When Worlds Collide #119: Long way to lowering Lanka’s Deadly Diesel Hazard

When Worlds Collide, by Nalaka Gunawardene

Text of my ‘When Worlds Collide’ column published in Ceylon Today newspaper on 29 August 2014

Diesel fuel sulphur status - June 2012, Map by UNEP Diesel fuel sulphur status – June 2012, Map by UNEP

Progress is slow and incremental. Those who take all-or-nothing positions often end up with…nothing.

So let’s hail Sri Lanka’s leading petroleum distributor introducing a super diesel with lower levels of sulphur. This is indeed good news. But much more remains to be done.

Until now, Super Diesel marketed by the state-owned Ceylon Petroleum Corporation (CPC) had a sulphur content of 500 ppm (parts per million). From 22 August 2014, its sulphur has come down to 10 ppm.

“CPC is compelled to improve the quality of diesel, since it contributes a lot towards the reduction of harmful diesel exhaust emissions causing environmental pollution and serious health hazards which have been reported to have costly effects both economically and socially on the society at large,” a…

View original post 1,352 more words

South Asian race each other to set world records in ‘human national flag’

The Tudikhel open ground in central Kathmandu is transformed into a large flag holder as 35,000 Nepalese break the world record for the biggest human flag - 23 August 2014 - Photo by AFP/Getty Images
The Tudikhel open ground in central Kathmandu is transformed into a large flag holder as 35,000 Nepalese break the world record for the biggest human flag – 23 August 2014 – Photo by AFP/Getty Images

If there’s one thing (many) South Asian nations have in abundance, it’s people. Now, countries of this populous region are competing to hold the world record in an unusual phenomenon called the human national flag.

On 23 August 2014, more than 35,000 Nepalese came together in Kathmandu’s city centre to form the world’s largest “human national flag”. The feat was best seen from the air, and had a special visual significance too: the Himalayan nation has the world’s only flag which is not a quadrilateral (it’s made up of two triangles).

Yahoo News http://news.yahoo.com/nepalese-attempt-worlds-largest-human-flag-record-102255975.html

The exercise was billed as an effort to ‘unite the hearts of Nepal’. As seen from the Facebook page (https://www.facebook.com/events/1521476671414710/), it entailed plenty of preparation. Unless you’re in North Korea, getting thousands of people to perform an act of mass coordination isn’t easy.

If Guinness World Records accepts this claim based on photographic and video evidence, Nepal will replace Pakistan as current record holder. On 15 February 2014, a total of 28,957 people came together at the National Hockey Stadium in Lahore to make up their flag during Punjab Youth Festival 2014. http://www.guinnessworldrecords.com/world-records/2000/largest-human-national-flag

On 5 February 2014, a total of 28,957 Pakistanis came together at the National Hockey Stadium in Lahore to create their national flag
On 5 February 2014, a total of 28,957 Pakistanis came together at the National Hockey Stadium in Lahore to create their national flag

Pakistanis beat Bangladesh to this record. A total of 27,117 volunteers, mostly students, stood up with red and green blocks to form their flag at the National Parade Ground in Sher-e-Bangla Nagar in Dhaka on 16 December 2013. They stood there for 6 minutes 16 seconds, though the requirement for setting a new world record was 5 minutes.

My friend Shahidul Alam photographed it from the air – see: http://www.driknews.com/issue/849

Bangladesh human national flag created at the National Parade Ground in Sher-e-Bangla Nagar in Dhaka on 16 December 2013. Photo by Shahidul Alam/Drik News
Bangladesh human national flag created at the National Parade Ground in Sher-e-Bangla Nagar in Dhaka on 16 December 2013. Photo by Shahidul Alam/Drik News

So here’s a chance for Sri Lanka’s patriots to literally fly their flag into a world record. Of course, coordinating the creation of the Lion Flag will be more demanding (making up Pakistani and Bangladeshi flags is relatively easier than Nepal’s).

Who’s willing to take up this little challenge?

When Worlds Collide #118: Astrology in Sri Lanka – Are we leaving it all to the stars?

When Worlds Collide, by Nalaka Gunawardene

Text of my ‘When Worlds Collide’ column published in Ceylon Today newspaper on 22 August 2014

Hethuwaadi Lipi (Rationalist Essays) edited by Ajith Thilakasena, Sarasavi Publishers, 2014 Hethuwaadi Lipi (Rationalist Essays) edited by Ajith Thilakasena, Sarasavi Publishers, 2014

“Sri Lanka has many persons claiming to practise astrology with its professed powers of predicting the future. However, not one of them anticipated the Indian Ocean Tsunami on 26 December 2004 which killed close to 50,000 people in Sri Lanka!”

With this statement, Ajith Thilakasena, veteran Sinhala author and rationalist, opens his powerful prologue to an anthology of essays he recently edited titled Hethuwaadi Lipi (Rationalist Essays, Sarasavi Publishers, 2013).

Ajith Thilakasena Ajith Thilakasena

He notes how, despite this, the hit-or-miss (actually, more miss than hit) ‘prophecies’ of astrologers are still widely amplified by our print and broadcast media. That, in turn, prompts many people to accept them uncritically.

“There is no shortage of blind followers for astrologers and other soothsayers despite their proven…

View original post 1,153 more words

සිවුමංසල කොලූගැටයා #182: අඩසියවසක් ළමා ලොව කුල්මත් කළ ‘මිහිර’

The Sinhala children’s weekly newspaper Mihira just completed 50 years of publication. The paper, launched by Associated Newspapers of Ceylon Limited (ANCL, or Lake House) on 27 July 1964, holds nostalgic memories for those of us who grew up in the 1960s and 1970s with limited access to reading material.

In this week’s Ravaya column (in Sinhala), I invoke some memories. I wrote an English blogpost along similar lines a few days ago:

Mihira at 50 (‘මිහිර’ ළමා පුවත්පතේ 50 වැනි උපන් දිනය): Sparking imagination of millions

Mihira children's newspaper first issue - 27 July 1964
Mihira children’s newspaper first issue – 27 July 1964

මීට දෙවසරකට පමණ පෙර ජ්‍යෙෂ්ඨ පත‍්‍රකලාවේදී එඞ්වින් ආරියදාස සූරීන් සමග කළ දීර්ඝ සම්මුඛ සාකච්ඡාවකදී මා ඔහුගෙන් ඇසුවා මෙරට පත‍්‍ර කලාවේ ස්වර්ණමය අවධිය වූයේ කුමන කාලය ද කියා. ඔහු එක්වරම කීවේ 1960 දශකය බවයි. පත‍්‍ර කලාවේදීන්, කතුවරුන් හා පාඨකයන් අතර ගනුදෙනුව ප‍්‍රශස්ත මට්ටමකට පත් වී සැමගේ නිම්වලලූ පුළුල් වූ කාලයක් ලෙස ඔහු එය විග‍්‍රහ කළා.

Groundviews.org 12 April 2013: Looking Back at Six Decades of Lankan Journalism: What went wrong?

දවස නිවසේ ආරම්භය (1960) හා ඇත්ත පත‍්‍රයේ ආගමනයට (1964) අමතරව ප‍්‍රධාන පෙළේ පත‍්‍ර සමාගම් වෙතින් වාරික ප‍්‍රකාශන ගණනාවක් එළිදුටුවේ ද එම දශකයේයි. ලේක්හවුස් ආයතනයෙන් සරසවිය, මිහිර, තරුණි හා සුබසෙත වැනි සතිපතා පත්තර ආරම්භ කෙරුණා.

1960 ගණන්වල ඉපදී 1970 හා 1980 දශකවල හැදුණු වැඩුණු මගේ පරම්පරාවේ ඇත්තන්ට මතක තිබෙන බලපෑමක් කළේ ළමයින්ට කැපවුණු මිහිර පත්තරයයි.

1964 ජූලි 27 අරඹන ලද මේ සතිපතා පත්තරයට වසර 50ක් පිරුනේ ගිය මාසයේයි. මිහිර මා දැන හඳුනාගත් හා නිතිපතා කියැවූ මුල්ම පත්තරයයි. මේ නිසා මට මිහිර ගැන සුමිහිරි මතකයන් තිබෙනවා.

මිහිර බිහි වන විට මා ඉපදී සිටියේ නැහැ. මගේ පියා මට මුල් වරට මිහිර පිටපතක් ගෙනැවිත් දෙන විට මගේ වයස අවුරුදු තුන හමාරක් පමණ වන්නට ඇති. 1969 අගදී.

පින්තූර බලමින් අමාරුවෙන් වචන ගලපා ගනිමින් නමුත් මහත් උද්‍යොගයෙන් මා මිහිර කියවූවා. මිහිර මගේ නිම්වළලූ පුළුල් කළා. මට නව ලෝකයක් විවර කළා. පසු කලෙක මා දැන ගත්තේ මගේ සමවයස් කණ්ඩායමේ බොහෝ දෙනෙකු ද මේ අත්දැකීම ලැබූ බවයි.

මිහිරේ පරිකල්පනය හා වින්දනය රැගෙන ආ දෙආකාරයක නිර්මාණ තිබුණා. දෙස් විදෙස් සංස්කෘතීන්ගෙන් උකහාගත් විවිධාකාරයේ ළමා කථා, ප‍්‍රවාද, උපදේශ කථා හා සුරංගනා කථා පළ වුණා. මේවා බොහොමයකට මුල් යුගයේ චිත‍්‍ර ඇන්දේ හරිප‍්‍රිය ගුණසේකරයි. පසු කලෙක නෙයෙල් ලසන්ත ද එයට එක් වුණා.

අද මෙන් ඕෆ්සෙට් මුද්‍රණ තාක්‍ෂණය නොතිබි 1960 හා 1970 දශකවල ඔවුන් වර්ණ සංයෝජනය කරමින් එවක පැවති ලෙටර්ප්‍රෙස් මුද්‍රණ ක‍්‍රමයෙන් උපරිම ප‍්‍රයෝජන ගත්තා. (ලේක්හවුස් ආයතනය ඕෆ්සෙට් තාක්‍ෂණයට මාරු වූයේ 1981දී.)

එකල මිහිරට නිතර ලිපි සැපයූ ලේඛකයන් අතර දෙල්තොට චන්‍ද්‍රපාල, පර්සි ජයමාන්න, තුසිත මලලසේකර මුල් තැනක් ගත්තා. පියසේන රතුවිතාන විටින් විට කවි කථා ලියුවා. එල්. සී. ජයසිංහ යන ආරුඪ නමින් ලේක්හවුස් පුවත්පත්වලට ලියූ හෙන්රි තෙන්නකෝන් ද කලක් ළමයින්ට උචිත විකට කථා මාලාවක් මිහිරට රචනා කළා.

Edwin Ariyadasa
Edwin Ariyadasa

දැනුම් ලෝකයෙන් විසිතුරු තොරතුරු නිතරම මිහිරට ගෙනා ලේඛකයකු වූයේ එඞ්වින් ආරියදාසයි. අභ්‍යවකාශ ගවේෂණය, තාරකා විද්‍යාව, නව නිපැයුම්, ලෝක ප‍්‍රවෘත්ති අතරින් වැදගත් සිදුවීම් ආදිය ගැන සරල හා රසවත් ලෙස ඔහු ළමුන් සඳහා කථා කරන සිංහලෙන් ලිපි රචනා කළා.

ඔහුගේ ලිපිවල හෙඩිම් සමහරක් මට තවම මතකයි. අහසේ තරු ගැන ලියන විට ‘තාරකා ලස්සනයි: ගන්න බෑ – දෙන්න බෑ’ කියා තිබුණා. හෙලිකොප්ටරයේ ඉතිහාසය ඔහු විග‍්‍රහ කළේ ‘එදා බමරේ – අද හෙලිකොප්ටරේ’’ වශයෙන්.

මෙරට මාධ්‍ය හරහා පාරිසරික සන්නිවේදනයේ පුරෝගාමියකු වූ ආරියදාස සූරීන් 1970 දශකය මුලදී ලොව පුරා පැන නැගී ආ පරිසර සංරක්‍ෂණ උනන්දුව ළමා පාඨකයන්ට පහදා දුන්නේ නවීන විද්‍යා දැනුමත් දේශීය සොබා සම්පත් රැක ගැනීමේ උරුමයත් සංකලනය කරමින්.

වැඩිහිටියකු සමග වනසතුන් බලන්නට වනාන්තරයකට යන අයියා හා නංගී කෙනකුගේ චාරිකා කථාවක් සති ගණනාවක් තිස්සේ මිහිරේ පළ වුණා. එවන් ගමනකදී ගැලපෙන ඇඳුම්, නිසි ප‍්‍රවේශම්කාරි පියවර හා චර්යා රටා ගැන කතාන්දර ස්වරූපයෙන් කියා දුන්නා. මේ කථා මාලාවේ එක් කොටසක හෙඩිම වූයේ ‘‘ශබ්ද නොකර හෙමින් එන්න’’ යන්නයි. (වසර 40කට පසුවත් එය තවමත් මට මතකයි.)

W R Wijesoma - Image courtesy The Island
W R Wijesoma – Image courtesy The Island

මේ කථා ලියා තිබුණේ ‘විජේ මාමා’ නමින්. එහි රචකයා සුප‍්‍රකට කාටුන් චිත‍්‍රශිල්පි ඩබ්ලියු. ආර්. විජේසෝම බව මා දැන ගත්තේ වසර ගණනාවකට පසුව ඔහුත් මාත් උපාලි පුවත්පත් සමාගමේ එකට වැඩ කළ අවධියේයි. වනජීවීන්ට මහත් සේ ඇලූම් කළ ඔහු, විවේක ඇති හැම විටකම පාහේ කැමරාවකුත් රැගෙන වනාන්තර ප‍්‍රදේශවලට යාමට පුරුදු වී සිටියා. ඔහු මිහිරට කථා ලියා තිබුණේ තමන්ගේ දරුවන් කුඩා වියේදී වන චාරිකාවලට ගෙන ගිය අත්දැකීම් මතයි.

මා කියවන කාලයේ මිහිර විෂය මාලාවට සෘජුව අදාල ලිපි පළ කළේ නැතත්, විද්‍යා සිසුන්ට උපකාර වන අමතර කියවීම් ලෙස විද්‍යා ලිපි එහි හමු වූවා. වසර ගණනක් ‘විද්‍යාමාමා’ ලෙස ලියූ කේ. ආරියසිංහයන් හා තවත් අමතර විද්‍යාලිපි සම්පාදනය කළ තිලක් වීරසිංහයන් යන දෙදෙනාම දක්‍ෂ විද්‍යා ගුරුවරුන්.

පෘථිවියේ දිගු ජෛවීය පරිනාම ඉතිහාසයේ බිහි වී පසු කලෙක වඳවී ගිය ප‍්‍රාග්ඓතිහාසික ජීවින් ගැන විසිතුරු ලිපි පෙළක් මිහිරේ පළ වුණා. විවිධ ඩයිනසෝර් විශේෂ හා අනෙකුත් ආදි සත්ත්වයන් ගැන ජීවිත කාලයක් පවතින උනන්දුවක් මගේ මනසේ ඇති කළ මේ ලිපි ලියුවේ කවුදැයි මට දැන් සිහියට නගා ගත නොහැකියි.

අද මෙන් දැනුම පොතපත සුලබ නොවූ, ඉන්ටර්නෙට් නොතිබි එකල අපට මේ දැනුම බෙදා දෙන්නට මිහිරේ ලේඛක ලේඛිකාවන් ගත් උත්සාහය ඉතා වටිනවා. මේ තරම් දස්කම් තිබූ පිරිසක් මිහිර වටා ඒකරාශී කර ගන්නට එහි කතුවරුන්ට දක්‍ෂකමක් හා කැපවීමක් තිබුණා.

S A Dissanayake
S A Dissanayake

මිහිර කියවූ අපේ සිත් වඩාත්ම ඇද ගත්තේ ඇස්. ඒ. දිසානායක චිත‍්‍ර ශිල්පියා නිර්මාණය කළ අසාමාන්‍ය ගණයේ චිත‍්‍රකථායි. මිහිර ආරම්භයේ පටන් ඔන්න බබො නම් වූ මහ දිග චිත‍්‍රකථාවක් ඔහු වසර 15ක් පමණ සතිපතා ඇන්දා. බූ, බබා හා තුල්සි නම් එඩිතර දරුවන් තිදෙනෙකුගේ වික‍්‍රම ගැන කියවෙන ඔන්න බබො කථාව අප අපූරු පරිකල්පන ලෝකයකට රැගෙන ගියා. හොඳ හා නරක අතර නිරන්තර අරගලය මේ කථාවෙන් සංකේතවත් වූයේ පොඩියක්වත් බණ කියන ඔවදන් ශෛලියක් නොවී ඉතා සියුම් ලෙසින්.

ඔන්න බබො චිත‍්‍රකථාවට අමතරව දිසානායක සූරින් යෝධයා හා පඬිතුමා නම් හාස්‍යජනක චිත‍්‍රකථාවක් ද, ලෙඩ සුව කිරීමේ හාස්කම් තිබූ ඕලූ නම් දැරියක් වඩා ගෙතුණු ඕලූ චිත‍්‍රකථාව ද මිහිරට ඇන්දා.

දිසානායකයන් තරම් මිහිරේ තම නිර්මාණ සළකුණු රැුඳවූ තවත් ශිල්පියකු මට සිතා ගත නොහැකියි. මුල් යුගයේ මිහිර ගැන ආවර්ජනය කරන බොහෝ දෙනා වැඩිපුරම කථා කරන්නේ ඔහුගේ කථා ගැනයි. එදා මෙදා තුර වසර 50ක් තිස්සේ ඔහු තවමත් මිහිරට කථා අඳිනවා. මෙය සුවිශේෂී සබඳතාවක්. ඔහු ගැන අප වෙනම යළිත් කථා කළ යුතුයි.

1970 දශකය මුල යම් වකවානුවක කාටුන් ශිල්පි කැමිලස් පෙරේරා ද මිහිර ඔප කළා. ඒ ටික්කා නම් හාස්‍ය චිත‍්‍රකථා නිර්මාණයෙන්. කටකාර කොලූගැටයකු වන ටික්කාට පැහිච්ච කථා කියන්නට සමත් පැටෝ නම් සුරතල් ගිරවකු සිටිනවා. මේ දෙදෙනා ළමා ලෝකයේ කෝණයෙන් වැඩිහිටි ලෝකය දකින හැටිත්, සියුම් ලෙස වැඩිහිටියන් කරන දේ සරදමට ලක් කරන සැටිත් ටික්කා කථාවේ මූලික හරයයි.

චිත‍්‍රකථා නිසා ළමා මනස මොට වනවා හා දුෂණය වනවා යයි බිය පහළ කළ අපේ බකපණ්ඩිත සුචරිතවාදීන්ට දිසානායක හා කැමිලස් දෙපළ මිහිරෙන් ඉතා හොඳට පිළිතුරු දුන්නා.

මිහිර අසිිරිමත් කළේ මෙසේ කෘතහස්ත ලිපි රචකයන් හා චිත‍්‍ර ශිල්පීන්ගේ ඒකරාශී වීමයි. ළමා මනසට ගැලපෙන ලෙසින් බොහෝ දේ හරබරව ඉදිරිපත් කිරිමට ඔවුන් සමත් වුණා.

එයට සමාන්තරව මිහිර නවක ලේඛකයන්ට ද අතහිත දුන්නා. පාසල් දැරියන්ගේ නිර්මාණවලට එහි ඉඩ තිබුණා. මගේ ජීවිතයේ පළමු වතාවට පුවත්පතකට මා ලියූ නිර්මාණයක් පළ වුයේ මිහිර පත‍්‍රයේයි.

කොළඹ අශෝක විද්‍යාලයයේ තුන්වන ශ්‍රේණියේ සිසුවකු ලෙස මා ලියූ කවි පංතියක් 1975 ඔක්තෝබර් මස මිහිර පත‍්‍රයක පළ වුණා. ඔරලෝසුවක් ළමයකු දකින ආකාරය කැටි කර ගත් එය පළ වීමෙන් මා අතිශයින් උද්දාමයට පත් වූ සැටි මතකයි. ඉන් පසු මා ලියූ කෙටි රචනා හා කවි රැසක් මිහිරට යැවූ අතර ඉන් සමහරක් විටින් විට එහි පළ කරනු ලැබුවා. (එහෙත් මා නිතිපතා මාධ්‍යවලට ලිවීම අරඹා එයට ගෙවීමක් ද ලැබුවේ මිහිරට තරගකාරිව 1980දී අරඹන ලද විජය පුවත්පතින්.)

මිහිර දැනුම කෝෂ්ටාගාරයක් බවට සීමා නොවී ළමා මනස පරිකල්පනයෙන් ද සරු කළ බව මගේ අදහසයි. අවසාන විනිශ්චයේදී දැනුමටත් වඩා වටින්නේ පරිකල්පනයයි. දැනුම ගවේෂණයට අතහිත දෙන විශ්වකෝෂ, පාඨමාලා හා CD/DVDවලට වඩා මිහිර සුවිශේෂී වූයේ මේ නිසායි.

මිහිර ගැන මා මතක් කලේ හුදෙක් අතීතකාමය සඳහාම නොවෙයි. ලක් සමාජය ජනමාධ්‍යවලට වඩාත් සමීප වීම ඇරැඹුණේ 1960 ගණන්වලදී. එහි එක් අතුරු ඵලයක් වුයේ මාධ්‍ය හරහා ජනප‍්‍රිය සංස්කෘතියක් බිහිවීම. එයට එක් උදාහරණයක් නම් සතුට, සිත්තර වැනි චිත‍්‍රකථා පත්තර හරහා පැන නැගී කලකට පසු බැස ගිය චිත‍්‍රකථා උන්මාදය.

තමන්ට ආවේණික වූත් අහිංසකවූත් බලපෑමක් කරන්නට මිහිර පත‍්‍රයට හැකිවුණා. මිහිර කියවමින් අකුරු කළ හා ලෝකය හඳුනාගත් මුල් පරම්පරාවේ ඇත්තෝ අද මේ රටේ ලොකු තැන්වල සිටිනවා. ඔවුන්ගේ සංස්කෘතික පොදු සාධකය මිහිරයි. ඔන්න බබො හා යෝධයා වැනි චරිතයි.

පත්තර සංඛ්‍යාව ඉහළ ගිය 1980 දශකයෙන් පසු මෙබඳු පොදු බලපෑමක් තනි ප‍්‍රකාශනයකට කළ හැකියාව ද අඩු වුණා. පත්තර මහගෙදරින් කළ මතක සිටින ලොකු වැඩක් හැටියට 50 සපිරුණු මිහිර පත්තරය සිහිපත් කළ හැකියි.

See also: ළමයින්ට දැනුම විනෝදය ගෙන එන ‘මිහිර’ ට 50යි

Mihira 50th anniversary issue - 28 July 2014
Mihira 50th anniversary issue – 28 July 2014

සිවුමංසල කොලූගැටයා #181: අනේ අපටත් චන්ද්‍රිකා?

Both China and India are keen to enhance links with smaller Asian countries in using satellites as part of their ‘space diplomacy’ strategies.

Last week in my Ravaya column (in Sinhala), I wrote about space technology capabilities of South Asian countries. This week’s column probes whether or not Sri Lanka needs its own satellite.

10 Aug 2014: සිවුමංසල කොලූගැටයා #180: උඩුගුවන ජය ගන්නට පොර බදන දකුණු ආසියානු රටවල්

Indian satellite in orbit
Indian satellite in orbit

දකුණු ආසියානු රටවල් චන්ද්‍රිකා නිපදවා උඩුගුවන් ගත කිරීම ගැන ගිය සතියේ මා කළ විග‍්‍රහයට ප‍්‍රතිචාර කිහිපයක් ලැබුණා.

එයින් එකක් වූයේ නිදහස ලබා වසර 66ක් ගත වීත් ‘තවමත් අපට අපේම චන්ද්‍රිකාවක් නොතිබීම ලොකු අඩුවක්’ බවයි. එසේම ‘අන් රටවල චන්ද්‍රිකා සේවය 100%ක් විශ්වාස කළ නොහැකි බවත්, ඒ හරහා විදෙස් ඔත්තු සේවා අපේ තොරතුරු ලබා ගත හැකි බවත්’ ශාස්ත‍්‍රාලීය උගතකු තර්ක කළා.

චන්ද්‍රිකා කර්මාන්තය ක‍්‍රියාත්මක වන ආකාරය නොදත් උදවිය මතු කරන මෙබඳු අදහස් සමහර මාධ්‍ය හරහාත් අවිචාරශීලිව පැතිරී යනවා.

හැම රටකටම තමන්ගේ චන්ද්‍රිකාවක් තිබිය යුතුද?

චන්ද්‍රිකා තැනීම, උඩු ගුවන් ගත කිරීම හා එයින් සේවය ලබා ගැනීම වියදම් සහගත මෙන්ම සංකීර්ණ ක‍්‍රියාදාමයක්. ඉන්දියාව, චීනය, රුසියාව හෝ අමෙරිකාව වැනි තාක්‍ෂණිකව බලගතු රටක ආධාරයෙන් වුව ද චන්ද්‍රිකාවක් උඩුගුවනට යැවීම සෙසු ආසියානු රටවල් ඉතා සරුවෙන් ගත යුතු දිගු කාලීන ප‍්‍රතිපත්තිමය තරණයක්.

හැම දියුණු රටක්ම පවා තමන්ගේ චන්ද්‍රිකා නිපදවා නැහැ. අභ්‍යවකාශ තාක්‍ෂණයේදී තනි තනිව හැම දෙයක්ම කරනු වෙනුවට තාක්‍ෂණිකව වඩාත් ඉදිරියෙන් සිටින රටවල් නිපද වූ චන්ද්‍රිකාවලින් හෝ සමාගම් නිපදවා වාණිජමය වශයෙන් ක‍්‍රියාත්මක කරන චන්ද්‍රිකාවලින් හෝ අවශ්‍ය සේවා ලබා ගත හැකියි. එසේ කිරීම තමන්ගේම චන්ද්‍රිකා නිපදවා නඩත්තු කිරීමට වඩා බෙහෙවින් අරපිරිමැසුම්දායකයි.

චන්ද්‍රිකාවක් පෘථිවියට ඉහළ කක්‍ෂයක සිට හෙළන ‘බැල්ම’ තනි රටකට, දේශ සීමාවකට සීමා වන්නේ නැහැ. උදා: ඉන්දියානු චන්ද්‍රිකා අසල්වැසි රටවල් සියල්ලත් ආවරණය කරනවා.

වෙළඳපොල තරගකාරිත්වය නිසා වාණිජ වශයෙන් ඇති පණිවුඩ, දත්ත හුවමාරු, පෘථිවි නිරීක්‍ෂණ හා අනෙකුත් චන්ද්‍රිකා සේවාවන්ගේ මිළ ගණන් කලකට පෙර පැවතියාට වඩා සැළකිය යුතු අන්දමින් අඩු වී තිබෙනවා. මේ නිසා සුපිරි බලවතුන් වීමේ අරමුණක් නැති මධ්‍යම හෝ කුඩා ප‍්‍රමාණයේ රටකට දැවැන්ත ආයෝජනයකින් තමන්ගේම චන්ද්‍රිකා තනනු වෙනුවට එම සේවා වාණිජමය මට්ටමින් ලද හැකියි. නැතහොත් අන්තර්-රාජ්‍ය ගිවිසුම් ඔස්සේ Intelsat ආයතනය හෝ ඉන්දියාවේ ISRO ආයතනයෙන් සහන මිළට ලද හැකියි.

ළඟ එන සුළි සුළං, සුනාමි හා වෙනත් ආපදා ගැන අනතුරු ඇඟවීම්, හදිසියේ මතුව එන SARS හා කුරුළු උණ/සූකර උණ වැනි වසංගත රෝග ගැන අළුත්ම තොරතුරු, න්‍යෂ්ටික විකිරණ කාන්දුවකදී අදාල රටෙන් පිටතට ඒවා විහිද යන ආකාරය ගැන තොරතුරු ආදිය බෙදා ගන්නට රටවල් අතර විද්වත් එකඟත්වයන් තිබෙනවා.

එසේම ගුවන්ගමන් පාලනය, විදුලි සංදේශ ක්‍ෂෙත‍්‍රයේ සංඛ්‍යාත භාවිතය පමණක් නොව ලෝකයේ තැනෙකින් තවත් ඕනෑම තැනෙකට ගුවන්/මුහුදු තැපෑලෙන් ලිපියක් යැවිය හැක්කේත් රටවල් අතර අන්‍යෙන්‍ය විශ්වාසය මත පදනම් වූ එකඟත්වයන් පවතින නිසයි. මේ නිසා මතුපිටින් පෙනෙනවාට වඩා එකිනෙකා විශ්වාස කිරීමක් රටවල් අතර දැනටමත් තිබෙනවා.

ප‍්‍රාග්ධන ආයෝජනය අතින් ඉහළ තාක්‍ෂණික යටිතල පහසුකමක් රටවල් විසින් හවුලේ භාවිතයට ගැන මට ද පූර්වාදර්ශ තිබෙනවා. 1969 සිට අමෙරිකානු විද්වත් හා මිලිටරි ආයතන විසින් බිහි කරනු ලදුව 1990 දශකයේ ලෝක ව්‍යාප්ත සන්නිවේදන ජාලයක් බවට පත් වූ ඉන්ටර්නෙට් හොඳ උදාහරණයක්. ඉන්ටර්නෙට් තොරතුරු ගලනය වන්නේ ලොව පුරා ගොඩබිම් හරහා සහ මුහුද යට විහිද ඇති කේබල් රැසක් හරහායි.

World submarine cables map 2014 – by TeleGeography

Submarine Cable Map 2014 - by TeleGeography
Submarine Cable Map 2014 – by TeleGeography

ඉන්ටර්නෙට් ජාලයට සම්බන්ධ වන රටවල් කරන්නේ තමන්ට ආසන්නම ගෝලීය කේබල් එකකින් සිය රට තුළ සන්නිවේදන පද්ධතියට ඉන්ටර්නෙට් සබඳතාවය ලබා ගැනීමයි. ඉන් පසු එය රට තුළ හරිහැටි බෙදා ගැනීමට දේශීය පද්ධති නවීකරණය කරනවා. දේශීය පද්ධති නඩත්තුව රාජ්‍ය නියාමනය යටතේ පෞද්ගලික සමාගම් හරහා කිරීම බොහෝ රටවල සම්ප‍්‍රදායයි. ඉන්ටර්නෙට් සම්බන්ධ වන හැම රටක්ම ලොව පුරා තම කේබල් අටවන්නේ නැහැ. එසේ කිරීමට කිසිදු අවශ්‍යතාවක් ද නැහැ.

තොරතුරු සමාජයේ හැම සේවාවක්ම අපම සම්පාදනය කර ගත යුතුයි යන තර්කය වෙනත් ක්‍ෂෙත‍්‍රවලට ආදේශ කළොත් ඉන්ටර්නෙට් සේවා සඳහා අපට අපේම ලෝක ව්‍යාප්ත සන්නිවේදන ජාලයක් බිහි කරන්නට සිදු වේවි. එසේම වසර 150ක් පමණ තිස්සේ අප රට සම්බන්ධ වී සිටින විදෙස් තැපැල් සේවා භාවිතය වෙනුවට විදෙස් ලියුම් බෙදන්නට අපේ තැපැල්කරුවන් ලොව පුරා යවන්නට ඕනෑ වේවි.

චන්‍ද්‍රිකාවක් තැනීම හරහා රටක විද්‍යාව හා තාක්‍ෂණය දියුණු වේය යන්න තවත් තර්කයක්. මෙහිදී කරන අධික ප‍්‍රාග්ධන හා නඩත්තු වියදමට සාපේක්‍ෂව කෙතරම් පර්යේෂණාත්මක වාසි ලද හැකි දැයි රටක් කල් තබා තක්සේරු කළ යුතුයි.

අභ්‍යවකාශ තාක්‍ෂණය භාවිත කිරීම සඳහා පෙළගැසීම තුළින් විද්‍යා, තාක්‍ෂණ හා ඉංජිනේරු ශිල්ප හැකියාව පුළුල් වන බව සැබෑයි. එහෙත් එයට අපේම චන්‍ද්‍රිකාවක් තිබීම අවශ්‍ය නැහැ.

වඩාත් උපක‍්‍රමශීලි ප‍්‍රවේශය වන්නේ අපට වඩා දියුණු රටක් හෝ ගෝලීය සමාගමක් හෝ සතු චන්‍ද්‍රිකා හරහා දත්ත හා සේවා මිළට ගැනීමයි. එසේ ලබන සේවාව දේශීයව අදාල කර ගන්නට රට තුළ ආයතනික හා මානව සම්පත් දියුණු කිරීම අවශ්‍ය වනවා. සීමිත මහජන මුදල් යෙදිය යුත්තේ මේ ආයෝජනවලටයි.

නවීන චන්‍ද්‍රිකාවක් නිපදවීමට අවම වශයෙන් ඩොලර් මිලියන 100ක් වැය වනවා. චන්‍ද්‍රිකාවේ කාර්යය හා ධාරිතාව අනුව මෙය තවත් වැඩි විය හැකියි. පවතින විනිමය අනුපාතයට අනුව මෙය රුපියල් බිලියන් 13ක් පමණ වනවා. එයට අමතරව චන්‍ද්‍රිකාවක් උඩුගුවනට යැවීමට රොකට් සේවාව සඳහාත්, රක්‍ෂණය හා නඩත්තුව සඳහාත් අධික වියදම් දැරිය යුතුයි.

ජාතික ආඩම්බරය සඳහා ඩොලර් මිලියන සිය ගණනක් මහජන මුදල් වැය කිරීමට පෙර එම සේවාවන්ම ඊට වඩා ලාබදායි, සකසුරුවම් ක‍්‍රමයකින් ලැබිය හැකි බව පෙන්වා දිය යුතුයි.

අභ්‍යවකාශ තාක්‍ෂණය අතින් පෙරමුණේ සිටින ඉන්දියාව හා චීනය බඳු රාජ්‍යයන්ගේ සේවය ලද හැකිව තිබියදී ශ‍්‍රී ලංකාව තමන්ගේම චන්‍ද්‍රිකාවක් සඳහා මහජන මුදල් ආයෝජනය කිරීම සාධාරණීකරණය කළ නොහැකියි.

පෞද්ගලික ආයෝජනයන් නම් මොනවා කළත් කමක් නැතැයි කියන්නත් බැහැ. මන්ද අවසානයේ පෞද්ගලික සමාගම් සේවා මිල කරන්නේ තම පිරිවැය හා නඩත්තු වියදම් පියවා ගෙන නිසා. අද සාපේක්‍ෂව අඩු වියදමට දුරකථන හා දත්ත සන්නිවේදන සේවා මෙරට ලද හැකියි. එහෙත් පෘථිවි කක්‍ෂයේ සුදු අලියකුගේ වියදම ද අන්තිමේදී එයට එකතු වුණොත් කුමක් විය හැකිද?

Copy of Copy of Inside_IRNSS_1499475a

හැම දකුණු ආසියාතික රටක්ම තමන්ගේම චන්‍ද්‍රිකා උඩු ගුවන් ගත් කළා යයි මොහොතකට සිතමු. සාමාන්‍යයෙන් කුඩා රටකට අවශ්‍ය ප‍්‍රමාණයට වඩා ධාරිතාවක් නවීන චන්‍ද්‍රිකාවලට තිබෙනවා.

එම අතිරික්තය සඳහා සැළසුම්කරුවන්ගේ අරමුණ විය හැක්කේ අසල්වැසි රටවලට එය වාණිජමය මට්ටමින් (එම දත්ත හා සේවාවන්) අලෙවි කළ හැකි බවයි. එහෙත් හැම රටක්ම පාහේ තමන්ගේ චන්‍ද්‍රිකාවක් හෝ කිහිපයක් උඩුගුවන්ගත කළ විට අතිරික්ත ධාරිතාවය අලෙවි කරන්නට ඉතිරි වන්නේ කවුද?

අපේ කලාපයේ දැනටමත් ඉන්දියානු, චීන, තායි හා මැලේසියානු වැනි රාජ්‍යයන්ට හෝ සමාගම්වලට අයත් චන්ද්‍රිකා තරගකාරිව සේවා සපයනවා. විශේෂයෙන් පණිවුඩ චන්‍ද්‍රිකා හා පෘථිවි නිරීක්‍ෂණ චන්‍ද්‍රිකා සේවා අද වන විට දියුණු කර්මාන්තයන්.

චන්ද්‍රිකා ගණනාවක් සතු අත්දැකීම් බහුල රටවල් සමග අලූතෙන් පිවිසෙන රටකට හෝ සමාගමකට සාර්ථකව තරග වදින්නට අමාරුයි. අන්තිමේදී අපේ නම උඩුගුවනේ රැඳවීමේ දැවැන්ත ආයෝජනය ද වෙනත් බොහෝ බර උසුලන ලක් වැසියන්ගේ කර පිටටම වැටීමේ අවදානමක් තිබෙනවා.

මේ නිසා තම දේශීය අවශ්‍යතාවය ඉක්මවා යන ධාරිතාවක් සහිත අධිවියදම් සහගත චන්‍ද්‍රිකා තැනීම ආර්ථික වශයෙන් කෙතරම් දුරට සාධාරණ දැයි මැදහත්ව විමසිය යුතුයි.

රටේ හා කලාපීය අවශ්‍යතාවන් ඉක්මවා ගිය මහා පරිමාණ යටිතල පහසුකම් (විදෙස් ණය යොදා ගෙන) බිහි කිරීම පිළිබඳව දැනටමත් මෙරට වෙනත් ප‍්‍රබල උදාහරණ තිබෙනවා. එයින් අප පාඩම් උගත යුතුයි.

ආර්ථික සහයෝගීතාව, ඉන්දියානු සාගර කලාපීය ආරක්‍ෂාව ආදි කරුණු අරභයා ඉන්දියාව හා චීනය යන කලාපීය බලවතුන් දෙදෙනා තුලනය කිරීමේ අත්දැකීම් ශ‍්‍රී ලංකාවට තිබෙනවා. අභ්‍යවකාශ සහයෝගීතාව සම්බන්ධයෙන් ද මෙබන්දක් කළ හැකියි.

මෙහිදී දේශීය වශයෙන් විද්‍යා හා තාක්‍ෂණ ප‍්‍රමුඛතා මොනවාද යන්න පැහැදිලිව හඳුනා ගෙන, එයට වඩාත් කාර්යක්‍ෂම හා පිරිමැසුම්දායක ලෙස අභ්‍යවකාශ තාක්‍ෂණය යොදා ගන්නේ කෙසේදැයි පළමුව තීරණය කළ යුතුයි. ඉන් පසු අපේ අවශ්‍යතාවලට වඩාත් සරිලන සහයෝගීතාව ඉන්දියාව, චීනය හෝ වෙනත් (ජපානය, රුසියාව, අමෙරිකාව වැනි) රටකින් ලබා ගැනීමට දිගු කල් දැක්මක් හා සැළසුමක් අවශ්‍යයි.

එසේ නැතිව ශ‍්‍රී ලංකාවට කලාපීය බලවතුන් දෙදෙනාගේ අභ්‍යවකාශ තරගයේ අන්ධ අතකොලූවක් වීම අවශ්‍ය නැහැ. විද්‍යා හා තාක්‍ෂණ අමාත්‍යාංශවලට අමතරව විදේශ කටයුතු අමාත්‍යාංශය ද මේ තීරණවල හවුල්කරුවකු වීම වැදගත්.

 

 

When Worlds Collide #117: Once and Future Organics in Sri Lanka

When Worlds Collide, by Nalaka Gunawardene

Text of my ‘When Worlds Collide’ column published in Ceylon Today newspaper on 15 August 2014

Image courtesy Good Market website, www.goodmarket.lk Image courtesy Good Market website, http://www.goodmarket.lk

It is dangerous to be right when the government is wrong, cautioned the French writer and philosopher François-Marie Arouet (1694 – 1778), better known by his pen name, Voltaire.

Thankfully, men and women with the courage of their conviction regularly disagree with the establishment (whether political or academic). Societies move forward largely thanks to them.

A case in point is organic farming in Sri Lanka, sustained by a handful of committed individuals and groups while the full resources and might of the state promoted the opposite.

Half a century ago, Sri Lanka adopted the Green Revolution’s approach of high external input farming. It policy favoured hybrid seeds along with the widespread use of chemical fertilisers, weedicides and pesticides. These boosted yields, for sure, but there was…

View original post 1,148 more words

සිවුමංසල කොලූගැටයා #180: උඩුගුවන ජය ගන්නට පොර බදන දකුණු ආසියානු රටවල්

New opportunities for South Asian collaboration in space technologies can help reduce poverty and promote sustainable development.

Both China and India are keen to enhance links with smaller Asian countries in using satellites for communications, weather services, land use monitoring and navigation. They have also realised the value of ‘space diplomacy’, or using space related technical cooperation for strengthening foreign relations.

In this week’s Ravaya column (in Sinhala), I look at South Asian countries investing in space technologies, and discuss the prospects for a common South Asian satellite, an idea recently revived by the Indian Prime Minister.

I covered similar ground in English here:

SciDev.Net South Asia Analysis: Space diplomacy can boost development

Satellites over India

2014 ජුනි 30 වනදා චෙන්නායි නුවරට නුදුරු ශ‍්‍රී හරිකොටාහි ඉන්දියානු අභ්‍යවකාශ මධ්‍යස්ථානයේ සිට විදෙස් චන්ද්‍රිකා උඩුගුවන් ගත කළ පසු විද්‍යාඥ පිරිස අමතා නව ඉන්දීය අගමැති නරේන්ද්‍ර මෝඩි විශේෂ කථාවක් කළා. සාක් කලාපයටම පොදු චන්ද්‍රිකාවකින් පණිවුඩ සන්නිවේදනය, කාලගුණ හා භූ තත්ත්ව නිරීක්‍ෂණය වැනි බහුවිධ සේවා සැපයීම හරහා එය ඉන්දියාවෙන් අසල්වැසි රටවලට ත්‍යාගයක් බවට පත් කළ හැකි යැයි ඔහු කියා සිටියා.

පොදු සාක් චන්ද්‍රිකාවක් (SAARC Satellite)ගැන සංකල්පය මුල් වරට නිල වශයෙන් මතු වූයේ 1998දී. බංග්ලාදේහයේ ඩාකා අගනුවර රැුස් වූ සාක් සන්නිවේදන ඇමතිවරු එයට ප‍්‍රතිපත්ති මට්ටමින් එකඟ වුවා. එහෙත් 1999දී ඉන්දියාව හා පාකිස්ථානය අතර ගැටම්කාරි තත්ත්වයක් මතු වීමෙන් පසු එය ක‍්‍රියාත්මක කිරීමේ ප‍්‍රායෝගික දුෂකරතා මතු වුණා.

වසර 16කට පසු මෝඩි අගමැතිවරයා සාක් චන්ද්‍රිකාවක් යෝජනාව යළිත් මතු කරන්නේ අභ්‍යවකාශ පර්යේෂණ ගැන වඩාත්ම අත්දැකීම් බහුල හා තාක්‍ෂණික හැකියාව ඇති දකුණු ආසියානු රාජ්‍යයේ නායකයා ලෙසයි.

තමන්ගේ දිවුරුම්දීමට සියලූ සාක් රාජ්‍ය නායකයන්ට ඇරයුම් කළ මොඩි දකුණු ආසියානු කලාපීය සහයෝගීතාව නව මට්ටමකට ගෙන යාමට හැකියි. එසේම මේ දක්වා අභ්‍යවකාශ සහයෝගීතාව හරහා චීනය සෙසු ආසියානු රටවලට සමීපවීමට ප‍්‍රතිචාරයක් ලෙසද මෙය විග‍්‍රහ කළ හැකියි.

මේ දක්වා තමන්ගේ චන්ද්‍රිකා උඩුගුවන් ගත කළ දකුණු ආසියාතික (සාක් කලාපීය) රටවල් ඇත්තේ දෙකයි. එනම් ඉන්දියාව හා පාකිස්ථානයයි.

Image courtesy ISRO
Image courtesy ISRO

ඉන්දියාව අභ්‍යවකාශ පර්යේෂණායතනයක් (ISRO) ඇරැඹුවේ 1969දී. එයට මුල් වුණේ එරට අභ්‍යකාශ පුරෝගාමී ආචාර්ය වික‍්‍රම් සරභායි (Dr Vikram Sarabhai, 1919-1971). දියුණු වන රටක් ලෙස අභ්‍යවකාශ තාක්‍ෂණය දේශීය සංවර්ධනයට හා පොදුජන යහපතට යොදා ගත හැක්කේ කෙසේද යන්න ගැන පැහැදිලි දැක්මක් ඔහුට තිබුණා. එසේම නිලධාරින්ට වඩා විද්‍යාඥයන්ට හා ඉංජිනේරුවන්ට මුල් තැන දෙන ආයතනික ව්‍යූහයක් හඳුන්වා දුන්නා.

ඉන්දියාව තමන්ගේම චන්ද්‍රිකාවක් මුල්වරට කක්‍ෂගත කළේ 1975දී. භාරතයේ විසූ ශ්‍රේෂ්ඨ ගණිතඥයකුගේ නමින් ආර්යභාතා (Aryabhata) ලෙස නම් කළ එය අභ්‍යකාශ පර්යේෂණ සඳහා යොදා ගත් විද්‍යාත්මක චන්ද්‍රිකාවක් වූවා. එය උඩුගුවනට ගෙන ගියේ සෝවියට් දේශයේ රොකට්ටුවක් මගින්.

තම චන්ද්‍රිකා කක්‍ෂගත කිරීමේ ස්වයං හැකියාව ලබා ගනිමින් 1980දී රෝහිනී නම් දෙවන චන්ද්‍රිකාවක් උඩු ගුවනට යැව්වේ එරට විද්‍යාඥයන් විසින්ම තැනූ රොකට්ටුවක ආධාරයෙන්. (මේ රොකට්ටු ආසියාවේ අසල්වැසි රටවලට බෝම්බ හෙළීම සඳහා ද භාවිත කළ හැකි නිසා ඉන්දියාව හා පාකිස්ථානය අතර රොකට් තැනීමේ තරගයක් හට ගත්තා. මේ දක්වා එම හැකියාවෙන් පෙරමුණේ සිටින්නේ ඉන්දියාවයි.)

දැන් ඉන්දියාව අභව්‍යකාශ තාක්‍ෂණයේ හැම පැතිකඩක්ම පාහේ දියුණු කොට තිබෙනවා. සංකීර්ණ චන්ද්‍රිකා තනා උඩුගුවන් ගත කිරීමේ හැකියා මෙන්ම ඈත අභ්‍යවකාශයට අභ්‍යවකාශ යානා යැවීමේ හැකියාව ද ලබා ගෙන සිටිනවා.

මේ වන විට ආසියානු රටකට අයත් විශාලතම පණිවුඩ චන්ද්‍රිකා සංඛ්‍යාවක් (10) කක්‍ෂගත කර ඇත්තේ ඉන්දියාවෙන්. එසේම උඩුගුවනේ සිට පෘථිවියේ ඕනෑම තැනක් සූක්‍ෂමව නීරික්‍ෂණය කොට ඡායාරූප ගත කළ හැකි චන්ද්‍රිකා දුසිමක් ද ඔවුන් සතුයි. දිවා රැය දෙකේම ලොව ඕනෑම තනෙක සිදුවන දේ දැකීමේ හැකියාව මේවාට තිබෙනවා.

ඉන්දියාවෙන් යැවූ කාලගුණ චන්ද්‍රිකා සමස්ත දකුණු ආසියාව, බෙංගාල බොක්ක හා අරාබි මුහුද නිතිපතා නිරික්සමින් කලාගුණ තොරතුරු සපයා දෙනවා. ශ‍්‍රී ලංකාව ඇතුළු කලාපීය රටවල් රැසක් කාලගුණ අනාවැකි සඳහා යොදා ගන්නේ මේ චන්ද්‍රිකාවලින් ලැබෙන දත්ත හා ඡායාරූපයි.

තමන්ගේ අවශ්‍යතාවලට චන්ද්‍රිකා තනා උඩු ගුවන්ගත කිරිමට අමතරව වෙනත් රටවල් සඳහා චන්ද්‍රිකා උඩුගුවනට යැවීම ද ව්‍යාපාරික මට්ටමෙන් කිරීම ඉන්දියාව 1999දී ඇරැඹුවා. රුසියාව, අමෙරිකාව හා චීනයට වඩා ලබාදායක එමෙන්ම විශ්වාසදායක සේවයක් සැපයීම ඉන්දියාවේ ISRO ආයතනයේ අරමුණයි. ජුනි 30දා එක්වර විදේශීය චන්ද්‍රිකා 5ක් සාර්ථකව උඩුගුවන් ගත කිරීමත් සමග මේ දක්වා ඉන්දියාව එසේ යවා ඇති විදෙස් චන්ද්‍රිකා ගණන 40ක් බවට පත් වුණා.

ඉන්දියාව හැරුණු විට චන්ද්‍රිකා තනා උඩුගුවනට යවා ඇති අනෙක් එකම දකුණු ආසියාතික රට පාකිස්ථානයයි. පාකිස්ථානයේ මුල්ම චන්ද්‍රිකාව වූයේ Badr-1යි. එය උඩුගුවනට යැවුයේ චීන රොකට්ටුවක් යොදා ගෙන 1990 ජූලි මාසයේ.

Pakistan's first satellite named Badar-1 by SUPARCO
Pakistan’s first satellite named Badar-1 by SUPARCO

අත්හදා බැලීමේ එම චන්ද්‍රිකාව, කරච්චි නුවර පිහිටි පාකිස්ථානු අභ්‍යවකාශ පර්යේෂණ කොමිසමේ (SUPARCO) මූලස්ථානයේ තනා ගෙන යන කාලයේ එය දැක ගැනීමේ අවස්ථාව මට ලැබුණා. ජාත්‍යන්තර ප‍්‍රමිතීන්ට අනුව දේශීය විද්‍යාඥයන් හා ඉංජිනේරුවන් අතින් නිමැවුණු එම චන්ද්‍රිකාව ගැන ඔවුන් සැම මහත් ආඩම්බර වූ බව මට මතකයි. (එසේම කිසිදු ඉන්දියානු මාධ්‍ය නියෝජිතයකුට නොදෙන අවස්ථාවක් මට දුන්නේ මා ලාංකිකයකු වූ නිසා බවත් ඔවුන් කියා සිටියා.)

ඇත්තටම දකුණු ආසියාවේ ජාතික මට්ටමේ අභ්‍යවකාශ පර්යේෂණ වැඩසටහනක් මුලින්ම ඇරැඹුවේ ද පාකිස්ථානයයි. එරටින් බිහිවූ විශිෂ්ඨතම භෞතික විද්‍යාඥයකු වූ ආචාර්ය අබ්දුස් සලාම්ගේ (Dr Abdus Salam) මූලිකත්වයෙන් 1960 දශකය මුලදී පටන් ගත් පාකිස්ථානු අභ්‍යවකාශ පර්යේෂණ, 1970 හා 1980 දශකවලදී අධික ලෙස මිලිටරිකරණයට ලක් වූවා. විද්‍යාඥයන්ට වඩා නිලධාරින් හා හමුදා නිලධාරින්ගේ බලපෑමට නතු වූ SUPARCO ආයතනයේ විද්‍යාත්මක ඵලදායිතාව හා නිර්මාණශීලිබව පහළ ගියා. මේ නිසා පුරෝගාමී පාකිස්ථානය අභිබවා ඉන්දියානු අභ්‍යවකාශ වැඩපිළිවෙල ඉදිරියට ගියා.

1990න් පසු තව දුරටත් නිලධාරිවාදයට හසු වී එක තැන පල් වූ පාකිස්ථාන අභ්‍යවකාශ ඒජන්සියේ ඊළඟ චන්ද්‍රිකාව නිම වන්නට 2011 අගෝස්තු දක්වා දිගු කළක් ගතවුණා. PakSat 1-R නම් වූ එහි බහුතරයක් උපාංග චීනයේ තනනු ලැබ එය උඩුගුවන්ගත කළේ ද චීන රොකට්ටුවක් යොදා ගෙනයි. මෙය කෙතරම් දුරට පාකිස්ථාන චන්ද්‍රිකාවක් දැයි එරට ස්වාධීන මාධය ප‍්‍රශ්න කළා.

එතකොට ශ‍්‍රී ලංකාවේ චන්ද්‍රිකාව? මේ ගැන මා දැඩි අවධානයෙන් සිටියත් කිිසිවක් නොලීවේ එහි හිිමිකාරිත්වය හා සැළසුම් ගැන නිරවුල්ව තොරතුරු සොයා ගැනීම අපහසු වූ නිසයි.

සුප‍්‍රීම්සැට් නම් පෞද්ගලික සමාගමක් චීන රජයට හිමි China Great Wall Industry Corporation නම් සමාගම හා එක්ව 2012 නොවැම්බරයේ SupremeSat-I නම් පණිවුඩ චන්ද්‍රිකාවක් උඩුගුවන් ගත කළා. ඒ ආසන්න දිනවල මෙරට මාධ්‍යවල පුවත් ආවරණයේ ද සමාගමේ පුවත්පත් දැන්වීම්වල ද ප‍්‍රමුඛව කියැවුණේ එය ශ‍්‍රී ලංකාවේ මුල්ම චන්ද්‍රිකාව බවත්, එමගින් අප රට ද අභ්‍යවකාශ යුගයට පිවිසි බවත්. සුප‍්‍රීම්සැට් සමාගමේ වෙබ් අඩවිය (www.supremesat.com) ද මෙයට සමාන අදහසක් ජනිත කළා.

SupremeSat company's promotional newspaper advertisement claiming theirs was Sri Lanka's first satellite: 22 Nov 2012
SupremeSat company’s promotional newspaper advertisement claiming theirs was Sri Lanka’s first satellite: 22 Nov 2012

එහෙත් 2014 අපේ‍්‍රල් 8 වනදා පාර්ලිමේන්තුවේ මතු කළ ප‍්‍රශ්නයකට පිළිතුරු දෙමින් විද්‍යාත්මක කටයුතු පිළිබඳ ජේ්‍යෂ්ඨ අමාත්‍ය වෛද්‍ය තිස්ස විතාරණ කීවේ සුප‍්‍රීම්සැට් චන්ද්‍රිකාව මුළුමනින්ම චීන-ශ‍්‍රී ලංකා පෞද්ගලික/වාණිජ ව්‍යාපෘතියක් බවයි. එයට ලක් රජයේ කිසිදු නිල සම්බන්ධයක් හෝ ආයෝජනයක් හෝ නැති බව ඔහු අනාවරණය කළා. (එසේම අභ්‍යවකාශය පිළිබඳ රාජ්‍ය ප‍්‍රතිපත්තියක් තවමත් සකසා නැති බවත්, ලාංකිකයකු අභ්‍යවකාශයට යැවීමට රජයේ සැළසුමක් නැති බවත් ඔහු කියා සිටියා.)

සාක් කලාපයේ සෙසු රටවල් වන ඇෆ්ගනිස්ථානය, භූතානය, බංග්ලාදේශය, නේපාලය හා මාලදිවයිනට තමන්ගේ චන්ද්‍රිකා නැහැ. එහෙත් බංග්ලාදේශයේ විදුලි සංදේශන නියාමන කොමිසම එරට භාවිතය සඳහා බංගාබන්ධු (bangabandhu) නම් වන පණිවුඩ චන්ද්‍රිකාවක් තනා ගෙන යනවා. අමෙරිකානු සමාගමක තාක්‍ෂණික ආධාරයෙන් ගොඩ නගන මෙය 2015දී උඩුගුවනට යැවීමට නියමිතයි.

මේ අතර ඇෆ්ගනිස්ථානය, නේපාලය හා මාලදිවයිනට ජාතික චන්ද්‍රිකා තනා කක්‍ෂගත කිරීමට චීනය සාකච්ඡා කරමින් සිටිනවා. චීනයේ මේ තාක්‍ෂණික සහයෝගීතා හරහා තමන්ට වඩා කුඩා ආසියානු රටවල් සමග සබඳතා තර කරමින් තම විදේශ බලපෑම් සඳහා ද එය යොදා ගන්නවා.

1960 දශකයේ සීතල යුද්ධයේ එක් ප‍්‍රබල පෙරමුණක් වූයේ අමෙරිකාව හා සෝවියට් දේශය අතර මහා අභ්‍යවකාශ තරගයයි. එහිදී අභ්‍යවකාශයේ පුරෝගෘමි ජයග‍්‍රහණ හා මං සළකුණු ලබා ගැනීමට ඒ සුපිරි බලවත් දෙරටම අති විශාල වශයෙන් රටේ මුදල් හා තාක්‍ෂණික හැකියාවන් ආයෝජනය කළා.

එතරම් තීව‍්‍ර නොවූවත් යම් තරමක අභ්‍යවකාශ තරගයක් අද ආසියාවේ අභ්‍යවකාශ හපන්කම් අරභයා චීනය හා ඉන්දියාව අතර තිබෙනවා. එහි එක් පැතිකඩක් නම් සෙසු ආසියානු රාජ්‍ය සමග අභ්‍යවකාශ තාක්‍ෂණ සහයෝගීතාව හරහා තම බලපෑම කලාපයේ වඩාත් පැතිරවීමයි.

මෙය ඉංග‍්‍රීසියෙන් space diplomacy ලෙස හඳුන්වනවා. සාම්ප‍්‍රදායික රාජ්‍ය තාන්ත‍්‍රික හෝ තානාපති සබඳතා ඉක්මවා යන මෙය ඒ ලොකු රටවල මෘදුබලය නැතහොත් සියුම් බලය (soft power) ප‍්‍රචලිත කිරීමක් ලෙස ද දැකිය හැකියි.

මේ සියුම් තරගයේ දැනට ඉදිරියෙන් සිටින්නේ චීනයයි. තමන්ට වඩා කුඩා රටවලට මුදල් ආධාර, ණය සේවා හා තාක්‍ෂණික සේවා ලබා දෙමින් ඔවුන්ගේම චන්‍ද්‍රිකා නිපදවා උඩුගුවන්ගත කිරීම චීනය කලෙක සිට කරනවා. එහිදී අදාල රටේ දේශීය ප‍්‍රමුඛතා මොනවාද යන්න චීනයට එතරම් වැදගත් නැහැ. ඔවුන්ට ඕනෑ තමන් සමග අභ්‍යවකාශයට පිවිසෙන රටවල් ගණන වැඩි කර ගැනීමටයි.

ඉන්දියාව මේ තරගයට පිවිසෙන්නේ තරමක් පමාවීයි. එහෙත් නව ඉන්දීය රජය යටතේ මේ සඳහා ඉහළ ප‍්‍රමුඛත්වයක් ලැබෙන බව පෙනෙනවා.

විශේෂයෙන්ම ආපදා කළමණාකරණයේදී හැකි තාක් නිවැරදි තොරතුරු හා විද්‍යාත්මක දත්ත හැකිතාක් ඉක්මනින් ලබා ගැනීම අවශ්‍යයි. මෙහිදී සාක් කලාපීය රටවල් දැනට වඩා අභ්‍යවකාශ තාක්‍ෂණයන් යොදා ගත යුතු යයි නව දිල්ලියේ පිහිටි සාක් ආපදා කළමණාකරණ කේන්ද්‍රය (SAARC Disaster Management Centre, SDMC) නිර්දේශ කොට තිබෙනවා.

2011දී ඔවුන් පිළියෙල කළ කලාපීය අධ්‍යයනයට අනුව සාක් රටවල ආපදා කළමණාකරණය නිසි ලෙස සැළසුම් කොට ක‍්‍රියාත්මක කරන්නට අවශ්‍ය නිරික්‍ෂණ දත්ත සමුදායෙන් දැනට ලැබෙන්නේ 20-30%ක් පමණයි. බහුවිධ ආපදාවලට නිරාවරණය වූත්, අධික ජනගහනයක් වාසය කරන්නා වූත් දකුණු ආසියාවේ ආපදා බලපෑම් අවම කරන්නට මීට වඩා කාලගුණ, භූමි පරිභෝජන හා සාගර තත්ත්ව නිරීක්‍ෂණ අවශ්‍ය බව ඔවුන් කියනවා.

යෝජිත සාක් චන්ද්‍රිකාවට මේ හිදැස මුලූමනින් හො තරමකට හෝ පිරවිය හැකියි. දැනටමත් ඉන්දියාව සිය කාලගුණ චන්ද්‍රිකා හරහා ලබා ගන්නා ඡායාරූප ආසියාවේ හා අප‍්‍රිකාවේ රටවල් 30ක් සමග නිතිපතා බෙදා ගන්නවා.

India-and-Space-Technology

Mihira at 50 (‘මිහිර’ ළමා පුවත්පතේ 50 වැනි උපන් දිනය): Sparking imagination of millions

Mihira children's newspaper first issue - 27 July 1964
Mihira children’s newspaper first issue – 27 July 1964

Sinhala children’s weekly newspaper Mihira has just completed 50 years of publication. The paper holds nostalgic memories for those of us who grew up in the 1960s and 1970s with limited access to reading material.

The tabloid was launched by Associated Newspapers of Ceylon Limited (ANCL, or Lake House) on 27 July 1964. Its founder editor was veteran journalist Srilal Hikkaduwa Liyanage (who was also founder editor of Tharunee women’s newspaper and Navayugaya informative newspaper from the same publishing house).

I wasn’t even born when Mihira came out. Sometime in 1969, when I was a precocious three-year-old, my father bought me my first copy. I was hooked: for the next dozen years, I eagerly awaited the arrival of each week’s issue on Mondays.

In the early years, Mihira carried a mix of stories, comics, articles and verse. While many were produced by talented writers and artists who understood the child’s mind, some were actually children’s own contributions.

In fact, Mihira is where I first got myself into print. As a school boy of 9 years, I submitted several of my (Sinhala) verses to Mihira (at the suggestion of my Grade 3 class teacher). One of them, on my perception of an animated clock, was printed in one issue of October 1975. I was thrilled to bits – that clipping is somewhere at the bottom of my personal archives…

Funnily enough, thousands of printed pieces later, I still get an enormous kick each time a newspaper publishes my writing.

S A Dissanayake, comics artist
S A Dissanayake, comics artist

To me (and many others of my generation), the most memorable part of Mihira were extraordinary comics written and drawn by S A Dissanayake. He drew a long-running comic (chitra katha) called Onna Babo (‘ඔන්න බබො’), which chronicled the adventures of three intrepid kids (‘බූ – බබා’, ‘තුල්සි’) and involved a wicked witch (බටකොළ ආච්චි), wizards and other characters. For us entertainment starved kids, ඔන්න බබො was Harry Potter of the 1960s and 70s. All these years later, some sub-plots are still clearly etched in my memory…

S A Dissanayake also drew the more comical Yodaya (‘‘යෝධයා’’) about a good-hearted village giant and a learned but wicked man (‘‘යෝධයා සහ පඬිතුමා”), as well as several other popular comics.

When some teachers and parents condemn all comics as polluting children’s minds, I always remind them of the glorious exceptions created by S A Dissanayake. Some feel his stories paved the way for the enormous popularity of TinTin comics and animations in Sri Lanka later on.

I just read that Dissanayake (who was a school teacher by profession) still draws children’s comics for Mihira – a rare feat (world record?) of a comic artist drawing for the same publication for half a century.

ළමයින්ට දැනුම විනෝදය ගෙන එන ‘මිහිර’ ට 50යි

http://silumina.lk/2014/07/27/_art.asp?fn=av14072712&p=1

බුබම්බා, යෝධයා,පඬිතුමා හා බටකොළ ආච්චි ළමා ලෝකයට රැගෙන ආ ඇස්.ඒ.දිසානායක

http://www.lankadeepa.lk/index.php/articles/104609

From the scrap book of S A Dissanayake, children's comic artist for half a century
From the scrap book of S A Dissanayake, children’s comic artist for half a century

 

When Worlds Collide #116: Did we all come from Outer Space?

When Worlds Collide, by Nalaka Gunawardene

Text of my ‘When Worlds Collide’ column published in Ceylon Today newspaper on 8 August 2014

Dr Chandra Wickramasinghe Dr Chandra Wickramasinghe

At 75, astronomer Dr Chandra Wickramasinghe is still very much the scientific maverick that he has been for several decades. He loves to challenge orthodoxy even if that means taking on much of the establishment.

The Lankan-born, UK-based mathematician and physicist now prefers to call himself an astrobiologist – one studying the origin, evolution and distribution of life in the universe.

He started researching cosmic dust in the early 1960s, first at the University of Cambridge and later at Cardiff University. He was mentored by Sir Fred Hoyle (1915 – 2001), an iconic theoretical astronomer who championed many an unorthodox idea himself.

Chandra Wickramasinghe (left) and Fred Hoyle during their collaboration days Chandra Wickramasinghe (left) and Fred Hoyle during their collaboration days

Together, Hoyle and Wickramasinghe stirred up more controversies than most scientists during the last century. In the 1980s, they…

View original post 1,218 more words

සිවුමංසල කොලූගැටයා #179: දියේ ගිලෙන ජීවිත බේරා ගන්නේ කෙසේද?

In this week’s Ravaya column (in Sinhala), I look at how to prevent death and disability caused by drowning in Sri Lanka.

Around 1,200 people die every year in Sri Lanka from drowning — several times the number of deaths from dengue fever, but this distributed tragedy gets much less public and media attention.

Most victims are children and young adults, and some die while trying to save another from drowning. Most of these deaths are preventable – if only adequate safety precautions are taken.

I quote extensively from a Sinhala book (Protect Your Children from Accidents) written by consultant surgeon Dr. Wijaya Godakumbura.

For same advice in English, see his Nov 2013 article: Accidents are preventable Drowning, the silent killer, by Dr. Wijaya Godakumbura

Drowning - HELP!

අපේ රට දුපතක් වුවත් බොහෝ දෙනකුට හරි හැටි හෝ කොහෙත්ම පිහිනීමේ හැකියාව නැහැ. එසේ නොතිබියදීත් මුහුදේ හෝ අභ්‍යන්තර ජලාශවල ස්නානයට යාමෙන් බොහෝ ගිලීම් අනතුරු සිදු වනවා.

විශේෂයෙන්ම (මතුපිටට හරි හැටි නොපෙනෙන) ගැඹුරු තැන්, දිය පහරවල්, දියසුළි ගැන නොදැනුවත් වීමත්, බීමත්ව සිටියදී දියට බැසීමත් නිසා පිහිනීමේ හැකියාව ඇති අය පවා ගිලී මිය යන්නට පුළුවනි.

ශ‍්‍රී ලංකාවේ වසරකට 1,200ක් පමණ දෙනා දියේ ගිලී මිය යනවා. මුහුද, ගංගා, දිය ඇලි, ජලාශ, වැව් හා ළිං ආශ‍්‍රිතව මේ අවාසනාවන්ත අකල් මරණ සිදු වනවා. වැඩිපුර මිය යන්නේ අවුරුදු 15-35 අතර වයස්වල පිරිමින්.

ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය (WHO) කියන්නේ ලොව පුරා අහම්බෙන් හා අනපේක්‍ෂිතව සිදු වන මරණ සඳහා හේතුවන සාධක අතරින් දියේ ගිලීම තුන්වන තැන ගන්නා බවයි.

ලෝකය පුරා වසරකට දියේ ගිලීමෙන් මිය යන සංඛ්‍යාව ලක්‍ෂ හතරක් පමණ වන බවත්, මිය යා නොදී බේරා ගන්නා තවත් සමහරුන්ට දරුණු ශාරීරික හා මානසික දුබලතා ඇති වන බවත් WHO කියනවා. ලෝක මට්ටමෙන් දියේ ගිලෙන අයගෙන් තුනෙන් දෙකක් පමණ පිරිමින්. වැඩි දෙනකු ළමයින් හා තරුණයන්.

ජාතික වෙරළාරක්‍ෂක සේවයේ අධ්‍යක්‍ෂ රෙයර් අද්මිරල් ආර්. සී. විජේගුණරත්න මෑතදී මාධ්‍යවලට පවසා තිබුණේ දෙස් විදෙස් සංචාරකයන් වැඩිපුර රැස් වන ස්ථානවලට ජීවිතාරක්‍ෂකයන් පත් කිරීමට සැළසුම් කරන බවයි. දැනට මොවුන් සිටින්නේ සීමිත වෙරළ ස්ථාන කිහිපයක පමණයි.

Model Life Saving Post at Wellawatta - image courtesy Sri Lanka Coastguard website
Model Life Saving Post at Wellawatta – image courtesy Sri Lanka Coastguard website

අභ්‍යන්තර ජලාශවල දියේ ගිලීම් සංඛ්‍යාව වැඩි වෙමින් පවතින බවත් සංඛ්‍යා ලේඛනවලින් පෙනෙනවා. අනතුරුදායක ස්ථාන හඳුනා ගෙන විධිමත් ආරක්‍ෂිත වැඩපිළිවෙලක් ක‍්‍රියාත්මක කරනවා නම් තාක්‍ෂණික උපදෙස් දීමට වෙරළාරක්‍ෂක හමුදාව සූදානම් යයි ඔහු කියනවා.

සියළු පිහිනුම් තටාකවල ජීවිතාක්‍ෂකයකු සේවයේ රැුඳී සිටීම නීතියෙන් අනිවාර්යයි. එහෙත් එය ප‍්‍රායෝගිකව සිදු වන්නේ නැහැ.

Cover of Dr Godakumbura's book
Cover of Dr Godakumbura’s book

2012දී ‘අනතුරුවලින් ඔබේ දරුවා රැක ගන්න’ නම් ග‍්‍රන්ථය ලියූ විශේෂඥ ශෛල්‍ය වෛද්‍ය විජය ගොඩකුඹුර පෙන්වා දෙන්නේ දියේ ගිලීම මුළුමනින් වළක්වා ගත හැකි අනතුරක් බවයි. එහෙත් නිසි දැනුම, අවබෝධය හා අවධානය නැති නිසා හැම වසරකම දහසකට වඩා ලාංකිකයන් ගිලී මිය යනවා.

‘‘මෙය ඩෙංගු රෝගයෙන් මිය යන සංඛ්‍යාව මෙන් කිහිප ගුණයකි. කණගාටුවට කරුණ නම් වැඩිපුර මිය යන්නේ ළමයින් හා තරුණයන් වීමත්, සමහරුන් මිය යන්නේ තවත් අයකුගේ ජීවිතය බේරා ගැනීමට උත්සාහ කිරීමෙන් වීමත්ය. මේ බොහෝ මරණ වළක්වා ගත හැකිය. එහෙත් දැනට (2012 මාර්තු දක්වා) ලංකාවේ මේ ගැන පුද්ගල උනන්දුව හා වැළැක්වීමේ උපාය මාර්ග අල්පවීම පුදුම සහගත මෙන්ම කණගාටුදායකය.’’

23 Sep 2012: සිවුමංසල කොලූගැටයා #84: දිවි සුරකින දැනුම ඛෙදන පොත් දෙකක්

ශ‍්‍රී ලංකාවේ දියේ ගිලීම් බහුතරයක් සිදු වන්නේ ගංගා, වැව් හා මුහුද වැනි විවෘත ජලාශවල බවත්, සීමිත ගිලීම් සංඛ්‍යාවක් බැම්මක් නැති ළිං හා පිහිනුම් තටාකවල ඇති වන බවත් වෛද්‍ය ගොඩකුඹුර කියනවා.

දියේ ගිලීමට ආසන්නව සිට බේරා ගන්නා අයගෙන් දළ වශයෙන් 70%ක් සම්පූර්ණ සුවය ලබනවා. 5%කට සදාකාලික මොළයේ ආබාධ සහිතව ජීවත් වන්නට වනවා. ඉතිරි 25% මිය යනවා.

දියේ ගිලීමකදී පෙනහළු ජලයෙන් පිරෙනවා. එවිට රුධිරයට නිතිපතා අවශ්‍ය ඔක්සිජන් ලබා ගත නොහැකි වනවා. මොළයට යන රුධිරයේ ඔක්සිජන් අඩු වී, පළමුව සිහිය නැති වී දෙවනුව හදවත නවතිනවා.

දියේ ගිලූණු කෙනකු ගොඩට ගත් පසු හැම තත්පරයම තීරණාත්මක නිසා රෝහලකට ගෙන යන තුරු ප‍්‍රථමාධාර දිය යුතුයි. ගොඩගත් වහා ම ගිලූණු තැනැත්තා හුස්ම ගන්නවා දැයි සොයා බලා එසේ නොකරයි නම් පෙනහළුවල ජලය ඉවත් වන්නට සළස්වා කෘත‍්‍රිම ශ්වසනය (මුඛයෙන් මුඛයට) Cardio Pulmonary Resuscitation (CPR) සහ හදවත් ස්ථම්බනය කළ යුතුයි. ජීවිතාරක්‍ෂකයෝ මෙය හොඳින් දන්නවා.

ඔවුන් කෙනකු ළඟ නැතිනම් තරමක් දුරට හෝ ඒ ප‍්‍රථමාධාර දීමට අසල සිටින අය තැත් කළ යුතු යයි වෛද්‍ය ගොඩකුඹුර කියනවා. ඒ සඳහා මූලික ප‍්‍රථමාධාර දැනුමත් හා පුහුණුවක් තිබිය යුතුයි. මේ හැකියාව පුළුල් කිරීමෙන් වසරකට දියේ ගිලෙන ජීවිත රැසක් බේරා ගත හැකියි.

කුඩා කාලයේදී ළමුන්ට පිහිනීමේ පුහුණුව ලබාදීම වැදගත් පියවරක්. එය අවුරුදු 2දී වුවද කළ හැකියි. මෙයට පිහිනුම් තටාකම අවශ්‍ය නැති බවත්, වෙනත් නොගැඹුරු ජලාශ පවා යොදා ගත හැකි බවත් වෛද්‍ය ගොඩකුඹුර කියනවා. වැව් පොකුණුවල උණ බම්බු ආධාරයෙන් පිහිනුම් පුහුණුව දෙන ක‍්‍රමයක් (අපට වඩා දුප්පත්) බංගලාදේශයේ කැරෙන බව ඔහු පෙන්වා දෙනවා.

අද අපේ රටේ සිය ගණනක් පාසල්වල පිහිනුම් තටාක ඉදිකර ඇතත් ජීවිතාරක්‍ෂාව ගැන නිසි අවධානයක් යොමු වේද? මේ පහසුකම් යොදා ගෙන පාසලේ සියළු දරුවන්ට මූලික පිහිනීමේ හැකියාව ලබා දෙයිද? ඔහු මෙබදු ප‍්‍රශ්න මතු කරනවා.

Dr Wijaya Godakumbura - after saving thousands of lives by inventing safe bottlelamp, he has turned to preventing drowning
Dr Wijaya Godakumbura – after saving thousands of lives by inventing a safe bottlelamp, he has turned to preventing drowning

ජලයට බැස විනෝද වීමේදී දියේ ගිලෙන හා මිය යන අයගෙන් 25-50%ක් පමණ මත්පැන් පානය කර ඇති බව හෙළි වී තිබෙනවා. සමබරතාව, සම්බන්ධීකරණය, නිරීක්‍ෂණය හා ක්‍ෂණිකව ක‍්‍රියා කිරිමේ හැකියාව මත්පැන් මගින් තාවකාලිකව මොට කරන නිසා ගිලෙන්න යන විට පණ බේරා ගන්නට අමාරු වනවා.

‘මත්පැන් බී රිය පැදවීමට විරුද්ධ වන්නා සේම පිහිනීම් හා ජල ක‍්‍රීඩා කරන තැන්වල ද මත්පැන් භාවිතයට සම්බාධක පැනවිය හැකි නම් අකාල මරණ සමහරක් වළක්වා ගත හැකි’ යයි වෛද්‍ය ගොඩකුඹුර නිර්දේශ කරනවා.

ගංගා හා ජලාශවල ගමන් කරන හැම යාත‍්‍රාවකම ජීව කබා (life jackets) පැළඳීම අනිවාර්ය කළ යුතුයි. හදිසි අනතුරකදී යාත‍්‍රාව දියබත් වුවත් නොගිලී දිය මතු පිට පාවෙමින් සිටීමටත් බේරා ගන්නා තුරු පණ රැක ගැනීමටත් එය මහෝපකාරි වනවා.

දෙමව්පියන් හා අන් වැඩිහිටියන්ගේ නිසි අවධානය නැති වීමෙන් ගෙදර තුළදී පවා දරුවන්ට දියේ ගිලීමේ අනතුරු සිදු විය හැකියි. කුඩා දරුවකු නෑවීමේදී වතුර බේසමක් හෝ බාල්දියක් තුළ පුරවා ගන්නා වතුරේ ගිලී මිය ගිය ඉතා අවාසනාවන්ත සිදුවීම් වාර්තා වී ඇතැයි වෛද්‍ය ගොඩකුඹුර කියනවා.

අප නිවෙස් හා ගෙවතුවල අදිසි අන්තරායන් ගැන මනා අවබෝධයක් හෝ තක්සේරුවක් නොමැතිවීම මේ අනතුරුවලට හේතුවයි.

‘‘අපේ රටේ නීතියට අනුව සියලූම ළිං වටා බැම්මක් බැඳ තිබිය යුතුයි. එහෙත් පෞද්ගලික ගෙවතුවල හා ගොවි බිම්වල මෙය හරිහැටි කරන්නේ නැහැ. අනපේක්‍ෂිත ලෙසින් බඳු ළිංවලට වැටී, දියේ ගිලී මරණයට පත් වන හෝ සදාකාලිකව ආබාධිත වන දරුවන් හා වැඩිහිටියන් සංඛ්‍යාවක් සිටිනවා. එබඳු අනතුරුදායක ළිං හිමියන්ට විරුද්ධව නීති ක‍්‍රියාත්මක විය යුතුයි‘‘ ඔහු තව දුරටත් කියනවා.

දියේ ගිලීම වැළැක්වීමේ සිව් වැදෑරුම් ක‍්‍රම:

  • බලාපොරොත්තු නොවූ අන්දමින් දියට වැටීම වැළැක්වීම (ළිං වටා තාප්ප, බෝට්ටු පෙරළීම වැළැක්වීම ආදිය)
  • ඔවුන් සහ හිතාමතා ම දියට බට අය ගිලීම වැළැක්වීම (ජීව කබා සහ වෙනත් පාවෙන උපකරණ භාවිතය, අනාරක්‍ෂිත ස්ථානවල ස්නානය නොකිරීම ආදිය)
  • තමාට අනතුරක් ඇති නොවන අන්දමට ගිලෙන්නට යන අය ගොඩට ගැනීම.
  • ගිලීම නිසා ශ්වසනය අඩපණ වී මරණාසන්න වූ විට වහා කෘත‍්‍රිම ශ්වසනය සහ හෘද ස්ථම්බනය ලබා දී රෝහලට ගෙනයාම.

දියේ ගිලීම් වළක්වා ගැනීමට පවුල්, ප‍්‍රජා හා ජාතික මට්ටමින් පියවර රැසක් ගත හැකියි. අවදානම් ස්ථාන අවම කිරීම ඉන් ප‍්‍රධානයි.

  • අනාරක්‍ෂිත ළිං හා වෙනත් විවෘත වලවල් එක්කෝ වසා දමන්න.
  • නැත්නම් ළිං වටා තාප්පයක් හා ඊට උඩින් (දැලක් වැනි) ආවරණයක් යොදන්න.
  • ළමුන්ට පිහිනීම පුහුණු කරන්න. එහෙත් එම හැකියාව මත ම විශ්වාසය නොතබා සුපරික්‍ෂාකාරි වීමට දෙමව්පියන් වග බලා ගත යුතුයි.
  • අනාරක්‍ෂිත තැන්වල නෑමෙන් සහ අනෙක් අය බේරා ගැනීමට දියට පැනීමෙන් වළකින්න. කඹයක් හෝ රිටක් වැනි දෙයකින් ගිලෙන්නට යන අය ගොඩ ගැනීමට උත්සාහ කරන්න.
  • පිහිනුම් තටාකයකදී එක් මොහොතකට වුව ද කුඩා දරුවන් ගැන අවධානය නැති නොකරන්න.
  • තට්ටු නිවාස සංකීර්ණයක ජීවත් වන්නේ නම්, පිහිනුම් තටාකය වටා ආවරණයක් ගොඩ නගන ලෙස අනෙක් දෙමව්පියන් සමග එකතු වී ඉල්ලා සිටින්න.
  • කෘති‍්‍රම ශ්වසනය සහ හදවත් ස්ථම්බනය අධ්‍යනය කරන්න. ඒ සම්බන්ධ දර්ශන පෙන්වන ලෙස ටෙලිවිෂන් සමාගම්වලින් සමූහ වශයෙන් ඉල්ලා සිටින්න.
Rip currents - image courtesy Wikipedia
Rip currents – image courtesy Wikipedia

පිහිනීමට හැකි වූ පමණින් හැම ජලාශයක් හා මුහුදු වෙරළක්ම ඒ සඳහා සුදුසු වන්නේ ද නැහැ. සමහර විට ඉතා හොඳින් පිහිනීමේ හැකියාව ඇති අය පවා හදිසි දියවැල් සමග පොර බැඳීමට නොහැකිව ගිලී මිය ගිය අවස්ථා තිබෙනවා.

Rip currents නමින් හඳුන්වන මුහුදු රළ විශේෂය බොහෝ දියේ ගිලීම්වලට හේතු වන්නක්. මුහුදු පත්ලේ භූමි ස්වභාවය හා රළ පහරේ ස්වභාවය මත මෙබඳු දිය දහරාවල ප‍්‍රබලත්වය අඩු වැඩි විය හැකියි. පිහිනීමට දත්තකු පවා විනාඩියක් තුළ අඩි 200ක් පමණ දුරක් ගසා ගෙන යාමට ඒවාට හැකියි.

එබන්දක් සිදුවන තැනෙක ඉනවටක් දියේ බැස සිටින්නකු පවා ආරක්‍ෂිත නැති බව වෛද්‍ය ගොඩකුඹුර කියනවා. එම ආකාරයේ දිය දහරකට ගසා යන කෙනෙකු එයට එරෙහිව පිහිනන්නට තැත් කොට එනිසාම අධික විඩාවට පත් වී අවසානයේ මුහුදේ ගිලී මිය යනවා. එබඳු අවස්ථාවක පැත්තකට පිහිනීම කළ හැකි එකම දෙයයි. මුහුදු වෙරළට යන සෑම කෙනෙකුම මේ දිය දහරා ගැන දැනුවත් වීම වැදගත්.