Night of Ideas in Colombo: Panel on Freedom of Expression and Cartooning

L to R - Kianoush Ramezani, Nalaka Gunawardene, Gihan de Chickera at Night of Ideas in Colombo, 26 January 2017
L to R – Kianoush Ramezani, Nalaka Gunawardene, Gihan de Chickera at Night of Ideas in Colombo, 26 January 2017

On 26 January 2017, the Alliance Française de Kotte with the Embassy of France in Sri Lanka presented the first ever “Night of Ideas” held in Colombo. During that event, participants were invited to engage in discussions on ‘‘A World in common – Freedom of Expression (FOE)” in the presence of French and Sri Lankan cartoonists, journalists and intellectuals.

I was part of the panel that also included: Kianoush Ramezani, Founder and President of United Sketches (Paris), an Iranian artist and activist living and working in Paris since 2009 as a political refugee; and Gihan de Chickera, Political cartoonist at the Daily Mirror newspaper in Sri Lanka. The panel was moderated by Amal Jayasinghe, bureau chief of Agence France Presse (AFP) news agency.

Human Rights Lawyer and activist J C Weliamuna opens the Night of Ideas
Human Rights Lawyer and activist J C Weliamuna opens the Night of Ideas in Colombo, 26 January 2017

In my opening remarks, I paid a special tribute to Sri Lanka’s cartoonists and satirists who provided a rare outlet for political expression during the Rajapaksa regime’s Decade of Darkness (2005-2014).

I referred to my 2010 essay, titled ‘When making fun is no laughing matter’ where I had highlighted this vital aspect of FOE. Here is the gist of it:

A useful barometer of FOE and media freedom in a given society is the level of satire that prevails. Satire and parody are important forms of political commentary that rely on blurring the line between factual reporting and creative license to scorn and ridicule public figures.

Political satire is nothing new: it has been around for centuries, making fun of kings, emperors, popes and generals. Over time, satire has manifested in many oral, literary and theatrical traditions. In recent decades, satire has evolved into its own distinctive genre in print, on the airwaves and online.

Satire offers an effective – though not always fail-safe – cover for taking on authoritarian regimes that are intolerant of criticism, leave alone any dissent. No wonder the former Soviet Union and Eastern Bloc inspired so much black humour.

This particular dimension to political satire and caricature that isn’t widely appreciated in liberal democracies where freedom of expression is constitutionally guaranteed.

In immature democracies and autocracies, critical journalists and their editors take many risks in the line of work. When direct criticism becomes highly hazardous, satire and parody become important — and sometimes the only – ways for journalists get around draconian laws, stifling media regulations or trigger-happy goon squads…

Little wonder, then, that some of Sri Lanka’s sharpest political commentary is found in satire columns and cartoons. Much of what passes for political analysis in the media is actually gossip.

A good summary of our panel discussion reported by Daily News, 30 January 2017

Part of the audience for Night of Ideas at Alliance Française de Kotte, 26 Jan 2017
Part of the audience for Night of Ideas at Alliance Française de Kotte, 26 Jan 2017
Audience engages the panel during Night of Ideas at Alliance Française de Kotte, 26 Jan 2017
Audience engages the panel during Night of Ideas at Alliance Française de Kotte, 26 Jan 2017
Night of Ideas in Colombo - promotional brochure
Night of Ideas in Colombo – promotional brochure

 

[Echelon column] Sri Lanka’s Dilemma: Open Economy, Closed Minds

Column appearing in December 2016 issue of Echelon business magazine, Sri Lanka

Echelon magazine, Dec 2016 issue - column by Nalaka Gunawardene
Echelon magazine, Dec 2016 issue – column by Nalaka Gunawardene

Sri Lanka’s Dilemma: Open Economy, Closed Minds

By Nalaka Gunawardene

Each time I see a Finance Minister struggling to deliver annual budget speeches, I remember Ronnie de Mel.

President J R Jayewardene’s Finance Minister from 1977 to 1988 was one of the most colourful and articulate persons to have held that portfolio. Ronnie was instrumental in creating the free market economy, ending years of socialist misadventures in the early 1970s.

In a recent economic policy speech, Prime Minister Ranil Wickremesinghe described the 1977-78 policy switch as the ‘first generation of economic and social reforms’.

Ronnie, now a nonagenarian, still keeps an eye on the transformative reforms he initiated. In a recent media interview (The Nation, 24 Sep 2016), he recalled the big challenges his government had faced in explaining to the people about the benefits of an open economy.

“The whole country…had all got so used to a closed economy that it was rather difficult to convince them that an open economy with certain restrictions would be better for Sri Lanka than the closed economy which had been in existence for a long period and was strongly supported by the leftist parties and by a powerful section of the Sri Lanka Freedom Party,” he said.

The hardest part, according to Ronnie, had been to get the media to support those reforms. “In fact, it took a long time to convince the press that the open economy would be better for Sri Lanka than the closed economy. As has always to be emphasized, it had to be an open economy which would safeguard the poor.”

Closed Minds

JR and Ronnie set in motion economic reforms that have since been sustained by successive governments, sometimes with minor modifications. We will soon be completing four full decades under free market policies.

Yet the market still seems a dirty word for some Lankans, especially those in their middle or advanced ages. Their mistrust of the country’s economic system occasionally rubs off on the younger generation too, as evidenced by university students’ political slogans.

There is a pervasive notion in our society that businesses are intrinsically damaging and exploitative. I attribute this to ‘residual socialism’: we have plenty of frustrated socialists who grudge the current system, even though they often benefit from it personally.

So we pursue free market economics only half-heartedly. We were never a communist state but we seem to be more ‘red’ than Marx, Lenin and Mao combined.

In other words, many among us have closed their minds about the open economy.

Yes, it’s a free country and everyone is entitled to own myths, beliefs and nostalgic fantasies. But collectively harking back to the bad old days – and romanticising them – does not help anyone, and can distort policy choices. Protectionism and monopolies can thrive in such a setting.

Anti-market attitudes also feed public apprehensions about entrepreneurship in general, and against certain economic sectors in particular.

Pervasive prejudices

Take, for example, the tourist industry. Half a century has passed since Sri Lanka adopted policies of tourism development and promotion, but large sections of society still harbour misgivings about it.

Never mind that nearly 320,000 persons had direct or indirect employment in the tourism sector in 2015, or how a large number of small and medium businesses depend on tourist income for survival. Certain ‘guardians of culture’ and a moralist media are obsessed with the sexual exploitation associated with (a relatively small number of) tourists.

A few years ago, I helped organise an environmental education programme for school children in the Negombo area. A leading hotel chain which originated from that city provided the venue and catering for free. Yet some accompanying teachers were rather uneasy over our venue choice: for them, all tourist hotels seemed to be ‘dens of vice’.

This perception, reinforced by prejudiced commentary in Sinhala language newspapers, extends to other sections of the leisure industry such as spas. I recently heard how a Lankan spa chain struggles to recruit female therapists. Because spas are demonised by media and society, few women apply despite the competitive salaries.

Societal prejudices might also be one reason why the country’s 12 industrial zones, administered by the Board of Investment (BOI), are struggling to fill some 200,000 vacancies from the domestic labour market. Many youth would much rather drive three-wheelers instead of working in factories. There are no sociological insights as yet on why they frown upon such work.

Media portrayal

To be sure, there are unscrupulous businessmen who cynically exploit our country’s poor governance and weak regulation. There are also some schemers and confidence tricksters. But our anti-biz media would make us believe that all entrepreneurs are corrupt and untrustworthy.

Study any Sinhala daily for about a week, and we are bound to find several headlines or news reports using the phrase Kotipathi Viyaparikaya (multi-millionaire businessman). In the peculiar worldview of Sinhala journalists, every businessman is a kotipathiya, and is usually presumed guilty until proven innocent! Often a Roomath Kanthawa (pretty woman) is linked to the businessman, suggesting some scandal.

Tele drama makers love to portray businessmen as villains. Newspaper editorials frequently highlight unethical biz practices, condemning all businesspersons in the process. Bankers and telecom operators get more than their fair share of bashing in letters to the editor.

And even our usually perceptive cartoonists caricaturise entrepreneurs almost always negatively – either as pot-bellied black market mudalalis, or as bulging men in black suits and dark glasses, complete with a sinister smile. These images influence how society thinks of business.

Lankan industrialists vs the country's first environment minister Vincent Perera. Cartoon by W R Wijesoma, circa 1991
Lankan industrialists vs the country’s first environment minister Vincent Perera. Cartoon by W R Wijesoma, circa 1992

Rebuilding Trust

So what is to be done?

Teaching business and commerce in schools is useful — but totally insufficient to create a nation of entrepreneurs and a business friendly public. Corporate social responsibility (CSR) activities can help soften society’s harsh judgement of business and enterprise. But that too needs a careful balancing act, as a lot of CSR is self-serving or guilt-assuaging and not particularly addressing the real community needs.

More ethically driven businesses and less ostentatious biz conduct would go a long way in winning public trust. As would more sensitive and thoughtful brand promotion.

The biggest challenge now, as it was to Ronnie a generation ago, is to nurture a media that appreciates and critically cheers entrepreneurship.

Paradoxically, media’s own revenues rely critically on advertising from other businesses. No, we are not asking media to compromise their editorial independence under advertiser pressure. But simply toning down media’s rampant and ill-founded prejudices against entrepreneurship would be progress.

The open economy’s legacy must be rigorously debated, and the policy framework needs periodic review. Let’s hope that it can be done with more open minds.

Science writer Nalaka Gunawardene is on Twitter @NalakaG and blogs at http://nalakagunawardene.com.

දර්ශන කරුණාතිලක හා “තරු අතරට ගිය දරුවා”

Dharshana Karunathilake with book cover of Tharu Atharata Giya Daruwa he designed
Dharshana Karunathilake with book cover of Tharu Atharata Giya Daruwa he designed

කුසලතාපූර්ණ චිත‍්‍ර ශිල්පි හා කාටුන් ශිල්පි දර්ශන කරුණාතිලක මගේ පාසල් මිත‍්‍රයෙක්. අප මුලින් හමුවූයේ 1978 දී අප දෙදෙනාම කොළඹ ආනන්ද විදුහලේ 6 වැනි ශ්‍රේණියට ඇතුල් වූ විටයි. මගේම පන්තියේ සිටි වැඩි සද්ද බද්ද නැති දර්ශන හිමින් සැරේ ගුරුවරුන්ගේ විකට රූප ඇන්ද බව මට මතකයි. පන්තිවෙලාවේ අනවශ්‍ය වැඩ කිරීමට දොස් කියනවා වෙනුවට ඔහුගේ නිර්මාණ යම් අගැයීමකට ලක් කළ ගුරුවරුන් ද අපට සිටියා.

උපාලි පුවත්පත් සමාගමේ විදුසර කර්තෘ මණ්ඩලයේ කලක් සේවය කළ දර්ශන වඩාත්ම ජන අවධානයට පාත‍්‍ර වූයේ වසර ගණනාවක් ඉරිදා ලක්බිමට ඔහු නිර්මාණය කළ දේශපාලන කාටුන් නිසයි. ඔහුටම ආවේණික පින්සල හැසිරවීමක් හා සියුම් එහෙත් නිර්දය උපහාසාත්මක දැක්මක් දර්ශනට තිබෙනවා.

මගේ පරපුරේ ලොකු හපනකු වන දර්ශන සමග එක්ව පොතක් කිරීමේ ඕනෑකම මට කලක පටන් තිබුණා. එය සැබෑ වූයේ මේ වසරේ මැදදී.

2014 සිංහල අවුරුදු නිවාඩු දිනවල මා ලියූ ආතර් සී. ක්ලාක්ගේ ළමා කාලය පිළිබඳ පොත ප‍්‍රකාශ කිරීමට සුන්දර නිහතමානි ද මැල් එකඟ වුණා. අප දෙදෙනාම හඳුනන දර්ශනට පොතේ පිටු සැළසුමේ හා නිමාව පවරන ලෙස මා කළ ඉල්ලීමට ද සුන්දර එකඟ වුණා.

“තරු අතරට ගිය දරුවා” නම යෝජනා කළේ අපේ තවත් මිතුරෙක් – ලස්සනට බස හසුරුවන ලේඛක දිලීප අබේසේකර.

2014 ජුනි, ජූලි, අගෝස්තු වකවානුවේ පොතට පින්තූර තෝරා, කාටුන් පහක් ද ඇඳ දුන් දර්ශන එයට අනගි නිමාවක් ලබා දුන්නා. පිටකවරයට ළදරු ක්ලාක්ගේ ඡායාරූපයකට තරු මල් එක් කිරීමේ අදහසත් ඔහුගේ.

ලේඛකයෝ පොත් ලිව්වාට ඒවා පාඨකයන් අතරට ගෙන එන්නට තවත් කිහිප දෙනෙකු සම්මාදම් වනවා. තරු අතරට ගිය දරුවාගේ කථාවට උදව් වුණු දර්ශන, දිලීප හා සුන්දරට මගේ ප‍්‍රණාමය.

කොළඹ පොත් ප‍්‍රදර්ශනයට කඩිමුඩියේ නිකුත් කළ පොතේ එළි දැක්වීමේ උත්සවයක් අපි ඉදිරි සති කිහිපය තුළ පවත්වන්නටත් අදහස් කරනවා.

Nalaka Gunawardene at Colombo International Book Fair 2014 where his book 'Tharu Atharata Giya Daruwa' is on sale - Photo by Dhara Gunawardene
Nalaka Gunawardene at Colombo International Book Fair 2014 where his book ‘Tharu Atharata Giya Daruwa’ is on sale – Photo by Dhara Gunawardene

සිවුමංසල කොලූගැටයා #182: අඩසියවසක් ළමා ලොව කුල්මත් කළ ‘මිහිර’

The Sinhala children’s weekly newspaper Mihira just completed 50 years of publication. The paper, launched by Associated Newspapers of Ceylon Limited (ANCL, or Lake House) on 27 July 1964, holds nostalgic memories for those of us who grew up in the 1960s and 1970s with limited access to reading material.

In this week’s Ravaya column (in Sinhala), I invoke some memories. I wrote an English blogpost along similar lines a few days ago:

Mihira at 50 (‘මිහිර’ ළමා පුවත්පතේ 50 වැනි උපන් දිනය): Sparking imagination of millions

Mihira children's newspaper first issue - 27 July 1964
Mihira children’s newspaper first issue – 27 July 1964

මීට දෙවසරකට පමණ පෙර ජ්‍යෙෂ්ඨ පත‍්‍රකලාවේදී එඞ්වින් ආරියදාස සූරීන් සමග කළ දීර්ඝ සම්මුඛ සාකච්ඡාවකදී මා ඔහුගෙන් ඇසුවා මෙරට පත‍්‍ර කලාවේ ස්වර්ණමය අවධිය වූයේ කුමන කාලය ද කියා. ඔහු එක්වරම කීවේ 1960 දශකය බවයි. පත‍්‍ර කලාවේදීන්, කතුවරුන් හා පාඨකයන් අතර ගනුදෙනුව ප‍්‍රශස්ත මට්ටමකට පත් වී සැමගේ නිම්වලලූ පුළුල් වූ කාලයක් ලෙස ඔහු එය විග‍්‍රහ කළා.

Groundviews.org 12 April 2013: Looking Back at Six Decades of Lankan Journalism: What went wrong?

දවස නිවසේ ආරම්භය (1960) හා ඇත්ත පත‍්‍රයේ ආගමනයට (1964) අමතරව ප‍්‍රධාන පෙළේ පත‍්‍ර සමාගම් වෙතින් වාරික ප‍්‍රකාශන ගණනාවක් එළිදුටුවේ ද එම දශකයේයි. ලේක්හවුස් ආයතනයෙන් සරසවිය, මිහිර, තරුණි හා සුබසෙත වැනි සතිපතා පත්තර ආරම්භ කෙරුණා.

1960 ගණන්වල ඉපදී 1970 හා 1980 දශකවල හැදුණු වැඩුණු මගේ පරම්පරාවේ ඇත්තන්ට මතක තිබෙන බලපෑමක් කළේ ළමයින්ට කැපවුණු මිහිර පත්තරයයි.

1964 ජූලි 27 අරඹන ලද මේ සතිපතා පත්තරයට වසර 50ක් පිරුනේ ගිය මාසයේයි. මිහිර මා දැන හඳුනාගත් හා නිතිපතා කියැවූ මුල්ම පත්තරයයි. මේ නිසා මට මිහිර ගැන සුමිහිරි මතකයන් තිබෙනවා.

මිහිර බිහි වන විට මා ඉපදී සිටියේ නැහැ. මගේ පියා මට මුල් වරට මිහිර පිටපතක් ගෙනැවිත් දෙන විට මගේ වයස අවුරුදු තුන හමාරක් පමණ වන්නට ඇති. 1969 අගදී.

පින්තූර බලමින් අමාරුවෙන් වචන ගලපා ගනිමින් නමුත් මහත් උද්‍යොගයෙන් මා මිහිර කියවූවා. මිහිර මගේ නිම්වළලූ පුළුල් කළා. මට නව ලෝකයක් විවර කළා. පසු කලෙක මා දැන ගත්තේ මගේ සමවයස් කණ්ඩායමේ බොහෝ දෙනෙකු ද මේ අත්දැකීම ලැබූ බවයි.

මිහිරේ පරිකල්පනය හා වින්දනය රැගෙන ආ දෙආකාරයක නිර්මාණ තිබුණා. දෙස් විදෙස් සංස්කෘතීන්ගෙන් උකහාගත් විවිධාකාරයේ ළමා කථා, ප‍්‍රවාද, උපදේශ කථා හා සුරංගනා කථා පළ වුණා. මේවා බොහොමයකට මුල් යුගයේ චිත‍්‍ර ඇන්දේ හරිප‍්‍රිය ගුණසේකරයි. පසු කලෙක නෙයෙල් ලසන්ත ද එයට එක් වුණා.

අද මෙන් ඕෆ්සෙට් මුද්‍රණ තාක්‍ෂණය නොතිබි 1960 හා 1970 දශකවල ඔවුන් වර්ණ සංයෝජනය කරමින් එවක පැවති ලෙටර්ප්‍රෙස් මුද්‍රණ ක‍්‍රමයෙන් උපරිම ප‍්‍රයෝජන ගත්තා. (ලේක්හවුස් ආයතනය ඕෆ්සෙට් තාක්‍ෂණයට මාරු වූයේ 1981දී.)

එකල මිහිරට නිතර ලිපි සැපයූ ලේඛකයන් අතර දෙල්තොට චන්‍ද්‍රපාල, පර්සි ජයමාන්න, තුසිත මලලසේකර මුල් තැනක් ගත්තා. පියසේන රතුවිතාන විටින් විට කවි කථා ලියුවා. එල්. සී. ජයසිංහ යන ආරුඪ නමින් ලේක්හවුස් පුවත්පත්වලට ලියූ හෙන්රි තෙන්නකෝන් ද කලක් ළමයින්ට උචිත විකට කථා මාලාවක් මිහිරට රචනා කළා.

Edwin Ariyadasa
Edwin Ariyadasa

දැනුම් ලෝකයෙන් විසිතුරු තොරතුරු නිතරම මිහිරට ගෙනා ලේඛකයකු වූයේ එඞ්වින් ආරියදාසයි. අභ්‍යවකාශ ගවේෂණය, තාරකා විද්‍යාව, නව නිපැයුම්, ලෝක ප‍්‍රවෘත්ති අතරින් වැදගත් සිදුවීම් ආදිය ගැන සරල හා රසවත් ලෙස ඔහු ළමුන් සඳහා කථා කරන සිංහලෙන් ලිපි රචනා කළා.

ඔහුගේ ලිපිවල හෙඩිම් සමහරක් මට තවම මතකයි. අහසේ තරු ගැන ලියන විට ‘තාරකා ලස්සනයි: ගන්න බෑ – දෙන්න බෑ’ කියා තිබුණා. හෙලිකොප්ටරයේ ඉතිහාසය ඔහු විග‍්‍රහ කළේ ‘එදා බමරේ – අද හෙලිකොප්ටරේ’’ වශයෙන්.

මෙරට මාධ්‍ය හරහා පාරිසරික සන්නිවේදනයේ පුරෝගාමියකු වූ ආරියදාස සූරීන් 1970 දශකය මුලදී ලොව පුරා පැන නැගී ආ පරිසර සංරක්‍ෂණ උනන්දුව ළමා පාඨකයන්ට පහදා දුන්නේ නවීන විද්‍යා දැනුමත් දේශීය සොබා සම්පත් රැක ගැනීමේ උරුමයත් සංකලනය කරමින්.

වැඩිහිටියකු සමග වනසතුන් බලන්නට වනාන්තරයකට යන අයියා හා නංගී කෙනකුගේ චාරිකා කථාවක් සති ගණනාවක් තිස්සේ මිහිරේ පළ වුණා. එවන් ගමනකදී ගැලපෙන ඇඳුම්, නිසි ප‍්‍රවේශම්කාරි පියවර හා චර්යා රටා ගැන කතාන්දර ස්වරූපයෙන් කියා දුන්නා. මේ කථා මාලාවේ එක් කොටසක හෙඩිම වූයේ ‘‘ශබ්ද නොකර හෙමින් එන්න’’ යන්නයි. (වසර 40කට පසුවත් එය තවමත් මට මතකයි.)

W R Wijesoma - Image courtesy The Island
W R Wijesoma – Image courtesy The Island

මේ කථා ලියා තිබුණේ ‘විජේ මාමා’ නමින්. එහි රචකයා සුප‍්‍රකට කාටුන් චිත‍්‍රශිල්පි ඩබ්ලියු. ආර්. විජේසෝම බව මා දැන ගත්තේ වසර ගණනාවකට පසුව ඔහුත් මාත් උපාලි පුවත්පත් සමාගමේ එකට වැඩ කළ අවධියේයි. වනජීවීන්ට මහත් සේ ඇලූම් කළ ඔහු, විවේක ඇති හැම විටකම පාහේ කැමරාවකුත් රැගෙන වනාන්තර ප‍්‍රදේශවලට යාමට පුරුදු වී සිටියා. ඔහු මිහිරට කථා ලියා තිබුණේ තමන්ගේ දරුවන් කුඩා වියේදී වන චාරිකාවලට ගෙන ගිය අත්දැකීම් මතයි.

මා කියවන කාලයේ මිහිර විෂය මාලාවට සෘජුව අදාල ලිපි පළ කළේ නැතත්, විද්‍යා සිසුන්ට උපකාර වන අමතර කියවීම් ලෙස විද්‍යා ලිපි එහි හමු වූවා. වසර ගණනක් ‘විද්‍යාමාමා’ ලෙස ලියූ කේ. ආරියසිංහයන් හා තවත් අමතර විද්‍යාලිපි සම්පාදනය කළ තිලක් වීරසිංහයන් යන දෙදෙනාම දක්‍ෂ විද්‍යා ගුරුවරුන්.

පෘථිවියේ දිගු ජෛවීය පරිනාම ඉතිහාසයේ බිහි වී පසු කලෙක වඳවී ගිය ප‍්‍රාග්ඓතිහාසික ජීවින් ගැන විසිතුරු ලිපි පෙළක් මිහිරේ පළ වුණා. විවිධ ඩයිනසෝර් විශේෂ හා අනෙකුත් ආදි සත්ත්වයන් ගැන ජීවිත කාලයක් පවතින උනන්දුවක් මගේ මනසේ ඇති කළ මේ ලිපි ලියුවේ කවුදැයි මට දැන් සිහියට නගා ගත නොහැකියි.

අද මෙන් දැනුම පොතපත සුලබ නොවූ, ඉන්ටර්නෙට් නොතිබි එකල අපට මේ දැනුම බෙදා දෙන්නට මිහිරේ ලේඛක ලේඛිකාවන් ගත් උත්සාහය ඉතා වටිනවා. මේ තරම් දස්කම් තිබූ පිරිසක් මිහිර වටා ඒකරාශී කර ගන්නට එහි කතුවරුන්ට දක්‍ෂකමක් හා කැපවීමක් තිබුණා.

S A Dissanayake
S A Dissanayake

මිහිර කියවූ අපේ සිත් වඩාත්ම ඇද ගත්තේ ඇස්. ඒ. දිසානායක චිත‍්‍ර ශිල්පියා නිර්මාණය කළ අසාමාන්‍ය ගණයේ චිත‍්‍රකථායි. මිහිර ආරම්භයේ පටන් ඔන්න බබො නම් වූ මහ දිග චිත‍්‍රකථාවක් ඔහු වසර 15ක් පමණ සතිපතා ඇන්දා. බූ, බබා හා තුල්සි නම් එඩිතර දරුවන් තිදෙනෙකුගේ වික‍්‍රම ගැන කියවෙන ඔන්න බබො කථාව අප අපූරු පරිකල්පන ලෝකයකට රැගෙන ගියා. හොඳ හා නරක අතර නිරන්තර අරගලය මේ කථාවෙන් සංකේතවත් වූයේ පොඩියක්වත් බණ කියන ඔවදන් ශෛලියක් නොවී ඉතා සියුම් ලෙසින්.

ඔන්න බබො චිත‍්‍රකථාවට අමතරව දිසානායක සූරින් යෝධයා හා පඬිතුමා නම් හාස්‍යජනක චිත‍්‍රකථාවක් ද, ලෙඩ සුව කිරීමේ හාස්කම් තිබූ ඕලූ නම් දැරියක් වඩා ගෙතුණු ඕලූ චිත‍්‍රකථාව ද මිහිරට ඇන්දා.

දිසානායකයන් තරම් මිහිරේ තම නිර්මාණ සළකුණු රැුඳවූ තවත් ශිල්පියකු මට සිතා ගත නොහැකියි. මුල් යුගයේ මිහිර ගැන ආවර්ජනය කරන බොහෝ දෙනා වැඩිපුරම කථා කරන්නේ ඔහුගේ කථා ගැනයි. එදා මෙදා තුර වසර 50ක් තිස්සේ ඔහු තවමත් මිහිරට කථා අඳිනවා. මෙය සුවිශේෂී සබඳතාවක්. ඔහු ගැන අප වෙනම යළිත් කථා කළ යුතුයි.

1970 දශකය මුල යම් වකවානුවක කාටුන් ශිල්පි කැමිලස් පෙරේරා ද මිහිර ඔප කළා. ඒ ටික්කා නම් හාස්‍ය චිත‍්‍රකථා නිර්මාණයෙන්. කටකාර කොලූගැටයකු වන ටික්කාට පැහිච්ච කථා කියන්නට සමත් පැටෝ නම් සුරතල් ගිරවකු සිටිනවා. මේ දෙදෙනා ළමා ලෝකයේ කෝණයෙන් වැඩිහිටි ලෝකය දකින හැටිත්, සියුම් ලෙස වැඩිහිටියන් කරන දේ සරදමට ලක් කරන සැටිත් ටික්කා කථාවේ මූලික හරයයි.

චිත‍්‍රකථා නිසා ළමා මනස මොට වනවා හා දුෂණය වනවා යයි බිය පහළ කළ අපේ බකපණ්ඩිත සුචරිතවාදීන්ට දිසානායක හා කැමිලස් දෙපළ මිහිරෙන් ඉතා හොඳට පිළිතුරු දුන්නා.

මිහිර අසිිරිමත් කළේ මෙසේ කෘතහස්ත ලිපි රචකයන් හා චිත‍්‍ර ශිල්පීන්ගේ ඒකරාශී වීමයි. ළමා මනසට ගැලපෙන ලෙසින් බොහෝ දේ හරබරව ඉදිරිපත් කිරිමට ඔවුන් සමත් වුණා.

එයට සමාන්තරව මිහිර නවක ලේඛකයන්ට ද අතහිත දුන්නා. පාසල් දැරියන්ගේ නිර්මාණවලට එහි ඉඩ තිබුණා. මගේ ජීවිතයේ පළමු වතාවට පුවත්පතකට මා ලියූ නිර්මාණයක් පළ වුයේ මිහිර පත‍්‍රයේයි.

කොළඹ අශෝක විද්‍යාලයයේ තුන්වන ශ්‍රේණියේ සිසුවකු ලෙස මා ලියූ කවි පංතියක් 1975 ඔක්තෝබර් මස මිහිර පත‍්‍රයක පළ වුණා. ඔරලෝසුවක් ළමයකු දකින ආකාරය කැටි කර ගත් එය පළ වීමෙන් මා අතිශයින් උද්දාමයට පත් වූ සැටි මතකයි. ඉන් පසු මා ලියූ කෙටි රචනා හා කවි රැසක් මිහිරට යැවූ අතර ඉන් සමහරක් විටින් විට එහි පළ කරනු ලැබුවා. (එහෙත් මා නිතිපතා මාධ්‍යවලට ලිවීම අරඹා එයට ගෙවීමක් ද ලැබුවේ මිහිරට තරගකාරිව 1980දී අරඹන ලද විජය පුවත්පතින්.)

මිහිර දැනුම කෝෂ්ටාගාරයක් බවට සීමා නොවී ළමා මනස පරිකල්පනයෙන් ද සරු කළ බව මගේ අදහසයි. අවසාන විනිශ්චයේදී දැනුමටත් වඩා වටින්නේ පරිකල්පනයයි. දැනුම ගවේෂණයට අතහිත දෙන විශ්වකෝෂ, පාඨමාලා හා CD/DVDවලට වඩා මිහිර සුවිශේෂී වූයේ මේ නිසායි.

මිහිර ගැන මා මතක් කලේ හුදෙක් අතීතකාමය සඳහාම නොවෙයි. ලක් සමාජය ජනමාධ්‍යවලට වඩාත් සමීප වීම ඇරැඹුණේ 1960 ගණන්වලදී. එහි එක් අතුරු ඵලයක් වුයේ මාධ්‍ය හරහා ජනප‍්‍රිය සංස්කෘතියක් බිහිවීම. එයට එක් උදාහරණයක් නම් සතුට, සිත්තර වැනි චිත‍්‍රකථා පත්තර හරහා පැන නැගී කලකට පසු බැස ගිය චිත‍්‍රකථා උන්මාදය.

තමන්ට ආවේණික වූත් අහිංසකවූත් බලපෑමක් කරන්නට මිහිර පත‍්‍රයට හැකිවුණා. මිහිර කියවමින් අකුරු කළ හා ලෝකය හඳුනාගත් මුල් පරම්පරාවේ ඇත්තෝ අද මේ රටේ ලොකු තැන්වල සිටිනවා. ඔවුන්ගේ සංස්කෘතික පොදු සාධකය මිහිරයි. ඔන්න බබො හා යෝධයා වැනි චරිතයි.

පත්තර සංඛ්‍යාව ඉහළ ගිය 1980 දශකයෙන් පසු මෙබඳු පොදු බලපෑමක් තනි ප‍්‍රකාශනයකට කළ හැකියාව ද අඩු වුණා. පත්තර මහගෙදරින් කළ මතක සිටින ලොකු වැඩක් හැටියට 50 සපිරුණු මිහිර පත්තරය සිහිපත් කළ හැකියි.

See also: ළමයින්ට දැනුම විනෝදය ගෙන එන ‘මිහිර’ ට 50යි

Mihira 50th anniversary issue - 28 July 2014
Mihira 50th anniversary issue – 28 July 2014

Mihira at 50 (‘මිහිර’ ළමා පුවත්පතේ 50 වැනි උපන් දිනය): Sparking imagination of millions

Mihira children's newspaper first issue - 27 July 1964
Mihira children’s newspaper first issue – 27 July 1964

Sinhala children’s weekly newspaper Mihira has just completed 50 years of publication. The paper holds nostalgic memories for those of us who grew up in the 1960s and 1970s with limited access to reading material.

The tabloid was launched by Associated Newspapers of Ceylon Limited (ANCL, or Lake House) on 27 July 1964. Its founder editor was veteran journalist Srilal Hikkaduwa Liyanage (who was also founder editor of Tharunee women’s newspaper and Navayugaya informative newspaper from the same publishing house).

I wasn’t even born when Mihira came out. Sometime in 1969, when I was a precocious three-year-old, my father bought me my first copy. I was hooked: for the next dozen years, I eagerly awaited the arrival of each week’s issue on Mondays.

In the early years, Mihira carried a mix of stories, comics, articles and verse. While many were produced by talented writers and artists who understood the child’s mind, some were actually children’s own contributions.

In fact, Mihira is where I first got myself into print. As a school boy of 9 years, I submitted several of my (Sinhala) verses to Mihira (at the suggestion of my Grade 3 class teacher). One of them, on my perception of an animated clock, was printed in one issue of October 1975. I was thrilled to bits – that clipping is somewhere at the bottom of my personal archives…

Funnily enough, thousands of printed pieces later, I still get an enormous kick each time a newspaper publishes my writing.

S A Dissanayake, comics artist
S A Dissanayake, comics artist

To me (and many others of my generation), the most memorable part of Mihira were extraordinary comics written and drawn by S A Dissanayake. He drew a long-running comic (chitra katha) called Onna Babo (‘ඔන්න බබො’), which chronicled the adventures of three intrepid kids (‘බූ – බබා’, ‘තුල්සි’) and involved a wicked witch (බටකොළ ආච්චි), wizards and other characters. For us entertainment starved kids, ඔන්න බබො was Harry Potter of the 1960s and 70s. All these years later, some sub-plots are still clearly etched in my memory…

S A Dissanayake also drew the more comical Yodaya (‘‘යෝධයා’’) about a good-hearted village giant and a learned but wicked man (‘‘යෝධයා සහ පඬිතුමා”), as well as several other popular comics.

When some teachers and parents condemn all comics as polluting children’s minds, I always remind them of the glorious exceptions created by S A Dissanayake. Some feel his stories paved the way for the enormous popularity of TinTin comics and animations in Sri Lanka later on.

I just read that Dissanayake (who was a school teacher by profession) still draws children’s comics for Mihira – a rare feat (world record?) of a comic artist drawing for the same publication for half a century.

ළමයින්ට දැනුම විනෝදය ගෙන එන ‘මිහිර’ ට 50යි

http://silumina.lk/2014/07/27/_art.asp?fn=av14072712&p=1

බුබම්බා, යෝධයා,පඬිතුමා හා බටකොළ ආච්චි ළමා ලෝකයට රැගෙන ආ ඇස්.ඒ.දිසානායක

http://www.lankadeepa.lk/index.php/articles/104609

From the scrap book of S A Dissanayake, children's comic artist for half a century
From the scrap book of S A Dissanayake, children’s comic artist for half a century

 

සිවුමංසල කොලූගැටයා #174: සමාජ මාධ්‍ය ඇවිලෙන ගින්නට පිදුරු දැමීමක් ද?

In this week’s Ravaya column (in Sinhala), I discuss the role of mainstream and social media in the immediate aftermath of serious communal riots in Aluthgama, Beruwala and Dharga Town in Sri Lanka on 15 June 2014.

For over 48 hours, there was little coverage of the incidents in newspapers, or on radio and TV. This gap was partly filled by social media and international media reports – but only to the extent they have outreach in the island. Those who rely on local newspapers, radio and TV had to settle for ‘radio silence’ while media gatekeepers hesitated and held back.

I covered the same ground in my English column last week:
When Worlds Collide #112: Social Media ‘Candles’ for Mainstream Media Blackouts

Only candid voices in Sri Lanka's mainstream media these days come from political cartoonists!
Only candid voices in Sri Lanka’s mainstream media these days come from political cartoonists!

‘‘කොහොමද වැඬේ? අන්න ඔහේලා ආවඩපු සමාජ මාධ්‍යකාරයෝ එකතු වෙලා රට ගිනි තියනවා!’’

අළුත්ගම හා බේරුවල ප‍්‍රචණ්ඩත්වය ඇති වී පැය 48ක් ඉක්ම යන්නට කලින් මා අමතා මෙසේ කීවේ සරසවියක ඇදුරුකමක් දරන උගතෙක්.

ඔහුගේ ‘‘චෝදනාව’’ වූයේ අළුත්ගම ප‍්‍රචණ්ඩත්වය පිළිබඳ තොරතුරු හා ඡායාරූප ට්විටර් (Twitter) හා ෆේස්බුක් (Facebook) වැනි ප‍්‍රකට සමාජ මාධ්‍ය හරහා අධිවේගීව සංසරණය වන බවත්, ඒ හරහා ප‍්‍රචණ්ඩ ක‍්‍රියා වෙනත් ප‍්‍රදේශවලටත් පැතිර යා හැකි බවත්. අඩු වැඩි වශයෙන් මේ ආකාරයේ ප‍්‍රකාශ තවත් බොහෝ දෙනකු මෑත දිනවල කරනු මා ඇසුවා.

අළුත්ගම ප‍්‍රචණ්ඩත්වය සිදු වූ ජුනි 15 ඉරිදා සිට පැය 24 – 48ක් ගත වන තුරු ප‍්‍රධාන ප‍්‍රවාහයේ බොහෝ මාධ්‍ය එය වාර්තා කළේ ඉතා අඩුවෙන් හා සුපරීක්‍ෂාවෙන්. එයට හේතුව විය හැක්කේ එම පුවත සැලවීමෙන් වෙනත් ප‍්‍රදේශවල ද කලහකාරි ක‍්‍රියා ඇති වේය යන සැකයයි.

මීට අමතරව රජයෙන් නිල වශයෙන් හෝ නිල නොවන මට්ටමින් මාධ්‍යවලට බලපෑම් එල්ල වූවා ද යන්න දන්නේ අදාල මාධ්‍ය කතුවරුන් හා හිමිකරුවන් පමණයි. එබන්දක් වූවා යයි කිසිවකුත් ප‍්‍රසිද්ධියේ කියා නැති නිසා ඒ ගැන අනුමාන කිරීමේ තේරුමක් නැහැ.

පුවත් පැතිර යා හැකි මාර්ග ගණනාවක් අද මෙරට තිබෙනවා. ජංගම දුරකථන ව්‍යාප්තිය නිසා බහුතරයක් ලෙහෙසියෙන් දුරකථනයක් භාවිතා කිරීමේ හැකියාව ලබා තිබෙනවා. මිලියන් 20.5ක් වන ලාංකික ජනගහනයට ජංගම දුරකථන ගිනුම් මිලියන 20ක් පමණ හා ස්ථාවර දුරකථන මිලියන් 2.7ක් පමණ තිබෙනවා.

මෑත වසරවල ඇමතුම් ගාස්තු පහළ වැටීම නිසාත්, SMS ඊටත් වඩා අඩු වියදම් සහිත වීම නිසාත් අද පෙරට වඩා දුරකථන හරහා ලාංකිකයන් සන්නිවේදනය කරනවා. රටේ එක් තැනෙක ප‍්‍රබල සිදුවීමක් ඇති වූ විට මාධ්‍ය එය වාර්තා කළත්, නැතත් දුරකථන හරහා පෞද්ගලික මට්ටමින් පැතිර යාමේ ඉඩ පෙර කවරදාකටත් වඩා අද ඉහළයි.

එබඳු පෞද්ගලික තොරතුරු හුවමාරුවේදී අතිශයෝක්ති, විකෘති වීම් හා ප‍්‍රබන්ධකරණය ද එයට එක් වීමේ ඉඩ තිබෙනවා. ප‍්‍රධාන ප‍්‍රවාහයේ මාධ්‍ය නිසි වේලාවට රටට ම තොරතුරු බෙදා දුන්නා නම් දුරකථන හා නව මාධ්‍ය හරහා යම් සන්නිවේදන සිදු වීමෙන් ඇතිවන සමාජ හානිය සමනය කර ගත හැකිව තිබුණා.

Awantha Artigala cartoon on media manufacturing dead ropes in Lanka
Awantha Artigala cartoon on media manufacturing dead ropes in Lanka

සමාජ මාධ්‍ය තවමත් අළුත් නිසා ඒවායේ ක‍්‍රියාකාරිත්වය හා සමාජීය බලපෑම ගැන අප සැවොම තවමත් අත්දැකීම් ලබමින් සිටිනවා. සමාජ මාධ්‍ය ගැන ඉක්මන් නිගමනවලට එළඹෙන බොහෝ දෙනකු ඒ ගැන ගවේෂණාත්මක අධ්‍යයනයකින් නොව මතු පිටින් පැතිකඩ කිහිපයක් කඩිමුඩියේ දැකීමෙන් එසේ කරන අයයි.

සමාජ මාධ්‍ය යනු බහුවිධ හා සංකීර්ණ සංසිද්ධියක්. එය හරි කලබලකාරී වේදිකාවක් නැතහොත් විවෘත පොළක් වගෙයි. අලෙවි කිරීමක් නැති වුවත් ඝෝෂාකාරී හා කලබලකාරී පොලක ඇති ගතිසොබාවලට සමාන්තර බවක් සමාජ මාධ්‍ය තුළ හමු වනවා.

එසේම සමාජ මාධ්‍ය අන්තර්ගතයත් අතිශයින් විවිධාකාරයි. එහි සංසරණය වන හා බෙදා ගන්නා සියල්ල ග‍්‍රහණය කරන්නට කිසිවකුටත් නොහැකියි.

ෆේස්බුක් සමාජ මාධ්‍ය ජාලයේ පමණක් ගිනුම් හිමියන් මිලියන් එක හමාරකට වඩා මෙරට සිටිනවා. එහෙත් එහි බොහොමයක් සාමීචි සංවෘතව සිදු වන නිසා මිතුරු ඇරැයුම් ලත් අයට පමණක් ඒවා ග‍්‍රහණය වනවා.

නමුත් ට්විටර් වේදිකාව කාටත් විවෘතයි. මෙරට ට්විටර් භාවිත කරන සංඛ්‍යාව පිළිබඳ නිශ්චිත සංඛ්‍යාලේඛණ නැහැ. 2013 මැදදී එක් ඇස්තමේන්තුවක් වූයේ 14,000ක් පමණ බවයි. මේ වන විට එය විසි දහසකට වැඩි විය හැකියි. එක ට්විටර් පණිවුඩයක් (ට්වීට් එකක්) අකුරු හෝ වෙනත් සංකේත 140කට සීමා වනවා. එබඳු සීමාවක් තුළ වුව ද සූක්‍ෂම හා ව්‍යක්ත ලෙස පණිවුඩ දිය හැකියි.

ට්විටර් මාධ්‍යයේ ගිනුමක් විවෘත කළ විට තමන් කැමති අන් ට්විටර් භාවිත කරන්නන් කියන කරන දේ ස්වයංකී‍්‍රයව නිරික්සිය හැකියි (follow). ක‍්‍රීඩා, චිත‍්‍රපට හෝ වෙනත් ක්‍ෂෙත‍්‍රවල නමක් දිනා ගත් ප‍්‍රකට පුද්ගලයන් හා දේශපාලන නායකයන්ගේ ට්විටර් අනුගාමික සංඛ්‍යාව වැඩියි.

උදා: 2014 ජුනි 22දා වන විට මහේල ජයවර්ධනට අනුගාමිකයන් 110,000ක්, කුමාර් සංගක්කාරට ලක්‍සයක් හා ජනාධිපති මහින්ද රාජපක්‍ෂගේ නිල ට්විටර් ගිනුමට අනුගාමිකයන් 38,000ක් පමණ සිටියා. අනුගාමිකයන් වැඩි දෙනකු සිටින අයකු කියන දේ වඩා ඉක්මනින් ප‍්‍රතිරාවය වී පැතිරෙන්නට ඉඩකඩ වැඩියි.

සමාජ මාධ්‍යවලට ආවේණික වූ විශ්වාසය තක්සේරු වීමේ ක‍්‍රමවේද තිබෙනවා. ඒ අනුව අනුගාමික සංඛ්‍යාව පමණක් නොව ට්වීට් පණිවුඩ ප‍්‍රතිරාවය කැරෙන වාර ගණන හා ආකර්ෂණය වන පාඨක අවධානය ආදී සාධක සැළකිල්ලට ගෙන කෙනකුගේ ට්විටර් බලපෑම (influence) ස්වයංකී‍්‍රයව ගණන් බැලෙනවා. මහජන විශ්වාසය (trust) යන්න හැමට ම දිනා ගත හැකි ගුණයක් නොවෙයි.

අළුත්ගම සිදුවීම්වලට රජයේ නිල ප‍්‍රතිචාරය වූයේ එවකට බොලීවියාවේ සංචාරයක යෙදී සිටි ජනාධිපතිවරයා සිය ට්විටර් ගිනුමෙන් නිකුත් කළ කෙටි පණිවුඩ කිහිපයක්. ජනාධිපතිවරයා (හෝ ඔහුගේ කාර්ය මණ්ඩලය) ජුනි 15 වනදා ඉංග‍්‍රීසියෙන් ට්විට් පණිවුඩ 2ක් ද, ජුනි 16 වනදා සිංහලෙන් ට්වීට් 2ක් හා දෙමළෙන් ට්වීට් 3ක් ද නිකුත් කළා.

සිංහල ට්වීට් පණිවුඩ වූයේ ‘‘නීතිය සිය අතට ගැනීමට රජය විසින් කිසිවකුට ඉඩ නොතබන අතර, මා සියළු දෙනාගෙන් සංයමයෙන් යුතුව කටයුතු කරන මෙන් ඉල්ලා සිටිමි’’. දෙවැනි පණිවුඩය ‘‘අලූත්ගම සිද්ධියට සම්බන්ධ පුද්ගලයන් නීතිය ඉදිරියට පැමිණවීමට පරික්‍ෂණයක් පවත්වනු ලැබේ’’

මෙරට ජන ගහනයෙන් ඉන්ටර්නෙට් භාවිත කරන 20-25%ක ප‍්‍රමාණයට පමණක් ග‍්‍රහණය වන මේ පණිවුඩ එබඳු අවස්ථාවක රජයේ නිල ප‍්‍රතිචාරය ලෙස ප‍්‍රමාණවත් නොවූ බව මගේ අදහසයි. රටේ 75-85% ගෘහස්ථයන්ගේ හමුවන ටෙලිවිෂන් හා රේඩියෝ මාධ්‍ය හරහා ද කෙටියෙන් වුවත් සන්සුන්ව සිටීමේ ආයාචනයක් කළ හැකිව තිබුණා. මෙබඳු අවස්ථාවල ඉහළ මට්ටමේ, වගකිවයුතු කෙනකුගේ කට හඬින්ම පණිවුඩයක් ඇසීමට අද සමාජය පුරුදු වී සිටිනවා (ආපදාවක් වූ විට විෂය භාර අමාත්‍යවරයා ප‍්‍රකාශයක් කරන්නා සේ).

සමාජ මාධ්‍ය හරහා ජුනි 16-17 දිනවල තොරතුරු හා ඡායාරූප ගලා ගියේ ප‍්‍රධාන ප‍්‍රවාහයේ මාධ්‍ය ඒ ගැන මුනිවත රකිමින් සිටි පසුබිම තුළයි. මීට පරම්පරාවකට හෝ දෙකකට පෙර නම් ඕනෑකමින් පුවත් අන්ධකාරයක් (media blackout) ටික දිනකට හෝ පවත්වා ගැනීමට හැකි වුණා. මන්ද තැපෑල හැරුණ විට පෞද්ගලික මට්ටමින් තොරතුරු හුවමාරුවට අවශ්‍ය තරම් දුරකථන හා වෙනත් මාධ්‍ය නොතිබීම නිසා.

එහෙත් 21 වන සියවසේ ටෙලිවිෂන්, රේඩියෝ හා පුවත්පත් වෙතින් එවන් පුවත් අන්ධකාරයක් මතු වූ විට ජනතාව ජංගම දුරකථන හා ඉන්ටර්නෙට් වෙත යොමු වනවා.

Mainstream and citizen journalists in Sri Lanka contrasted by Gihan De Chickera of Daily Mirror
Mainstream and citizen journalists in Sri Lanka contrasted by Gihan De Chickera of Daily Mirror

First Post (India): 17 June 2014: Social media breaks Sri Lankan media’s shameful silence

ප‍්‍රමිතියක් සහිතව සමබරව පුවත් සන්නිවේදනයට පුහුණුව ලැබූ මාධ්‍යවේදීන් ප‍්‍රධාන ප‍්‍රවාහයේ සිටියත් මේ විකල්ප සන්නිවේදනයට යොමු වන බොහෝ දෙනකුට එබන්දක් නැහැ. එනිසා තොරතුරු විකෘති වීමට ඉඩ වැඩියි. ප‍්‍රධාන ප‍්‍රවාහයේ මාධ්‍ය අත්‍යවශ්‍යම වූ මොහොතක නිහඬවීමේ අවදානම මෙයයි.

අලූත්ගම සිදුවීම් ගැන වෙබ් අඩවි, ෆේස්බුක් හා ට්විටර් හරහා කම්පාවට පත් රටවැසියන් අදහස් දැක්වූවා. මෙය ඔවුන් අදහස් ප‍්‍රකාශනයට තමන්ට ඇති පුරවැසි අයිතිය යොදා ගැනීමක්.

අජිත් පැරකුම් ජයසිංහ හා මාතලන් වැනි ප‍්‍රමුඛ පෙළේ සිංහල බ්ලොග් රචකයන් හරවත් ලෙස මේ සිදුවීම් විග‍්‍රහ කළා. සුචරිතවාදී නොවී, අනවශ්‍ය ලෙස හැඟීම්බර නොවී ජාතීන් හා ආගම් අතර සමගිය පවත්වා ගැනීමේ වැදගත්කම ගැන ඔවුන් කථා කළා.

ට්විටර් යොදා ගනුනේ Breaking News මට්ටමේ අළුත් තත්ත්ව වාර්තා බෙදා ගන්නයි. ප‍්‍රචණ්ඩත්වයට ලක් වූ ප‍්‍රදේශ හා අවට සිටත්, වෙනත් තැන්වල සිටත් නොයෙක් දෙනා තොරතුරු ට්වීට් කළා.

මේ අතර ප‍්‍රධාන ප‍්‍රවාහයේ මාධ්‍යවේදීන් ගණනාවක් ද සිටියා. සමහරුන් මෙරට සිට ජාත්‍යන්තර මාධ්‍යවලට වාර්තා කරන අයයි. සිද්ධියක සැබෑ තොරතුරු තහවුරු කර ගෙන පමණක් වාර්තා කිරීම ඔවුන්ගේ මූලික විනය හා ආචාර ධර්මවල කොටසක්. මා නම් ට්විටර් හරහා ප‍්‍රතිරාවය කළේ මෙබඳු විශ්වාස කටයුතු මූලාශ‍්‍රවලින් ආ පුවත් පමණයි. මෙරට සිටින විදේශ වාර්තාකරුවන්ගේ සංගමය සිය ෆේස්බුක් පිටු හරහා අලූත්ගම සිදුවීම්වලට අදාල ක්‍ෂෙත‍්‍ර ඡායාරූප රැසක් මුදා හැරියා.

සමාජ මාධ්‍ය හා පුරවැසි මාධ්‍ය ගැන පර්යේෂණ කරන සංජන හත්තොටුව මේ ගැන කීවේ ‘‘ප‍්‍රධාන ප‍්‍රවාහයේ මාධ්‍ය කුමන හෝ හේතුවක් නිසා අලූත්ගම ගැන නිහඬව සිටියා. ඒවායේ සේවය කරන සමහර මාධ්‍යවේදීන් සිදුවීම වූ ප‍්‍රදේශයට ගොස් තොරතුරු රැස් කළත් ඒවා ප‍්‍රකාශ කිරීමට මුල් දෙදින තුළ ඉඩක් තිබුණේ නැහැ. ඒ තොරතුරු සමහරක් සමාජ මාධ්‍ය දිගේ ගලා ගියත් බහුතරයක් අපේ ජනතාව සිදුවීම් ගැන දැන ගත්තේ කල් ගත වීයි.’’

ජාත්‍යන්තර මාධ්‍යවලට වාර්තා කරන අමන්ත පෙරේරා කීවේ තොරතුරු දැන ගන්නට තිබූ ප‍්‍රධානතම මූලාශ‍්‍රය බවට සමාජ මාධ්‍ය පත්වූයේ ප‍්‍රධාන ප‍්‍රවාහයේ මාධ්‍ය මුළුගැන්වුණු නිසා බවයි.

ප‍්‍රධාන ප‍්‍රවාහයේ මාධ්‍ය හා සමාජ මාධ්‍ය අතර බෙදීම බොඳ වී ගොස් බිඳ වැටුණු බව මගේ වැටහීමයි. එය හොඳ ප‍්‍රවණතාවක්. අපේ ජන සමාජයට අවශ්‍ය කඩිනමින් නිවැරදි හා සමබර තොරතුරු දැන ගැනීමටයි. එය කුමන හෝ මාධ්‍යයක් හරහා ලැබේ නම් එයට ඉක්මනින් මහජන පිළිගැනීමක් ගොඩ නැගෙනවා. තොරතුරු අන්ධකාරයක් පවත්වා ගනිමින් ප‍්‍රධාන ප‍්‍රවාහය කර ගත්තේ තමන්ටම හානියක්.

Stand Up Against Racismප‍්‍රචණ්ඩත්වය, ජාතිවාදය හා ආගම්වාදයට එරෙහිව ජනමතය ප‍්‍රකාශ කරන හා සාමකාමී ජනයා එක්සත් කරන තැනක් බවට ද සයිබර් අවකාශය පත්ව තිබෙනවා. සමාජ මාධ්‍ය රට ගිනි තබනවා යයි චෝදනා කරන්නෝ නොදකින අනෙක් පැත්ත මෙයයි.

තව දුරටත් ප‍්‍රභූන්ට හා ඉසුරුබර උදවියට පමණක් සීමා නොවූ ඉන්ටර්නෙට් භාවිතය වඩාත් සමාජගත වෙත්ම ජාතීන් අතර සහජීවනය, සමාජ සාධාරණය හා යහපාලනය වැනි සාරධර්ම සඳහා පොදු ජනතාව දැනුවත් කරන්නට හා පෙළ ගස්වන්නට සමාජ මාධ්‍ය යොදා ගත හැකියි. මෙය අසල්වැසි ඉන්දියාව, පාකිස්ථානය හා නේපාලය වැනි රටවල දැනටමත් සිදු වන්නක්.

අවසාන විනිශ්චයේදී සමාජ මාධ්‍ය හා ඉන්ටර්නෙට් යනු සන්නිවේදනයට ඉඩ සලසන වේදිකා පමණයි. වේදිකාවට පිවිසෙන අය වියරුවෙන් හා අසංවරව මොර දෙන අවස්ථා තිබෙනවා. එහෙත් වාචාලයන්ට දේශපාලන වේදිකා උරුම කොට දී සංවේදී හා සංවර වූවන් බැස ගියා සේ සයිබර් අවකාශය ද අන්තවාදී ටික දෙනකුට ඉතිරි කොට සෙසු අප ඉක්ම නොයා යුතුයි. මේ සයිබර් වේදිකා හුදී ජන යහපතට හා යහ පාලනයට හැකි තාක් යොදා ගත යුතුයි.

සිහි තබා ගත යුතු අනෙක් කරුණ නම් විවෘතව අදහස් ප‍්‍රකාශනයට හා තොරතුරු ගලා යාමට බාධක රැසක් පවතින අප සමාජයේ සාපේක්‍ෂව අළුතින් මතුව ආ ඉන්ටර්නෙට් වැනි මාධ්‍යයක් අනවශ්‍ය රාජ්‍ය නියාමනයට හෝ වාරණයට නතු වීම වළක්වා ගත යුතු බවයි.

අසභ්‍ය හා අපහාසාත්මක දේ සමාජගත වීම වැළැක්වීමට යයි කියමින් ඇතැම් ඉන්ටර්නෙට් වෙබ් අඩවිවලට පිවිසිම අවහිර කිරීම (website blocking) ඇරඹුණේ 2007දී. එහෙත් මේ වන විට ස්වාධීන දේශපාලන විග‍්‍රහයන් හා මතවාද රැගත් වෙබ් අඩවි ගණනාවක් ද අවහිර කරනවා. අධිකරණ අධීක්‍ෂණයකින් තොරව, හරිහැටි නීතිමය රාමුවක් නොමැතිව කරන මෙය සයිබර් වාරණයක්.

සමාජ මාධ්‍ය සංවරව හා වගකීමෙන් යුතුව භාවිත කිරීම අත්‍යවශ්‍ය වන්නේ එසේ නැති වූ විට අපේ පොදු යහපතට යයි කියමින් ඕනෑවට වඩා නියාමනයක් හා වාරණයක් කරන්නට රාජ්‍ය තන්ත‍්‍රය ඉදිරිපත් වීමේ අවදානමක් ඇති නිසයි.

See also: 30 Years Ago: How ICTs Are Changing Sri Lanka

BqQN4IxCIAEKHnW.jpg large

 

 

සිවුමංසල කොලූගැටයා #160: දේශපාලන සන්නිවේදනයෙ ටෙලිවිෂන් සාධකය

“Of all the institutions arrayed with and against a President, none controls his fate more than television,” President Richard Nixon wrote in 1989, some 16 years after he resigned.

TV reporters, he said, in many ways “are political actors just like the President, mindful of their ratings, careful of preserving and building their power.” The media, he wrote, “have to be outfoxed, outflanked and outperformed.”

As Los Angeles Times noted shortly after Nixon’s 1994  death, his relationship with broadcast television was an especially chequered one. But then, many politicians around the world struggle on how get the best out of this pervasive yet demanding medium that can make or break a political career in our media saturated times.

In this week’s Ravaya column (in Sinhala language), I look at how Lankan politicians across the political spectrum have risen to this challenge. It’s a fair question to ask now that we’ve had broadcast TV for 35 years, and our first ‘Television Generation’ has grown up — and some of them are active in politics. I haven’t seen this aspect explored in academic writing, but hope my views inspire more detailed study of this fascinating topic…

Cartoons are by my one-time senior colleague W R Wijesoma.

Cartoon by W R Wijesoma, first published in The Island on 24 January 1989
Politicians playing havoc on TV: Cartoon by W R Wijesoma, first published in The Island on 24 January 1989

ජනතාවගේ ඡන්දයෙන් පාර්ලිමේන්තුවට, පළාත් සභාවලට හෝ පළාත් පාලන ආයතනවලට තේරී පත්වීමේ ක‍්‍රියාදාමය අද අපේ රටේ මැතිවරණ පොරයක් බවට පත්ව තිබෙනවා.  එහිදී අපේක්‍ෂකයන් යම් ප‍්‍රතිඥා හා පොරොන්දු මාලාවක් ඉදිරිපත් කිරිමත්, ඒවාගේ ගුණාගුණ විවාදයට ලක් කිරීමත් පුළුල්ව කැරෙනවා.

පත‍්‍රකලාවේදී මලල්ගොඩ බන්දුතිලක සූරීන් ලියූ ‘ශ‍්‍රී ලංකාවේ මැතිවරණ පුරාණය’  ග‍්‍රන්ථයට අනුව මෙරට ඡන්දයෙන් නියෝජිතයන් තෝරා ගැනීම ඇරඹුණේ 1911දී.  එහෙත් මුළු ලංකාවට ම ඡන්ද කොට්ඨාශ 4කින් පටන් ගත් මැතිවරණ ක‍්‍රමවේදය පුළුල් වූයේ 1931දී සර්වජන ඡන්දය ලැබීමෙන් පසුවයි. 1947 මහ මැතිවරණය තෙක් දේශපාලන පක්‍ෂ වශයෙන් තරග කිරීම වෙනුවට අපේක්‍ෂකයන් තමන්ගේ පසුබිම හා ජනප‍්‍රියත්වය මත ඡන්ද දිනා ගැනීම සිදු වූවා.

1947න් පසු දේශපාලන පක්‍ෂ වශයෙන් සංවිධානගත වී මැතිවරණ තරග කිරීම බහුලව කෙරුණත් ජනකාන්ත චරිත පෙරමුණට ගැනීම දශක ගණනක් තිස්සේ මෙරට මැතිවරණ ව්‍යාපාරවල පැවති ලක්‍ෂයක්.

20 වන සියවසේ මැතිවරණවලට සාපේක්‍ෂව වත්මන් මැතිවරණ ව්‍යාපාර ශෛලියෙන් හා ක‍්‍රමවේදයෙන් වෙනස් වන්නේ කෙසේ ද?  (අප කථා කරන්නේ දේශපාලන සංස්කෘතිය ගැන නොවෙයි.)

මැතිවරණ සඳහා නවීන සන්නිවේදන මාධ්‍ය හා තාක්‍ෂණයන් සූක්‍ෂම ලෙස යොදා ගැනීම වඩාත් ප‍්‍රබලව මතුව තිබෙනවා.  මෙරට වඩාත් සමාජගත වූ ජන මාධ්‍යය වන ටෙලිවිෂන්, මැතිවරණවලට හා දේශපාලන ප‍්‍රතිරූප ගොඩනැංවීමේදී කෙතරම් වැදගත් සාධකයක් ද? (නිල සංඛ්‍යා ලේඛන මගින් තහවුරු වන පරිදි තව දුරටත් රේඩියෝව නාගරිකව හෝ ග‍්‍රාමීයව හෝ අංක එක තැනෙහි නැහැ!)

මේ ගැන මෙරට විද්වත් පර්යේෂණ කෙරී ඇත්දැයි මා විපරම් කළත් එබදු සොයා ගැනීම් ප‍්‍රකාශිතව නැහැ.  ටෙලිවිෂන් ආගමනයෙන් 35 වසරක් ගෙවී ඇති නිසා මේ පැතිකඩට මාධ්‍ය හා සමාජ විද්‍යා පර්යේෂකයන් අවධානය යොමු කළ යුතු යයි මා සිතනවා. එයට තුඩු දිය හැකි මූලික අදහස් දැක්වීමක් අද කරනවා.

ජාතික මට්ටමේ මැතිවරණවලට තරග කරන දේශපාලන පක්‍ෂවලටත්, ජනාධිපතිවරණ අපේක්‍ෂකයන්ටත් රාජ්‍ය රේඩියෝ හා ටෙලිවිෂන් ගුවන් කාලය ලබා දීම කලෙක සිට ක‍්‍රියාත්මක වනවා.  එහෙත් පෞද්ගලික ටෙලිවිෂන් නාලිකා රැසක් තිබෙන අද කාලේ වැඩිපුර ප‍්‍රතිරූප ගොඩනැංවෙන්නේ ටෙලිවිෂන් සංවාද හා ප‍්‍රවෘත්ති ආවරණය හරහායි.

හැම දේශපාලන පක්‍ෂයටම හා දේශපාලන චරිතයටම එක සේ පෞද්ගලික ටෙලිවිෂන් ආවරණය ලැබෙන්නේ නැහැ.  (එයට පසුබිම් වන විසමතා හා එහි දිගු කාලීන විපාක වෙනම විග‍්‍රහ කළ යුතුයි.)  එසේම කෙතරම් ගුවන් කාලයක් ලැබුණත් එයින් හරිහැටි ඵල නෙලා ගැනීමට කුසලතාවය නැති චරිත ද සිටිනවා.  මෙය අපට වඩා දිගු ටෙලිවිෂන් ඉතිහාසයක් ඇති ඇමරිකාව, යුරෝපය හා ජපානය වැනි සමාජයන්හි ද හමු වන විසමතාවයක්.

‘ටෙලිවිෂන් යුගයේ මුල්ම ජන නායකයා’ හැටියට පිළිගැනෙන ජෝන් එෆ්. කෙනෙඩි ගැන 2013 නොවැම්බර් 24 වනදා කොලමින් විග‍්‍රහ කළා. කෙනෙඩිගේ මාධ්‍ය ආදර්ශය එදා මෙදා තුර ලොව පුරා දේශපාලකයන් සමීපව අධ්‍යයනය කරනවා.  සහජ හැකියාව, වාග්චාතුර්යය, සුහද බව, හාස්‍යජනක බව හා අවශ්‍ය පමණට ගැඹුරුවීම වැනි ගුණාංග රැසක සියුම් සංකලනයක් කෙනෙඩිගේ සාර්ථකත්වයට හේතු වූවා.

John F Kennedy (left) and Ronand Reagan
John F Kennedy (left) and Ronand Reagan

පසු කලෙක මාධ්‍ය හරහා හෘදයාංගම ලෙස සිය ජනතාවට සමීප වීමට සමත් ලෝක නායකයන් අතර රොනල්ඞ් රේගන් හා නෙල්සන් මැන්ඩෙලා කැපී පෙනුණා.  වචයක්වත් මුවින් නොබැන, නවීන සන්නිවේදන මාධ්‍ය සියුම් හා සංවේදී ලෙස හැසිර වීම හරහා මැන්ඩෙලා ලෝකයට අගනා සන්නිවේදන පාඩමක් කියා දුන් හැටි 2013 ඔක් 20 වනදා කොලමින් අප කථා කළා.

දකුණු ආසියාවේ රාජීව් ගාන්ධි, බෙනාසීර් භූතෝ හා මොහමඞ් නෂීඞ් ටෙලිවිෂන් ජය ගත් නායකයන් බව මගේ තක්සේරුවයි.  රාජ්‍ය බලය හෝ ව්‍යාපාරික සහයෝගය හෝ හරහා වැඩි ගුවන් කාලයක් තමන්ට ලබා ගන්නවා වෙනුවට සූක්‍ෂමව හා නිර්මාණශීලිව ටෙලිවිෂන් මාධ්‍යය මෙහෙයවීමේ කලාව මේ නායකයන් දැන සිටියා.

(බෙනාසිර්ගේ ටෙලිවිෂන් ප‍්‍රධානියා හා නෂීඞ්ගේ මාධ්‍ය උපදේශකවරයා මුණ ගැසී මා කථාබහ කොට තිබෙනවා.  ඔවුන් දෙපල ම කීවේ කෙතරම් ධනයක් හා තාක්‍ෂණයක් තිබුණත් අවසන් විනිශ්චයේදී තම දේශපාලන නායකයන් ජනතාවට සමීප වූයේ ඒ සාධක නිසා නොව සහජ හැකියාව හා ආයාසයෙන් ප‍්‍රගුණ කර ගත් ටෙලිවිෂන් හරහා ජනතාව ඇමතීමේ හැකියාව නිසා බවයි.)

ටෙලිවිෂන් හරහා දේශපාලනය විද්‍යාවකට වඩා කලාවක්.  එය මුළුමනින් ශාස්ත‍්‍රාලීය පර්යේෂණ හරහා තේරුම් ගැනීම අපහසුයි. ‘ටෙලිවිෂන් අත් ගුණය’ කියා යමක් සමහර දේශපාලකයන්ට හා ජන නායකයන්ට තිබේ යයි මට සිතෙනවා. ඉංග‍්‍රීසි බසින් media savvy කියනවා (මාධ්‍ය භාවිතයේ බුහුටි බව).

ටෙලිවිෂන් හරහා ජනහද දිනන්නට රූපකාය හා වාග් චාතුර්යය පමණක් සෑහෙන්නේ නැහැ. Charisma යයි ඉංගී‍්‍රසියෙන් කියන සිත් ඇද ගන්නා ජනකාන්ත ගුණය ද තිබිය යුතුයි. එයටත් වඩා තීරණාත්මක වන්නේ නිර්ව්‍යාජ වූ මිත‍්‍රශීලී බවක් තිබීමයි. එය ආයාසයෙන් මතු කර ගන්නට අමාරුයි. සමහරුන්ට එය සොබාවයෙන් පිහිටනවා.

මහජන රැස්වීම් වේදිකාවල ජනයා අමතන ආකාරයට වඩා බෙහෙවින් වෙනස් ශෛලියක් ටෙලිවිෂන් මාධ්‍යයේදී යොදා ගත යුතුයි. ටෙලිවිෂන් කැමරාව කෙනකුගේ මුහුණේ සමීප දසුන් හසු කර ගන්නට සමත්. එහිදී ආවේගයන් ප‍්‍රබල ලෙස ඉස්මතු කැරෙනවා.

එසේ ම වේදිකාවල උද්වේගකර ලෙසින් කථා කළ හැකි වුවත් ටෙලිවිෂන් මාධ්‍යයේදී හැකි තාක් සිනහ බරිතව, සැහැල්ලූවෙන් හා හෘදයංගම ලෙසින් කථා කිරීම අවශ්‍යයි. මන්ද යත් පේ‍්‍රක්‍ෂකයන් සමූහ වශයෙන් නොව තනි තනිව විසිත්ත කාමරවල හෝ වෙනත් තැන්වල සිට එය නරඹන නිසා.

අපේ රටේත්, වෙනත් පෙර අපර දෙදිග බොහෝ රටවලත් ජන නායකයන්ට මේ දෙආකාරයේ කථා ශෛලිය පවත්වා ගැනීම අපහසුයි. අපේ තරුණ දේශපාලකයෝ පවා වේදිකා ඇමතුම් ශෛලිය ටෙලිවිෂන් මාධ්‍යයටත් යොදා ගන්නට තැත් කොට අසාර්ථක වනවා.

W R Wijesoma's cartoon in The Island - 18 March 1982
W R Wijesoma’s cartoon in The Island – 18 March 1982

මෙරට ටෙලිවිෂන් මාධ්‍යය ඇරැඹෙන විට රාජ්‍ය නායකයා වූයේ ජනාධිපති ජේ. ආර්. ජයවර්ධන. මුල් ටෙලිවිෂන් දශකය පමණ ගෙවී ගියේ ඔහුගේ පාලන කාලයේ වුවත් ඔහු ටෙලිවිෂන් සමඟ එතරම් ගනුදෙනු කළේ නැහැ. ඉඳහිට ටෙලිවිෂන් සාකච්ඡාවක් කළ විට පවා සැහැල්ලූවෙන් නොසිටි බව මට මතකයි.

කොටින්ම කියතොත් ජේ. ආර්. ජනතාවට හෘදයාංගම ලෙස ඇමතීමේ හැකියාව තිබූ නායකයෙක් නොවෙයි. ඔහුගේ මුල් බස වූ ඉංග‍්‍රීසියෙන් පවා ඔහුට තිබුණේ ගාම්භීර හා ශාස්ත‍්‍රීය මට්ටමේ ශෛලියක්.

ඔහුගේ කැබිනට් ඇමතිවරුන් අතර විවිධාකාර දක්ෂයන් රැසක් සිටියත් ටෙලිවිෂන් මාධ්‍යයට මනා ලෙසින් අනුගත වූයේ (මාධ්‍ය භාර) රාජ්‍ය ඇමති හා කථානායක ආදී තනතුරු දැරූ ආනන්දතිස්ස ද අල්විස්. ඔහු ද්විභාෂා දක්ෂයෙක්. එමෙන්ම සැහැල්ලූවෙන්, විහිළුවෙන් හරබර දේ කීමේ හැකියාව ඔහුට තිබුණා.

Dr. Ananda Tissa De Alwis Stampශ‍්‍රී ලංකාවේ ටෙලිවිෂන් පරිණාමය විමසිලිමත්ව බලා සිටින මා මෙරට ටෙලිවිෂන් ජය ගත් මුල් ම දේශපාලකයා ලෙස සලකන්නේ ඔහුයි. ටෙලිවිෂන් කැමරාව දෙස බලා ගෙන, සමීප හිතවතෙකු සමඟ පිළිසඳරේ යෙදෙන ආකාරයෙන් කථා කිරීමේ හැකියාව ඔහු ඉක්මනින් ප‍්‍රගුණ කළා. වේදිකා කථා කිරීමේ ශෛලියට වඩා මෙය ඉතා වෙනස් වන බව ඔහු හඳුනා ගත්තා.

ආනන්දතිස්ස ද අල්විස්ගේ ටෙලිවිෂන් හැකියාව උරගා බැලූණු එක් අවස්ථාවක් මට හොඳට මතකයි. 1983 ජූලි ඛේදවාචකයේ අවසන් අදියර එළඹෙද්දී රටේ ජනතාව සන්සුන් කිරීමට රජය වෙනුවෙන් රට ඇමතුවේ ඔහුයි. කොළඹට කිසිදු කොටි ප‍්‍රහාරයක් එල්ල නොවූ බවත්, එකම කොටියන් සිටියේ දෙහිවල සත්තු වත්තේ බවත් කියමින් එබඳු සංවේගදායක හා සංත‍්‍රාසමය මොහොතක පවා ටෙලිවිෂන් හරහා රට වැසියන් අස්වැසීමට ඔහු උත්සාහ ගත්තා.

මෙරටට ටෙලිවිෂන් හඳුන්වා දෙන අවධියේ මුල් තැන ගෙන කි‍්‍රයා කළ රාජ්‍ය නිලධාරියා වූ ආචාර්ය සරත් අමුණුගම පසු කලෙක සකි‍්‍රය දේශපාලනයට පිවිසුණා. ආනන්දතිස්ස ද අල්විස්ට පසු ජ්‍යෙෂ්ඨ දේශපාලකයන් අතර ටෙලිවිෂන් හරහා හදවත් ඇමතීමේ හා ලයාන්විත තර්කනයේ කුසලතාව හොදින් ම ප‍්‍රගුණ කර ඇත්තේ ආචාර්ය අමුණුගමයි.

ඔහු කියන දෙයට අප එකඟ වුවත් නැතත් ඔහුගේ දේහ චලනය, මුහුණේ මදහාසය හා කටහඬ පාලනය තරුණ දේශපාලකයන් හා අනෙකුත් ජනමතයට බලපෑම් කිරීමට කැමති කොයි කවුරුත් සමීපව අධ්‍යයනය කිරීම වටිනවා.

ජනාධිපති පේ‍්‍රමදාස චතුර වේදිකා කථිකයෙකු වුවත් සිය කථා ශෛලිය ටෙලිවිෂන් අවශ්‍යතා සඳහා වෙනස් කර ගත්තේ නැහැ. නමුත් ටෙලිවිෂන් මාධ්‍යයේ බලය වටහා ගත් ඔහු හැම නාලිකාවක ම ප‍්‍රවෘත්ති ආවරණයේ අධි නියෝජනයක් නිල බලයෙන් ලබා ගත්තා. මෙය කාටූන් ශිල්පී ඩබ්ලිව්. ආර්. විජේසෝම සූරීන් වරක් සියුම් ලෙස උපහාසයට ලක් කළා.

Cartoon by W R Wijesoma, first published in The Island on 3 March 1993
Cartoon by W R Wijesoma, first published in The Island on 3 March 1993

දේශපාලන වේදිකා මෙන්ම විද්වත් සභාවලදීත් තැනේ හැටියට කථිකත්වය වෙනස් කිරීමේ හපනුන් වූ අනුර බණ්ඩාරනායක, ලලිත් ඇතුළත්මුදලි හා ගාමිණී දිසානායක වැනි අය ද ටෙලිවිෂන් මාධ්‍යයේ හෘදයාංගම ශෛලිය හරිහැටි හසු කර ගත්තේ නැහැ.

මෙය මෙරට පමණක් නොව ලොව බොහෝ රටවල අත්දුටු සත්‍යයක්. සජීව සභාවල චතුර හා උද්වේගකර කථිකයන්ට ටෙලිවිෂන් මැදිරියක අජීවී ටෙලිවිෂන් කැමරාව දෙස බලා ගෙන එය හරහා රටක් පුරා විසිරී පේ‍්‍රක්‍ෂක පිරිසක් සාර්ථක ලෙස ඇමතීමේ සුවිශේෂි හැකියාව බොහෝ විට ලබා ගැනීම අපහසු වනවා.

දැනට සකි‍්‍රය දේශපාලනයේ සිටින අයගේ ටෙලිවිෂන් කථන හැකියාව වෙන් වෙන්ව ඇගැයීමට මා කැමති නැහැ. අපේ පළමුවන ටෙලිවිෂන් පරම්පරාවේ සාමාජිකයන් ගණනාවක් ද දේශපාලනයේ නියැලෙනවා. 1980 හා 1990 දශකවල ටෙලිවිෂන් සමග හැදුණු වැඩුණු පමණට ම මේ සැම අයකුම දක්‍ෂ ටෙලිවිෂන් සන්නිවේදකයන් වන්නේ නැහැ.

දේශපාලන සංවාදවලදි විනීතව, සිනහ බරිතව, උපහාසාත්මකව කථා කිරීමේ හැකියාව තියුණු කර ගත් තරුණ දේශපාලකයන් කිහිප දෙනකු සිටිනු පෙනෙනවා. එමෙන්ම වේදිකාවක හා ටෙලිවිෂනයේ වෙනස නොහඳුනන, ටෙලිවිෂන් හරහා අනවශ්‍ය ලෙසින් කෑ මොර දෙන තරුණ දේශපාලකයන් ද සිටිනවා.

21 වන සියවසේ ජන ජීවිතය වඩාත් විද්්‍යුත් හා වෙබ් මාධ්‍යවලට සමීප වෙද්දී සාම්ප‍්‍රදායික දේශපාලන රැස්වීම් හා වේදිකා කථාවල සාපේක්ෂ වැදගත්කම කෙමෙන් අඩු වී යනවා. එළැඹෙන වසර හා දශකවල දේශපාලනයේ වඩාත් තීරණාත්මක සාධකය වනු ඇත්තේ තම අදහස් හා ප‍්‍රතිපත්ති මාධ්‍ය හරහා වඩාත් විශ්වසනීය ලෙසත්, චිත්තාකර්ෂණීය ලෙසත් සන්නිවේදනයේ හැකියාවයි.

මෙය මුදල් වියදම් කිරීමෙන් පමණක් ලබා ගත හැක්කක් නොවෙයි. මහා ලොකුවට මාධ්‍ය හරහා තම ප‍්‍රචාරණය ගෙන ගිය සමහර ධනවත් දේශපාලකයෝ යළි යළිත් මෙරට ඡන්දදායකයන් විසින් ප‍්‍රතික්‍ෂෙප කොට තිබෙනවා.

අනාගත දේශපාලනයට ගෙයින් ගෙට යාම හෝ පෝස්ටර්, බැනර්, කටවුට් ගැසීමට වඩා ටෙලිවිෂන් හා වෙබ් හරහා ජන හදට සමීප වීමේ හැකියාව  ඕනෑ වන බව නම් පැහැදිලියි.

Long before Malala, there was Meena…

Meena and Mithu

Long before Malala, there was another spirited young girl named Meena.

Like Malala Yousafzai does today, Meena too spoke out for and on behalf of girls — their right to education, good health, nutrition and, most important, to be treated the same way as boys.

Like Malala, young Meena too spoke passionately yet courteously. While Malala challenged the ferocious Taliban, Meena took on the equally formidable adversary named tradition.

Malala and Meena could well have been sisters in arms — except that the latter isn’t quite real. She is a cartoon character imagined and developed by some of South Asia’s most talented animators and development communicators two decades ago.

UNICEF developed the Meena Communication Initiative (MCI) as a mass communication project aimed at changing perceptions and behaviour that hamper the survival, protection and development of girls in South Asia.

Here’s how their website describes Meena:

“Meena is a cartoon character from South Asia. She is a spirited, nine-year-old girl who braves the world – whether in her efforts to go to school or in fighting the stigma surrounding HIV/AIDS in her village.”

UNICEF launched Meena in September 1998 after eight years of extensive research in the region since the initial conceptualization. The name Meena was carefully chosen as it was found to span the different cultures in the region: people in Bangladesh, Bhutan, India, Maldives, Nepal,  Pakistan and Sri Lanka could relate to the name.

meena-1

A cast of carefully researched characters was created for Meena’s family and community. It included Meena’s talkative pet parrot Mithu, brother Raju, mom and dad, grandma and village school teacher.

There was no fundamentalist group threatening Meena’s village. Instead, it was grappling with poverty, ignorance and orthodoxy.

The Meena stories are entertaining and fun, but also reflect the realities of girls’ lives in South Asia. Through story-telling, important social messages are conveyed, such as the value of educating girls, freedom from exploitation and abuse, need for hygiene and proper sanitation, and the right of girls to a proper childhood not marred by under-age marriages.

In total, 13 Meena episodes were produced through a collaboration that involved Ram Mohan Studios of Mumbai and Hanna-Barbera affiliate Fil Cartoons of Manila.

Three examples:

Meena: Will Meena Leave School?

Meena: Count Your Chickens

Meena: Too Young to Marry

Meena is widely recognised and appreciated in most South Asian countries, and is a successful advocacy and teaching tool for girls’ and children’s rights. The Meena figure has achieved remarkable popularity as she tackles the key issues affecting children, and the threats to the rights of millions of girls in South Asia.

See also: September 2007: Shimu: Bangladesh’s real life ‘Meena’ enthralls millions on TV

Images and videos courtesy Unicef

සිවුමංසල කොලූගැටයා #69: සංක‍්‍රමණික “විදේශීය” ජීවින්ගෙන් පිරුණු අපේ දුපත

“Let genes, ideas and spices flow freely again!”

I made this appeal at the end of an op-ed essay written in July 2009, when I was concerned about increasing levels of insularity and suspicion of everything foreign among Lankans as they adjusted to the post-war realities.

My metaphor was spices, for which Lanka was famed for millennia. I wrote: “The traditional Lankan curry contained up to a baker’s dozen of spices and herbs. Most such plants were not native – black pepper came from South India, cloves from Indonesia and chilli all the way from the Americas. Cinnamon was Sri Lanka’s contribution to this delightful mix. The diverse origins didn’t really matter: the islanders knew just how to mix the native and foreign to achieve legendary results.”

As with the spices, ancient Lankans knew how to mix the home-grown with external elements. Indeed, the island’s fauna, flora and people would be radically different today if such influences and cross-fertilisation didn’t happen.

Read the latest version of that essay: Sri Lanka – Spice Island or Bland Nation?

In this week’s Ravaya column (in Sinhala) I explore the same theme, based on a recent interview with zoologist and systems ecologist Dr Ranil Senanayake, a rare public intellectual in Sri Lanka with the courage of his convictions.

Dr Ranil Senanayake, photo by Janaka Sri Jayalath

කලක් තිස්සේ කොළඹ නිදහස් චතුරශ‍්‍රය අවට මාර්ග දෙපස වවා තිබූ Weeping Willow ගස් 2011 අගෝස්තු මාසයේ හදිසියේ ම කපා ඉවත් කරනු ලැබුවා. නගරය පියකරු කිරීමේ වැඩපිළිවෙළක එක් පියවරක් ලෙස මෙය හඳුන්වා දුන් අතර, එය සාධාරණීකරණය කරන්නට සමහර පරිසරවේදීන් මතු කළ තර්කය වූයේ “ඒවා අපේ දේශීය ශාක නොවන” බවයි.

ඒ වෙනුවට ඒ තැන්වල ශ‍්‍රී ලංකාවේ ජාතික වෘක්‍ෂය වන නා ගසේ පැළ සිටුවන ලද බවත් මාධ්‍ය වාර්තා කළා. නා ගස (Mesua ferrea var. nagassarium) ශ‍්‍රී ලංකාවේ ජාතික වෘක්‍ෂය ලෙස නම් කරනු ලැබුවේ 1986 පෙබරවාරියේදී. මෙරට නිජබිම කර ගත්ල පහතරට තෙත් කලාපයේ ස්වාභාවිකව වැවෙන නා ගස, දිගු කලක් තිස්සේ අපේ ජන ජීවිතයට හා සංස්කෘතියට සමීප ශාකයක්. එහි සවිමත් දැව පුරාණයේදී පාලම් තැනීමට යොදා ගත් බව කියනවා. මේ ශාකය ඉන්දියානු මෙන් ම මලයානු අර්ධද්වීපයේත් හමු වනවා.

අපේ ඇතැම් පරිසරවේදීන්ගේ ස්ථාවරයන් ගැන කලෙක සිට මා විමසිල්ලෙන් සිටිනවා. එයින් එකක් නම් දේශීය (native) හා විදේශීය (exotic) වශයෙන් ජෛව සම්පත් බෙදා වෙන් කොට, ලේබල් ඇලවීමයි. මෙහි කෙතරම් පදනමක් තිබේ ද? එයින් ඇති වන වාසි අවාසි කවරේ ද?

පරිසරවේදීන් පුන පුනා කියන කථාවක් නම් අප ජීවත් වන මේ ග‍්‍රහලෝකය අපේ පොදු දායාදයක් බවයි. එහි විවාදයක් නැහැ. එමෙන්ම වසර කෝටි ගණනක් තිස්සේ සිදුවෙමින් ආ, තවමත් නොනිමි පොදු ජෛව පරිනාමීය ක‍්‍රියාවලියක් අප කාටත් උරුමයි. අන් සියළු ශාක හා සත්ත්ව විශේෂ සමග අපත් එහි කොටසක්.

අපේ ලෝකයේ පරිනාමීය ඉතිහාසයේ ඉතා දිගු කලක් සිදු වූ ක‍්‍රියාදාමයන් ගැන අප දන්නේ භූවිද්‍යාව, සත්ත්ව විද්‍යාව හා උද්හිද විද්‍යාව ආදී ක්‍ෂෙත‍්‍රවල දැනුම ගවේෂණය නිසායි. පරිනාමයේදී හා ජීවින් පැතිර යාමේදී සිදු වූ දේ ගැන ජාන විශ්ලේෂණය හරහා සොයා ගෙන යාමේ හැකියාව දැන් අපට තිබෙනවා.

පරිනාමීය හා ජෛව විකාශන ඉතිහාසය දෙස බැලීමේදී පැහැදිලි කරුණක් නම් ලොව විවිධ තැන්වල බිහි වූ සත්ත්ව හා ශාක විශේෂල ජන්ම භූමිවල සිට ඉතා දුර බැහැර ගොස් ඇති බවයි. ගොඩබිම් හා සාගර හරහා වසර දහස් ගණනක් පුරා ගිය මේ චාරිකාවලදී ජාන සංකලනයක් අනිවාර්යයෙන් ම සිදුව තිබෙනවා. සියයට සියයක් “දේශීය” හෝ මිශ‍්‍ර නොවූ ජීව විශේෂ ඉතා දුර්ලභයි.

යම් ශාක විශේෂයක් දේශීය හෝ විදේශීය යැයි වර්ග කරන්නේ කෙසේ ද? සමස්ත දකුණු ආසියාවේ පළමුවන ක‍්‍රමීය පරිසර විද්‍යාඥයා (Systems Ecologist) ලෙස 1978 දී ආචාර්ය උපාධිය ලැබූල මෙරට සිටින ප‍්‍රවීණතම ජෛව විද්‍යාඥයකු වන ආචාර්ය රනිල් සේනානායකගෙන් මා මෑතකදී මේ ගැන විමසුවා.

තිරසාර හෝ දිගුකල් දැක්මක් නැතිල අයාලේ යන ආර්ථික සංවර්ධනය කලක් තිස්සේ නිර්දය ලෙස විවේචනය කරන ඔහු 1978-80 වකවානුවේ මහවැලි සංවර්ධන ව්‍යාපෘතිය ගැන ප‍්‍රසිද්ධියේ ප‍්‍රශ්න කළ විද්වතුන් ටික දෙනාගෙන් කෙනෙක්. එමෙන්ම මෙරට වන වගා කිරීමට යැයි කියමින් පයිනස් හා යුකැලිප්ටස් බඳු සමශීතෝෂ්ණ කලාපීය ශාක විශේෂ ප‍්‍රවර්ධනය කිරීමට එරෙහිව අරගල කළ අයෙක්.

‘‘යම් ශාක හෝ සත්ත්ව විශේෂයක් දේශීය ද විදේශීය ද යන්න අප විග‍්‍රහ කරන්නේ කාලයට හා ස්ථානයට සාපේක්‍ෂවයි. එහිදී අප විමසිය යුත්තේ යම් ජීවි විශේෂයක් සැළකිය යුතු කාලයක් (වසර දහස් ගණනක් පුරා) එක් තැනෙක රැඳෙමින් එහි පාරිසරික සාධකවලට හැඩ ගැසී ඇත් ද යන්නයි,’’ රනිල් කියනවා.

එහිදී ‘දේශීය’ යැයි පිළිගැනීමට අප ආපස්සට යා යුතු කාලයේ සීමාවක් තිබේ ද? මේ ගැන පොදු එකඟතාවක් නැහැ. මෙරට ග‍්‍රාමීය ගෙවතුවල සාම්ප‍්‍රදායිකව වවන ගස්, වැල් හා පඳුරු ආකාරයේ ශාක ගැන පර්යේෂණ කරන විට ඔහුට පෙනී ගියේ එම ශාක විශේෂවලින් සියයට 80ක් පමණ ම මෙරටට බැහැරින් පැමිණ ඇති බවයි.

‘‘අපේ ජන ජීවිතයට ඉතා සමීප ඇතැම් ශාක පසුගිය සහශ‍්‍ර කිහිපය තුළ මිනිසුන් විසින් ගෙනැවිත් හඳුන්වා දී තිබෙනවා. හොඳ උදාහරණ නම් ඉන්දියාවෙන් ආ අඹ ගසත්, මැලේසියාවෙන් පැමිණි කොස්. මේවා විදේශීය ශාක ලෙස අද අප දකිනවාද?’’ රනිල් ප‍්‍රශ්න කරනවා.

ශ‍්‍රී ලංකාව නිජබිම කරගත් ‘අපේ’ ශාක පමණක් ඉතිරි වන්නට ඉඩ දී වෙනත් රටකින් මෙහි ආ සියළු ම ශාක ඉවත දැමුවහොත් කුමක් සිදු වේද? මේ කල්පිතය මා රනිල්ට ඉදිරිපත් කළා.

‘‘අප ඇලූම් කරන ලොකු කුඩා ශාක රැසක් ම විදේශිකයන් කියා පසෙක තබන්නට සිදු වේවි! කොස් හා අඹවලට අමතරව අපට හුරුපුරුදු බොහෝ එලවළු, පළතුරු හා කුළුබඩු අපේ රටේ උපන් විශේෂ නොවෙයි. අතීතයේ යම් දිනෙක මේ දුපතට පාවී ගෙන පැමිණි හෝ මිනිසුන් විසින් හඳුන්වා දුන් ඒවායි. ඒවා ඉවත් කළොත් අපට පොල්, මී ගස්, කිතුල් ආදී ශාකත්, බෙහෙත් පැළෑටි ගණනාවකුත් පමණක් ඉතිරි වේවි!’’ ඔහු කියනවා.

සාම්ප‍්‍රදායික ලාංකික හොද්ද සඳහා ප‍්‍රශස්ත වශයෙන් කුලූබඩු විශේෂ 13ක් යෙදිය යුතු බව කියැවෙනවා. මේවායින් දේශීය සම්භවයක් ඇත්තේ කුරුඳු හා කරඳමුංගුවලටයි. බහුතරයක් පිටස්තරයෝ. මේ පිටස්තරයන්ගේ දායකත්වය නැති ව්වහොත් අපේ හොද්ද කෙතරම් නීරස වේවි ද?

එපමණක්ම නොවෙයි, අපේ ප‍්‍රධාන ආහාරය බත් ලබා දෙන වී ශාකයත් සමශීතෝෂණ දේශගුණය ඇති චීනයෙන් ඇරඹී ඉන්දියාව හරහා අපට ලැබුණු දායාදයක්. ‘‘වී වගාව මෙරටට හඳුන්වා දී කලක් ගත වී ඇතත්, ජාන විද්‍යාත්මකව බලන විට එය එතරම් දිගු කාලයක් නොවෙයි,’’ රනිල් කියනවා.

මෙහිදී මට සිහිපත් වන්නේ අපේ ගොවිතැන් උරුමය සොයා ගෙන ගිය ආචාර්ය රේ විජේවර්ධන නිතර කී කථාවක්. වී සමශීතෝෂණ ශාකයක් වූවත්, කාලයාගේ ඇවෑමෙන් ඝර්ම කලාපීය රටවල ජනයා වී ගොවිතැනට හොඳහැටි හුරු වී ඇති බව රේ පෙන්වා දුන්නා. අපේ මුතුන් මිත්තන්ගේ ප‍්‍රධාන ආහාරය බත් පමණක් නොව කොස්, දෙල් හා විවිධ අලවර්ග වූ බවත්, ඒ සමහරක් බහුවාර්ෂික බෝග වසර පුරා ම හිරු එළිය උකහා ගනිමින් ආහාර නිපදවිය හැකි ඝර්ම කලාපීය දේශගුණයට මනා සේ ගැලපෙන බවත් ඔහු කියා සිටියා. (2011 අගෝස්තු 28 දා කොලම කියවන්න.)

මේ සියල්ල සැලකිල්ලට ගත් විට ජෛව ලෝකය දේශීය හා විදේශීය විශේෂ ලෙස ගොඩවල් දෙකකට බෙදීම තේරුමක් නැති ක‍්‍රියාවක් බව රනිල් සේනානායක පෙන්වා දෙනවා. ලෝකයේ කිසිම තැනක මුළුනින් ම දේශීය වූ ජීව විශේෂ පමණක් හමු නොවන බවත්, මහා සාගර මැද ඇති කුඩා දුපත්වල පවා අතීතයේ යම් දිනෙක සාගර දියවැල් ඔස්සේ පාවී ආ ශාක විශේෂ වැවෙන බවත් ඔහු කියනවා.

‘‘මේ සොබා දහම් යථාර්ථය තේරුම් නොගෙන ආවේගශීලිව ලේබල් අලවන්නේ මතුපිටින් ප‍්‍රශ්න විග‍්‍රහ කරන, නොගැඹුරු දැනුමක් ඇති උදවිය’’ බව ඔහුගේ මතයයි. ලේබල් ඇලවීම වෙනුවට අද අවශ්‍යව ඇත්තේ තැනට හා කාලයට උචිත ජීව විශේෂ මොනවාද යන්න මනාව තේරුම් ගෙන ඒවා ප‍්‍රවර්ධනය කිරීමයි.

ගොවිබිමේ, ගෙවත්තේ හා මිනිස් මැදිහත්වීම ඇති ස්වාභාවික නොවන වෙනත් පරිසර පද්ධතිවල දෙස් විදෙස් ශාක භාවිතයේ වරදක් නැති බව ඔහු කියනවා.

ජීවි විශේෂ දේශීය හා විදේශීය ලෙසින් වර්ග කිරීම පරිසර විද්‍යාත්මක පදනමකට වඩා ජාතිකවාදී දැක්මක් ඔස්සේ කැරෙන බව පෙනෙනවා. එහිදී මතුව එන්නේත් බොහෝ මානව සමාජවල බෙදීම් හා ගැටුම්වලට තුඩු දෙන ‘අප’ සහ ‘ඔවුන්’ නැතහොත් ‘අපේ එකා’ සහ ‘පිටස්තරයා’ (Us and Them) නම් වර්ගීකරණයයි. මෙය ජෛව හෝ ජාන විද්‍යාත්මක පදනමක් මත ගොඩ නැංවූවක් නොවෙයි.

May 2009 blog post: Us and Them: Sri Lanka’s first landmine on the road to peace…

ඉතිහාසයේ ආපස්සට ගිය හොත් අද ශ‍්‍රී ලංකාව මවුබිම සේ සළකන අති බහුතරයක් දෙනාගේ මුතුන් මිත්තන් වෙනත් රටක සිට මෙහි ආ බව පිළිගත යුතු වනවා. එසේ නම් මෙරට මුල් පදිංචිකරුවන් ලෙස නිජබිම් උරුමය ඇත්තේ වැදි ජනතාවට පමණක් ද? අන් හැම ජාතියක් ම සංක‍්‍රමණිකයන් ද?

“පිටතින් පැමිණි හැම දෙයක් දෙස ම සැකයෙන් බලනවා නම් ඉතින් සිංහලයන් මේ දුපතට ආවේත් ඉන්දියාවේ සිට නිසා, අපත් විජාතික හෝ විදේශික වනවා නේද?’’ රනිල් සේනානායක අසනවා.

‘‘අප නොදන්න සහ දන්නා (ලිඛිත) ඉතිහාසය පුරාම ඉන්දියානු සාගරයේ මානවයන් සංචරණය කොට තිබෙනවා. එදා මෙදා තුර මේ දුපතට ආ සමහරුන් මෙහි පදිංචි වුණා. තවත් සමහරුන් අපේ ජාන සංචිතයට ඔවුන්ගේ ජාන සම්මාදම් කොට ආපසු ගියා. මෙය ශාක හා සතුන්ට මෙන්ම මානව අපටත් අදාළයි. මේ ඓතිහාසික හා ප‍්‍රාග් ඓතිහාසික සිදුවීම් අමතක කොට ජාතික හා විජාතික යැයි සරල වර්ගීකරණයක් කිරීම හාස්‍යජනකයි!’’ රනිල් පෙන්වා දෙනවා.

අපේ පරිසරවේදීන්ට හා ජාතිකවාදීන්ට මේ තිත්ත ඇත්ත මතක් කර දිය හැකි විද්වතුන් ටික දෙනකු හෝ ඉතිරිව සිටීම සතුටට කරුණක්.

Cartoon by Jeff MacNelly, Chicago Tribune
Cartoon by Jeff MacNelly, Chicago Tribune