත් බවයි. අලෙවිකරණ පර්යේෂණායතන කරන බොහෝ සමීක්ෂණ ප‍්‍රකාශයට පත් වන්නේ නැහැ.

එසේම වයස 18-24 පරාසයේ ජන කාණ්ඩයේ මාධ්‍ය භාවිතය සෙසු සමාජයට වඩා සැලකිය යුතු ලෙසින් වෙනස් වීම සමීප අධ්‍යයනයට ලක් කළ යුතු බව මා අවධාරණය කළා.

ඔවුන් පත්තර කියවන්නේ, රේඩියෝ හා ටෙලිවිෂන් සමග බද්ධ වන්නේද ඩිජිටල් ස්මාට්ෆෝන් හරහායි. එසේම ඔවුන් නිශ්ක්‍රිය මාධ්‍ය පාරිභෝගිකයන් නොවෙයි. ඔවුන් බොහෝ දෙනකු මාධ්‍යවලට එසැනින් ප්‍රතිචාර දක්වනවා. ප්‍රධාන ධාරාවේ මාධ්‍ය මෙන්ම වෙබ් අන්තර්ගතයන්ද විචාරයට ලක් කරනවා. තමන්ගේම මාධ්‍ය නිර්මාණ (මීම්, කෙටි වීඩියෝ ආදිය) නිපදවා වෙබ් හරහා බෙදා ගන්නවා.

ඉදිරි වසරවලදී මෙරට මාධ්‍ය ග්‍රාහකයන් ලෙස වඩාත් ප්‍රබල වන්නේ මේ පිරිසයි. අපේ ගතානුගතිකයන් කැමති වූවත් නැතත් අනාගතය මේ තරුණ තරුණියන් අතින් හැඩ ගැසෙනවා. ඔවුන්ගේ ගති සොබා දැන ගනීම හා ඔවුන්ට සමීප වන මාර්ග සොයා ගැනීම දේශපාලන පක්ෂ, සිවිල් සමාජ හා සමාගම් යන සියලු පාර්ශවයන්ට එක සේ වැදගත්.

සම්පූර්ණ CPA වාර්තාව මෙතැනින්: www.bit.ly/mediasurveywp

සිවුමංසල කොලූගැටයා #256: විචාර බුද්ධියෙන් තොර සමාජයක් සැබැවින්ම නිදහස්ද?

In this week’s Ravaya column (appearing in issue of 7 February 2016), I reflect on the value of independence of thought and critical thinking. It coincides with the 68th anniversary of Sri Lanka’s political independence from Britain observed on Feb 4.

I argue that for much of Sri Lanka’s recorded history, we had open frontiers that welcomed traders, scholars, pilgrims, artistes, missionaries and others from the East and West. This was the ‘ehi-passika‘ (meaning ‘come and see’) formula in Buddhism, which made our kings and courtiers open-minded.

Such engagement had their pros and cons, but on the whole, the island nation was richer for the free flow of genes, ideas and technologies. It was only during the last five centuries – out of 25 in recorded history – that the balance was lost due to European colonisation.

Indeed, the island’s fauna, flora and people would be radically different today if such influences and cross-fertilisation didn’t happen. Excepting our aboriginal veddahs, all other races are immigrants from elsewhere. All our religious faiths are also ‘imported’. Sri Lanka today is a result of endless assimilating and remixing.

Yet, today, many Lankans are highly apprehensive of the outside world.

They constantly warn of elaborate international plots to ‘undermine and destabilise’ Sri Lanka. The usual suspects include cocktail of acronyms – among them the CIA, MI5, RAW, the IMF (and its twin, the World Bank), certain UN agencies and an assortment of supposedly ‘evil’ multinational corporations.

Worryingly, an alarmingly high number of Lankans take these imaginary scenarios for real. High levels of literacy and schooling make little difference. Our media often peddle — and amplify – these for cheap thrills or higher ratings.

We will not be a free nation until and unless we can develop independent and critical thinking.

Tagore, Mahagama Sekera, Amaradeva
Tagore, Mahagama Sekera, Amaradeva

දේශපාලන හා පරිපාලනමය නිදහස ලැබීමේ සංවත්සරය සමරන මේ සතියේ, නිදහස පිළිබඳව අපට විවිධාකාරයෙන් මෙනෙහි කළ හැකියි.

නිදහසින් පසු අපේ රටට සිදු වූ දේ ගැන කතා කිරීමත්, අපට අතහැරුණු අවස්ථා සහ ගිය වැරදි මාර්ගයන් ගැන දුක් වීමත් සමහරුන්ගේ ප‍්‍රියතම ආවර්ජනයයි.

මගේ අරමුණ චින්තන ස්වාධීනත්වය නොහොත් අදීනව සිතීමේ හැකියාව සමාජයක් ලෙස අප පොදුවේ ලබා ගෙන ඇත්දැයි විපරම් කිරීමයි.

නිදහසෙන් පසු රටේ තීරණ ගත් දේශපාලන නායකයන්ගේ දැක්මේ අඩුපාඩු හා බරපතල දෝෂයන් තිබූ බවට අප දන්නවා. එහෙත් සමාජයක් ලෙස පුරවැසියන් හා ඡන්දදායකයන් වන අපේ චින්තනයේ දුර්වලතා බොහෝ විට අප දකින්නේ නැහැ. නැතිනම් නොදුටුවා සේ සිටිනවා.

උපතේදී අහම්බෙන් ලද (ජාතිය, ආගම, කුලය ආදී) හෝ පසු කලෙක ආරෝපණය වූ (උගත් පාසල, කැමති දේශපාලන පක්ෂය ආදී) හෝ ලේබල කන්දරාවක් අලවා ගෙන, ඒවා වෙනුවෙන් කුලල් කා ගනිමින් සිටිනවා. මෙහි ස්වාධීන චින්තනයක් කොහින්ද?

එහෙත් අපේ ඉතිහාසගත උරුමය මෙය නොවෙයි. ශ‍්‍රී ලංකාව භෞතිකව දුපතක් වුවද ශිෂ්ටාචාරමය වශයෙන් ගත් විට එය කිසි දිනෙක ඉතිහාසයේ හුදෙකලා වූ දිවයිනක් වූයේ නැහැ.

සහශ‍්‍රකයන් ගණනාවක් පුරා අප රට ලෝකය සමග ගනුදෙනු කොට තිබෙනවා. අනුරාධපුර යුගයේ රජුන් පුරාණ ග‍්‍රීසියේ හා රෝමයේ පාලකයන් සමග විදේශ සබඳතා පවත්වා තිබෙනවා. ඉන්දියානු සාගරයේ දේශාටනයේ යෙදුණු චීන, පර්සියන් හා යුරෝපීය වෙළෙඳුන්/ගවේෂකයන් මෙහි යාම ඒම නිතර සිදු වුණා.

ඓතිහාසිකව අපේ ශිෂ්ටාචාරය ලෝකයට විවෘතව තිබූ අතර එයින් අපේ අනන්‍යතාවලට හෝ සංස්කෘතියට හෝ හානියක් වූයේ නැහැ. පිටතින් ආ දැනුම, භාණ්ඩ හා සම්ප‍්‍රදායන් හරහා අපේ දිවයිනේ විචිත‍්‍රත්වය තවත් වැඩි වූවා පමණයි. අද රටේ වෙසෙන (වැදි ජනයා හැර) අන් සියලු ජාතීන් පිටරටකින් මෙහි ආ සංක්‍රමණිකයන්.

ලෝකය අපට හිරිහැර කොට අප රටක් ලෙස අස්ථාපිත හා බෙලහීන කරන්නට සැරසී සිටී යන මානසිකත්වය අපේ සමහරුන්ට සාපේක්ෂව මෑතදී ආරෝපණය වූවක්. මේ නිසා ඔවුන් ලෝකයම ගැන බියෙන්, සැකෙන් හා කුමන්ත‍්‍රණවාදී තර්ක කරමින් විපරීත මානසිකත්වයෙන් කල් ගෙවනවා.

1948දී ලද දේශපාලන හා පරිපාලනමය නිදහස මෙන්ම අප ආයාසයෙන් වර්ධනය කර ගත යුතු චින්තනයේ නිදහස ද (independence of thought) මා අගය කරනවා. එනයින් බලන විට අපේ සමාජයේ බහුතරයක් දෙනා චින්තන නිදහස තවම ලබා නැහැ!

ස්වාධීනව සිතන රටක් හා ජාතියක් කුමන සුපිරි බලවතකුට හෝ ඇත්තටම යටත් කර ගන්නට බැහැ. එසේම මොන දේශපාලන නිදහස තිබුණත් තර්කානුකූලව සිතීමේ විචාරශීලී හැකියාව සමාජයට නැතිනම් එය නිදහස් සිතුවිලිවලට ඉඩක් නොදෙන, පටු හා ගතානුගතික සමාජයක් වනවා. අපේ සමාජය එවැන්නක්.

එවන් සමාජයන්හි නව නිපැයුම් හා නවෝත්පාදන එතරම් පැන නගින්නේ නැහැ. තරුණ අදහස් උදහස්වලට නිසි තැනක් නැහැ. බහුතරයක් තරුණ තරුණියන් බලා සිටින්නේ කෙසේ හෝ රටින් නික්ම ගොස් වෙන රටක වාසය කිරීමටයි. සමාජ විද්‍යා සමීක්ෂණවලින් මෙය තහවුරු වනවා.

සමාජයේ හැම කෙනකුම එකම අච්චුවේ, එකම ශෛලියකට ජීවත් විය යුතුය යන ආකල්පය ද සැබෑ නිදහස් හා පරිනත සමාජයකට කිසිසේත් ගැලපෙන්නේ නැහැ. සංඛ්‍යාත්මක බහුතරය කරන කියන දෙයට වෙනස් මගක යන වමත් හුරු වූවන්, නිර්මාංශ භක්ෂිකයන්, නිර්ආගමිකයන් ආදීන්ට අපේ ගතානුගතික සමාජයේ මතු වන ප‍්‍රශ්න, සමච්චල් හා හෙළා දැකීම් වැඩියි. ලිංගික සුළුතරයකට අයත් වූවන්ට (සමරිසි, සන්ක්‍රාන්ති ලිංගික හා ද්විලිංගික) නම් සමාජ ප‍්‍රතිරෝධය එළිපිටම ප‍්‍රබලව පැන නගිනවා.

මේ සියල්ල වැඩවසම් හා වහල් මානසිකත්වයක් මත පදනම් වූ පසුගාමී සමාජයක ලක්ෂණයි. සංස්කෘතික හා මානව විවිධත්වය ඉවසා දරා ගැනීමට බැරිකමයි. ඉතින් අප නිවහල් සමාජයක්ද?

බහුතරයකට විචාරශීලීව හා පුළුල්ව සිතීමට බැරි වීමේ තවත් බරපතල සමාජ ප‍්‍රතිඵලයක් නම් මිථ්‍යාව, අවිද්‍යාව හා ව්‍යාජ විද්‍යාවන් අන් කවරදාටත් වඩා ප‍්‍රචලිතවීමයි.

මා කවදත් කියන පරිදි ඕනෑම කෙනෙකුට කැමති දෙයක් විශ්වාස කිරීමට පුද්ගල නිදහස තිබෙනවා. එහෙත් තමන්ගේ ඇදහීම නිල බලය හරහා සමාජය පිට පැටවීමට ඉඩ නොතිබිය යුතුයි.

උදාහරණයකට රාහු කාලය විශ්වාස කිරීම වැනි ප‍්‍රාථමික ක‍්‍රියා තනි පුද්ගලයකුට කළ හැකි වුවත් එය රටේ දරුවන් ලක්ෂ ගණනකට බලපාන විභාග කාලසටහනකට අදාළ කිරීමට අධ්‍යාපන බලධාරීන්ට කිසිදු නීතිමය හෝ සදාචාරාත්මක අයිතියක් නැහැ.

ජ්‍යොතිෂය වැනි අවිද්‍යාත්මක ගුප්ත ව්‍යාපාර තම නිවසේ හෝ කඩයක හෝ සිට කිරීමට එය ප‍්‍රගුණ කරන අයට නිදහස ඇතත් ඒවා ටෙලිවිෂන් නාලිකා හරහා රටටම බෙදීම බෙහෙවින් විවාදාත්මකයි. සියලූ ටෙලිවිෂන් හා රේඩියෝ නාලිකා විකාශයන්ට යොදා ගන්නේ පොදු දේපලක් වන විද්‍යුත් තරංග සංඛ්‍යාතයි. ඒ නිසා පත්තර හා වෙබ් අඩවිවලට වඩා වගකීම් සමුදායක් විද්‍යුත් මාධ්‍යවලට තිබෙනවා.

දකුණු ඉන්දියානු ප‍්‍රාන්තයක් වන කර්ණාටකයේ පාලක කොංග‍්‍රස් පක්ෂය මෑතදී යෝජනා කර ඇත්තේ ටෙලිවිෂන් නාලිකා බොහොමයක ජනප‍්‍රිය වී තිබෙන ජ්‍යොතිෂ වැඩසටහන් තහනම් කළ යුතු බවටයි. එයට හේතුව ලෙස කර්ණාටක මහ ඇමති සිද්ධරාමයියා කියන්නේ මිථ්‍යාවන් අධික ලෙස ජන සමාජයේ පැතිරවීමට මේ වැඩසටහන් දායක වන බවයි.

මෙය ජ්‍යෙතිෂකරුවන්ගේ ප‍්‍රකාශන නිදහස බාධා කිරීමක්ද?

ඇත්තටම නැහැ. අවිද්‍යාත්මක බව තහවුරු කරන ලද තොරතුරු මාධ්‍ය හරහා සමාජගත කිරීමෙන් සිදු වන සමාජ හානියට වැට බැඳීමක් පමණයි. (එසේ නැතුව ප‍්‍රකාශන නිදහස යන තර්කය පිළිගත හොත් ඕනෑම හොර වෙදකුට, යකදුරකුට හෝ පිරමිඞ් ආකාරයේ මූල්‍ය වංචාකරුවකුටත් මාධ්‍ය හරහා එම නිදහසම දෙන්නට සිදුවේවි!)

සාක්ෂරතාව මෙතරම් ඉහළ ගිය, අධ්‍යාපන මට්ටම්ද උසස් වූ අපේ වැනි සමාජයක උගත් උදවිය පවා ලෙහෙසියෙන් මිථ්‍යා හා ව්‍යාජ විද්‍යාවන්ට රැවටෙන්නේ ඇයි? මෙය වෙනම විග‍්‍රහ කළයුතු සමාජ විද්‍යාත්මක ප‍්‍රශ්නයක්.

එහෙත් චින්තනයේ නිදහසේ නාමයෙන් මෝඩකමට හා අන්ධ විශ්වාසයට නිදහස ලැබීම නම් සමාජයකට අතිශයින් හානිකරයි.

පරමාදර්ශී චින්තන නිදහස ඉතා මැනවින් හසු කර ගන්නා කවියක් මහා කවි රබීන්ද්‍රනාත් තාගෝර් මීට සියවසකට පෙර රචනා කළා. ‘චිත්තෝ ජේතා භොයිශුන්යෝ’ නමින් බෙංගාලි බසින් ලියූ එය ඔහු විසින්ම 1911දී ඉංග‍්‍රීසියට පෙරළනු ලැබුවා. 1912දී ලන්ඩනයේ පළ කරන ලද ගීතාංජලී කාව්‍ය සංග‍්‍රහයේ 35 වන කවිය ලෙස ඇතුළත් වූ මෙය සියවසක් පුරා ඉන්දියාවේත්, බංග්ලාදේශයේත් පුළුල්ව උපුටා දැක්වෙන දාර්ශනික අදහස් මාලාවක්.

සිංහල රසිකයන් මේ කව හඳුනා ගත්තේ මහගම සේකරයන් විසින් ගීතයක් ලෙස රචනා කරනු ලැබ අමරදේවයන්ගේ හඬින් ගයනු ලැබූ පසුවයි. පරමාදර්ශී නිදහස ගැන සිහින මවන කාගේත් පැතුම විය යුත්තේ මේ තාගෝර්-සේකර-අමරදේව ගීයේ අදහස් මාලාවයි.

“පටු අදහස් නම් පවුරෙන් ලෝකය කැබැලි වලට නොබෙදී
ඥානය නිවහල් වී
බියෙන් තොරව හිස කෙළින් තබා ගෙන සිටිනට හැකි කොහිදෝ
එහෙව් නිදහසේ ස්වර්ග රාජ්‍යයට මාගේ දේශය අවදි කරනු මැන පියාණනේ!

”සත්‍යය පතුලින් ගලනා පිරිසිදු වචන කොහිද ඇත්තේ
ගතානුගතිකව පැවතෙන සිරිතෙන් මරු කතරට වැදිලා
නිර්මල ජල ධාරාව තර්කයේ සිඳි ගීලී නොගියේ
එහෙව් නිදහසේ ස්වර්ග රාජ්‍යයට මාගේ දේශය අවදි කරනු මැන පියාණනේ!

”පසු නොබසින වීරිය පිරිපුන් බව දෙසට දෑත විදහා
සදා දියුණු වන සිතිවිලි උදෙසා කම්කටයුතු උදෙසා
ඉදිරිය වෙත ඔබ මා සිත යොමවා ඇත්තෙ කොතැනක දෝ
එහෙව් නිදහසේ ස්වර්ග රාජ්‍යයට මාගේ දේශය අවදි කරනු මැන පියාණනේ!”