Serendib Quiz: Dawn of a new era of quizzing on the island of Serendib

Quizmaster Nalaka Gunawardene smiles — is it because he knows ALL the answers? Photo by Dhara Gunawardene

I just finished hosting the first edition of Serendib Quiz, a new live quizzing event in Sri Lanka.

Here’s a short promo text we produced just after the event:

A team of private individuals, called the ‘Invictus Team’, emerged overall winners at the inaugural Serendib Quiz held at the Galadari Hotel, Colombo, on 29 July 2012.

Invictus beat 40 other teams from all over Sri Lanka to win the top prize of Rs. 100,000 and the specially designed Serendib Quiz glass trophy.

Two other individual teams – Chamara Sumanapala’s Team and Imran Furkan’s Team – secured second and third places respectively.

A total of 205 players, in 41 teams, took part in this live quizzing event compiled and hosted by Nalaka Gunawardene, a leading quizzing professional. Participants’ ages ranged from 13 to 65 years. Many teams came from schools, banks and private companies while a number of quiz enthusiasts competed as private teams.

The team representing Dharmaraja College, Kandy, was the winner in the educational category, followed by Ananda College and the Royal College A Team. All members of these teams received British Council Library gold memberships, in addition to book vouchers and books.

Srilankan Airlines came first in the corporate category, while Seylan Bank was the winner in among banks and financial institutions.

Serendib Quiz was organised by Quiz World (Pvt) Limited and sponsored by Commercial Credit PLC in partnership with Sarasavi Bookshop (Pvt) Limited, Fast Ads (Pvt) Limited, the British Council, BT Options, TVE Asia Pacific and Kent Holdings.

Serendib Quiz involved 50 questions from all areas of knowledge, local and global, presented in five rounds. Contestants worked simultaneously in teams to write out answers that were immediately marked by a three-member judging panel.

Full press release and lots of images at: http://quizworldlanka.com/2012/07/30/invictus-team-wins-the-first-serendib-quiz-with-nalaka-gunawardene/

Victorious Invictus Team flanked by Vindana Ariyawansa (extreme left) and Nalaka Gunawardene (extreme right) – Photo by Dhara Gunawardene

When Worlds Collide, by Nalaka Gunawardene

Text of my ‘When Worlds Collide’ column published in Ceylon Today Sunday newspaper on 29 July 2012


By the time you read this, London Olympics 2012 would have started with an opening ceremony showcasing the best of Britain. Themed as ‘Isles of Wonder’, it was put together under the overall direction of Oscar award winning British filmmaker Danny Boyle (who directed Slumdog Millionaire).

Four years ago, the Chinese film director, producer and writer Zhang Yimou was in charge of the opening and closing ceremonies of the Beijing Olympics.

Such mixing of sports and show biz is an indicator of how much is at stake. Every host city tries to outdo previous ones in staging an event that combines sportsmanship, performing arts and visual wizardry.

Those spectators who pay top-Dollar (or Pound) prices for stadium tickets are only a small part of the intended audience. Thanks to the vast outreach…

View original post 1,186 more words

Malima: Episode #9: Innovating solutions for energy crisis

Buckminster Fuller, the visionary American engineer and designer who used challenge his audiences saying: “There’s no energy shortage; there’s no energy crisis; there’s a crisis of ignorance.”

In this episode of Malima (New Directions in Innovation), a Sinhala language TV series on science, technology and innovation, we feature a wide-ranging interview on how innovation can find solutions to the energy crisis.

Produced by Suminda Thilakasena and hosted by science writer Nalaka Gunawardene, this show interviews two Lankan specialists:
• Dr Ajith de Alwis, Professor of Chemical and Process Engineering, University of Moratuwa, Sri Lanka
• Engineer Asoka Abeygunawardana, Adviser to the Minister of Power and Energy and Executive Director, Energy Forum, Sri Lanka

The interview opens with an overview of Sri Lanka’s energy generation and use, and then looks at the current role and future potential of renewable energy sources – ranging from biomass and hydro electricity to wind, solar, biogas and dendro power. In particular, we look at what Lankan inventors can do to make renewable energies cheaper, safer and more user-friendly.

Malima: Episode 9 presented by Nalaka Gunawardene from Nalaka Gunawardene on Vimeo.

This episode was filmed in April 2012 and first broadcast by Sri Lanka’s Rupavahini TV channel on 12 July 2012.

When Worlds Collide, by Nalaka Gunawardene

Text of my ‘When Worlds Collide’ column published in Ceylon Today Sunday newspaper on 22 July 2012

This week, London welcomes the world’s Olympians once again as it becomes the first city to host the modern Olympics thrice.

Even for a global city like London, with well developed infrastructure, coping with the influx is quite a logistical challenge. So its city authorities have been urging more people to avoid coming to town. In fact, Transport for London has been running a campaign to get a third of commuters to work from home during the Games.

Then, on July 3, the Mayor of London Boris Johnson scored an ‘own goal’: in a public speech, he called home-working a ‘skiver’s paradise’.

Originally a Scottish word, skiver is slang – both in Britain and Australia – for a lazy person.

The comedian-turned-politician appeared all serious when he said: “We all know that is…

View original post 1,166 more words

සිවුමංසල කොලූගැටයා #76: ඞීසල් දුමාරයෙන් මතු වන පිළිකා උවදුර

In this week’s Sunday column in Ravaya (22 July 2012, in Sinhala), I discuss the far-reaching public health implications of the World Health Organisation (WHO)’s recent assessment that diesel engine fumes do certainly cause cancer, especially lung cancer, in humans.

I have already written an English column on this: ‘Slow Murder’ by Subsidised Diesel Fumes

පිළිකා පර්යේෂණ සඳහා වන ජාත්‍යන්තර ඒජන්සිය (International Agency for Research on Cancer, IARC) යනු ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයේ (WHO) කොටසක්. 2012 ජුනි 12දා මේ ආයතනය ඉතා වැදගත් ප‍්‍රවෘත්ති නිවේදනයක් නිකුත් කළා. එයින් කියැවුණේ නවතම වෛද්‍ය විද්‍යාත්මක පර්යේෂණ ප‍්‍රතිඵල සළකා බැලීමෙන් පසු ඞීසල් දහන දුමාරය නියත වශයෙන් පෙනහළු පිළිකා සාදන බව WHO ආයතනය පිළිගත් බවයි.

WHO යනු ලෝකයේ සියලූ රටවල රජයන් සාමාජිකත්වය දරණ අන්තර් රාජ්‍ය ආයතනයක්. ශ‍්‍රී ලංකාව ද එහි සාමාජික රටක්. ලෝකයේ වෛද්‍ය විද්‍යාත්මක හා මහජන සෞඛ්‍ය කරුණු සම්බන්ධයෙන් අවසන් විනිශ්චය ලබා දෙන්නට හැකි විද්වත් මට්ටමක් හා නිල පිළි ගැනීමක් එයට තිබෙනවා.

WHO/IARC ඞීසල් දුමාරය ගැන අවධානය යොමු කිරීම ඇරඹුනේ දශක දෙකකට පෙර. වසර ගණනාවක් තිස්සේ පිළිකා-කාරක වීමට ඉඩ ඇති දෙවැනි පෙළ ලැයිස්තුවේ ඞීසල් දුමාරය ඇතුළත් කර තිබුණා. ගිය මාසයේ කළේ ඞීසල් දුමාරය මුල් පෙළ ලැයිස්තුවට “උසස්” කිරිමයි. මේ අනුව දුම්කොළ දුමාරය, ඇස්බැස්ටස් වැනි නියත පිළිකා-කාරක අතරට ඞීසල් දුමාරය ද එකතු වෙනවා.

WHO/IARC අධ්‍යක්ෂ වෛද්‍ය ක‍්‍රිස්ටෝෆර් වයිල්ඞ් කිවේ මේ තීරණය ලොව පුරා වෛද්‍ය හා සෞඛ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රවල බලධාරින්ගේ හදිසි අවධානයට ලක්විය යුතු බවයි. “ඞීසල් දුමාරයට නිරතුරු හසු වන බොහෝ දියුණුවන රටවල ජනයාට එයින් බේරීමට අවශ්‍ය පසුබිම හෝ තාක්ෂණය හෝ නැති බව අප දන්නවා. මෙයට පිළියම් යෙදිය යුතුයි,” ඔහු ප‍්‍රකාශ කළා.

ඞීසල් දුමාරයේ දුෂක රැසක් තිබෙනවා. එයින් අපට වඩාත් හානි කරන්නේ PM10 නම් ඉතා කුඩා දහන අංශුයි. මේවා ආශ්වාසය හරහා අපේ පෙනහළුවලට ඇතුළු වනවා. ගර්ත (Alveoli) නම් ඉතා කුඩා කෝෂ දක්වා ගමන් කොට එහිදී ආසාදන ඇති කළ හැකියි. ඞීසල් දුමාරය කලක් තිස්සේ ආශ්වාස කිරීමෙන් පෙනහළු පිළිකා හට ගත හැකියි.

දකුණු ආසියාවේ මහාමාර්ගවල ඞීසල් වාහන සංඛ්‍යාව සීඝ‍්‍රයෙන් වැඩි වෙමින් තිබෙනවා. 2010 වන විට මෙරට ධාවනය වන සමස්ත වාහනවලින් 45%ක් ඞීසල් වාහන. බස් හා ලොරි පමණක් නොවේ. වෑන් රථ, කාර්, අධිසුඛෝපබෝගී වාහන මෙන් ම මෑත පටන් ත‍්‍රිරෝද රථ ද ඞීසල් දහනය කරන වාහන අතර තිබෙනවා. මේ වාහන තම සංඛ්‍යාවට වඩා විශාල වූ වාත දුෂක ප‍්‍රමාණයක් දුමාරය හරහා පිට කරනවා. මෙරට ප‍්‍රවාහන ක්ෂේත‍්‍රයෙන් පිටවන වාත දුෂක සළකන විට සල්ෆර් ඩයොක්සයිඞ් 96%ක් ද PM10 89%ක් ද එන්නේ ඞීසල් වාහනවලින්.

සාක් කලාපයේ වාත දුෂණය ගැන කලෙක සිට පර්යේෂණ හා උද්ඝෝෂණ කරන පරිසරය හා විද්‍යාව සඳහා වන කේන්ද්‍රය (Centre for Science and Environment, CSE) නම් ඉන්දියානු ආයතනය මෙය හදුන්වන්නේ අපේ මහාමාර්ගවල “මාරක ඞීසල්කරණය” (Deadly Dieselisation) කියායි. සියළු ඛනිජ ඉන්ධන දහනයේදී දුෂණයක් ඇති වෙතත් එය වඩාත් දරුණු වන්නේ ඞීසල් දහනයේදී බව ඔවුන් වසර ගණනාවක සාක්ෂි සහිතව පෙන්වා දෙන්නක්.

CSE ආයතනයේ පර්යේෂණ අධ්‍යක්ෂ අනුමිතා රෝයිචෞද්‍රි WHO/IARC තීරණයට ප‍්‍රතිචාර දක්වමින් කිවේ: “ඞීසල් දුමාරයේ බිහිසුණුකම ගැන වසර 20ක් පමණ අප බොහෝ දේ දැන සිටියා. WHO කර ඇත්තේ එය තහවුරු කිරීමයි. මේ කාලය තුළ ලෝකයේ වෙනත් රටවල් තම ජනතාව රැක ගැනීමට යම් පියවර ගෙන තිබෙනවා. නමුත් දකුණු ආසියාවේ අප සිට්න්නේ පිටුපසින්.” (සම්පුර්ණ ප‍්‍රකාශය කියවන්න http://tiny.cc/DieIndia)

මෙරට තත්ත්වය ඉන්දියාවටත් වඩා බරපතලයි. ඞීසල් දහනයේදී වැඩිපුර සල්ෆර් ඩයොක්සයිඞ් නම් දුෂකය පිට වන්නේ ඞීසල්වලක වැඩි සල්ෆර් අන්තර්ගතයක් තිබීමෙන්. වාත දුෂණය ගැන ක‍්‍රියාත්මක වන රාජ්‍ය නිලධාරින්, පර්යේෂකයන් හා පරිසරවේදීන්ගේ Clean Air Sri Lanka නම් එකමුතුවක් තිබෙනවා. එහි වත්මන් සභාපති රුවන් වීරසූරිය කියන්නේ මෙරට බෙදා හැරෙන ඞීසල් ඉන්ධනවල සල්ෆර් අන්තර්ගතය කොටස් මිලියනයකට 3,000ක් (3,000 ppm) බවයි. ඉන්දියාවේ මෙය 300 ppm වන අතර ජපානයේ එය 30 – 50 ppm තරම් අඩු බව ඔහු කියනවා.

Sulphur content in diesel around the world – UNEP map 2012

“ලංකා ඛනිජතෙල් සංස්ථාව වඩාත් පිරිසිදු (සල්ෆර් මට්ටම අඩු) ඞීසල් මෙරට බෙදා හැරීමට පියවර ගෙන නැහැ,” යයි ඔහු කියන්නේ මේ ගැන වෛද්‍යවරුන්, විද්‍යාඥයන් හා පරිසරවේදින් කලක සිට බලපෑම් කරන පසුබිමකයි.

පේරාදෙනිය විශ්ව විද්‍යාලයේ රසායන විද්‍යා මහාචාර්ය ඔලිවර් ඉලේපෙරුම WHO/IARC තීරණය සම කරන්නේ මීට කලකට පෙර දුම්කොළ දුමාරය ගැන ඔවුන් ගත් තීරණයටයි. “දුම්බීමෙන් පෙනහළු පිළිකා සෑදෙන බවට දශක ගණනක් වෛද්‍ය සාක්ෂි එකතු වෙමින් තිබුණා. ඒ බව මුළුමනින් සහතික කරමින් දුම්කොළ දුම පිළිකා-කාරකයක් යයි WHO පිළිගත් ආකාරයට ම අද ඞීසල් ගැනත් නියත තීරණයකට ඔවුන් එළැඹ සිටිනවා.”

දුම්කොළ සමාගම් එම වෛද්‍ය විද්‍යාත්මත තීරණය එකවර පිළි නොගෙන එම වගකීමෙන් අත්මිදීමට නොයෙක් සූක්ෂම උප්පරවැට්ටි ක‍්‍රියාත්මක කළා. මහජන මනසේ දෙගිඩියාව, අවිනිශ්චිත බව ඇති කළා. ඞීසල් වාහන නිෂ්පාදකයන් මෙන් ම ඛනිජ තෙල් සමාගම් දැන් ඞීසල් සම්බන්ධයෙන් ද නොයෙකුත් කතාන්දර පතුරුවා හරින්නට හැකියි. මෙය වෛද්‍යවරුන්, විද්‍යාඥයන් හා පරිසරවේදීන් එක්සත්ව හා එක්සිත්ව ක‍්‍රියා කළ යුතු තීරණාත්මක මොහොතක්.

අපේ තෙල් පිරිපහදුවෙන් නිකුත් කැරෙන ඞීසල් මෙන් ම විටින් විට පිටරටින් ගෙන්වන පිරිපහදු කරන ලද ඞීසල් ද තත්ත්වයෙන් බාල, පිරිසිදු බවින් අඩු මට්ටමක ඇති බව මහාචාර්ය ඉලේපෙරුම කියනවා. ඞීසල් දහන දුමාරය තුළ අඩංගු දුෂක ප‍්‍රමාණය ඉක්මණින් අඩු කිරීමේ හොඳම පියවර නම් වඩාත් පවිත‍්‍ර ඞීසල් මෙරට වෙළඳපොලට හදුන්වාදීම බව ඔහු කියනවා.

එයට සමාන්තරව ඞීසල් වාහන හිමියන්ට ද වගකීමක් පැවරෙනවා. තම වාහනවල එන්ජින් නිසි කලට නිසි ලෙසට නඩත්තු කිරීමෙන් දහන දුමාර දුෂක තරමක් දුරට සීමා කළ හැකියි. (ඒ සමග එන්ජිමේ කාර්්‍යක්ෂමතවායද වැඞී වෙනවා.)

WHO/IARC තීරණය සමග ඞීසල් දහනය පාරිසරික ප‍්‍රශ්නයක් පමණක් නොව මහජන සෞඛ්‍යය සම්බන්ධ තීරණාත්මක සාධයක් බවට ද පත් වනවා. දුම්කොළ නිසා හට ගන්නා පිළිකාවලට ප‍්‍රතිකාර කිරීමට දැනටමත් අපේ ජාතික සෞඛ්‍ය පිරිවැයෙන් සැලකිය යුතු මුදලක් වැය වනවා. ඞීසල් දුමාරය පිළිකා-කාරක බව දැන දැන ම එය පාලනය කරන්නට තව දුරටත් බලා සිටිය නොහැකියි.

මේ ගැන මෙරට මාධ්‍ය හරහා මුලින් ම විග‍්‍රහ කළ ආර්ථික විද්‍යාඥ හා ප‍්‍රතිපත්ති පර්යේෂක මහාචාර්ය රොහාන් සමරජීව කීවේ ඞීසල්වලට දැනට ලැබෙන සහනාධාරය ඉක්මණින් සමාලෝචනය කළ යුතු බවයි. (ඔහුගේ ලිපි දෙකක් ජුනි 17දා හා ජුලි 15 දා රාවයේ පළ වුණා.)

“මෙරට ඞීසල් වාහන සංඛ්‍යාව සිඝ‍්‍රයෙන් වැඩිවීමට ප‍්‍රධාන හේතුව නම් ඞීසල් (පෙට‍්‍රල්වලට වඩා) ලාබ වීමයි. මේ මිළ වෙනසට මුල් වන්නේ රජය කලෙක සිට ම ඞීසල්වලට සහනාධාරයක් ලබා දීමයි. මේ සහනාධාරය වෙළඳපොල විසමතාවයක් වී පිළිකාවලට වක‍්‍රව කැරෙන සහනාධාරයක් වීමට ඉඩ තැබිය යුතු ද?” ඔහු ප‍්‍රශ්න කරනවා.

ඞීසල් සහනාධාරයට හේතුව භාණ්ඩ ප‍්‍රවාහනයට මෙන් ම බස් හා දුම්රිය මගී ප‍්‍රවාහනයට සහනයක් ලබා දීම. නමුත් ඉන්ධන අලෙවියේදී වෙනස්කම් කළ නොහැකි නිසා පෞද්ගලික ප‍්‍රවාහනය සඳහා වැඩි වැඩියෙන් ඞීසල් වාහන යොදා ගැනිම නතර කළ නොහැකියි.

මෙය ඉන්දියාවේ ද කලෙක සිට සිදු වන්නක්. අඩු ආදායම් ලබන අයට සලසා ඇති සහනාධාරයෙන් අතමිට සරු අයත් හොඳ හැටි ප‍්‍රතිලාභ ලබනවා. අන්තිමේ මහජන සෞඛ්‍යයට විපත් සිදු වූ විට එයට උර දෙන්නට වන්නෙත් සහනාධාර දෙන අපේ රජයන්ට ම බව CSE ආයතනය කියනවා.

ඉන්දියාව හා ශ‍්‍රී ලංකාව මෙසේ කරන අතර පෙට‍්‍රල් හා ඞීසල් අතර මිළ වෙනසක් නොකිරීමට චීනය වග බලා ගන්නවා. ලෝකයේ තවත් රටවල් ඞීසල් වාහන සඳහා අය කැරෙන තීරුබදු හා වාර්ෂික බලපත‍්‍ර ගාස්තු වැඩි මට්ටමක පවත්වා ගෙන ඞීසල් වාහන ව්‍යාප්තියට පාලනය කරන්නට වෙර දරනවා.

මෙරට වාත දුෂණය ගැන අධ්‍යයනයකින් පසු විස්තරාත්මක ප‍්‍රකාශයක් කරමින් CSE ආයතනය 2011 අපේ‍්‍රල් මාසයේ අවධාරනය කළේ 2012 අවසන් වන්නට පෙර EURO IV ප‍්‍රමිතියට යොමු වීමට ශ‍්‍රී ලංකාව පියවර ගත යුතු බවයි.

මෙරට ප‍්‍රතිපත්ති සම්ප‍්‍රදායකයන්ට සිදු වන්නේ කෙටි කාලීන ආර්ථික සහන හා දිගු කාලීන සමාජයීය ව්‍යසනයක් තුලනය කර ගැනීමටයි. ඞීසල් වාහන භාවිතය නතර කිරීම ප‍්‍රායෝගික නැහැ. මහාමාර්ගවල ධාවනයට අමතරව දුම්රිය ධාවනය හා නැව් ධාවනයටත් බොහෝ කොට යොදා ගන්නේ ඞීසල්. අවශ්‍ය වන්නේ හැකි තාක් සල්ෆර් අඩු ඞීසල් ඉන්ධන, වඩාත් ඉහළ දහන ප‍්‍රමිතියක් තිබෙන හා මනා සේ නඩත්තු කැරෙන වාහනවල දහනය කිරීමයි.

මහාචාර්ය සමරජීව විශේෂ අවධානය යොමු කර ඇත්තේ මෑත සිට ප‍්‍රචාරණය කැරෙන ඞීසල් තිරෝද රථවලටයි. “මේ වාහන ඞීසල් දුමාර පිට කරනවා පමණක් නෙවෙයි සාපේක්ෂව පහත් මට්ටමක හිඳගෙන ගමන් කරන සිය මගීන් මහාමාර්ගවල දුෂිත වාතයට වඩාත් නිරාවරණය කරනවා.”

අඩුතරමින් දහන දුමාර තත්ත්ව ප‍්‍රමිති සහතිකය වාර්ෂිකව විශාල ප‍්‍රමාණයේ ඞීසල් වාහනවලටත් අනිවාර්ය කළ යුතු බව මහාචාර්ය ඉලේපෙරුම කියනවා. “පොදු ජන මිතුරන්” යයි සළකමින් ලංගම බස්රථ හා ලොරිවලට දුම් සහතිකය තවමත් අනිවාර්ය කොට නැහැ. මේ නිසා ඒ වාහනවල එන්ජින් නඩත්තුව හරිහැටි පවත්වා ගන්නට බලපෑමක් ද නැහැ. අබලන් ඞීසල් වාහන හැකි ඉක්මණින් ධාවනයෙන් ඉවත් කිරීම ද, මහ මග දිවෙන හැම ඞීසල් වාහනයක් ම නිසි ලෙස නඩත්තු කිරීම ද කළ යුතු බව ඔහු කියනවා.

වැඩි විස්තර සඳහා බලන්න http://tiny.cc/Gasp සහ http://tiny.cc/Gasp2

Diesel Addiction can be dangerous – Cartoon courtesy CSE India

Serendib Quiz with Nalaka Gunawardene: Test Your Brain Power, Win Prizes!

Media Release: 15 July 2012

Quizzing is a well established hobby as well as a mind sport around the world. Participants engage in a friendly tussle using quick wits and sharp memories.

Also known as general knowledge competitions, quizzing has been a popular programme type on Lankan radio and TV for several decades. Recently, reality quiz shows on TV have renewed interest in this activity.

Now, a group of quiz enthusiasts have launched named Serendib Quiz, a live quizzing event to nurture a serious quizzing culture in Sri Lanka.

The first Serendib Quiz will be held on Sunday, 29 July 2012 at 2.00 pm at Galadari Hotel, Colombo 1.

The quiz, in English, will involve 50 questions from all areas of knowledge, both local and global. It will be compiled and conducted by Nalaka Gunawardene, one of the most versatile quizzing professionals in Sri Lanka who has over 30 years of experience as a quiz kid turned quizmaster.

Participation in this team event is open to all educational institutions (schools, universities, training institutes), public and private establishments, banks and other financial institutions, as well as groups of private individuals.

Prizes worth a total of Rs. 225,000 can be won by the highest performing teams at this quiz, organised by Quiz World (Pvt) Limited, an educational services company dedicated to promoting quizzing as a mind sport. http://quizworldlanka.com

Serendib Quiz is sponsored by Commercial Credit PLC in partnership with Sarasavi Bookshop (Pvt) Limited and Fast Ads (Pvt) Limited. The media sponsors are Daily News, Sunday Observer and TV Derana.

Prior registration is required (by or before 24 July 2012). More information, along with the Entry Form, are available on request from Vindana Ariyawansa, phone 0773 996 096; Email: Vindana@gmail.com

සිවුමංසල කොලූගැටයා #75: චිත‍්‍රකථා භීතියේ අළුත් ම මුහුණුවර ඉන්ටර්නෙට් ද?

In this Sunday (15 July 2012) Ravaya column (in Sinhala), I briefly trace the history of comics in Sri Lanka in the Sinhala language and ask: what lessons can we derive from that experience on integrating a new media type or form to Lankan society?

Comics in Lankan newspapers started 60 years ago in October 1951 — and a vocal minority of cynics and puritans resisted it from the beginning. I argue that this misplaced resistance prevented Lankan media houses and society at large from harnessing this versatile medium for greater good – in both entertainment and educational terms.

I first presented these ideas in my talk at National Media Summit 2012, held at University of Kelaniya, Sri Lanka, in late May 2012.

Comics in Sri Lanka – a montage courtesy http://www.wimalonline.com/srilankancomics

“වඩා බියකරු ඩෙංගු මාරයා ද – ඉන්ටර්නෙට් මාරයා ද?”

පාසල් යන වයසේ දරුවන් සිටින නාගරික මැද පාංතික මවක් ලගදී මගෙන් මේ ප‍්‍රශ්නය විමසුවා. පරිගණකයක් සිය නිවසේ ඇතත්, ඉන්ටර්නෙට් සබඳතාවක් ගැනීමට වත්කම තිබුණත් තම දරුවන් ලොකු මහත් වන තුරු ඉන්ටර්නෙට් තහනම් බව ඇය කියා සිටියා.

මා ඇය සමග තර්ක නොකළත්, ඇගේ ස්ථාවරය මට සිහිපත් කළේ මීට දශක තුනකට පෙර අපේ බොහෝ දෙමවුපියන් හා ගුරුවරුන් චිත‍්‍රකථා පත්තර තහනම් කළ සැටියි. වගකීමකින් යුතු පුවත්පත් ආයතන පළ කළ චිත‍්‍රකථා පත්තර පවා ඒ ගෙදරදොර තහනමට ලක් වුණා. එහෙත් තහනම් පත්තර කෙසේ හො සොයා ගෙන කියැවූ දරුවන් එමට සිටි බවත්, ඒවා නිසා ඔවුන් අයාලේ නොගිය බවත් මා දන්නවා.

අළුතෙන් සමාජයට පිවිසි දේ ගැන සැකයෙන් හා බියෙන් පසු වීම අපේ ඇතැම් දෙනාගේ පුරුද්දක්. සමාජයේ සෙසු අයගේ ජනමතයට බලපෑම් කළ හැකි පොතේ උගතුන්, කලාකරුවන් හා සමාජ ක‍්‍රියාකාරිකයන් ආදීන් අතරත් මේ ආකල්පය සුලබයි. යමක් අළුත් වූ පමණට ම ඒ ගැන නිසි විමර්ශනයක් නොකොට එයට එරෙහි වීම යුක්ති සහගත ද? යම් තාක්ෂණයක්, ජනප‍්‍රිය සංස්කෘතියේ අංගයක් හෝ නව සමාජ රැුල්ලක් පැතිර යන විට තමන් එයට ආගන්තුක වූ නිසා ම එය නිර්දය ලෙස හෙළා දැකීම සාධාරණ ද? මෙරට චිත‍්‍රකථා ඉතිහාසයෙන් වත්මන් නව මාධ්‍ය සංවාදයට යම් ආදර්ශයන් ගත හැකි ද?

2007දී ප‍්‍රකාශිත “චිත‍්‍රකථාවේ වංශකථාව” නම් කෘතියේ මහාචාර්ය සුනිල් ආරියරත්න සුරීන් පෙන්වා දෙන පරිදි කතන්දර කීම සඳහා චිත‍්‍ර උපයෝගි කර ගැනීමේ දිගු ඉතිහාසයක් අපට තිබෙනවා. එසේ වුවත් අද අප හදුනන චිත‍්‍රකථා කලාව අපට ලැබුණේ බටහිර ආභාෂයෙන්. 19වන සියවසේ බිහි වූ බටහිර චිත‍්‍රකථාවල පිටපත් 20වන සියවස වනවිට ක‍්‍රමයෙන් මෙරටට පැමිණියා. ටාසන් කථා, ගොපලූ (කව්බෝයි) කථා හා අභ්‍යවකාශය ගැන කථා ඒ අතර තිබුණෘ. මුල් යුගයේ සිංහල චිත‍්‍රකථාවලට ආදර්ශය කර ගත්තේ මේවායි.

First Sinhala chitra katha, Neela, later published as a book

මෙරට ජාතික පුවත්පතක චිත‍්‍රකථාවක් මුල් වරට පළ වූයේ 1951 ඔක්තෝබර් 28දා “ඉරිදා ලංකාදීප” පත‍්‍රයේ. ප‍්‍රධාන කතුවරයා වු ඞී බී ධනපාලගේ අදහසකට අනුව ලංකාදීප මාණ්ඩලික ලේඛක ධර්මසිරි ජයකොඩි ලියු “නීලා” නම් කථාව චිත‍්‍රයට නැගුවේ චිත‍්‍රශිල්පි හා කාටුන් ශිල්පි ජී එස් ප‍්‍රනාන්දුයි. නීලා නම් වැද්දකුගේ චරිතය වටා ගෙතුණු මේ සරල කථාවට ටාසන් කථාවල ආභාෂය පැහැදිලි බව ආරියරත්නයන් කියනවා.

සති 52ක් පුරා කොටස් වශයෙන් පළ වූ “නීලා” පාඨකයන් අතර ඉතා ජනප‍්‍රිය වූ අතර එය අවසන් වන්නටත් පෙර සුසිල් පේ‍්‍රමරත්න ශිල්පියාගේ නිර්මාණයක් දෙවන චිත‍්‍රකථාව ලෙස හදුන්වා දෙනු ලැබුවා. පේ‍්‍රමරත්න පසු කලෙක නිර්මාණය කළ “බිලි පූජාව”, “ලන්දේසි හටන” හා “රන් දුපත” වැනි චිත‍්‍රකථා හරහා චිත‍්‍රකථා කලාව ජනප‍්‍රිය සංස්කෘතියේ අංගයක් ලෙස ඉක්මණින් ම මෙරට සමාජයේ ස්ථාපිත වුණා.

ටයිම්ස් පුවත්පත් සමාගමේ මේ අත්හදා බැලීම අනුකරණය කරමින් ටික කලක් ඇතුළත ලේක්හවුස් ආයතනයත් සිය ජාතික පුවත්පත්වල චිත‍්‍රකථා පළ කිරිම ඇරඹුවා. 1960 දශකයේ චිත‍්‍රකථා “අපේකරණය” කිරිමට චිත‍්‍රශිල්පීන්, රචකයන් හා පුවත්පත් කතුවරුන් සමත් වුණා. ජාතක කථා, බෞද්ධ හා ක‍්‍රිස්තියානි සාහිත්‍යය හා ලංකා ඉතිහාසය පාදක කර ගනිමින් හොඳ චිත‍්‍රකථා රැසක් බිහි වුණා.

චිත‍්‍රකථා පමණක් අඩංගු මෙරටමුල් ම පත‍්‍රය 1972 අගෝස්තු 29දා ලේක්හවුස් ආයතනය ආරම්භ කළ “සතුට”යි. 1975දී මල්ටිපැක්ස් ආයතනය “සිත්තර” ආරම්භ කළා. වසර 5ක් ඇතුළත සතිපතා අලෙවිය පිටපත් 225,000 දක්වා වැඩි වූ සිත්තර සාර්ථකත්වය දුටු ව්‍යාපාරිකයන් දිගට හරහට අනුකාරක චිත‍්‍රකථා පත්තර ඇරඹුවත්, 1980 දශකයේ වෙළඳපොල ජය ගන්නට ඔවුන්ට හැකි වුයේ නැහැ.

මෙරට චිත‍්‍රකථා ව්‍යාපාරය හා කලාව බිඳ වැටීමට විවිධ හේතු ඉදිරිපත් කැරෙනවා. චිත‍්‍රකථා නිර්මාණ ශිල්පීන් කාලීනව අනුගත නොවීම, ප‍්‍රකාශකයන්ගේ මුදල් කෑදරකම, 1979දී ටෙලිවිෂන් ආගමනය, ප‍්‍රධාන ප‍්‍රවාහයේ ලේඛකයන් හා චිත‍්‍රශිල්පීන් දිගින් දිගට ම චිත‍්‍රකථා හෙළා දැකීම ආදිය මේ අතර තිබෙනවා. එය වෙන ම සංවාදයකට සුදුසු මාතෘකාවක්.

Covers of first editions: Sathuta (top) & Siththara (bottom) - first and second all-comic Sinhala newspapersසිය ග‍්‍රන්ථයේ පෙරවදනේ මහාචාර්ය ආරියරත්න මෙසේ කියනවා: “චිත‍්‍ර කථාවෙන් ප‍්‍රවෘත්ති පත‍්‍රවලට ලැබුණේ වාණිජමය පෝෂණයකි. ඇතැම් චිත‍්‍රකථා නිසා පත‍්‍රවල අලෙවිය සීඝ‍්‍ර ලෙස වර්ධනය විය. පත‍්‍රවලින් චිත‍්‍රකථාවට පෙරළා ලැබුණේ ප‍්‍රමිති සහතිකයයි. ඒ මෙසේය. පත‍්‍ර කර්තෘවරු ද විශේෂාංග කර්තෘවරු ද කර්තෘ මණ්ඩලිකයෝ ද දැන උගත් මහත්වරු වුහ. පත‍්‍රවලට චිත‍්‍රකතා ගලා ආයේ ඔවුන්ගේ අධික්ෂණය යටතේය. එහෙයින් ඉතා බාල මට්ටමේ චිත‍්‍ර කතාවලට ජාතික පුවත්පත්වලට දොරගුළු විවර වුයේ නැත.”

“චිත‍්‍රකතාවේ ප‍්‍රමිතිය දෙදරන්ට පටන් ගත්තේ එය ජාතික පුවත්පත්වලින් ඔබ්බට ගමන් කිරිමත් සමගය. වෙළඳ ව්‍යාපාරිකයෝ චිත‍්‍රකතා ක්ෂේත‍්‍රය ආක‍්‍රමණය කළහ. ඔවුන්ගේ රුචි අරුචිකම් අනුව චිත‍්‍රකතා පත‍්‍ර ද චිත‍්‍ර කතා පොත් ද පළ විය. එයින් බහුතරයක අඩංගු වුයේ බාල බොළඳ කතාන්තර හා ආධුනික මට්ටමේ චිත‍්‍ර ය. වෙළඳ තරගය ජයග‍්‍රහණය කිරීම පිණිස ඔවුහු චිත‍්‍රකතාව තුළට ලිංගිකත්වය පවා ගෙන ආහ. රූපවාහිනියේ ආගමනය ද චිත‍්‍රකතාවෙහි ඉල්ලූම අඩු කරන්නට විය.”

මෙරට චිත‍්‍රකථා ඉතිහාසය (1950 – 1980 දශක) දෙස පොදුවේ බලන විට නව මාධ්‍යක් මෙරටට පිවිසීමේදී අත්දකින අවධි තුනක් මා හදුනා ගන්නවා. මැයි මස කැළණිය සරසවියේ පැවති ජාතික මාධ්‍ය සමුළුවේ මා කළ කථාවේදී මෙය ඉදිරිපත් කළා.

පළමුවන අවධිය: පිටත ලෝකයෙන් පැමිණෙන නව අදහසක් හෝ සම්ප‍්‍රදායක් විවෘත මනසකින් යුතු ටික දෙනෙකු දේශීයව අත්හදා බලනවා. එයට ඉක්මන් ප‍්‍රතිරෝධයක් මතු වන්නේ සමහර ප‍්‍රවීණයන් හා සුචරිතවාදීන්ගෙන්. අළුත් මාධ්‍යය වෙළඳපොළ ජය ගන්නා ආකෘති හරිහැටි පැහැදිලි නැතත්, එඩිතර ව්‍යාපාරිකයන් ටික දෙනෙකු එයට ආයෝජන කරනවා. ඒ අතර රටේ ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදකයන් කුමක් සිදු වේදැයි හරිහැටි නොදැන තුෂ්නිම්භූත වනවා.

දෙවන අවධිය: නව මාධ්‍ය හෝ මාධ්‍ය අංගය වඩාත් මෙරට ප‍්‍රචලිත වන විට එයට වැඩි දේශීය ස්වරූපයක් ලැබෙන (අපේකරණය) නිර්මාණාත්මක අත්හදා බැලීම් කැරෙනවා. මුලින් මතු වූ දැඩි ප‍්‍රතිරෝධය තරමකට සැර බාල වුවත් සර්වදෝෂදර්ශීන් (cynics) බලා සිටින්නේ නව මාධ්‍යයේ කුඩා අඩුපාඩුවක් වුවද විශාල කොට පෙන්වා ආන්දෝලන කිරීමටයි. නව මාධ්‍යය නියාමනය කළ යුතු ද එසේ නම් කෙසේ ද යන්න ගැන ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදකයන් වඩාත් නිරවුල් ස්ථාවරයකට කල් ගත වී හෝ එළැඹෙනවා. ඒ අතර වඩා සාර්ථක වෙළඳපොළ ආකෘතින් මතු වනවා.

තෙවන අවධිය: තව දුරටත් නැවුම් බවක් සමාජයට නොදැනෙන මේ මාධ්‍යය සමස්ත මාධ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රයේ තමන්ට හිමි තැනක ස්ථාපිත වනවා. වෙළඳපොල ප‍්‍රවාහයන් නිසා මුදලට කෑදර ආයෝජකයන් ද ක්ෂේත‍්‍රයට පිවිසෙනවා. මුල් යුගයේ මාධ්‍යය දැඩි සේ විවේචනය කළ උදවියත් හින්සැරේ තම න්‍යායාත්මක අරමුණු ප‍්‍රචාරණයට එම මාධ්‍යයට ම පිවිසෙනවා. මතවාදයන් හා පුද්ගලවාදයන් නිසා ඇතැම් විට අන්තවාදී ප‍්‍රකාශන බිහි වී අධිකරණය දක්වා යන ගැටුම් ද හට ගන්නවා. ඒ අතර පුරෝගාමින් සමහරෙක් වෙළඳපොළ තරගය නිසා ඉවතට විසි වෙනවා.

නව මාධ්‍යයක ආගමනය හමුවේ මෙරට ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදකයන් බහුවිධ බලපෑම්වලට පාත‍්‍ර වනවා. එක් පසෙකින් ඔවුන් නව මාධ්‍යයේ තාක්ෂණික, වෙළඳපොල හා සමාජයිය සීමාවන් තේරුම් ගත යුතුයි. එයට ඉස්පාසුවක් ලැබෙන්නට පෙර හැම දේට ම එරෙහි වන ගතානුගතික පිරිසගේ උද්ඝෝෂණවලට මුහුණදීමට සිදු වනවා. තහනම් කරන්න, දැඩි නීතිරිති දමා පාලනය කරන්න ආදි බලපෑම් කරන බොහෝ දෙනා තමන් එරෙහි වන්නේ කුමකට ද කියාවත් හරිහැටි නොදත් පිරිසක්. (1960 හා 1970 දශකයේ මෙරටට ටෙලිවිෂන් හදුන්වා දීමට එරෙහි වු ටික දෙනා කවදාවත් ටෙලිවිෂන් නොදුටු අයයි!)

නව මාධ්‍යයකින් අපේ සංස්කෘතිය, සභ්‍යත්වය සෝදාපාලූ වන බවත්, එය ආර්ථිකයට හා ජාතික ආරක්ෂාවට තර්ජනයක් විය හැකි බවත් කියමින් සර්වදෝෂදර්ශින් නගන තර්කවලට යම් ආකාරයකින් ප‍්‍රතිචාර දක්වන්නට ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදකයන්ට සිදු වනවා. එබදු අවස්ථාවල ඔවුන් කලබල වී නොනිසි ප‍්‍රතිචාර දැක්වීමට ඉඩ තිබෙනවා.

සන්සුන්ව කරුණු එක් රැස් කොට, මැදහත්ව ඒවා විග‍්‍රහ කොට තුලනාත්මකව ප‍්‍රතිපත්ති නිර්දේශ කිරීම රටේ සරසවි ඇදුරන් හා අනෙකුත් බුද්ධිමතුන්ගේ වගකීමක්. එහෙත් වැල යන අතට මැස්ස ගසන, කෙටිකාලීන උපදේශක තනතුරු හා නිලතල පතන උගතුන්ගෙන් මේ පෙරගමන්කරුවන් වීමේ වගකීම කිසිසේත් ඉටු වන්නේ නැහැ.

මෙරට ජනමාධ්‍ය පර්යේෂණ කරන, සරසවි මට්ටමින් එය උගන්වන ඇදුරන් රැසක් හමුවේ මා ඇසුවේ මේ ජාතික හා සමාජයීය වගකීම ඔවුන් අතින් ඉටුවනවා ද කියායි. (එයට හරිහැටි පිළිතුරක් නොලැබුණත් ඔවුන්ගේ නිහැඬියාව ම යථාර්ථය ගැන හොඳ ඉඟියක් සපයනවා! http://tiny.cc/NMOM බලන්න.

ජනප‍්‍රිය සංස්කෘතිය හා නව මාධ්‍ය ප‍්‍රවණතා දෙස අපේ බොහෝ උගතුන් බලන්නේ සාවඥ හෝ නොරිස්සුම් ආකල්පයකින්. (සුනිල් ආරියරත්නයන් වැනි උගතුන් මෙරට ඉතා දුර්ලභයි.) නොදන්නා දේ ගැන නොවිමසා එරෙහි වන මෙබදු උගතුන්, අළුත් හැමදේට ම සහජයෙන් විරෝධය දක්වන සුචරිතවාදීන්ට උඩගෙඩි සපයනවා. බහුතර උගතුන්ගේ නිහැඬියාව මැද, මොර දෙන සුචරිතවාදීන්ගේ හඩ පමණක් රැව් දෙන පසුබිමක ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදකයන් ද තමන්ට ඇසෙන සැකය, භීතිය හා කුමන්ත‍්‍රණවාදී තර්කවලට අනුගතවීම පුදුමයක් නොවේ.

මතුව එන හැම දෙයක් ම බදා ගත යුතු යයි මා කියන්නේ නැහැ. එහෙත් අළුත් දෙයක් අළුත් වූ පමණට, නුහුරු වූ පලියට ම ප‍්‍රතික්ෂේප නොකර එය විචාරශීලීව හා විවෘත මනසකින් විග‍්‍රහ කළ යුතු බවත්, අළුත් ප‍්‍රවණතා අපට ගැලපෙන පරිදි හැඩගස්වා ගෙන “අපේකරණය” කළ හැකි බවත් මගේ අදහසයි.

චිත‍්‍රකථා මෙරට සමාජ උන්නතිය හා ජන වින්දනය සඳහා නිසි ලෙස යොදා ගන්නට ලක් සමාජය අසමත් වුණා. චිත‍්‍රකථා කලාවේ ස්වර්ණමය යුගය 1960 හා 1970 දශකයන්. ඒ වකවානුවේ පැවති සමාජ සාධක හා පසුබිම දැන් මුළුමනින් වෙනස් වී තිබෙනවා. චිත‍්‍රකථා පදනම වැනි සංවිධාන මේ මාධ්‍යය නැවත පණ ගැන්වීමට අවංකව වෙර දැරුවත් ඒ ස්වර්ණමය යුගයට යළි පිවිසීම අපහසුයි.

චිත‍්‍රකථාවලට එරෙහි වූ සුචරිතවාදී අතලොස්ස ඊට කලකට පසු මෙරටට ටෙලිවිෂන් හදුන්වා දෙන විට එයට ද දැඩි විරෝධය දැක් වූවා. 1990 දශකයේදී චන්ද්‍රිකා තාක්ෂණය හරහා විදේශ ටෙලිවිෂන් විකාශයන් එවේලේ ම මෙරට ග‍්‍රහණය කර ගත හැකි වූ විට අපේ සභ්‍යත්වය මුළුමනින් විනාශ වී යනු ඇතැයි අනතුරු ඇඟවීම් කළා.

හැම අළුත් දෙයට ම එරෙහි වන සුළුතරය දෙස උපෙක්ෂා සහගතව බලා සිටින මට පෙනී යන්නේ මේ අයට කන්නට උවමනා වූ විට කබරගොයාත් තලගොයා වන බවයි. ටෙලිවිෂන් අති භයානක බටහිර ආක‍්‍රමණයක් යයි මොර ගෑ උදවිය ම අද විවිධ ටෙලිවිෂන් නාලිකාවල දේශපාලන හා කාලීන සංවාදවල ප‍්‍රබල චරිත රග පානවා!

මේ ඇත්තන්ගේ අළුත් ම ඉලක්කය ඉන්ටර්නෙට් මාධ්‍යයයි. එදා මෙදා තුර සුචරිතවාදී චරිත වෙනස් වී ඇතත් ඔවුන්ගේ තර්කවල වෙනසක් නැහැ. ඉන්ටර්නෙට් මාධ්‍යයට බිය නොවී එය අපේකරණය කර ගන්නට තවමත් ඉඩක් තිබෙනවා. එහෙත් සුළුතරයක් පුවත් වෙබ් අඩවිවල ක‍්‍රියා කලාපය දෙස බලා අතිශය සංකිර්ණ වූත්, විවිධාකාරවූත් ඉන්ටර්නෙට් මාධ්‍යය ගැන උවමනාවට වඩා සරල හා දැඩි ප‍්‍රතිචාරයක් දැක්වීම හරහා අනාගත තොරතුරු සමාජය මොට වීමේ අවදානම ද තිබෙනවා.

අත්ත බිෙඳයි – පය බුරුලෙන්…..

http://www.wimalonline.com/srilankancomics/index.html ද බලන්න

When Worlds Collide, by Nalaka Gunawardene

Text of my ‘When Worlds Collide’ column published in Ceylon Today Sunday newspaper on 15 July 2012

My column last week – about World Health Organisation confirming diesel fumes cause lung causer – elicited many responses. Some cautioned that phasing out high sulphur diesel from Lankan roads isn’t going to be easy.

The automobile industry has much at stake and would want to continue business as usual. Policy, legal and regulatory changes take time, and will require evidence-based arguments and sustained pressure. Health campaigners and environmentalists have their work cut out for them.

They must stay focused on vehicle emissions. Yes, some power plants are also prolific users of diesel, but they have smoke stacks and their emissions can be centrally treated. In contrast, millions of diesel-burning vehicles are a distributed — and mobile — source that emits fumes right in our faces.

This debate is not about diesel vs…

View original post 1,234 more words

Malima: Episode #8: Aspiring for better TV viewng and smarter painting

Malima (New Directions in Innovation) is a Sinhala language TV series on science, technology and innovation. This episode was produced and first broadcast by Sri Lanka’s Rupavahini TV channel on 24 May 2012.

Malima: Episode 8 presented by Nalaka Gunawardene from Nalaka Gunawardene on Vimeo.

Produced by Suminda Thilakasena and hosted by science writer Nalaka Gunawardene, this episode features three stories:

• An interview with Asanka Jayamal Rajakaruna, who has developed a concept for a more realistic TV screen. Named Multiplex Optical Macrocosm for Parallax Replicated Observation, and abbreviated as MOMPRO, it has been demonstrated at prototype level. The inventor is now looking for an investor to commercialise this idea which he says can revolutionise TV and video industries.

• There are less than 700 mountain gorillas left in the wild, most of them in the in the area surrounding the Virunga National Park in Democratic Republic of Congo. These endangered Mountain Gorillas population are getting a helping hand from a fuel-efficient ‘Jiko’ stove. Partnering with local group AIDE-Kivu, the UK charity Gorilla Organization launched the fuel-efficient stove in 2008, reducing the consumption of firewood and charcoal by at least 75 per cent – reducing pressure on the forest.

• An interview with young inventor Gayathra Amodh Dharmaratna, a student of Ananda College, Colombo. He has invented an air pressure-operated painting device which ‘extends’ the reach of a painter up to 10 m or 35 ft. It can be used to uniformly paint 100 square feet in 20 minutes, and saves paint, time and effort. Having already won a junior inventor award for this, he has now applied for a Lankan patent.

Produced by Suminda Thilakasena

සිවුමංසල කොලූගැටයා #74: පත්තර ලිපිවලින් විප්ලව කළ හැකි ද?

I’ve been writing op-ed essays in newspapers for a decade, and features for a quarter century in mainstream, broadsheet newspapers. Do they make a difference? I often ask that myself. There are no easy ways to measure the influence or impact of what we write — except when a reader tells me how a particular piece changed his/her mind. It’s always good to have such feedback, but most people don’t reach out even when they like what they read.

In this week’s Ravaya column (in Sinhala), I ask the big question: can an op-ed article in a newspaper make a difference? I cite four specific instances where they did — leading to the founding of WWF, Amnesty International, Sri Lanka Eye Donation Society and the Suriya Mal Movement in Sri Lanka that was a peaceful defiance of British rule in early 20th century Ceylon.

AI, WWF and Sri Lanka Eye Donation Society logos: each organisation started with a newspaper op-ed

‘පත්තරවලට ලියන්න ලැජ්ජා නැද්ද?’

මීට වසර කිහිපයකට පෙර මේ ප‍්‍රශ්නය මට යොමු කළේ ව්‍යාපාර කළමණාකාරීත්ව ක්‍ෂෙත‍්‍රයේ ඉහළට උගත්, රටේ සිදු වන දේ ගැන අවධියෙන් සිටින තරුණ වෘත්තිකයෙක්. ඇතැම් දෙනා මෙන් ඔහු සාවඥව කථා කරන්නකු ද නොවෙයි.

ඔහුට සැබැවින් ම ප‍්‍රශ්නයක් වී තිබුණේ මගේ නමින් ඉංග‍්‍රීසි හා සිංහල පුවත්පත්වලට ලිවීම මා දිගින් දිගට කරන්නේ ඇයි ද යන්නයි. මෙරට ජනමාධ්‍ය කලාව හා කර්මාන්තය ගැන පාඨකයකු හැටියට පමණක් හදුනන ඔහුගේ අවංක ආකල්පය වූයේ විසමතා රැසක් කැටි කර ගත් මේ ක්‍ෂෙත‍්‍රයේ සිය ආත්ම ගරුත්වය හා විශ්වාසනීයත්වය ගැන තකන කිසිවකුත් තව දුරටත් නොසිටිය යුතු බවයි.

වසර 25ක් තිස්සේ මාධ්‍ය ක්‍ෂෙත‍්‍රයේ විවිධාකාරයෙන් නියැලී සිටින මගේ මනසේ ද විටින් විට මතුවන ප‍්‍රශ්නයක් නම් මේ අප ලියන දෙයින් ජන සමාජයට හා පොදු උන්නතියට දායකත්වයක් ලැබේ ද යන්නයි.

හැම පුවත්පත් ලිපියක් ම එක හා සමාන වැදගත් වන්නේ නැහැ. ඇති කරන කෙටි කාලීන හා දිගු කාලීන සමාජයීය බලපෑම් ද වෙනස්. පුවත්පත් හා සගරාවල පළ වන ලිපි අති බහුතරයක් ඒ මොහොතේ කියවා පසෙක තබන නමුත් ඉඳහිට කලක් පවතින සමාජයීය වෙනස්කම් හා චින්තන විප්ලවයන් කරන්නට ලිපියක් සමත් වනවා. එයට ලේඛකයාගේ කරුණු ගවේෂණය හා ඉදිරිපත් කිරිමේ දක්ෂකම මෙන් ම එය පළ වීමෙන් පසු සමාජය එයට දක්වන ප‍්‍රතිචාරය ද බලපානවා.

අප කථා කරන්නේ ප‍්‍රවෘත්ති වාර්තාකරණය ගැන නොවෙයි. විශේෂාංග ලිපි හා මති මතාන්තර ලිපි ගැනයි. මේවා බොහෝ විට පුවත්පතක මාණ්ඩලික ලේඛකයන් නොව බාහිරව සිටින අය ලියන ඒවායි. පොදු උන්නතියට කැප වු බුද්ධිමතුන් (public intellectuals) සමාජමය වශයෙන් වැදගත් කාලීන මාතෘකා ගැන මහජන හා රජයේ අවධානය යොමු කිරිමටත් මෙබදු ලිපි යොදා ගැනීම ලොව ප‍්‍රචලිත සම්ප‍්‍රදායක්.

පුවත්පතක පළ වූ ලිපි නිසා පැහැදිලි සමාජ ප‍්‍රතිචාරයක් හා ක‍්‍රියාදාමයක් ඇති වූ බවට උදාහරණ හතරක් මට සිහිපත් වනවා.

1960 නොවැම්බර් 13 වනදා බි‍්‍රතාන්‍යයේ The Observer පත‍්‍රයට විද්වත් ලිපියක් ලියමින් ප‍්‍රකට ජීව විද්‍යාඥයකු වූ ආචාර්ය ජුලියන් හක්ස්ලි (Julian Huxley) අප‍්‍රිකාවේ වනජීවින් රැක ගැනීමට ජාත්‍යන්තර පෙළ ගැස්මක් අවශ්‍ය බවට ආයාචනයක් කළා. යුනෙස්කෝව වෙනුවෙන් නැගෙනහිර අප‍්‍රිකානු රටවල් 10ක කළ සංචාරයකදී මිනිස් ක‍්‍රියාකාරකම් නිසා වනාන්තර හා වනජීවීන් මහා පරිමානයෙන් විනාශ වන සැටි තමා දුටු බවත්, මේ ප‍්‍රවණතා දිගට ම පැවතුණොත් දශක කිහිපයක් තුළ සමස්ත අප‍්‍රිකානු වනජීවී සමුහය වඳ වී යනු ඇත බවටත් ඔහු අනතුරු ඇගවූවා. වනාන්තර හා තණබිම් මිනිස් ජනවාස සඳහා එළි කිරිම. වගා බිම්වල ගවයන් ඇති කිරිම, දඩමස් සදහා වනසතුන් මැරිම, වනාන්තරවලට ගිනි තැබීම ආදි තර්ජන රැසක් ගැන තමා විසින් ම ගත් ජායාරූප ද සමග ඔහු සංක්ෂිප්ත විස්තරයක් ඉදිරිපත් කළා.

කොටස් තුනකින් පළ වූ මේ ලිපිය කියැවු වික්ටර් ස්ටෝලන් නම් ව්‍යාපාරිකයා වන ජීවීන් බේරා ගැනීමට අරමුදලක් පිහිටුවිය යුතු බවට හක්ස්ලිට ලියුමක් ලියමින් යෝජනා කළා. තවත් ජීව විද්‍යාඥයක් කිහිප දෙනෙකු ද එකතු කර ගනිමින් ලෝක ව්‍යාප්ත වනජීවි අරමුදල (World Wildlife Fund, WWF) නමින් සංරක්ෂණ සංවිධානයක් බිහි වූයේ ස්ටෝලන්ගේ උනන්දුව හා මුලික පරිත්‍යාග නිසයි. තවත් ධනවත් ව්‍යාපාරිකයන් ගණනාවක් මේ සඳහා පරිත්‍යාග කිරිමට ඔහු කැමති කරවා ගත්තා.

WWF නිල වශයෙන් පිහිටු වනු ලැබුවේ 1961 අපේ‍්‍රල් 29දා. එහි මුල් කාර්යාලය ස්විට්සර්ලන්තයේ මෝර්ජස් නුවර විවෘත කළා. අද වන විට WWF සංවිධානයට ලෝකයේ රටවල් 100ක පැතිරුනු සාමාජිකයන් මිලියන් 5ක් සිටිනවා. එය ලෝකයේ බලගතු සංරක්ෂණ සංවිධානයක්. එහි ලාංජනය වන පැන්ඩා ලකුණු ලොව වඩාත් ම හොදින් හදුනන ප‍්‍රචාරණ සංකේතයක් (Brand).

දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු බි‍්‍රතාන්‍යයේ ප‍්‍රගතශීලි මති මතාන්තරවලට ඉඩ දෙන, වඩාත් ම පාඨක විශ්වාසය දිනු පුවත්පත් ලෙස මතුව ආයේ The Observer පත‍්‍රයයි. ප‍්‍රධාන ප‍්‍රවාහයේ පුවත්පත් ලෙහෙසියෙන් ඉඩක් නොදෙන අසම්මත තේමා හා මතවාද සඳහා මේ පත‍්‍රය සිය පිටු විවෘත කළා.

1961 මැයි 28දා The Observer පත‍්‍රයේ විද්වත් ලිපියක් ලියමින් පීටර් බෙනෙන්සන් (Peter Benenson) නම් නීතිඥයා මානව හිමිකම් පිළිබඳ විශ්ව ප‍්‍රඥප්තිය (UDHR) 1948දී සම්මත කර ගත්ත ද ලොව බොහෝ රටවල එහි අඩංගු මුලික මානව අයිතීන් කඩ වන බවත්, ඒ ගැන උද්ඝෝෂණය කිරීමට එකමුතුවක් අවශ්‍ය බවත් පෙන්වා දුන්නා. ඔහු විශේෂ අවධානය යොමු කළේ ප‍්‍රඥප්තියේ 18 වන වගන්තිය (චින්තන හා මත දැරිමේ නිදහස) හා 19 වන වගන්තිය (අදහස් ප‍්‍රකාශනයේ නිදහස) ගැනයි.

රටේ නීතියට අනුව කිසිදු වරදක් නොකළත් පාලකයන්ට නොරිසි, විරුද්ධ මතයක් දැරීමේ හා ප‍්‍රකාශ කිරීමේ හේතුව නිසා පීඩාවට පත් කොට සිර ගත කරනු ලබන පුද්ගලයන් ‘දේශපාලන සිරකරුවන්’ ලෙස හදුන්වනවා. මෙබදු මතධාරීන් හා ක‍්‍රියාකාරිකයන් වෙනුවෙන් හ`ඩක් නගන ඇම්නෙස්ටි ඉන්ටර්නැෂනල් (Amnesty International) සංවිධානය පිහිටුවීමට මේ ලිපියේ රචකයා මුලික වුණා. එයට නිමිත්ත වුයේ 1961 ඔහු ලියු ලිපියට ලැබුණු පාඨක ප‍්‍රතිචාරයයි. ඒ ලිපිය පළ වී සති කිහිපයක් තුළ ලන්ඩන් නුවර සුළුවෙන් ඇරුඹුණු ඇම්නෙස්ටි සංවිධානයට අද සාමාජිකයන් මිලියන් 3කට අධික සංඛ්‍යාවක් සිටිනවා.

උඋත්‍ මෙන් ම ඇම්නෙස්ටි ද සිය අරමුදල් සම්පාදනය කර ගන්නේ මහජන පරිත්‍යාගවලින්. ලොකු කුඩා ඕනෑ ම ගණනක් පරිත්‍යාග ලෙස ඔවුන් බාර ගන්නවා. ඇම්නෙස්ටියේ ලාංජනය වන්නේ කටු කම්බියකින් වට වූ, දැල්වෙන ඉටිපන්දමක්. අන්ධකාරයට සාප කරනු වෙනුවට පහනක් දල්වන්න යන්න එයින් සංකේතවත් කැරෙනවා. 1977 නොබෙල් සාම ත්‍යාගය ලැබූ මේ ලෝක ව්‍යාප්ත සංවිධානය ඇරඹුණේ පුවත්පත් ලිපියකින්.

ශ‍්‍රී ලංකාවේ ද වසර 180 ක පුවත්පත් ප‍්‍රකාශන ඉතිහාසයක් තිබෙනවා. (මුල් ම ඉංග‍්‍රීසි පුවත්පත් පළ වූයේ 1832දී). මේ ඉතිහාසය තුළ වැදගත්, හරවත් ලිපි රැසක් අපේ සිංහල, දෙමළ හා ඉංග‍්‍රිසි පුවත්පත්වල පළ වී තිබෙනවා. රටට, සමාජයට දිගු කාලීන බලපෑමක් ඇති කළ ලිපිවලට උදාහරණ දෙකක් මට සිහිපත් වනවා.

පළමුවන ලෝක යුද්ධය නිල වශයෙන් හමාර වූ දිනය ලෙස සැළකෙන්නේ 1918 නොවැම්බර් 11දායි. එදා පටන් හැම වසරක ම නොවැම්බර් 11දා යුද්ධ සමරණ දිනය ලෙස බි‍්‍රතාන්‍ය අධිරාජ්‍යයට නතුව තිබූ හැම රටක ම සැමරීම කැරුණා. යුද්ධයට ගොස් පැමිණි හමුදා සෙබළුන්ට හා ඔවුන්ගේ පවුල්වලට අනුග‍්‍රහය දැක්වීමට පොපි මල් විකුණා මුදල් එකතු කිරිම සම්ප‍්‍රදායක් වුණා.

සැතපුම් දහස් ගණනක් දුරු රටක විශ‍්‍රාමික හමුදා සෙබළුන්ට ආධාර එකතු කිරිමට වඩා ලංකාවේ දුගී දුප්පත් මිනිසුන්ට උපකාර කිරිම වඩාත් වැදගත් හා හදිසි අවශ්‍යතාවයක් යයි විකල්ප මතයක් 1933 නොවැම්බරයේ Ceylon Daily News පත‍්‍රයේ ලිපියක් හරහා මතු වුණා. එය ලියා තිබුණේ ඊට වසර තුනකට පෙර ලංකාවේ ඉගැන්වීමට පැමිණි ඩොරීන් යංග් (Doreen Young)නම් බි‍්‍රතාන්‍ය ජාතික තරුණියක් විසින්. (ඇය පසුව වාමාංශික දේශපාලන නායක ආචාර්ය එස්. ඒ. වික‍්‍රමසිංහ සමග විවාහ වුණා).

මේ ලිපිය එවකට බි‍්‍රතාන්‍ය පාලකයන්ගේ දැඩි නොසතුටට හේතු වුවත් රැඩිකල්වාදී හා නිදහස් මතධාරි ලාංකිකයන්ගේ ප‍්‍රශංසාවට ලක් වුණා. පොපි මල් වෙනුවට සුරිය මල් අලෙවි කරමින් මෙරට අවශ්‍යතා සඳහා මුදල් එකතු කිරිමේ සුරියමල් ව්‍යාපාරය ඒ වන විටත් යුද්ධයේ සේවය කළ ලාංකික හමුදා භටයන් කිහිප දෙනෙකු විසින් සුළුවෙන් අරඹා තිබුණා. එය වඩාත් පණ ගැන්වී, දේශපාලන මුහුණුවරක් ද සහිතව පෙරට ආවේ මේ ලිපිය පළවීමෙන් අනතුරුව හට ගත් ආන්දෝලනය නිසා බව ඉතිහාස වාර්තා සඳහන් කරනවා.

1958 ජනවාරි 19 වනදා ලංකාදීප පත‍්‍රයේ ‘මළ නෙතට පණ’ නමින් ලිපියක් පළ වුණා. එය ලියා තිබුණේ එවකට වෛද්‍ය ශිෂ්‍යයකුට සිටි හඞ්සන් සිල්වා නම් තරුණයායි. නිරෝගී නෙත් යුවලක් හිමි කෙනකු මිය ගොස් පැය කිහිපයක් ඇතුළත ඒ නෙත්වල කුණිතය (cornea) වෛද්‍ය විද්‍යාත්මකව හා ඥාතීන්ගේ අවසරය ඇතිව ගලවා ගෙන හැකි ඉක්මණින් එය බද්ධ කිරිම හරහා ඇතැම් දෘශ්‍යාබාධවලින් ඇස් පෙනීම අඩාල වූ අයට නැවත පෙනීම ලබා දිය හැකි බව ඔහු කියා සිටියා. එය ඒ වන විටත් වෛද්‍ය විද්‍යාවේ පිළිගත් ක‍්‍රමවේදයක් බවට පත්ව තිබුණත් බොහෝ රටවල විශාල ප‍්‍රශ්නයක් වූයේ දන් දීමට කුණිත සොයා ගැනීමේ අපහසුතාවයි.

ඇතැම් ආගම් හා සංස්කෘතීන්ගේ මිය ගිය කෙනකුගේ අවයව (බද්ධ කිරිමට) ඉවත් කිරිමට අවසරයක් නැහැ. 1955 අංක 55 දරණ ඇස් දන්දීමේ පනත මෙරට සම්මත වී තිබුණත් රෝහල්වලට අවශ්‍ය තරම් කුණිතයක් සොයා ගැනිමට නොහැකි වී තිබුණා. එයට පිළියමක් ලෙස (බෞද්ධ සංස්කෘතික උරුමයේ ඉඩ දී ඇති පරිදි) අක්ෂිදාන සංගම් රට පුරා පිහිටු විය හැකි බවත්, තම ඇස් මරණින් පසු දන්දීම සඳහා ජීවත්ව සිටියදී ම ප‍්‍රතිඥා දීමට ලාංකිකයන්ට හැකි බවත් මේ ලිපියෙන් හඞ්සන් සිල්වා යෝජනා කළා.

පසු කලෙක අක්ෂිදාන ව්‍යාපාරය හා ශ‍්‍රී ලංකා අක්ෂිදාන සංගමය නමින් ජන සංවිධානයක් බිහි වුයේත්, ලොව පුරා ශ‍්‍රී ලංකාවට ඉමහත් කීර්තියක් හා ගෞරවයක් අත්කර දෙන ඇස් දන් දීමේ සත්කාර්යය ඇරඹුණෙත් මේ පුවත්පත් ලිපියෙන්.

මගේ උදාහරණ හතර ම මීට දශක කිහිපයකට පෙර පළ වූ පුවත්පත් ලිපි ගැනයි. ටෙලිවිෂන් නොතිබුණු හා නව මාධ්‍ය බිහි වීමට පෙර පැවති ඒ යුගයේ අද තරම් මාධ්‍ය ආයතන සංඛ්‍යාවක් තිබුණේ නැහැ. ඒ නිසාදෝ පත්තරයක, සගරාවක හොඳ ලිපියක් පළ වූ විට ඒ ගැන වාද විවාද ඇති වීමට වැඩි ඉඩක් තිබුණා. එමෙන් ම අසම්මත මාතෘතකාවක් ගැන වුවත් තර්කානුකූල ලිපියක් විද්වතුකුගෙන් ලද විට නොබිය එය පළ කිරිමට එකල පුවත්පත් කතුවරුන් හා ප‍්‍රකාශකයන් මැලි වුයේ නැහැ. එය ඞී ආර් විජේවර්ධනගේ සිට ඞී බී ධනපාල දක්වා පැවත ආ ගුණාංගයක්.

අද සමාජ යථාර්ථය හා මාධ්‍ය කර්මාන්තයේ ස්වභාවය සහමුලින් ම වෙනස්. පාඨකයන් සලිත කරවා පොදු උන්නතියට වැදගත් කරුණක් ගැන සමාජය කුළු ගන්වන ලිපි ඉඳහිට තවමත් ලියැවුණත් එයට ප‍්‍රතිචාර දක්වන්නේ කීයෙන් කී දෙනා ද? අපේ පුවත්පත් කලාවේ ස්වර්ණමය යුගය අවසාන ද?