Ray Wijewardene – Open Minds! (formerly: Moving Images blog)

සිවුමංසල කොලූගැටයා #204: රේ විජේවර්ධනගේ සැබෑ නොවූ ගුවන් සිහිනය

In this week’s Ravaya column (in Sinhala), I revisit the aviation vision and accomplishments of the late Ray Wijewardene (1924-2010). Licensed to fly fixed wing aircraft, helicopters and autogyros, he had a colourful flying career spanning half a century. In this time, he designed, built and flew over a dozen light aircraft and kept innovating with design modifications to come up with a low-cost, versatile small plane that can land and take off from many places in Sri Lanka.

For information in English, see:

Ray Wijewardene: Finally free to roam the skies forever…

Ray the Thinker and Tinkerer, by Nalaka Gunawardene

Ray Wijewardene: The Ultimate Aviator by Capt Elmo Jayawardena

Young Ray Wijewardene during his Cambridge flying days in the 1940s

කොළඹ, නාරාහේන්පිට ආර්ථික මධ්‍යස්ථානයේ මුල්ලක දමා තිබී හමු වූ කුඩා ගුවන්යානය පසුගියදා බොහෝ දෙනකුගේ කතාබහට ලක් වුණා. මේ පුවත සමග පළ වූ ඡායාරූප දුටු විගස යානය කුමක්දැ’යි මා එක්වරම හඳුනා ගත්තා. එය රේ විජේවර්ධනගේ ලිහිනියා!

වසර 25ක් පමණ පැරණි, දැනට අබලන් වූ තත්ත්වයේ පවතින මේ ගුවන්යානය මෙරට ශ්‍රේෂ්ඨ ඉංජිනේරුවකු හා නව නිපැයුම්කරුවකු වූ රේ විජේවර්ධනයන්ට (1924-2010) හිමි වූවක් බව පසුව සිවිල් ගුවන් සේවා අධිකාරිය විසින් තහවුරු කරනු ලැබුවා.

මීට වසර 15කට පමණ පෙර රේ මෙම ගුවන්යානය තම හිතමිතුරු (චිත‍්‍රපට අධ්‍යක්ෂ හා ව්‍යාපාරික) චන්ද්‍රන් රත්නම්ට හිමි ඒෂියන් ඒවියේෂන් (Asian Aviation Centre, formerly CDE Aviation) නම් ගුවන් පුහුණු පාසලට පරිත්‍යාග කළා.

මේ ගුවන්යානය තමන් පාවිච්චි කළ කාලයේ එය නවතා තැබුවේ රත්මලාන ගුවන්තොටුපළේ එම සමාගමට අයත් ගුවන්යානා නැවතුම්පොළේ (hanger) නිසා එයට කළගුණ සැලකීමට වන්නට ඇති.

රේ විජේවර්ධන චරිතය මෙරට වඩාත් ප‍්‍රකට වූයේ සොබා දහමට සමීප ගොවිතැන් ක‍්‍රම ප‍්‍රවර්ධනය කිරීම, සුනිත්‍ය (පුනර්ජනන) බලශක්ති ප‍්‍රභවයන් ගැන පර්යේෂණ කිරීම හා නව නිපැයුම්කරුවන්ට කවදත් අතහිත දීම සම්බන්ධයෙන්. එහෙත් ඔහුගේ විචිත‍්‍ර ජීවිතයේ තවත් එක් පැතිකඩක් වූයේ ගුවන්යානා හා ගුවන් ගමන් ගැන ඔහුට කුඩා කල සිටම තිබූ දැඩි උද්යෝගයයි.

1940 ගණන්වල බි‍්‍රතාන්‍යයේ කේම්බි‍්‍රජ් සරසවියේදී ඔහු ඉංජිනේරු ක්ෂේත‍්‍ර තුනක් අධ්‍යයනය කළා. එනම් යාන්ත‍්‍රික ඉංජිනේරු විද්‍යාව, කෘෂි ඉංජිනේරු විද්‍යාව හා ගගන ඉංජිනේරු විද්‍යාව. ඔහුට ගුවන්යානා ක්ෂේත‍්‍රයේ වෘත්තිමය වශයෙන් නිරතවීමට ඕනෑ වුණත් ඔහුගේ පියා අවවාද කළේ එයට වඩා ශ‍්‍රී ලංකාවට ප‍්‍රයෝජනවත් ක්ෂේත‍්‍රයක් තෝරා ගන්නා ලෙසයි.

Ray Wijewardene flies over Sri Lanka in one of his own light aircraft during 1980s

ඒ අනුව ගොවිතැන හා නව නිපැයුම් ක්ෂේත‍්‍රවලට ඔහු යොමු වුණත් ගුවන්යානා උනන්දුව විනෝදාංශයක් ලෙස දිගටම පවත්වාගෙන ගියා. ‘‘ගොවිතැන මගේ ජීවනෝපායයි. ගුවන්යානා මගේ විනෝදාංශයයි’’ ඔහු කීමට පුරුදු වී සිටියා.

මෙරට (කිසිදු රසායනික පොහොරක් නොයොදා) වැඩිම ඵලදාව තිබූ පොල්වත්ත හිමිකරුවා වූ රේ එයින් ලද ආදායමින් කොටසක් වැය කළේ අලූත් අදහස් අත්හදා බලන්නයි. සැහැල්ලූ ගුවන්යානා අඩු වියදමින් එහෙත් ජාත්‍යන්තර තාක්ෂණ හා ආරක්ෂණ ප‍්‍රමිතීන්ට අනුකූලව මෙරටදීම නිපදවීම ගැන ඔහු තම වියදමින් දශක ගණනාවක් පර්යේෂණ කළා.

අපේ වැනි ඝර්ම කලාපීය, දියුණු වන රටකට උචිත ගුවන් ප‍්‍රවාහන ක‍්‍රමයක් ගැන ඔහුට පුළුල් දැක්මක් තිබුණා. මෙරට භූමි පරිභෝජනය, පාරිසරික තත්ත්වයන්, ආපදා අවස්ථාවන් ආදිය සම්බන්ධයෙන් කඩිනමින් සාක්ෂි ලබා ගෙන විද්වත් තක්සේරු කිරීමට සැහැල්ලූ ගුවන්යානා (light aircraft) මගින් හැකි බව ඔහු පෙන්වා දුන්නා.

මිනින්දෝරු දෙපාර්තමේන්තුව 1950 ගණන්වල පටන් කුඩා ගුවන්යානාවල ආධාරයෙන් ලබා ගන්නා ඡායාරූප හරහා ගුවන් සිතියම් සම්පාදනය කළත් සම්පත් කළමනාකරණයට සම්බන්ධ වෙනත් රාජ්‍ය ආයතනවලට (වන සම්පත්, ජල සම්පත්, වෙරළ සංරක්ෂණය ආදී) එසේ ගුවනින් ගොස් පුළුල් චිත‍්‍රයක් ලබා ගන්නට හරස් වූයේ සාම්ප‍්‍රදායික ගුවන්යානා හෝ හෙලිකොප්ටර් භාවිත කිරීමේදී අධික වියදමයි.

එහෙත් ජපන් මෝටර් රථයක වියදමට සමාන වියදමකින් තනි ගුවන් නියමුවකු හා එක් මගියකු රැගෙන යා හැකි ගුවන්යානා කිහිපයක් රේ මෙරටදී නිපද වූවා. මේවායේ ආකෘති ගගන විද්‍යා ක්ෂේත‍්‍රයේ පවතින දැනුමට අනුගත වූවත් මෙතරම් අඩු වියදමින් මෙරටදීම තනා ගැනීම නව්‍යකරණයක් වුණා. ඔහු පිටරටින් ගෙන ආවේ මෙරට නිපදවා ගත නොහැකි සූක්ෂ්ම ගුවන්යානා කොටස් පමණයි.

1970 දශකයේ වැඩි කාලයක් මැලේසියාවේ හා නයිජීරියාවේ ගත කළ රේ 1980දී යළිත් මෙරට පැමිණි පසු ඔහුගේ අත්හදා බැලීම් වඩාත් සක‍්‍රිය වුණා. ඔහුගේ ගෙදර වත්තේ හා ගරාජයේ සැහැල්ලූ ගුවන්යානා දහයක් හා කුඩා හෙලිකොප්ටර් 3ක් සැලසුම් කර නිර්මාණය කෙරුණු බව වසර ගණනක් ඔහු සමග සමීපව වැඩ කළ ගගන තාක්ෂණවේදී එඞ්වඞ් පෙරේරා කියනවා.

රේ තමන් නිපද වූ සැහැල්ලූ ගුවන්යානාවලට, පියාසර කරන ජීවීන්ගේ සිංහල නම් දීමේ පුරුද්දක් තිබුණා. ඔහු 1970 ගණන්වල තැනූ ඔටෝගයිරෝ (autogyro) වර්ගයේ යානයට ‘බමරා’ යන නම දුන්නා. තනි පුද්ගලයකු පදවාගෙන යන ඉතා සැහැල්ලූ ගුවන්යානයක් ‘තණකොළපෙත්තා’ නමින් ද පසු කලෙක නිපද වූ කුඩා හෙලිකොප්ටරයක් ‘සූටික්කා’ ලෙසද නම් කළා.

රේගේ සුවිශේෂත්වය වූයේ තමා නිර්මාණය කරන සියලූ නව යානා මුලින්ම පියාසර කිරීමට ඔහුම ඉදිරිපත් වීමයි. ඒවා තැනීමට තාක්ෂණික ශිල්පීන්ගේ සහාය ලබා ගත්තද මුල් පියාසර කිරීම තමන් කළ යුතුයැ’යි ඔහු අවධාරණය කළා.

ඇත්තටම රේ තමන්ගේ ගුවන්යානා පදවාගෙන ගොස් අනතුරට පත් වී බිමට ඇද වැටුණු අවස්ථා තිබුණා. වරක් ඔහු ප‍්‍රකට ගෘහ නිර්මාණශිල්පී ජෙෆ්රි බාවාගේ ලූණුගඟ නම් බෙන්තොට පිහිටි සුන්දර නිවහන හා වත්තට ගුවනින් ගියා. සුළු ප‍්‍රමාද දෝෂයකින් ඔහු යානය පහත් කළේ වැරදි තැනටයි. වහලත් කඩා ගෙන ඔහු ගේ සාලය මැදට ඇද වැටී යම් තුවාල ලැබුවා. (එහෙත් කම්පාවට පත් නොවූ බාවා ‘මෙච්චර පළල දොරක් තියෙද්දි ඇයි ඔබට මේ වහලෙන් එන්නේ?’ යයි ඇසුවාලූ!)

තමන්ගේ ගුවන්යානාවලින් ඇද වැටී අතපය කඩා ගත් අවස්ථාවල පවා ඒ තුවාල සුව වීමෙන් පසු රේ යළිත් වඩා හොඳින් එම යානා දියුණු කිරීමට යොමු වුණා. රේ තම කොළඹ නිවසේ ටිකෙන් ටික තනා නිම කළ කුඩා අහස්යානා ‘පිකප්’ රථයක පිටුපස දමා ගෙන රත්මලාන ගුවන්තොටුපොළට ගෙන යනවා. ඉනික්බිති එහි බලධාරීන්ගේ අනුමැතිය හා අනුදැනුම ඇතිව එතැනින් ගුවන් ගමන් අරඹනවා. රත්මලාන අවට නිවැසියන්ට අමුතු ආකාරයේ කුඩා ගුවන්යානා ගමන් කරනු එකල සුලභ දසුනක් වුණාග

1980 දශකයේ තේ පර්යේෂණ සභාවේ සභාපති ලෙස ක‍්‍රියා කරන විට රේ තලවාකැලේ තේ පර්යේෂණායතනයට කොළඹ සිට තමන්ගේ වියදමින් තම කුඩා ගුවන්යානයකින් රැස්වීම් සඳහා යාමේ සිරිතක් තිබුණා. එසේම හලාවත කාක්කපල්ලියේ තිබූ ඔහුගේ පොල් වත්තටත් ගුවනින් යනවා.

මේ කිසිවක් කළේ සෙල්ලමට, සෙල්ලක්කාරකමට හෝ තම ප්‍රභූ උරුමය පෙන්වීමට නොව මෙරට කුඩා ගුවන්යානාවල ශක්‍යතාව අධ්‍යයනය කිරීමටයි. මිල අධික පජොරෝ ආකාරයේ රථයක මූලික ආයෝජනයට හා නඩත්තු වියදමට වඩා සැලකිය යුතු අඩු වැයකින් සැහැල්ලූ ගුවන්යානා අපේම රටේ තනා භාවිත කළ හැකි බව ඔහු ප‍්‍රායෝගිකව පෙන්වා දුන්නා.

1988දී ඔහු ගුවන් චාරිකාවලදී වැදගත් සොයා ගැනීමක් කළා. එනම් කොළඹ හා තදාසන්න ප‍්‍රදේශවලට අඩි 800-1,800 පමණ ඉහළින් තුනී මීදුමක් (haze) පවතින බවයි. අන් ගුවන් නියමුවන් නම් මෙබඳු මීදුමක් හමු වූ විට එය මගහැර වෙනත් උසකට පියාසර කරනවා. එහෙත් මෙයට හේතුව කුමක්දැ’යි විමසීම හරහා රේ මෙය වාහන දුමාරයන් ඉහළ නැගීම නිසා හට ගන්නා බවත්, සති අන්තවල දකින්නට නොමැති බවත් ඔහු පෙන්වා දුන්නා.

මෙරට වාත දුෂණයට වාහනවල දායකත්වය කල් තබා දුටු ඔහු, වාත දුෂණය ගැන වැඩිපුර පර්යේෂණ කිරීමට මෙරට පරිසරවේදීන් හා සරසවි ඇදුරන්ගේ ඉල්ලා සිටියා.

මෙරට ගුවන්තොටුපොළ හා ගුවන් තීරුවලට අමතරව වෙනත් තැන්වල සිට කුඩා ගුවන්යානා ගුවන් ගත කිරීමට හා ගොඩ බැස්වීමට හැකි ද යන්න රේ අධ්‍යයනය කළා. එහිදී ඔහු තේරුම් ගත්තේ මෙරට සිය ගණනක් ඇති ලොකු වැව් හා ජලාශ ඒ සඳහා සුදුසු බවයි.

Ray Wijewardene with an amphibious plane he designed, testing it at the Bolgoda Lake close to Colombo, Sri Lanka in the 1990s

දියගොඩ දෙකෙහිම බැස්විය හැකි උභයචාරී (amphibious) කුඩා ගුවන් යානයක් ඔහු නිර්මාණය කළා. කොළඹට ආසන්න බොල්ගොඩ වැවේ අත්හදා බැලීම කළ පසු මේ ගුවන් යානයක නැගී යම් දුරක් ගමන් කොට නුවරඑළියේ ග්‍රෙගරි වැව නැත්නම් පරාක‍්‍රම සමුද්‍රය වැනි ජලාශවලට සීරුවෙන් බැස්වීමට ඔහු සමත් වුණා. මෙරට අභ්‍යන්තර ගුවන් ගමන් සඳහා (පරිසර ආරක්ෂණ පියවරද සමග) ජලාශ යොදා ගත හැකි බව ඔහු පෙන්වා දුන්නේ 1990 ගණන්වලයි.

මෙරට සියවසක සිවිල් ගුවන් ගමන් ගැන 2012දී සමරු ග‍්‍රන්ථයක් ලියූ, විශ‍්‍රාමික ගුවන් නියමු හා ලේඛක කපිතාන් එල්මෝ ජයවර්ධන සිය ජ්‍යෙෂ්ඨ සගයා වූ රේ විජේවර්ධන ගැන මෙසේ කියනවා: ‘රේ කියන්නේ මගේ ජීවිතයේ හමු වූ අපූර්වතම ගුවන් නියමුවායි. ඔහු අහසට පෙම් බැඳි, අහසේ නිදහසේ සැරිසරන්නට මහත් සේ ආසා කළ කෙනෙක්. සංවෘත වූ විශාල ගුවන්යානයක යනවා වෙනුවට හැකි තරම් විවෘත, සැහැල්ලූ ගුවන්යානාවලින් තමන්ගේ ගමන් ගිය අයෙක්. ඇත්තටම ගුවනේ අසිරිය අත්විඳි හා බෙදා ගත් අපේ අංක එකේ අහස්යාත‍්‍රිකයා ඔහු යැ’යි නොබියව කිව හැකියි.’ http://www.raywijewardene.net/the_aviator.html

මේ දිනවල කථාබහට ලක් වූ ලිහිණියා යනු ගුවන් නියමුවා සහ තවත් එක් අයකුට යා හැකි, අවර පෙත්තකින් ක‍්‍රියා කළ සැහැල්ලූ ගුවන් යානයක්. එය රේ නිර්මාණය කළේ 1988-90 වකවානුවේ. මුහුදු මට්ටමේ සිට අඩි 5,800ක් දක්වා ඉහළට යා හැකි වූ එම යානය අශ්වබල 64ක ධාරිතාව තිබූ එන්ජිමකින් බලය ලබා ගත්තා. පැයට සැතපුම් 80ක උපරිම වේගයකින් ගමන් කළ හැකි වුණා.

Two-seater Lihiniya light aircraft being built in the garage of Ray Wijewardene at his Colombo home

එකල මෙරට වාසය කළ හා රේගේ සමීප මිතුරකු වූ කීර්තිමත් ලාංකික විද්‍යාඥ සිරිල් පොන්නම්පෙරුමට මහනුවර පිහිටි මූලික අධ්‍යයන ආයතනය හා කොළඹ අතර නිතර ගමන් කිරීමට වඩා කාර්යක්ෂම ක‍්‍රමයක් ලෙස රේ මෙම ලිහිනියා යානය යෝජනා කළා. පොන්නම්පෙරුම එයට කැමති වී කිහිප විටක් ගුවන් ගමන්වල යෙදුණත් එය දිගටම සිදු වූයේ නැහැ.

1986 සිට රේ හඳුනාගෙන සිටි මටත් ලිහිනියා යානයේ ගමන් කරන්නට ඔහු කිහිප විටෙක ඇරැයුම් කළා. එහෙත් රේගේ අනතුරු ගැන අසා සිටි මා එයට තරමක් බිය වුණා. එසේ ගිලිහී ගිය අවස්ථාව ගැන මා අද දක්වා කනගාටු වනවා.

වයස 70 පිරුණු පසු තම ගුවන් නියමු බලපත‍්‍රය වාර්ෂිකව අලූත් කර ගන්නට ඔහු වෛද්‍ය පරීක්ෂණවලට ගියේ යම් චකිතයකින්. එහෙත් ඉතා හොඳ සෞඛ්‍ය තත්ත්වයේ පසු වූ ඔහුට බලපත‍්‍රය අලූත් කර ගැනීම කිසිදා ප‍්‍රශ්නයක් වුණේ නැහැ.

අන්තිමේදී අඩසියවසකට වැඩි කාලයක් තිස්සේ විහිදුණු රේගේ ගුවන් නියමු චාරිකාව හමාර වූයේ වයස නිසා නොව යුද්ධය නිසා. 2000 ගණන් මුල හරියේදී ජාතික ආරක්ෂාවට තර්ජනයක් ලෙස සලකා මෙරට සියලූම අභ්‍යන්තර සිවිල් ගුවන් ගමන් නතර කරනු ලැබුවා.

ලිහිනියා ගුවන්යානා අවසන් වරට ගුවන් ගතවූයේ 2000 ජූලි මාසයේදී. එවිට රේගේ වයස 75යි. ඊට ටික කලකට පසු මතුව ආ තහනම නිසා යළි කවදාවත් රේ තමන්ගේම යානයකින් පියාසර කළේ නැහැ. 2009 මැයි යුද්ධය අවසන් වන විට ඔහුට තව දුරටත් ගුවන් නියමු බලපත‍්‍රයක් තිබුණේ ද නැහැ. 2010 අගෝස්තුවේ ඔහු මිය ගියා.

ඔහුගේ ජීවිතයේ අවසාන වසර කිහිපයේ තමා සතු වූ තමා නිපද වූ ගුවන්යානා එකින් එක හිතමිතුරන්ට හා සහායකයන්ට තෑගි කළා. මේවා කෙදිනක යළි ගුවන්ගත කිරීමට හැකි වේදැ’යි කිසිවකු එවකට දැන සිටියේ නැහැ.

ලිහිනියා යානය ලැබුණේ චන්ද්‍රන් රත්නම්ගේ ගුවන් පාසලට. මෙරට සිවිල් ගුවන් ඉතිහාසයේ පෞද්ගලික ගුවන්යානා නිපදවීමේ හා පියාසර කිරීමේ උරුමය සංකේතවත් කරන ලිහිනියා යානය මීට වඩා ඕනෑකමින් රැක බලා ගත යුතුව තිබුණා.

කෞතුක වටිනාකමක් නැතත් සංකේතාත්මක වටිනාකමකින් යුතු මේ යානය හුදු ප‍්‍රදර්ශන භාණ්ඩයක් වී පසෙක දමා තිබීම අපේ මෑත ඉතිහාසය හා තාක්ෂණික උරුමය ගැන සමාජයක් ලෙස අප දක්වන අඩු අවධානය පෙන්නුම් කරනවා.

තටු ගිලිහී ගිය අබලන් ලිහිනියා සංකේතවත් කරන්නේ අපේ යුගයේ එක්තරා ආකල්පමය පරිහානියක්ද?

Ray Wijewardene (left) with Prof Cyril Ponnamperuma just before flying on Lihiniya, around 1990

සිවුමංසල කොලූගැටයා #149: සිරිල් පොන්නම්පෙරුමගේ දැවැන්ත සෙවනැල්ල

In this week’s Ravaya column, I pay another tribute to Dr Cyril Ponnamperuma, Lankan biochemist who was one of the best known and most accomplished scientists produced by Sri Lanka.This explores the time he spent in Sri Lanka in the late 1980s, working as Presidential Science Adviser and Director of the Institute of Fundamental Studies (IFS) in Kandy.

See also my English tribute published in 2009: Dr. Cyril Ponnamperuma (1923-1994): A Passionate Champion of Public Science

Dr Cyril Ponnamperuma at IFS Kandy - Photo by Samanmalee Sugathadasa — Dr Cyril Ponnamperuma at IFS Kandy – Photo by Samanmalee Sugathadasa

‘එයා මොනවද හදල තියෙන්නේ?’

ජාත්‍යන්තර කීර්තියට පත් මහාචාර්ය සිරිල් පොන්නම්පෙරුම (1923 – 1994) ගැන 2013 අගොස්තු 11දා මා ලියූ කොලමට ලැබුණු එක් ප‍්‍රතිචාරයක් වූයේ එයයි.

පොන්නම්පෙරුමයන්ගේ ජෛව රසායනික විද්‍යා පර්යේෂණ ගැන විවාදයක් නැතත්, ඔහු විසිවන සියවසේ මෙරටින් බිහි වූ ශෙෂ්ඨතම විද්‍යාඥයකු යයි මේ ප‍්‍රශ්නය මතු කළ මගේ මිතුරා පිළිගත්තේ නැහැ. ඉංජිනේරුවකු වන ඔහු බොහෝ විට භෞතික ඉදිකිරීම් සළකා බලා එම තක්සේරුවට එළඹුණා විය හැකියි. එකී නිර්ණායකය අනුව බලන විට නම් මේ විද්‍යාඥයා පාලම්, ජලාශ, මහාමාර්ග හෝ වරාය නොතැනූ බව ඇත්තයි.

එහෙත් හැම විද්වතකුගේ ම දායකත්වය එබඳු තනි කෝදුවකින් මනින්නට බැහැ. පොන්නම්පෙරුම මා දකින්නේ විවෘත මනසකින් ලෝකය ගවේෂණය කරන්නට හැකියාවත්, ගැටඵ විසඳන්නට ආත්ම විශ්වාසයත් තිබෙන ගෝල පරපුරක් බිහි කළ නැණ පහනක් හැටියටයි. පර්යේෂණ ලෝකය හා ප‍්‍රතිපත්ති ලෝකය යා කළ මාහැගි පාලමක් ලෙසටයි. මේ කෝණවලින් ඔහුගේ දායකත්වය තව ටිකක් විග‍්‍රහ කරන්නට මා කැමතියි.

පොන්නම්පෙරුම ලොව මුල් පෙළ් දැනුම් ගවේෂකයෙක්, පර්යේෂකයෙක් හා ගුරුවරයෙක් වුණත් ඔහුගේ කුසලතා එයට සීමා වූණේ නැහැ. ඔහු ප‍්‍රතිපත්ති මට්ටමෙන් දේශපාලකයන් සමග විද්වත් ලෙස ගනුදෙනු කරන්නත්, මාධ්‍ය හරහා විද්‍යාත්මක චින්තනය පොදු ජනයාට සමීප කරන්නත් සමතකු වුණා. තනි පුද්ගලයකු තුළ මේ හැකියාවන් සංකලනය වන්නේ කලාතුරකින්.

1984 – 1990 කාලය තුළ ශී‍්‍ර ලංකාවේ ජනාධිපති විද්‍යා උපදේශක ලෙස ජේ. ආර්. ජයවර්ධන හා ආර්. පේ‍්‍රමදාස ජනාධිපතිවරුන් සමග කටයුතු කළ ඔහු, මූලික අධ්‍යයන ආයතනයේ (IFS) දෙවන අධ්‍යක්‍ෂවරයා ලෙසත් සේවය කළා.

විද්‍යාව හා තාක්‍ෂණය දියුණු වන ලෝකයේ රටවල ආර්ථික හා සමාජ සංවර්ධණ්‍ය නැණවත් සේ යොදා ගැනීම ගැන ඔහුට මුහුකුරා ගිය දැක්මක් තිබුණා. විද්‍යාවේ මූලික පර්යේෂණ (fundamental research) පවා සැබෑ ලොව ප‍්‍රශ්න හා අභියෝග විසදීමට ඉලක්ක කර ගත හැකි බව ඔහු විශ්වාස කළා.

පර්යේෂණ සඳහා මහජන මුදල් වැය කිරීම දියුණු වන රටකට කළ හැකි ප‍්‍රශස්ත ආයෝජනයක් බවත්, නිවැරදි ප‍්‍රතිපත්ති රාමුවක් තුළ, චින්තනයේ නිදහස පර්යේෂකයන්ට ලබා දෙමින් ඔවුන්ට යම් මග පෙන්වීම් කිරීම ඔහුගේ ක‍්‍රමවේදය වුණා. සාම්ප‍්‍රදායික සරසවි විද්‍යා පීඨ හා රාජ්‍ය පර්යේෂණායතනවලින් වෙනස් වූ IFS හරහා මේ සියල්ල කි‍්‍රයාවට නගන්නට ඔහු වෙර දැරුවා.

1981දී ජයවර්ධන රජය IFS පිහිටු වන විට එයට ගුරු කොට ගත් පර්යේෂණායතන දෙකක් තිබුණා. එකක් නම් ඉන්දියාවේ ටාටා මූලික පර්යේෂණායතනයයි. අනෙක ඊශ‍්‍රායලයේ වයිස්මාන් විද්‍යායතනයයි. දැනුමේ නිම් වළලූ පුඵල් කරන්නට කරන විද්‍යා පර්යේෂණවලින් රටේ ආර්ථිකයට හා ජන ජීවිතයට අදාල සංවර්ධන ගැටඵ විසදීමට ද තැත් කිරීම මේ පර්යේෂණායතනවල ප‍්‍රවේශයයි.

IFS මුල් අධ්‍යක්‍ෂවරයා වූයේ තවත් කීර්තිමත් ලාංකික විද්‍යාඥයකු වන ආචාර්ය චන්ද්‍ර වික‍්‍රමසිංහයි. කොළඹ කුඩා කාර්යාලයකට සීමා වුණු IFS මහනුවර හන්තානේ ඉඩකඩ හා පහසුකම් ඇති පර්යේෂණාගාර සංකීර්ණයක් බවට පත් වූයේ පොන්නම්පෙරුම එහි දෙවැනි අධ්‍යක්‍ෂවරයා ලෙස කටයුතු කළ කාලයේයි.

Institute of Fundamental Studies, Kandy, Sri Lanka

රට තුළ බුද්ධි ගලනයක් වීම වැළැක්වීමට ඔහු කළේ තෝරා ගත් විද්‍යාඥයන්ට තමන් දැනට සේවය කරන සරසවිවල සිටින අතර ම IFS සමග ද පර්යේෂණ සබඳතා පවත්වා ගැනීමේ නම්‍යශීලී ක‍්‍රමයක් ඇරඹීමයි. නිලධාරිවාදී කාර්යාලීය වේලාවන්ට වඩා ඔහුට වැදගත් වුණේ කැපවීම හා ප‍්‍රතිඵලයි. හොඳ පර්යේෂණ හා බුද්ධි ගවේෂණ කාර්යාල වේලාව තුළ එක් තැනකට කොටු වී කළ නොහැකි බව ඔහු ජාත්‍යන්තර අත්දැකීමෙන් දැන සිටියා.

රජයෙන් ලැබෙන ප‍්‍රතිපාදන මත පමණක් නොයැපී, ජාත්‍යන්තර මට්ටමෙන් පර්යේෂණවලට තිබෙන අරමුදල් තරගකාරී ලෙසින් හොඳ යෝජනා (proposals) ලියා දිනා ගැනීමේ සම්ප‍්‍රදායට ඔහු IFS පර්යේෂකයන් යොමු කළා. වැඩ කරන්න ඕනෑකම හා කැපවීම තිබේ නම් විකල්ප සම්පත් සොයා ගත හැකි බව ඔහු විශ්වාස කළා.

ඔහු කළෙ පොදු අභියෝග ජය ගන්නට සාමූහිකව හා විවිධ කෝණවලින් පර්යේෂණ කරන්නට විවිධ විද්‍යා ක්‍ෂෙත‍්‍රවල පර්යේෂකයන් දිරිමත් කිරීමයි (multi-disciplinary research).

උදාහරණයකට මෙරට ගොවිතැනේ ප‍්‍රබල සීමාකාරී සාධකයක් වන පොහොර ප‍්‍රශ්නය ගන්න. 1960 ගණන්වල සිට හරිත විප්ලවය හරහා ගොවිබිම්වලට යොදන රසායනික පොහොර හා අනෙකුත් කෘෂිරසායනික මගින් අස්වනු ඉහළ නැංවූවත් එයින් ගොවියාත්, රටත් වඩාත් විදේශවලට ණයගැති වන සැටි ඔහු දුටුවා.

IFS පර්යේෂකයන්ට ඔහු දුන් ඉලක්කයක් වූයේ මෙරට ගොවිතැනට අවශ්‍ය පොහොර මෙරට ම නිපදවා ගන්නා ක‍්‍රම දියුණු කිරීමයි. වාතයෙන් නයිට‍්‍රජන් සංශ්ලේෂණය කරන (රනිල කුලයේ) ශාක වැඩිපුර වැවීමත්, එප්පාවල ෆොස්ෆේට් නිධිය වඩා කාර්යක්‍ෂම ලෙස පොහොර බවට පත් කිරීමත් සොයා බලනු ලැබුවා.

මෙබඳු ගවේෂණ සඳහා කෘෂි විද්‍යාඥයන්, රසායන විද්‍යාඥයන් හා භෞතික විද්‍යාඥයන් පමණක් නොව සමාජ විද්‍යාඥයන් ද හවුල් කර ගැනීම පොන්නම්පෙරුමගේ දර්ශනයේ කොටසක් වුණා. කෙතරම් අනගි විසඳුමක් විද්‍යාඥයන් සොයා ගත්ත ද අවසානයේ එය ගොවීන්ට ප‍්‍රායෝගිකව යොදා ගත හැකි වීමේ වැදගත්කම ඔහු අවධාරණය කළා.

මෙරට මැණික් ගැරීම් සාම්ප‍්‍රදායිකව කෙරුණේ රත්නපුරය කේන්‍ද්‍රකොට ගත් සබරගමු පළාතේ හා මධ්‍යම පළාතේ ප‍්‍රදේශවලයි. මැණික් ඉල්ලම් පිහිටීම විද්‍යානුකූලව සිතියම් ගත කිරීමේ උත්සාහයක් හරහා මේ සාම්ප‍්‍රදායික කර්මාන්තයට යම් පදනමක් ලබා දෙන්නට IFS පර්යේෂණයක් උත්සාහ කළා. ඒ අතර මැණික් කැපීමට රොබෝ අතක් නිපද වූ තරුණ ඉංජිනේරුවකුට අවශ්‍ය දිරි ගැන්වීම හා ප‍්‍රතිපාදන ලබා දී එය ලෝක මට්ටමේ නව නිපැයුමක් බවට පත් කරන්නට ද පොන්නම්පෙරුම මූලික වූණා.

මෙබඳු උදාහරණ රාශියක් තිබෙනවා. සමාජ පසුබිම හා වයසින් අඩු බව නොතකා හොඳ අදහස් ඇති ඕනෑ ම පර්යේෂකයකුට අතහිත දීමට ඔහු සැදී පැහැදී සිටියා.

Dr Cyril Ponnamperuma (right) and artist George Keyt

විද්‍යාව හා කලාව බද්ධ කිරීම හරහා ද දැනුමේ නව මානයන් සොයා යා හැකි බව පොන්නම්පෙරුමගේ අදහස වුණා. මේ නිසා ජෝර්ජ් කීට් වැනි සම්මානනීය කලාකරුවන්, ප‍්‍රවීණ නර්තන ශිල්පීන් IFS වෙත ගෙන්වා ඔවුන් මුණ ගැසීමට පර්යේෂකයන්ට අවස්ථාව උදා කළා. ජපන් රජය IFS පර්යේෂණාගාර සංකීර්ණය තනා පරිත්‍යාග කරන විට IFS තුළ ජපන් සෙන් උද්‍යානයක් (Japanese Zen Garden) ද ඉදි කිරීමට ඔහු කි‍්‍රයා කළා.

IFS ආයතනය මහජනයාට විවෘත කරන දින පැවැත්වීමට ද පාසල් සිසුන් ගෙන්වා විද්‍යා පර්යේෂණ ගැන ඔවුන් දැනුවත් කරන වැඩසටහන් කිරීමට ද ඔහුගේ විද්‍යාව ජනතාව අතරට ගෙන යාමේ ප‍්‍රයන්තයේ අංගයන් වුණා. රටේ දක්‍ෂම සිසුන් වෘත්තික ක්‍ෂෙත‍්‍ර (වෛද්‍ය, ඉංජිනේරු හා නීති) වලට ඇදී යන පසුබිමක විද්‍යා පර්යේෂණ සඳහා හොඳ මොළ ඇද ගන්නේ කෙසේද යන්න ඔහු නිතර මෙනෙහි කළා.

ධූරානුක‍්‍රමවලට කොටු වී සිටි මෙරට පර්යේෂණ ක්‍ෂෙත‍්‍රයේ ක‍්‍රමවේදය වෙනස් කොට තරුණ පර්යේෂකයන්ට හා දක්‍ෂ සිසුන්ට පවා සංවාදමය අවකාශය විවර කැරෙන ආකාරයේ කෙටි සම්මන්ත‍්‍රණ (Research colloquium) නිතිපතා පැවැත්වූවා. මේවායේදී මුල් තැන ලැබුණේ විචාරශීලී දැනුම ගවේෂණයට මිස පර්යේෂකයන්ගේ පැටිකිරියට නොවෙයි.

එසේ ම ජෛව විද්‍යා, භෞතික විද්‍යා හා සමාජ විද්‍යා ක්‍ෂෙත‍්‍රවල පර්යේෂකයන් නිතර එකට මුණ ගැසී සාමීචි කරන සංවාදශීලී වාතාවරණයක් ඔහු ඇති කළා. මේවා අද කාලේ සුලබ වූවත් මීට වසර 25කට පෙර මෙරටට අඵත් හා අමුතු අත්දැකීම් වුණා.

එය යම් තරමකට IFS තුළ ස්ථාපිත කළත් විද්‍යා උපදේශක ලෙස මෙරට විද්‍යා අධ්‍යාපනය, පර්යේෂණ පිළිවෙත් හා විද්‍යා පර්යේෂණායතන පරිපාලනය නවීකරණය කරන්නට ඔශු ගත් උත්සාහයන් එතරම් දුර ගියේ නැහැ. එයට හේතුව අඵත් යමක් කරන්නට, හොඳ වැඩක් කරන්නට යන ඕනෑ ම කෙනෙකුට ලක් සමාජයේ මතු වන ප‍්‍රතිරෝධයයි. පොන්නම්පෙරුම පිටස්තරයකු ලෙස දුටු අපේ සමහර විද්‍යාඥයන් ඔහු යෝජනා කළ හැම දේට ම සංවාදයකින් තොරව විරුද්ධ වුණා.

එහෙත් පොන්නම්පෙරුම විවර කළ නව මගෙහි ගිය එවකට තරුණ වියේ සිටි පර්යේෂකයෝ ගතානුගතිකත්වයෙන් හා වැඩවසම්බවින් මිදී කි‍්‍රයා කරන්නට පටන් ගත්තා.

පොන්නම්පෙරුමගේ ලොකු ම දායකත්වය ලෙස මා දකින්නේ ඔහු මුල් වී තැනූ ආයතන හෝ ඔහු දිරිගැන් වූ පර්යේෂණ නොවෙයි. විවෘත මනසක් ඇති හා අභිමානයෙන් යුතුව ලෝක මට්ටමේ පර්යේෂණ අපේ රට තුළ ම කිරීමට හැකි පර්යේෂක පරපුරක් බිහි කිරීමයි. ඔහුගේ සෙවනේ හැදුණු මහාචාර්ය රොහාන් සමරජීව වැනි විද්වතුන් අද සිය පර්යේෂණායතනය (LIRNEasia) හරහා ඉදිරියට ගෙන යන්නේ ඒ සම්ප‍්‍රදායයි.

තමා ලංකාවේ සිටින ඕනෑම විටෙක දුරකථනයෙන් ඇමතීමට ඔහු මාධ්‍යවේදීන්ට ඉඩ සළසා තිබුණා. මේ විවෘත බවෙන් වැඩිපුර ප‍්‍රයෝජන ගත්තේ Daily News පත‍්‍රයේ ටී. සබාරත්නම් හා මායි.

පොන්නම්පෙරුම ඉතා නිරහංකාර චරිතයක් බව ටික කලකින් මා තේරුම් ගත්තා. අද මෙන් ජනාධිපති උපදේශකයන් දුසිම් ගණන් නොසිටි එකල ජනාධිපති විද්‍යා උපදේශක යනු ගාම්භීර තනතුරක්. එහෙත් පොන්නම්පෙරුමට කිසි දිනෙක තනතුරේ මාන්නයක් තිබුණේ නැහැ.

ඔහු ගමන් කළෙ සාමාන්‍ය පෙළේ කුඩා ජපන් මෝටර් රථයකයි. කොළඹ සිටින විට IFS අගනුවර කාර්යාලයේ ම කාමරයක නවාතැන් ගත්තා. කොළඹ-නුවර ගමන නිතර කරන නිසා මෙය වඩාත් ඉක්මනින් කළ හැකි ක‍්‍රමයක් තිබේදැයි ඔහු සොයා බැලූවා. රේ විජේවර්ධන විසින් දිය මත ගොඩ බැස්විය හැකි ආකාරයේ කුඩා ගුවන් යානයක් සැළසුම් කොට නිර්මාණය කළේ මේ සඳහායි. කොළඹ බේරේ වැවෙන් පිටත් වී නුවර වැවේ ගොඩ බෑ හැකි ඒ ගුවන් යානය නියමුවකු හා තනි මගියකුට පමණක් යා හැකි කුඩා එකක්. තාක්‍ෂණික අතින් අවශ්‍ය ප‍්‍රමිතීන් සියල්ල එය සපුරා ගත්ත ද යම් හේතුවක් නිසා භාවිතයට ගත නොහැකි වූවා.

පොන්නම්පෙරුමගේ සමහර අදහස් ප‍්‍රායෝගික වූයේ නැහැ. දඹල පර්යේෂණායතනයක් ඇරඹුවත් එය කල් පවත්වා ගන්නට බැරි වුණා. මහනුවර-පේරාදෙණිය ප‍්‍රදේශවල තිබෙන විවිධ විද්‍යාත්මක ආයතන ඒකරාශී කොට ‘විද්‍යා රාජපුර’ ලෙස නම් කිරීමට ඔහු ගෙනා යෝජනාව ද කි‍්‍රයාත්මක කළ නොහැකි වුණා. ඔහුගේ තවත් සමහර දුරදර්ශී සංකල්පයන් කි‍්‍රයාවට නැගුණේ 1990 ඔහු මෙරටින් නික්මී වසර කිහිපයක් ගත වුවාට පසුවයි.

අමෙරිකාවේදී පොන්නම්පෙරුමයන්ගෙන් උගත් හෝ ඔහු ලියූ පර්යේෂණ නිබන්ධවලින් දැනුම සරු කර ගත් පර්යේෂකයන් දහස් ගණනක් ලොව පුරා සිටිනවා. එබඳු අය ජපානය, ඉන්දියාව, ඉතාලිය, කැනඩාව, අමෙරිකාව හා බ‍්‍රසීලය වැනි රටවලදී මට මුණ ගැසී තිබෙනවා. ඒ සමහරකුට පොන්නම්පෙරුමගේ නම හරිහැටි උච්චාරණය කරන්නට අමාරු වුවත් ඔහු ඉතිරි කර ගිය දැනුම් සම්භාරය හා ප‍්‍රබෝධක ආවේගය (inspiration) ගැන ඉතා කෘතඥ පූර්වකව කථා කරනවා.

මේ යශෝරාවය භෞතික ඉදිකිරීම්වලට වඩා දහස් වාරයක් වටිනවා. යම් දිනෙක ග‍්‍රහකයක් හෝ ග‍්‍රහලොවක් මත ආවාටයක් පොන්නම්පෙරුම ලෙස නම් කැරෙනු ඇතැයි මා පතනවා. විශ්වයත් අපත් අතර සබඳතා ගවේෂණය කළ අපේ කොල්ලාට ලැබිය හැකි ඉහළ ම ගෞරවය එයයි.

සිවුමංසල කොලූගැටයා #131: රේ විජේවර්ධනට ‘හූ’ කියූ අපේ පරිසරවේදියෝ

This week, my Ravaya Sunday column (in Sinhala) carries the second part of my long exchange with the late Dr Ray Wijewardene, agro-engineer turned farmer and a leading practitioner in conservation farming in the humid tropics.

Part 1: සිවුමංසල කොලූගැටයා #130: “හරිත විප්ලවය නිසා අපේ ගොවිතැන මංමුලා වුණා!” – රේ විජේවර්ධන

See original English interview published online as: Who Speaks for Small Farmers, Earthworms and Cow Dung?

Ray Wijewardene, photo courtesy his official website

අපේ රටේ සමහරුන්ට ඕනෑ ම විවාදයකදී හෝ කටයුත්තකදී දොස් පැවරීම සඳහා ‘දුෂ්ටයකු’ උවමනායි. සංකීර්ණ අද සමාජයේ සුදු හා කඵ ලෙසින් හැම දෙයක් ම බෙදා වෙන් කළ නොහැකි වුවත් හැම තැනම කුමන්ත‍්‍රණයක් හා ‘බිල්ලෙක්’ දැකීම මෙබඳු ඇත්තන්ගේ මානසිකත්වයයි. තර්කානුකූලව හා නිරීක්‍ෂණ මත පදනම් වී කි‍්‍රයා කරනු වෙනුවට ආවේගශීලි වීම අපේ පරිසරවේදීන් බහුතරයකට තිබෙන ව්‍යාධියක්.

වරක් ඔවුන් සමහරෙක් රේ විජේවර්ධන නම් අදීන චින්තකයාට ප‍්‍රසිද්ධියේ ‘හූ’ කියා අවමන් කරන්නට තැත් කළා. එය 1992දී පමණ සිදු වූ බව මගේ මතකයයි. කොළඹ BMICHහි පැවති ජාතික පාරිසරික ප‍්‍රදර්ශනයකදී. එය සංවිධානය කළ පරිසර අමාත්‍යාංශය මෙරට පස සුරැකීමට SALT වගා ක‍්‍රමය හඳුන්වා දීම නිමිති කර ගෙන රේ විජේවර්ධනට යම් පිළිගැනීමක් ලබා දුන්නා. එය පිරිනැමූ අවස්ථාවේ තමයි අපේ අන්ත හරිතවේදියෝ එයට විරෝධය දැක් වූයේ.

ඔවුන්ට ලොකු ප‍්‍රශ්නයක් වුණේ රේ දුම්කොළ සමාගම සමග එක් වී SALT ක‍්‍රමය දුම්කොළ ගොවීන්ට හඳුන්වා දීමයි. තමන්ට හූ කියු පිරිසට සිනාමුසුව ආචාර කළ රේ, මුවින් නොබැන යන්න ගියා. එහෙත් තමන්ගේ ස්ථාවරය වෙනස් කළේ නැහැ.

1995 අගදී මා ඔහු සමග කළ දීර්ඝ සාකච්ජාවේදී මේ ගැනත් විමසුවා. අපේ සංවාදයේ දෙවන කොටසෙන් එයත්, රසායනික පොහොර හා වෙනත් කෘෂිරසායනික ගොවිතැනේදී යොදා ගැනීම හා ‘ජාත්‍යන්තර කුමන්ත‍්‍රණ’ ගැනත් කථාබහ කරනවා.

නාලක: ඇතැම් පරිසරවේදීන් මෙන් ඔබත් ගොවිබිමට බාහිරින් රසායනික එකතු කිරීමට මුඵමනින් විරුද්ධ ද?

රේ: මගේ එබඳු මූලධර්මවාදී විරෝධයක් නැහැ! අවශ්‍ය විටෙක අවශ්‍ය පමණට යම් රසායනික පොහොර හා වෙනත් ගොවි උපකාරක ද්‍රව්‍ය භාවිතයේ වරදක් මා දකින්නේ නැහැ. ඉතා වැදගත් කරුණ නම් පසේ සාරය පවත්වා ගැනීමයි.

අප දිගුකාලීනව සිතිය යුතුයි. ශී‍්‍ර ලංකාවේ වටිනා ම සොබා සම්පතක් නම් පසේ සරුබවයි (soil fertility). මෙරට වවා, අස්වනු නෙළා පිටරට යවන බෝග ගැන සිතන්න. (ආහාර බෝග පමණක් නොව වැවිලි බෝග ද එයට ඇතුළත්.) එම අස්වනු හරහා අපේ පොළවේ සරුබව රටින් පිට යනවා. මෙසේ අහිමිවන සරුබව යළිත් අපේ පසට ලබා දිය යුතුයි. නැතිනම් ලක් පොළොව කලකදී මුඩු, නිසරු බිමක් වනවා.

ඉන්දියාවේ මෙන් අපට අවශ්‍ය රසායනික පොහොර රට තුළ ම නිපදවා ගන්නට ඇති තරම් සොබාවික පොහොර නිධි සොයා ගෙන නැහැ. මේ මදිපාඩුව පිරිමසා ගන්නට අපට යම් තරමක රසායනික පොහොර පිටරටින් ගෙනෙන්නට සිදු වනවා.

මා කවදත් අවධාරණය කළේ එසේ ගෙනෙන පොහොර ඉතා සකසුරුවම් ලෙසින්, පසේ සාරය පවත්වා ගන්නා සොබාවික ක‍්‍රම සමග සංයෝජනය කළ යුතු බවයි. කොළ පොහොර, ගොම පොහොර, ගැඩිවිලූන්ගෙන් වැඩ කරවා ගැනීම ආදී සාම්ප‍්‍රදායික කි‍්‍රයා ගැන මීට වඩා අවධානය යොමු කළ යුතුයි.

ගොවිතැන නවීකරණය කරමින්, එයට ‘කෘෂිකර්මය’ යයි ලොකු නමක් ද දෙන අපේ විශෙෂඥයෝ මෙබඳු සරල සොබාවික කි‍්‍රයා ගැන එතරම් තැකීමක් කරන්නේ නැහැ නේද?

අවාසනාවකට අපේ සරසවි හා අනෙකුත් පර්යේෂණායතන ගොවිතැනේදී සොබාදහමින් වැඩ කරවා ගැනීම ගැන උනන්දු වන්නේ නැහැ. දශක ගණනක් පුරා අපේ ගොවි (කෘෂි) ප‍්‍රතිපත්ති තීරණය කරන්නේ මේ පණ්ඩිතයෝ. රසායනික පොහොර හා වෙනත් කෘෂි රසායනික ප‍්‍රවර්ධනය කරන්න නම් බහුජාතික විදේශීය සමාගම් සිටිනවා. එහෙත් ගොම පොහොර ප‍්‍රවර්ධනය කරන්නේ කවුද? අහිංසක ගැඩිවිලූන්ගේ ගුණ ගයන්නේ කවුද?

ඝර්ම කලාපීය ආසියාවේ ගොවිතැන් කරන අපට ගැඩිවිලූන් හා ගොම ඉතා වැදගත් සම්පත්. ඉන්දියානුවන් මේ බව තේරුම් අරන්. ඒත් අපේ විශෙෂඥ මහත්වරු හා නෝනාවරු එහි වටිනාකමක් දකින්නේ නැහැ. අපේ කෘෂි විශෙෂඥයන් බටහිර රටවලින් උසස් අධ්‍යාපනය ලබන තාක් කල් ඔවුන් පුහුණු කැරෙන්නේ ඒ රටවල පවතින තත්ත්වයන්ට ගොවිතැන් කිරීමට මිස අපේ අවශ්‍යතා හඳුනාගෙන ප‍්‍රශස්ත ලෙස මෙරට ගොවිතැන දියුණු කරන්නට නොවෙයි.

මෙය බරපතල ජාත්‍යන්තර කුමන්ත‍්‍රණයක්වත් ද?

නැහැ! සමසීතෝෂ්ණ රටවල පවත්නා දේශගුණික හා පාංශු තත්ත්වයන් වෙනස්. බටහිර ගොවිබිම් වගා කරන්නේ ඒ තත්ත්වයන්ට ගැලපෙන්නයි. එය ඔවුන්ගේ අවශ්‍යතාවය හා අභිමතය. ඒවා උගන්නා අපේ ඇත්තෝ තම රටවලට සුදුසු හා ගැලපෙන ලෙස එම දැනුම අදාල කර ගත යුතුයි. එසේ නොවීම තමා ලොකු ම අභාග්‍යය.

එසේ නොවී අන්ධානුකරණය කැරෙන තාක් කල් ගොම පොහොරට, ගැඩිවිලූන්ට අපේ ගොවිතැනේ හොඳ භූමිකාවක් රඟපාන්නට ඉඩක් ලැබෙන්නේ නැහැ. ඉඳහිට විවෘත මනසක් ඇති බටහිර විද්වතෙක් පැමිණ අපේ සාම්ප‍්‍රදායික ගොවිතැන් ක‍්‍රම ගැන පැහැදී ඒවායේ ගුණ ගයන විට තමයි අපේ විශේෂඥයන්ටත් ඒවා පෙනී යන්නේ!

SALT ක‍්‍රමය ශී‍්‍ර ලංකාවේ භාවිතා කළ මුල් ම පිරිස වූයේ කඳුකර පළාත්වල දුම්කොළ වවන ගොවීන්. දුම්කොළ සමාගම හා ගොවීන් සමග වැඩ කිරීම ගැන අපේ සමහර පරිසරවේදීන් ඔබව දැඩි සේ විවේචනය කළා. ඔබේ ප‍්‍රතිචාරය?

මා දුම්බීම ගැන නොවෙයි එතැනදී අවධානය යොමු කළේ, දුම්කොළ වගා කරන සුඵ ගොවීන් ගැන. ඒ අයත් අපේ මිනිස්සු! ඒ අයත් ගොවීන්. දුම්කොළ වගාව යනු නීත්‍යානුකූල බෝගයක් වැවීමක්. මට ඕනෑ වූයේ දුම්කොළ වවන සුඵ ගොවීන්ගේ ජීවන මට්ටම නගා සිටු වන අතර කඳුකරයේ පස සෝදාපාලූව ද අඩු කරන්න. දුම්කොළ වවන්නේ ඇයි? ගොවීන්ට එයට හොඳ මිළක් ලැබෙන නිසා. එයට සමාන මිළක් හා ගොවි උපදෙස් ලැබෙනවා නම් එම බෝගය වෙනුවට වෙනත් බෝග වවන්නට ගොවීන් යොමු වේවි. මෙයයි වෙළඳපොළ සමාජයේ යථාර්ථය.

මෙරට දුම්කොළ සමාගම හා ගොවීන් සමග පමණක් නොවෙයි, තේ වැවිලි සමාගම් සමගත් මා වසර ගණනාවක සිට සමීපව වැඩ කරනවා. SALT වගා ක‍්‍රමය අපේ කඳුකරයේ හඳුන්වා දෙන්න.

දුම්කොළ මෙන් ම තේ වගාව නිසාත් කඳුකරයේ මහා පරිමානයේ පස සෝදායාමක් සිදු වූ බව මා දැන සිටියා. මෙයට හේතුව බෝගයක් වගා කරන්නට පෙර එම බිමෙහි සියඵම ගස්, වැල්, පඳුරු ඉවත් කළ යුතුය යන වැරදි විශ්වාසය. සමසීතෝෂ්ණ රටවලට ගැලපෙන මේ ප‍්‍රවේශය අපේ වැනි ඝර්ම කලාපීය රටවලට ගෙඩි පිටින් ආදේශ කිරීමේ බරපතල විපාක අප දුටුවා. කල්ගත වී හෝ මේ වරදින් කඳුකර බෝග වගාව මුදවා ගන්නයි මට ඕනෑ වුණේ.

එබඳු වගාවන්ට හැකි තාක් කාබනික (ජෛවීය) ද්‍රව්‍ය එකතු කිරීම හරහා පස සෝදා පාඵව අවම වන අතර සාරවත් බව ද වැඩි වනවා. SALT ක‍්‍රමය මේ වාසි ගෙන දෙනවා. එය ප‍්‍රවර්ධයේදී එයට විවෘත ඕනෑ ම කෙනකු සමග වැඩ කිරීමට මා සූදානම්. තේ හා දුම්කොළ සමාගම් සමග මා වැඩ කරන්නේ ඔවුන්ට හොඳ කෘෂි ව්‍යාප්ති සේවා තිබෙන නිසා ගොවීන්ට පණිවුඩය ගෙන යාම පහසු නිසයි.

අඵත් තොරතුරු හා ක‍්‍රමවේද හඳුන්වාදීම ඔවුන්ගෙ කළමණාකරුවන් මෙන් ම අන් කාර්ය මණ්ඩලය SALT ක‍්‍රමයේ වටිනාකම ඉක්මනින් හඳුනා ගත්තා. දඩයම්පොළ ආදර්ශ SALT වගාවෙන් ඇරැඹී එය ක‍්‍රමයෙන් කඳුකරයේ අන් ප‍්‍රදේශවලටත් ව්‍යාප්ත කොට තිබෙනවා. පරිසරවේදීන්ට මා කියන්නේ ඒ ප‍්‍රදේශවලට ගොස් එහි ගුණාගුණ දැක බලා ගන්න කියායි!

වාණිජ මට්ටමින් වඩාත් සංවිධානගත වූ බෝග වගාවේදී මෙන් ම තමන්ගේ යැපීම සඳහා සුඵ පරිමාණයෙන් ධාන්‍ය හා එළවඵ වවන හේන් ගොවීන්ටත් SALT යොදා ගත හැකි ද?

වැසි දියෙන් ගොවිතැන් කරන, විවිධාකාරයෙන් බෝග වවන සුඵ ගොවීන් දැන් ටිකෙන් ටික SALT ක‍්‍රමයට උනන්දු වනු පෙනෙනවා. මෙය හිතකර ප‍්‍රවණතාවක්. බෑවුම් බිමක වූවත්, පැතලි බිමක වුවත් ගොවිතැන් කරන විට පසේ සරුබව රැක ගන්නට උදවු වන සංකල්පයක් නම් කිසි විටෙක පස නිරාවරණය වන්නට නොදීම. අපේ වැනි දැඩි වැසි වැටෙන රටවල පස නිරාවරණය වුණොත් ඉක්මනින් මතුපිට සාරවත් තුනී තට්ටුව සෝදා ගෙන යනවා.

ආසියාවේ හා අපි‍්‍රකාවේ දියුණු වන රටවල් රැසක දැන් SALT ක‍්‍රමය පිළිගෙන භාවිත කරනවා. එහෙත් අපේ කෘෂිකර්ම දෙපාර්තමේන්තුවට තවමත් මෙහි අගයක් පෙනෙන්නේ නැහැ. මේ තරම් ප‍්‍රායෝගික අත්දැකීම් පිලිපීනය, ඉන්දියාව, නයිජීරියාව වැනි රටවලින් මා ලබා තිබියදීත් අපේ සමහර කෘෂි පණ්ඩිතයෝ තවමත් SALT ගැන වැඩිපුර අධ්‍යයනය කළ යුතු යයි කියනවා!

SALT ක‍්‍රමයේ වාසි මේ අයටත් තේරෙනවා. එහෙත් පවතින ක‍්‍රමයෙන් පොඩියක්වත් පිට පනින්නට ඔවුන්ට ලොකු චකිතයක්, නොකැමැත්තක් තිබෙනවා. මේ රටේ කෘෂි ප‍්‍රතිපත්ති හදන හා කි‍්‍රයාත්මක කරන විශෙෂඥයන් හා බලධාරීන් තවමත් සිටින්නේ සමශීතෝෂ්ණ රටවලට ගැලපෙන එහෙත් අපට නොගැලපෙන විවෘත වගාබිම් (open field) සංකල්පයේ එල්බ ගෙනයි. විදේශ අධ්‍යාපනය හරහා මේ අයගේ විචාරශීලි චින්තනය තීව‍්‍ර වනවා වෙනුවට මොට වී තිබෙනවා!

Ray Wijewardene talking about agricultural machinery to staff at a farm in Anuradhapura district, Sri Lanka.

මේ අසා සිටින මට සිතෙන්නේ අපේ රටේ තිරසාර ගොවිතැන දියුණු කිරීමට තිබෙන ලොකු ම බාධකය කෘෂිකර්ම දෙපාර්තමේන්තුව බවයි. ඔබ එකඟ වනවා ද?

මේ දක්වා (1995 වනතුරු) මගේ නිරීක්ෂණයත් එයයි! යල්පැන ගිය බටහිර ආකෘතීන් මේ තීරකයෝ කරපින්නා ගෙන සිටිනවා. ඔවුන් උගත් බටහිර රටවලත් දැන් මේ මතවාදයන් ප‍්‍රශ්න කොට ඉවත දමන්නට පටන් අරන්.

අනෙක් ලොකු හිදැස (gap) තමයි ගොවිතැන් ගැන පර්යේෂණ කරන කිසිවකු එය කෙලින් ම ගොවීන් වෙත ගෙන යාමට මැදිහත් නොවීම. එය කෘෂි ව්‍යාප්ති නිලධාරීන්ට පවරනවා. මේ නිසා ගොවීන් සමග නිතිපතා සෘජු සන්නිවේදනයක් කෘෂි පර්යේෂකයන්ට ලැබෙන්නේ නැහැ. ප‍්‍රායෝගිකව ගොවිබිමේ මතුවන ගැටඵ හා අභියෝග ගැන, සුඵ පරිමාණ ගොවීන් හා ගෙවිලියන් තරම් හොදින් කිසිදු පර්යේෂකයකු හෝ නිලධාරියෙකු හෝ දන්නේ නැහැ. එහෙත් ඔවුන් ඇති තරම් ගොවීන්ට සවන් දෙන්නේ නැහැ. ගොවීන්ට උපදෙස් දෙනවා පමණයි!

කෘෂිකර්ම දෙපාර්තමේන්තුවේ දිගු කලක් සේවය කළ ජ්‍යෙෂ්ඨ නිලධාරියකු පෞද්ගලික සාමීචියේදී වරක් මට මෙසේ කීවා. ‘කෘෂිකර්ම දෙපාර්තමේන්තුව වසර 50ක් තිස්සේ කළ කී දේ සියල්ල අසාර්ථකයි. ඒ නිසා තමයි අපේ සුඵ ගොවීන්ගෙන් සියයට 90ක් තවමත් දුගී දුප්පත් බවින් මිරිකී සමෘද්ධි සහනාධාර ලබන්නේ!’

තිත්ත ඇත්ත මෙයයි! එය නිලධාරීන් ප‍්‍රසිද්ධියේ පිළිගන්නේ නැහැ.

කෙටිකාලීන බෝගවලට වඩා ඔබ නිර්දේශ කරන්නේ අපේ රටේ වඩාත් බහුවාර්ෂික, බහු ප‍්‍රයෝජන ඇති ගස් වැවිය යුතු බවයි. මේ ඇයි?

ඝර්ම කලාපීය රටවල දේශගුණික තත්ත්‍වයන් වඩා හිතකර වන්නේ මාස දෙක තුනකින් අස්වනු නිපදවන කෙටි කාලීන බෝගවලට වඩා වසර ගණනක් තිස්සේ වැවෙන, බොහෝ වතාවක් ඵල දරණ ගස්වලටයි. අපට බැලූ බැල්මට නොතේරුණත්, හිරු එළිය අපේ ගොවිතැන්වලදී සීමාකාරී සාධකයක්: ඝර්ම කලාපයේ අපට දිනකට පැය 11-12ක් පමණ හිරු එළිය ලැබෙනවා. නමුත් වළාකුල් නිසා වසරේ දින රැසක අපේ හිරු එළිය සීමා වනවා. ඉක්මනින් වැඞී, ඵල දැරිය යුතු කෙටිකාලීන වී ආදී බෝගවලට මෙය ප‍්‍රශස්ත තත්ත්‍වයක් නොවෙයි. නමුත් වසර පුරා හිරු එළිය උකහා ගනිමින් වැඩිය හැකි ගස්වලට එය කමක් නැහැ.

අපේ රටේ හිරු එළිය පතනය වීම, තිබෙන පස්වල ස්වභාවය හා වර්ෂාපතන රටා ආදිය සළකා බලන විට අපට වඩාත් ම ගැලපෙන්නේ බහුවාර්ෂික ගස්වලින් ආහාර නිපදවා ගැනීමයි. මෙය සමශීතෝෂ්ණ රටවල හරියට කරන්නට බැරි ඔවුන්ට සීත කාලයට බොහෝ අඩුවෙන් හිරුඑළිය ලැබෙන නිසා.

ඓතිහාසිකව ඝර්ම කලාපීය රටවල ආහාරය වැඩිපුර සපයා ගනු ලැබුවේ ගස්වලින් නෙළා ගන්නා ගඩාගෙඩිවලින්. පුරාවිද්‍යා සාක්‍ෂි වලින් අපට පෙනී යනවා අපේ පැරැන්නෝ ගස් ආහාර බෝග බහුලව ආහාරයට ගත් වග. දෙවන ලෝක යුද්ධ කාලේ පිටරටින් සහල් ගෙන ඒම නතර වූ විටත් අපි කොස්, දෙල්, පොල්, විවිධ අල වර්ග ආදිය යහමින් ආහාරයට ගත්තා. මේවා අපේ ගොවිතැනට වඩා උචිත වනවා පමණක් නොවෙයි සහල්වලට වඩා පෝෂණය අතිනුත් ගුණදායකයි!

අප අද ශී‍්‍ර ලංකාවේ වැඩිපුර කරන ගොවිතැන් මේ රටට උචිත ද යන්න සිතා බැලිය යුතුයි. අප දැන් වඩ වඩාත් කෙටිකාලීන බෝග වවනවා. ඒවායේ කඩිනම් ප‍්‍රභාසංශ්ලේෂණය (හිරු එළියෙන් ඵලදාව නිපදවීම) සිදු වන්නට හිරු එළිය මදි නිසා හැකි තරම් රසායනික පොහොර යොදනවා.

වී යනු සමශීතෝෂ්ණ දේශගුණය ඇති රටක (චීනයේ) උපත ලබා පරිනාමය වී පසු කලෙක මෙරටට පැමිණි විදේශික ශාකයක්! අප වී වවන්නේත් ඉතා අධික ජල ප‍්‍රමාණයක් යොදා ගෙන, අරපරෙස්සමෙන් තොරවයි.

ඉතිරි කොටස ඉදිරි කොලමකින් බලාපොරොත්තු වන්න.

රටේ මෙපමණ දැවෙන ප‍්‍රශ්න තිබියදී මා මේ පැරණි කථාබහක් යළි මතු කරන්නේ ඇයි දැයි පාඨකයන් දෙතුන් දෙනෙක් මගෙන් විමසුවා. මේ ආගිය කථා නොවෙයි. අපට වැරදුනු තැනන් ගැන අපේ රටේ විසූ ඉතා සූක්‍ෂම මොළයක් විසින් කරන ලද ක‍්‍රමීය මට්ටමේ විග‍්‍රහයන්. මෙවන් නිරවුල් අවබෝධයක් නැති නිසා අප සමාජයක් ලෙස රැය වැටුණු වලේ මහා දවාලෙත් යළි යළිත් වැටීම වළක්වා ගැනීම මගේ අරමුණයි.

Remembering Ray Wijewardene: Sri Lanka’s Renaissance Man

Ray Wijewardene (1924 – 2010) was an accomplished engineer, aviator, inventor, Olympian athlete and a public intellectual of the highest calibre. Although educated at Cambridge and further trained at Harvard, he preferred to introduce himself as a farmer and mechanic ‘who got his hands dirty’. His third death anniversary falls on 18 August 2013.

It was among his flying machines that I first met Ray in late 1986 at the Ratmalana Airport, just south of Colombo. One Sunday morning, he took time off to talk to a group of us high school leavers participating in a Science for Youth programme. It exposed us to various (then) modern technologies. Much of that ‘new knowledge’ has long become obsolete; but the inspiration propelled many of us to pursue careers in science.

That inspiration stemmed mostly from the shy and unorthodox Ray Wijewardene. Although he was then in his early 60s, he had the sense of wonder of a 10-year-old. He gave us practical demonstrations about problem solving and innovation in three areas close to his heart: energy, agriculture and transport.

At the time, he was looking for ways to improve the ordinary bicycle, so that riders could go faster with less effort. He also talked about buffaloes, earthworms and growing our food and energy to become truly ‘non-dependent’ on costly imports.

It was his flying machines that fascinated us the most. As a pilot, Ray was licensed to fly all three kinds of flying machines: fixed-wing aircraft, helicopters and autogyros. But this pilot was flying not only factory-fitted, mass-manufactured units: he built and flew his own ultra-light aircraft and helicopters.

I first interviewed Ray for the media in 1988, and over the years did many more — including an indepth Q&A for India’s Down to Earth magazine. The last time we talked, on the record, was when Ray took part in a TV talk show that I hosted in 2008. I have written elsewhere on these encounters and our various collaborations.

I have just unearthed, from the depths of my own archives, an interview I arranged in early 1990 between Ray and science writer Peter Gwynne, who at the time was editor of Asia Technology magazine published from HongKong. I was their Sri Lanka correspondent.

Peter, who held a BA and MA in metallurgy from Oxford and had been a science writer with various publications (including Newsweek) before moving to HongKong, was on a short visit to Colombo. So I took him to meet one of my most colourful and outspoken scientific friends — Ray. Beyond the predictable Oxbridge banter, they talked about many things. I was just a fascinated fly on the wall…

Based on that encounter, Peter wrote a perceptive profile of Ray — and called him Sri Lanka’s Renaissance Man. An apt title, indeed, given that Ray was talented in many pursuits including music and painting, and had a refined sense of aesthetics, probably the basis of his design sense. (It took me 21 years to come up with anything comparable: when creating the Ray Wijewardene website in 2011, I called him ‘A Man for All Elements’).

Here’s the full profile from Asia Technology, April 1990:

Ray Wijewardene profiled in Asia Technology, April 1990

PS: Asia Technology was a bold venture that didn’t last too long (even though it was part of the Dow Jones Company). The full colour, glossy publication was an early chronicler of Asia’s rise in science and technology, but was ahead of its time. It blazed like a supernova for a year and half, and then folded.

සිවුමංසල කොලූගැටයා #89: ප‍්‍රවාහන විප්ලවයක් කළ හැකි රළ නොනඟන බෝට්ටුව

In this week’s Ravaya column (in Sinhala), I profile I S W Karunathilaka, inventor of a waveless boat design that saves fuel and protects river banks. He just won the inaugural Ray Award for nurturing innovation excellence in Sri Lanka.

When I first met Karunathilaka three years ago, when he was experimenting with a model that measured 40 inches by 12 inches (101.6 cm x 30.5 cm). I interviewed him on Siyatha TV, showcasing his work in progress and discussing its future potential. He has come a long way since.

English post (NOT a translation): Waveless, Eco-friendly Boat wins the ‘Ray Award’ 2012

I S W Karunathilaka, winner of the ‘Ray Award’ 2012. Photo by Mevan Peiris/Snap Photography

දැනටමත් රාජ්‍ය පිළි ගැනීමක් ලද ශී‍්‍ර ලාංකික නව නිපැයුම්කරුවකුට සිය නිර්මාණය වෙළඳපොලට ගෙන යාමට උදවු වන රේ විජේවර්ධන සම්මානය පළමුවරට ඔක්තෝබර් 17 වනදා පිරිනැමුණා.

ශී‍්‍ර ලංකා නව නිපැයුම්කරුවන්ගේ කොමිසම විසින් පසුගිය වසර ගණනාවක් තිස්සේ යම් නිර්නායකයන්ට අනුකූලව නව නිපැයුම් සඳහා ජනාධිපති සම්මාන ලබා දෙනවා. එසේ සම්මාන ලැබූ ඕනෑ ම නව නිපැයුම්කරුවකුට මෙම ත්‍යාගයට ඉල්ලූම් කළ හැකිව තිබුණා. ලැබුණු ඉල්ලූම්පත් 56 අතුරින් විද්වත් මඩුල්ලක් තෝරාගත් නව නිපැයුම්කරුවන් 6 දෙනෙකුගේ කෙටි ලැයිස්තුවක් සැප්තැම්බර් අගදී ප‍්‍රකාශයට පත් කළා.

මේ හය දෙනාගෙන් රේ සම්මානය දිනා ගත්තේ හොරණ දේවමුල්ල ප‍්‍රදේශයේ පදිංචි ඉන්ද්‍ර ශ‍්‍රී වෛද්‍යරත්න (I S W) කරුණාතිලක. ඔහුගේ නව නිපැයුම වන්නේ ජලයේ ගමන් කරන විට රළ තරංග බිහි නොකරන, පරිසර හිතකාමී බෝට්ටු සැළසුමක්.

සම්මාන ප‍්‍රදානයට මුල් වූයේ රේ විජේවර්ධන භාරය හා නව නිපැයුම්කරුවන්ගේ කොමිසමයි. මූල්‍ය අනුග‍්‍රහය දුන් කොමර්ෂල් බැංකුව ජයග‍්‍රාහකයාට රුපියල් මිලියනයක් දක්වා මුදලින් උපකාර කරන අතර තාක්ෂණික උපදෙස් මොරටුව සරසවියෙන් ලැබෙනු ඇති. ත්‍යාගය හරහා සිය නව නිපැයුම වෙළඳ පොලට ගෙන යාම කරුණාතිලකගේ ඊළඟ අභියෝගයයි.

ගණකාධිකාරීවරයෙකු ලෙස වෘත්තීය පුහුණුව ලැබුවත්, ඔහුගේ අරමුණ වූයේ අළුත් යමක් අරඹා ඒ හරහා ව්‍යවසායකයකු වීමටයි. එහිදී පවුලේ උරුමයක් යළි පාදා ගන්නට ඔහු උත්සාහ කළා.

1915 සිට 1940 දක්වා කාලයේ ඔහුගේ සීයා කළු ගෙඟ් මගීන් හා භාණ්ඩ ප‍්‍රවාහනය කළ බෝට්ටු සේවාවක් පවත්වා ගෙන ගොස් තිබෙනවා. මේ ඔස්සේ යමින් එබන්දක් නැවත කළ හැකි දැයි ඔහු සොයා බැලූවා. එවිට ඔහුට දැන ගන්නට ලැබුණේ පාරිසරික නීති යටතේ මෙරට අභ්‍යන්තර ගංගා, ඇල දොලවල මෝටර් බෝට්ටු පැදවීම තහනම් කොට ඇති බවයි.

එයට හේතු තිබෙනවා. මෝටර් බෝට්ටු වේගවත්ව ගමන් කරන විට ඒවා දෙපස මෙන් ම පිටුපසින් ද ජල තරංග නැතහොත් රළ බිහි වනවා. මේ රළ විහිදී ගොස් ඉවුරුවල වැදීමෙන් ටිකෙන් ටික ඉවුරු ඛාදනයට ලක් වෙනවා.

මීට අමතරව බෝට්ටු ධාවනය ජලජ ජීවින්ටත් අහිතකරයි. නීති විරෝධී හෝ පාරිසරික අගතිගාමී කර්මාන්තයක නියැලීමට කරුණාතිලක කැමති වූයේ නැහැ. එහෙත් කළුතර දිස්ත‍්‍රික්කයේ ප‍්‍රවාහන විකල්පයක් ලෙස බෝට්ටු යොදා ගැනීමේ විභවය ඔහු දැන සිටියා. ඉවුරු ඛාදනය නොකරන, පරිසර හිතකාමී බෝට්ටුවක් තැනීම ගැන ඔහු අත්හදා බැලීම් කළා.

නව නිපැයුම්කරුවන් සැමවිට වෙහෙසෙන්නේ අසම්මත චින්තනය හරහා ගැටළු විසඳීමට. බෝට්ටුවක් ජලයේ ගමන් කරන විට එමගින් ජල තරංග හා රළ ඇති වන්නට එහි හැඩය හා වේගය යන සාධක දෙක ම බලපානවා. බොහෝ බෝට්ටුවල හැඩය ඉංගී‍්‍රසි V අකුරට යම් තරමකට සමානයි. එනම් පතුලට යන විට නැම්මක් සමග එය සිහින් වනවා.

මෙය සැම විට ම එසේ විය යුතු ද? කරුණාතිලක වෙනස් හැඩතල සහිත බෝට්ටුවල ආකෘති තනමින් කුඩා ජල තටාකවල කලක් තිස්සේ රළ බිහි වීම නිරීක්ෂණය කළා. අන්තිමේදී ඔහු සොයා ගත්තේ රළ බිහි වීම අවම කල බෝට්ටු සැලසුමක්.

එයට අනුව බෝට්ටුවේ බඳ (hull) දෙකක් තිබෙනවා. පිටත බඳ සෘජුකෝණාශ‍්‍රයක් වැනියි. ඇතුළත බඳ ඇතුළට වක‍්‍ර වූ නැම්මක් සහිතයි. මේ බඳ දෙක අතර යම් ඉඩක් තිබෙනවා. මේ ඉඩට ජලය ඇතුළු විය හැකියි. බෝට්ටුවේ ගමන් කිරීම නිසා ස්වාභාවිකව හට ගන්නා තරංග මෙකී බඳ දෙක අතර ඉඩෙහි බිදී යනවා. එහෙත් බෝට්ටුවෙන් පිටතට විහිදෙන රළ තරංග බිහි වන්නේ නැහැ. මෙහි සුවිශේෂී වෙනස එයයි.

Prototype of waveless eco-boat designed by I S W Karunatilake

මේ සැළැස්මේ තව නව්‍යකරණයන් තිබෙනවා. අවර පෙත්ත (propeller) සවි කර ඇත්තේ බෝට්ටුවේ කෙළවරක නොව එහි මැදයි. මේ නිසාත් රළ බිහි වීම අඩු වනවා. බහුලව බෝට්ටු තැනීමට යොදා ගන්නා ෆයිබර් ග්ලාස් වෙනුවට මේ බෝට්ටුව තනා ඇත්තේ ඇලූමිනියම් හා වානේ වලින්. (මළ බැඳීම වළක්වන්නට ඇනෝඩික ආරක්ෂණයක් යොදා තිබෙනවා.) ෆයිබර් ග්ලාස් මෙන් නොව මේ ලෝහමය ද්‍රව්‍ය යම් දිනයක ප‍්‍රතිචක‍්‍රීකරණය කළ හැකි බව ඔහු කියනවා.

බෝට්ටුව ගමන් කරන විට රළ තරංග බිහි නොවනවා කියන්නේ ශක්තිය අපතේ නොයන බවයි. මේ නිසා වෙනත් බෝට්ටුවට වඩා මෙය ඉන්ධන භාවිතයෙන් ද කාර්යක්ෂම හා අරපිරිමැසුම්දායකයි. බෝට්ටුවේ බඳේ හැකි සෑම තැනක ම දේප පුරවා තිබෙන නිසා මෙය අනතුරකදී දියේ ගිලීමට ඇති ඉඩ ඉතා අඩු බව ද කරුණාතිලක කියනවා.

මා මුල් වරට කරුණාතිලක හමු වූයේ 2009 අවසාන කාර්තුවේ. සියත TV නාලිකාවේ නව නිපැයුම් පිළිබඳ වැඩසටහනකට මා ඔහු සමඟ සාකච්ඡාවක් කළා. ඒ වන විට ඔහු සිටියේ අඟල් 40 x අඟල් 12 ප‍්‍රමාණයේ බෝට්ටු ආකෘතියක් සමඟ අත්හදා බැලීම් කරමින්.

ගෙවී ගිය තෙවසර තුල ඔහු බොහෝ ඉදිරියට ඇවිත්. ජල මාර්ගවල දුවන ප‍්‍රාග්දර්ශයක් (prototype) 2011 අවසානයේ සිට ඔහු අත්හදා බලනවා. එහි මඟීන් 50 දෙනකු හෝ කිලෝ ග‍්‍රෑම් 4,000ක් දක්වා භාණ්ඩ ගෙන යා හැකියි.

ප‍්‍රාග්දර්ශ බෝට්ටුවට පැයට කිලෝමීටර් 8ක වේගයෙන් ගමන් කළ හැකියි. මීට වඩා බෙහෙවින් කුඩා, මගීන් 6 දෙනෙකු ගෙන යා හැකි, පැයට කිමී 100 දක්වා වේගයෙන් යා හැකි පරිසර හිතකාමී බෝට්ටුවක් ද ඔහු දැන් සැළසුම් කර තිබෙනවා. එය විශාල බෝට්ටුවේ සියළු ම ගුණාංග ඇති එහෙත් වේගය වැඩි යාත‍්‍රාවක්.

තම බෝට්ටු සියල්ලේ පැද්දීමේ සංවේදනය (Rolling Effect) නැති කොට තිබෙන බවත්, එයට ගොඩ වූ පසු කෙනෙකුට දිය මත සිටින බවට ඇඟට නොදැනෙන තරම් ස්ථාවර බවත් කරුණාතිලක කියනවා.

මෙතැනට එන්නට බොහෝ කැපවීම් කළ බව ඔහු කියනවා. තිදරු පියකු වන ඔහු ගණකාධිකාරී වෘත්තිය නවතා දමා පූර්ණ කාලීනව මෙබඳු යාන්ත‍්‍රික නිමැවුම් කටයුතුවල නිරතව සිටිනවා. මෝටර් රථවාහන අමතර කොටස් හා ලී බෝට්ටු තැනීම ද ඔහු ජීවිකාවක් ලෙස කරනවා. එහෙත් රළ නොනඟන පාරිසරික හිතැති බෝට්ටුව ඔහුගේ ප‍්‍රියතම ව්‍යාපෘතියයි. එය තව දුරටත් දියුණු කළ හැකි ක‍්‍රම ගැන ඔහු දැන් අධ්‍යනය කරනවා.

වෙනත් සාධකවලින් පරිසර හිතකාමී වුවත් මේ බෝට්ටුව ධාවනය වන්නේ ඛනිජතෙල් දහනය කරන එන්ජිමකින්. ඒ වෙනුවට ජෛවීය ද්‍රව්‍ය දහනය කොට බලය ලබා ගන්නා ගැසිෆයර් (gasifier) එකක් බෝට්ටුවේ සවි කළ හැකි ද යන්න ඔහු දැන් සොයා බලනවා. ජෛව ඉන්ධන දහනයෙන් බලශක්ති ජනනය ගැන මෙරට පුරෝගාමියෙකු වූ රේ විජේවර්ධනගේ චින්තනය එදත් අදත් තමන් ප‍්‍රබෝධමත් කළ බව කරුණාතිලක කියනවා.

වෙනත් බෝට්ටු මෙන් ඉවුරු ඛාදනය නොකරන නිසා සැළසුම් මට්ටමේදී ම කරුණාතිලකගේ බෝට්ටුවට අභ්‍යන්තර ජල මාර්ගවල ධාවනයට අවසරය ලැබී තිබෙනවා.

“නව නිපැයුමක් කඩදාසියකට පමණක් සීමා වනවා නම් එය බිහි කිරීමේ එතරම් තේරුමක් නැහැ. නිපැයුමක් වාණිජ මට්ටමින් ජන සමාජයට හා වෙළඳපොළට යා යුතුයි. එසේ වෙළඳපොල ජයගත් ප‍්‍රායෝගික නව නිපැයුම් කරුවන් ටික දෙනා අතර රේ විජේවර්ධන සිටිනවා. මගේ ඉලක්කය මේ බෝට්ටුව සාර්ථක ව්‍යාපාරයක් මට්ටමට ගෙන යාමටයි,” ඔහු කියනවා.

සංචාරක කර්මාන්තයටත්, එදිනෙදා මගී ප‍්‍රවාහනයටත් මේ බෝට්ටු යොදා ගත හැකියි. මීට අමතරව ජල ගැලීම් ආපදා සිදු වන අවස්ථාවල ඉතා සීරුවෙන් ගමන් කරමින් විපතට පත් වූවන් බේරා ගන්නට ද මේ බෝට්ටුව යොදා ගත හැකි බව නිපැයුම්කරුවා පෙන්වා දෙනවා.

මෙරට බිම් ප‍්‍රමාණයෙන් සියයට 10කට වැඩි ප‍්‍රමාණයක් වසා පැතිරුණු ගංගා, ඇල දොල, වැව් හා ජලාශ රාශියක් තිබෙනවා. එහෙත් ජල මාර්ග හරහා බඩු හා මඟී ප‍්‍රවාහනයට දක්වා ඇත්තේ ඉතා අඩු සැළකිල්ලක්. විනෝද ගමන්වලට පමණක් නොව නිතිපතා ප‍්‍රවාහනයට ද ජල මාර්ග යොදා ගත හැකියි.

මෙය තේරුම් ගත් ඕලන්ද ජාතිකයෝ බටහිර වෙරළට සමාන්තරව හලාවත සිට කළුතර දක්වා තීරයේ ඇල මාර්ග ගණනාවක් තැනුවා. මේ ඇල මාර්ග ගමනාගමනයට යොදා ගැනීම කලකට ඉහත සිදු වුවත් අද එය අතපසු වී තිබෙනවා.

මාර්ග තදබදයට ලාබදායක විකල්පයක් ලෙස සමහර ප‍්‍රදේශවල අභ්‍යන්තර ජල මාර්ග යොදා ගත හැකි බව අධ්‍යයන හරහා තහවුරු වී තිබෙනවා. හැබැයි මගී ප‍්‍රවාහනය විධිමත් ලෙස ජල මාර්ග හරහා කිරීමට පරිසර හිතකාමී හා ඉන්ධන පිරිමසින බෝට්ටු පමණක් සෑහෙන්නේ නැහැ. ඒ සඳහා නිසි ලෙස නඩත්තු කැරෙන ඇල මාර්ග, බෝට්ටුවලට පිවිසීමට ජෙටි හා ජීවිතාරක්ෂක උපක‍්‍රම ද අවශ්‍යයි.

Waveless, Eco-friendly Boat wins the ‘Ray Award’ 2012

I S W Karunathilaka, inventor of a waveless boat design that saves fuel and protects river banks, won the inaugural Ray Award for nurturing innovation excellence in Sri Lanka.

An accountant turned entrepreneur, he received the award at a gala awards ceremony held on 17 October 2012 at the Cinnamon Lakeside Hotel, Colombo, amidst an international audience.

The Commercial Bank has offered a grant worth LKR 1 million to assist Karunathilaka to prepare his invention for commercialisation, while the University of Moratuwa will provide technical advice and guidance.

Six Lankan inventors, already honoured with Presidential Awards for Innovation in recent years, were shortlisted for the award. Coming from diverse backgrounds and training, each had designed or produced a practical solution to an everyday need.

The Ray Award is a biennial, life-time award given in memory of the late Ray Wijewardene, the foremost inventor produced by Sri Lanka, to help a state recognised inventor to commercialise his or her invention. It is administered and presented by the Ray Wijewardene Charitable Trust (RWCT) in collaboration with the Sri Lanka Inventors Commission (SLIC) and the Commercial Bank.

The waveless boat is non-symmetric in shape: rectangular on the outside, but has curves facing the inside. It contains twin hulls, which allow water to travel through the hollow mid section and prevents waves being formed on the boat’s sides as it moves.

The boat is eco friendly in other ways too. It consumes less fuel as energy is not wasted in wave generation. Unlike conventional boats made from fibre glass, Karunathilaka’s vessel is made of steel and aluminium, with an anodic protection which reduces corrosion.

He has already built a prototype that can carry up to 50 passengers or 4,000 kg of cargo, which has been operating on the Kalu Ganga since late 2011.
“It was late Dr Ray Wijewardene’s vision and dream to see Sri Lanka develop economically through inventiveness and innovation,” said Dr Tissa Vitarana, Senior Minister of Scientific Affairs, who was chief guest. “The Ray Award celebrates what he stood for.”

“Our inventors need state recognition, society’s appreciation and funding to commercialise their ideas. We really need a good venture capital bank in Sri Lanka to support our inventors – this is what had made a difference in advanced economies like the United States,” he added.

Dr Vitarana noted that only 2 per cent of Sri Lanka’s exports received a high technology input at the moment. He underlined the need for Sri Lanka to develop its own technologies responding the country’s particular needs and powered by the country’s own innovative and enterprising people.

He hoped that RWCT would help Sri Lanka to achieve what the late Ray Wijewardene had in mind: for Sri Lanka to become a developed country without the problems of poverty.

Deepal Sooriyaarachchi, Commissioner of the Sri Lanka Inventors Commission and member of the selection panel said the Ray Award is a celebration of Lankan inventiveness. Long-listed candidates were assessed on three criteria, or three ‘I’s: Invention, Innovation and Impact.

Professor Malik Ranasinghe, Chairman of the Board of Trustees of RWCT, said the Trust supports innovations in sustainable agriculture, renewable energy, engineering and aeronautics – disciplines and pursuits that were close to Ray’s heart. “We hope that ‘The Ray’ will help to create the next Ray Wijewardene in Sri Lanka.”

All past winners of the Presidential Awards for innovation, presented by SLIC, were eligible and invited to apply for the Ray Award. The Trust received a total of 56 applications, which were reviewed by an independent panel that interviewed 17 candidates.

The selection panel was chaired by Prof Uditha Liyanage, Director and Chairman of the Board of Management, Postgraduate Institute of Management (PIM) affiliated to University of Sri Jayawardenapura.

A documentary featuring the six shortlisted inventors, produced by Ray Wijewardene’s grandson Rehan Alexander Mudannayake, was screened during the awards ceremony.

Ray Award 2012 Winner and shortlisted candidates with Dr Tissa Vitarana, Senior Minister of Science

The ‘Ray Award’ Celebrates Innovation in Sri Lanka

Published in Ceylon Today newspaper, 16 October 2012:

The RAY Award Logo

Six Lankan inventors are shortlisted for the inaugural “Ray Award” to help a state recognised inventor to commercialise his or her invention.

All six have proven track records in innovation — they are past winners of the Presidential Awards for Innovation.

The winner will be announced at a gala awards ceremony to be held on 17 October 2012 at the Cinnamon Lakeside Hotel, Colombo 2. The chief guest will be Dr Tissa Vitarana, Senior Minister of Scientific Affairs.

“The Ray” carries a plaque and citation from the Trust. The Commercial Bank would provide a credit line worth Rs 1 million worth to assist the winner to prepare the invention for commercialisation.

Meanwhile, the University of Moratuwa would provide the technical support to convert the winner’s invention to a product or process ready for the market.

The Ray Award is a biennial award given in memory of the late Ray Wijewardene, one of the finest Lankan inventors. Trained as an engineer but applying his skills to help small farmers, he designed the world’s first two-wheeled hand tractor in the 1950s.

The Award is administered and presented by the Ray Wijewardene Charitable Trust (RWCT) in collaboration with the Sri Lanka Inventors Commission (SLIC). It is powered by Commercial Bank.

All past winners of the Presidential Awards for innovation, presented by SLIC, were eligible and invited to apply for this award. As part of their application, they were asked to present a plan for commercialising their invention.

The Trust received a total of 56 applications by the deadline of 31 July 2012. During August 2012, an independent selection panel appointed by the Trust reviewed all applications and conducted face-to-face interviews with a long list of 17 candidates.

Applications were assessed on three criteria, or three ‘I’s – Invention, Innovation and Impact, according to the Ray Wijewardene Trust.

The shortlist of six candidates was announced in early October 2012. Listed in no particular order, they are:

Dr Anil Goonetilleke
A chest specialist who invented a dry powder inhaler, or ‘Ventohaler’, that helps users take in more of the dose

Sunil Somasiri Gomes
An expert in cleaner production who invented the Ecodesigned Spherical to reduce wastage and increase efficiency in natural rubber latex industry

I S Waidiyarathna Karunatilake
An accountant who built an eco-friendly motor boat that is fuel-efficient and does not erode river banks

Dr S J B Lenadora
A consultant obstetrician and gynaecologist who designed an innovative Pneumatic Self Retaining Abdominal Retractor

Sankha Nanayakkara
An electrical and electronics engineer who invented a surge diverter with unlimited surge handling capability

R M Dammika Sujith Rathnayake
A self-taught technician who has developed an efficient coir machine that reduces waste

Winner of the Ray Award 2012 is being selected by an independent selection panel appointed by the Ray Wijewardene Trust. It is headed by Prof Uditha Liyanage, Director and Chairman of the Board of Management, Postgraduate Institute of Management (PIM) affiliated to University of Sri Jayawardenapura. Other members are: Prof Ranjith Senaratne Senior Professor of Crop Science, University of Ruhuna; Deepal Sooriyaarachchi, Commissioner, Sri Lanka Inventors Commission (SLIC); Tissa Jinasena, Director of Loadstar (Private) Limited; Tissa Jayatilaka, Executive Director of U.S – Sri Lanka Fulbright Commission; and Mrs Nirmali Wickremesinghe, Principal, Ladies College, Colombo.

More information available at: www.raywijewardene.net

සිවුමංසල කොලූගැටයා #87: පියාපත් සොයා ගිය රයිට් සොහොයුරන්ගේ දිරිය කථාව

Continuing my discussion on inventions and innovation, in this week’s Ravaya column (in Sinhala, published 14 Oct 2012), I recount the story of the Wright brothers as indefatigable innovators.

Several others had designed heavier-than-air machines during the 19th Century, but none had been as practical as the Wright Brothers. While other experimenters put more emphasis on developing powerful engines, the Wright Brothers focused on developing a reliable method of pilot control.
As cycle repairers, they believed – correctly – that an unstable vehicle like a flying machine could be controlled and balanced with enough practice. They tinkered endlessly with models and prototypes, and also used a small, home-built wind tunnel to collect more accurate data and insights. Such experimentation made their design more efficient and navigable. The rest is history…

Wilbur (left) and Orville Wright - photo from Wikipedia — Wilbur (left) and Orville Wright – photo from Wikipedia

මෙරටින් බිහි වූ කීර්තිමත් නව නිපැයුම්කරු ආචාර්ය රේ විජේවර්ධන සිහි වීමට ඔහුගේ නමින් නම් කළ රේ ත්‍යාගය (The Ray Award) මුල් වරට 2012 ඔක්තෝබර් 17 වනදා කොළඹදී ප‍්‍රදානය කැරෙනවා. දැනටමත් නව නිපැයුමක් සඳහා ජනාධිපති සම්මානය ලැබු ලාංකික නිපැයුම්කරුවකුට සිය නිර්මාණය වෙළඳපොළට ගෙන යාමට උදවු කිරීම මේ ත්‍යාගයේ අරමුණයි. බොහෝ නව අදහස්, සංකල්ප නිපැයුම් අන්තිමේදී හිර වන්නේත් එතැනයි.

රේ විජේවර්ධනගේ ප‍්‍රියතම නිපැයුම්කරුවන් වූයේ මුල් ම සාර්ථක ගුවන් යානය නිපදවූ රයිට් සොහොයුරන්. ඔවුන් දෙදෙනාගේ දිරිය කථාව ඉතා සමීපව අධ්‍යයනය කළ රේ නිතර කීවේ සියවසකට පසුව වුව ද ලොව හැම තැන සිටින, ඕනෑ ම තාක්‍ෂණයකට සම්බන්ධ නව නිපැයුම්කරුවන්ට මේ දෙපලගෙන් බොහෝ පාඩම් උගත හැකි බවයි.

විල්බර් හා ඕවිල් රයිට් අමෙරිකානු මැද පාංතික පවුලක උපන්නේ 19 වන සියවසේ මැද. විල්බර් 1867දී හා ඕවිල් 1871දී. ඔවුන්ගේ පියා බිෂෝප්වරයකු වූ නිසා කලින් කලට පදිංචිය මාරු කරන්නට සිදු වුණා. කුඩා කාලයේ දරුවන්ට සොබාවික පරිසරය මෙන් ම යාන්ත‍්‍රික දේවල් ගැනත් ඕනෑ තරම් ගවේෂණය කිරීමට දිරි දුන්නේ ඔවුන්ගේ මවයි. ගෙදර ඕනෑ ම බඩුවක් ගලවා ඒවා වැඩ කරන හැටි සොයා බලන්නටත්, දියුණු කිරීම් යෝජනා කරන්නටත් ඇය දරුවන් උනන්දු කළා.

රයිට් සොහොයුරන් තරුණ වියේදී මුලින් පිවිසුණේ පුවත්පත් කර්මාන්තයට. ඔහායෝ ප‍්‍රාන්තයේ ඬේටන් නුවර මුද්‍රණාලයක් මිළට ගෙන එය හරහා ප‍්‍රාදේශීය පත්තරයක් පළකිරිම ඇරඹුවා. කර්තෘ මන්ඩල මෙන්ම ව්‍යාපාරික අංශය ගැනත් පුළුල් දැක්මක් ඔවුන්ට තිබුණත් ඒ වකවානුවේ පැවති සීමිත වෙළඳපොල හා තාක්‍ෂණය නිසා ඒ උත්සාහය සාර්ථක වූයේ නැහැ. මේ නිසා පත්තර කර්මාන්තය නවතා දමා ඔවුන් බයිසිකල් වැඩපොළක් ඇරඹුවා.

බයිසිකලය යුරෝපයේ නිපදවා හඳුන්වා දෙනු ලැබුවේ 1817දී. එය 1890 වන විට අමෙරිකාවේ වඩා ජනාදරයට පත් නිපැයුමක් බවට පත් වුණා. මෝටර් රථ තවමත් පුළුල් භාවිතයට පැමිණ නොතිබුණ ඒ කාලයේ බයිසිකලයක් හිමි කර ගැනීම ලොකු ඉදිරි පිම්මක් ලෙස සැළකුණා. 1892දී රයිට් සොහොයුරෝ බයිසිකල් කුලියට දීම, අළුත්වැඩියාව හා වැඩි දියුණු කිරීම ඇරඹුවා. එය ටික කලකින් ඉතා සාර්ථක ව්‍යාපාරයක් වුණා.

බයිසිකලය කියන්නේ සාමුහික නිපැයුමක්. එය සියවස් ගණනක් තිස්සේ දුසිම් ගණනක් නිපැයුම්කරුවන් අතින් වැඩි දියුණු වී තිබෙනවා. එය අද දක්වා ම සිදුවන ක‍්‍රියාදාමයක්. රයිට් සොහොයුරෝ විවේක ඇති හැම විට ම උත්සාහ කළේ ආයාසය අඩු, ආරක්‍ෂාව වැඩි ආකාරයට බයිසිකලය දියුණු කරන්න. මේ ගැන ඔවුන් දෙදෙනා දිගින් දිගට අත්හදා බැලීම් කළා. ඔවුන්ගේ කිසි වැඩක් සිද්ධාන්තයට සීමා වූයේ නැහැ.

1890 දශකය අමෙරිකාවේත්, යුරෝපයේත් තාක්‍ෂණික හා කාර්මික නවෝදයක් මතුව ආ කාලයක්. එක් පසෙකින් මෝටර්රථය වැඩි දියුණු කරන්නටත්. තවත් පසෙකින් ගුවනින් පියාසර කළ හැකි යානයක් තනනන්නටත් නව නිපැයුම්කරුවන් රැසක් යොමුව සිටියා.

ගුවනින් යාමේ උත්සාහයන් අතර පෙරමුණේ සිටි ඔටෝ ලිලියන්තාල් (Otto Lilienthal) ග්ලයිඩරයක් කඩා වැටී මිය යාමේ පුවත ඔවුන් දැන ගත්තේ 1896 මැදදී. පක්‍ෂීන්ගේ පියාපත් කෘත‍්‍රිම ලෙස තනා ඔවුන්ගේ පියාසර කිරීම අනුකරණය කරන්නට ලිලියන්තාල් වසර ගණනක් අත්හදා බැලීම් කළා. ඔහු හා අනෙක් සමකාලීනයන්ගේ වැඩ ගැන පත්තර වාර්තා හා වෙනත් තොරතුරු රැස් කර ගත් රයිට් සොහොයුරෝ ඒ අයට හරි ගිය හා වැරදුණු තැන් ගැන දීර්ඝ වශයෙන් වාද විවාද කළා.

එරට අගනුවර වොෂිංටනයේ ස්මිත්සෝනියන් (Smithsonian) විද්‍යාත්මක පර්යේෂණ ආයතනයේ ප‍්‍රකට විද්‍යාඥයකු වූ සැමුවල් ලැංග්ලි (Samuel Langley) වාෂ්ප බලයෙන් ක‍්‍රියා කරන, මිනිසුන් රහිත ගුවන් යානයක් නිපදවන්නට දැඩි උත්සහයක යෙදී සිටියා. ඔහුගේ උගත් බව හා සමාජ තරාතිරම නිසා මේ අත්හදා බැලීම්වලට මාධ්‍යවල ලොකු ප‍්‍රසිද්ධියක් ද ලැබුණා. එහෙත් ඔහුගේ එක ම යානයක් හෝ සාර්ථක ලෙස පියාසර කළේ නැහැ.

1896 වන විට නාමධාරී අමෙරිකානු තාරකා විද්‍යාඥයකු වූ සයිමන් නිව්කෝම්බ් ද (Simon Newcomb) තර්කානුකූලව හා ගනිතානුකූලව “ඔප්පු කර” පෙන් වූයේ වාතයේ බරට වඩා වැඩි කිසිවක් ගුවන්ගත කිරීමට නොහැකි බවයි! ඔහු ප‍්‍රසිද්ධ ප‍්‍රකාශයක් කරමින් කීවේ ගුවන් යානයක් නිපදවීම කිසිදා සාර්ථක නොවන බවයි!

ඉතින් මේ පඬිවරුන් හා දැනමුත්තන් බැරි යයි සහතික කළ දෙයක් උත්සාහ කරන්නට කුඩා නගරයක බයිසිකල් කාර්මිකයන් දෙදෙනෙකු පෙළඹුණේ ඇයි? එයට එක එල්ලේ පිළිතුරක් නැහැ. කුඩා කළ සිට හැම දෙයක් ම ප‍්‍රායෝගිකව කර බැලීමේ චරිත ලක්‍ෂණයත්, නොපසුබස්නා ධෛර්ත්, අසීමිත කුතුහලයත් නිසා රයිට් සොහොයුරෝ නිහඬව, තමන්ගේ පාඩුවේ පියාඹන යානයක් තැනීමේ පෞද්ගලික අත්හදා බැලීම් කරගෙන ගියා. ඒ ගැන දැන සිටියේ පවුලේ උදවියත්, වැඩපොළේ සේවකයනුත් පමණයි.

ඒ දක්වා ගුවන් යානා සැලසුම් කළ වෙනත් කිසිවකුට නොතිබූ දැනුමක් හා අත්දැකීම් සමුදායක් රයිට් සොහොයුරන්ට තිබුණා. එනම් බයිසිකල් සමබරව තබා ගැනීම (බැලන්ස් කිරීම) ගැන පුළුල් අවබෝධයයි. පොළොවෙන් ඉහළට එසවෙන ඕනෑ ම යානයක් සමබරව තබා ගැනීමේ වැදගත්කම ඔවුන් ඉතා හොඳින් දැන සිටියා.

ගුවන් ගත වන යානයක ක‍්‍රියාකාරිත්වයට තීරණාත්මකව බලපාන සාධක හතරක් ඔවුන් හඳුනා ගත්තා. ඒවා නම් එහි බර, එසවීම (lift), බාධාව (drag) හා තෙරපුම (thrust). පක්‍ෂීන් පියාසර කිරිමේදී ඔවුන් සහජයෙන් ලද හැකියාවත්, සොබාදහමින් ලැබුණු පියාපත් සැළසුමත් සංකලනය වී ක‍්‍රියා කරන සැටි මාස ගණනක් තිස්සේ ඉතා සමීපව ඔවුන් අධ්‍යයනය කළා. ඊට පසු එය අනුකරණය කරමින් විවිධ ග්ලයිඩර නිර්මාණය කළා.

මේ ග්ලයිඩර් පියාසර කරන්නට විවෘත අවකාශයන්, හොඳට සුළං හමන හා කඩා වැටුණොත් හානිය අවම වන මුහුදු වැල්ල හා නොගැඹුරු මුහුද අවට තැනක් අවශ්‍ය වුණා. උද්‍යොගය කෙතරම් තිබුණත් ආරක්‍ෂාව ගැන ඔවුන් කවදත් සැලකිලිමත් වුණා. එරට කාලගුණ සේවයෙන් ඔවුන් විමසීම් කළා එබඳු තැන් පිළිබඳව. ඒ අනුව වඩා හොඳ තැනක් ලෙස උතුරු කැරලයිනාවේ කිටි හෝක් (Kitty Hawk) නම් වෙරළා ප‍්‍රදේශය තෝරා ගෙන තාවකාලිකව එහි පදිංචියට ගියා.

මේ සඳහා අවශ්‍ය මුදල් ඔවුන් සපයා ගත්තේ තමන්ගේ ම කුඩා ව්‍යාපාරයෙන්. මදි පාඩුවට පියාගෙන් ණයක් ඉල්ලා ගත්තා. වෙනත් කිසිදු අනුග‍්‍රාහකයකු සොයා ගියේ නැහැ. අනුග‍්‍රාහකයන් සම්බන්ධ කරගත් විට මානසික පීඩනය හා බැඳීම් වැඩි වන නිසා.

1900දී උතුරු කැරලයිනාවට පැමිණි මේ දෙන්නා වසර තුනක් තමන්ගේ අත්හදා බැලීම් කළා. හෑම පසුබෑමක් ම දැඩි ලෙස ස්වයං විවේචනය කරමින් සංකල්පමය හා ප‍්‍රායෝගික ඉදිරි ගමනක යෙදුණා.

පියාසර යානයට අවශ්‍ය බලය ලබා ගන්නට සැහැල්ලූ එන්ජිමක් තනා ගැනීමේ අභියෝගයට රයිට් සොහොයුරන් මුහුණ දුන්නා. මෝටර් තාක්‍ෂණය ප‍්‍රාථමික මට්ටමක පැවති ඒ කාලයේ එය ලෙහෙසි වුයේ නැහැ. ඔවුන්ගේ “ලොකු බාස්” චාලි ටේලර්ගේ උදව්වෙන් අවශ්‍ය විදියේ කුඩා එන්ජිමක් තනා ගත්තා.

1903 මැද වන විට එන්ජිම ද සවිකළ පියාසර යානයක සැබෑ ප‍්‍රමාණයේ ආකෘතියක් නිර්මාණය කළ ඔවුන් එයට බුද්ධිමය හිමිකම පතා පේටන්ට් ඉල්ලූම්පතක් අදාල රාජ්‍ය ආයතනයට යොමු කළා. එහෙත් ඒ වන විට ගුවන් යානා සැලසුම් ගැන කෙළවරක් නැති ඉල්ලූම්පත් ලැබෙමින් තිබු නිසා අමෙරිකානු පේටන්ට් කාර්යාලය එය නැවත හරහා එව්වේ “මේක හදන්න බැරි යන්ත‍්‍රයක්” කියමින්. එහෙත් රයිට් සොහොයුරෝ එයින් අධෛර්්‍යය වුණේ නැහැ.

ඔවුන්ට ගුරුහරුකම් දෙන්නට උගතුන් සිටියේ ද නැහැ. එය ඔවුන්ට ආශිර්වාදයක් හා වාසියක් වුණා. වැඩක් කරන අතරේ මාධ්‍ය හා මහජන අවධානය යොමු වීම අහිතකර බව ඔවුන් විශ්වාසය කළා.

එහෙත් ඔවුන්ගේ ප‍්‍රබල ම තරඟකරුවා වූ සැමුවෙල් ලැංග්ලි තමන්ගේ උගත්කම හා සිවිල් බලය යොදා ගෙන අගනුවර ජාතික මාධ්‍යවලින් සෑම අත්හදා බැලීමක් ම වාර්තා කිරීමට කටයුතු කළා. එහෙත් පිට පිට කඩා වැටෙන මේ උත්සාහයන් නිසා ලැංලිගේ විකාර (Langley’s Folly) නමින් මාධ්‍යවලින් ඔහුට විකට නමක් ද පටබඳිනු ලැබුවා!

මිනිස් වාසය අඩු, පහසුකම් සීමිත දුර බැහැර තැනකට වී රයිට් සොොහයුරන් කළ දුෂ්කර කාර්යයේ සාර්ථක ප‍්‍රතිඵල ලැබුණේ 1903 අගදි. 1903 දෙසැම්බර් 17 පැහැබර උදාසන ලෝක ඉතිහාසයේ මුල් ම සාර්ථක ගුවන් ගමන කරන්නට ඔවුන්ට හැකි වුණා. තනි මිනිසකුට දිගා වී හැසිරවීමට හැකි ලෙසින් තනා තිබු “The Flyer” මේ මුල් ම ගුවන් යානයෙන් ඓතිහාසික මංගල චාරිකාව ගියේ ඕවිල් මල්ලි. ඒ අසිරිමත් අවස්ථාව දැක ගත්තේ විල්බර් අයියාත්, අවට තිබූ ජිවිතාරක්‍ෂක මුරපොළක සේවක පිරිසක් පමණයි.

මුල් ම ගුවන්ගමන ඉතා කෙටි එකක්. යානය වේගවත්ව වැල්ලේ දිව ගොස් ගුවන්ගතව සිටියේ තත්පර 12යි. ඒ කාලය තුළ අඩි 120ක් (මීටර් 36.5ක්) දුර ගමන් කළා. යාන්ත‍්‍රික ගුවන් යානයක් එන්ජින් බලයෙන් සාර්ථකව ගුවන්ගත වූ මුල් ම අවස්ථාව එයයි.

First successful flight by Wright brothers on 17 Dec 1903

නිරීක්‍ෂකයන් කිහිප දෙනා අතර සිටි ජෝන් ඩැනියල්ස් නම් පුද්ගලයා එවකට තිබු වරකට තනි සෝයාරුවක් ගත හැකි කැමරාවකින් මේ ඓතිහාසික අවස්ථාව ජායාරූප ගත කළා. එබන්දක වැදගත්කම රයිට් සොහොයුරෝ දැන සිටියා. එදින ම දහවල් වන විට තවත් කිහිප වතාවක් සාර්ථක කෙටි ගුවන් ගමන්වල යෙදුණු ඔවුන් තමන්ගේ නිර්මාණයේ ක‍්‍රියාකාරිත්වය මනා සේ තහවුරු කළා.

ඉතින් ඊට පස්සේ?

ඉනික්බිති සිදුවීම් ද නව නිපැයුම්කරුවන් මුහුණ දෙන සමාජ අභියෝග සංකේතවත් කරනවා. එදින ම සවස රයිට් සොහොයුරෝ තමන්ගේ වික‍්‍රමය ගැන කියා සිය පියාට ටෙලිග‍්‍රෑම් එකක් යැව්වා. මේ ආරංචිය නගරයේ පුවත්පතට රයිට් පවුල ලබා දුන්නත් කතුවරුන් එය එතරම් විශ්වාසය නොකළ බව පෙනුණා.

රට පිළි ගත් මහා උගතුන්ටත් බැරි වූ දෙයක් අපේ විංකල් කොලූවන්ට ඇත්තට ම කළ හැකි ද යන විමතිය ඔවුන්ට මතු වන්නට ඇති. ඔවුන් ප‍්‍රවෘත්තිය පළ කළේ ප‍්‍රමුඛතාවයක් නොදී කුඩාවටයි!

ඉදිරි සති කිහිපය තුළ වැඩි ජන පිරිසක් අබියස නැවත නැවතත් තම ගුවන් යානය පියාසර කළ පෙන් වූවත් මෙබන්දක් ඇත්තට ම සිදු වන බව එරට ප‍්‍රධාන ප‍්‍රවාහයේ විද්වතුන් හා මාධ්‍ය පිළි ගන්නට ටික කලක් ගත වුණා. අමෙරිකානු පේටන්ට් කාර්යාලය කෙතරම් නිර්දය ලෙස නිලධාරිවාදය මතු කළා ද යත් රයිට් සොහොයුරන්ගේ සාර්ථක සැලසුම දිගින් දිගට ම නොතකා හැරියා. අමෙරිකානු පේටන්ට් එකක් ලැබුණේ 1906 මැයි මාසයේයි.

මුල් ම සාර්ථක ගුවන් ගමනින් පසු තම නව නිපැයුම රටට හා ලෝකයට ඒත්තු ගැන්වීමේ අභියෝගය රයිට් සොහොයුරෝ හොඳින් ජය ගත්තා. ඕවිල් අමෙරිකාවේ රැඳී සිටිමින් නිපැයුම් ප‍්‍රවර්ධනය කරද්දී විල්බර් යුරෝපයේ සංචාරය කරමින් විද්‍යාත්මක හා ව්‍යාපාරික සබඳතා සවිමත් කළා. ගුවන් යානය නිපදවීමට දැඩි ලෙස උත්සාහ කළ යුරෝපීය නිපැයුම්කරුවන් කිහිප දෙනෙකු පසුව රයිට් සොහොයුරන් සමඟ සුහදව හා සහයෝගයෙන් කටයුතු කළා.

මාධ්‍ය සමඟ ගනුදෙනු කිරීම ද ඔවුන්ට අභියෝගයක් වුණා. යුරෝපයේ පුවත්පත් ඔවුන් ගැන ඉහළින් වර්ණනා කරද්දීත් සිය රටේ සමහර පුවත්පත් ඔවුන්ගේ හපන්කම් හෑල්ලූ කිරීම ගැන ඔවුන්ට යම් කම්පාවක් හට ගන්නට ඇති. එහෙත් තහවුරු කළ තම නිපැයුම ගැන විවෘතව කථා කරන්නට ඔවුන් සැම විට සූදානමින් සිටි අතර අසාධාරණ හෝ ද්වේෂ සහගත මාධ්‍ය විවේචන නොතකා හැරියා.

පොදුවේ ගත් විට රයිට් සොහොයුරන්ගේ ජීවිත කථාවෙන් අපේ නව නිපැයුම්කරුවන්ට බොහෝ දේ උගත හැකියි. එක ලොකු පාඩමක් නම් නව නිර්මාණයක් තහවුරු කිරීමෙන් තමන්ගේ ගමන නතර නොවන බවයි.

සිවුමංසල කොලූගැටයා #85: අපට සිටින්නේ නව නිපැයුම්කරුවන් ද? පේටන්ට්ධාරින් ද?

In this week’s Ravaya column (in Sinhala), published on 30 September 2012, I discuss how to nurture a culture of innovation in Sri Lanka — a topic that I’ve been writing and talking about for over two decades.

On the eve of the first major national exhibition of inventions, I discuss the role of Sri Lanka Inventors’ Commission (SLIC), state agency mandated to promote innovation, and talk to its head, Deepal Sooriyaarachchi.

I revive a question first asked when Apple co-founder Steve Jobs departed one year ago: how do we nurture innovation in our kind of conformist and hierarchical societies don’t give mavericks a fleeting chance. Our cultures instead suppress individualism and iconoclasts. What is to be done?

Sahasak Nimawum: Sri Lanka’s national exhibition of inventions and inventors

ශ‍්‍රී ලංකා නව නිපැයුම්කරුවන්ගේ කොමිසම සංවිධානය කරන ”සහසක් නිමැවුම්” ජාතික ප‍්‍රදර්ශනය සැප්තැම්බර් 30, ඔක්තෝබර් 1 හා 2 දිනවල කොළඹ BMICHහිදී පැවැත් වෙනවා. අපේ නව නිපැයුම්කරුවන්ගේ කුසලතා හා නිර්මාණ රටට කියා පෑම මේ ප‍්‍රදර්ශනයේ අරමුණයි.

නව නිපැයුම්කරුවන්ට අතහිත දීමට 1979දී මේ රාජ්‍ය ආයතනය බිහි කරන ලද්දේ දුරදක්නා දැක්මක් තිබූ අමාත්‍ය ලලිත් ඇතුලත්මුදලි විසින්. කොමසාරිස්වරයකුගේ ප‍්‍රධානත්වයෙන් සැදුම් ලත් එය දැනට තාක්‍ෂණ හා පර්යේෂණ අමාත්‍යාංශය යටතේ ක‍්‍රියාත්මක වනවා. ආචාර්ය ඒ. එන්. එස්. කුලසිංහ හා ආචාර්ය රේ විජේවර්ධන වැනි කීර්තිමත් ලාංකික නව නිපැයුම්කරුවන් කලකට පෙර දැරූ කොමසාරිස් තනතුර දැන් හොබ වන්නේ අලෙවිකරණ ක්‍ෂෙත‍්‍රයේ විශේෂඥයකු වන දීපාල් සුරියාරච්චියි. පෞද්ගලික අංශයේ ප‍්‍රධාන විධායක තනතුරු දරා ඇති ඔහු මෙරට නව නිපැයුම්කරුවන්ට වෙළඳපොල ජය ගැනීමට අවශ්‍ය දැනුම හා අත්දැකීම් ඇති අයෙක්.

නව නිපැයුම් කොමිසම ගැන කලක් තිස්සේ අවධානයෙන් සිටින මට පෙනෙන්නේ එය පිහිට වූ 1979 අංක 53 දරණ පණතින් ලබා දී ඇති වරම හා බලතල කාලයෙන් කාලයට වෙනස් ලෙසින් ක‍්‍රියාත්මක කොට ඇති බවයි. විටෙක උද්‍යොගිශීලිවත්, තවත් විටෙක නිද්‍රාශීලීවත් සිටි මේ ආයතනය ගැන මෙරට නව නිපැයුම්කරුවන් තුළ එතරම් පැහැදීමක් නැති බව ඔවුන් සමඟ කථාබහ කිරීමෙන් මා දන්නවා.

විද්‍යා ලේඛකයකු ලෙස මාධ්‍ය හරහා නව නිපැයුම් ගැන ලිවීම මා දශක දෙකකට වැඩි කාලයක් කරන දෙයක්. නව නිපැයුම්කරුවන් හා ඔවුන්ගේ නව නිර්මාණ හඳුන්වා දෙන “මාලිමා” නම් ටෙලිවිෂන් වැඩසටහන් මාලාව මේ වසර මුල සිට මා රූපවාහිනී නාලිකාවෙන් ඉදිරිපත් කරනවා. 2009-10 කාලයේ සියත TV නාලිකාවෙන් “නවකම්” නම් වැඩසටහනෙන් ද මා එබන්දක් කළා. මේවා හරහා විවිධ වයස් මට්ටම්වල හා පසුබිම්වලට අයත් නව නිපැයුම්කරුවන් මුණ ගැසීමටත්, තොරතුරු විපරම් කිරීමටත් මට අවස්ථාව ලැබුණා.

පොදුවේ ගත් විට මෙරට නව නිපැයුම්කරුවන් දැඩි උද්‍යොගයෙන්, කැපවීමෙන් හා ඒකායන අරමුණින් ක‍්‍රියා කරන පිරිසක්. සිය පවුලේ, පාසලේ හෝ කාර්යාලයේ දිරි ගැන්වීමක් ලැබුණත් නැතත් ධෛර්යවන්තව සිය ගමන යන්නට සවිය ඔවුන්ට තිබෙනවා. එහෙත් මේ පිරිස තුළ අපේ ජන සමාජයේ ඇති පුද්ගල හා චරිතගතිවල විවිධත්වය එලෙසින් ම හමුවනවා.

ඇතැම් නව නිපැයුම්කරුවන් සංකල්පමය නව්‍යකරණයෙන් නොනැවතී ප‍්‍රායෝගිකව වෙළඳපොළ ජය ගන්නට වෙර දරන අතර තවත් සමහරු පසෙකට වී තමන්ගේ නව අදහස් හා නිපැයුම් රජය නැතිනම් වෙනත් පාර්ශවයක් මැදිහත්ව ප‍්‍රවර්ධනය කරන තුරු බලා සිටිනවා.

නව නිපැයුමක බුද්ධිමය දේපළ තහවුරු කැරෙන පේටන්ට් බලපත‍්‍රයක් ලබා ගැනීම මහත් උත්සාහයෙන් කළ යුතු, කල් ගත වන හා ශ‍්‍රමය වැය වන කටයුත්තක්. එය මා කිසිසේත් අවතක්සේරු කරන්නේ නැහැ. එහෙත් හැම උපාධිලාභියා ම සැබෑ උගතකු නොවන්නා සේ හැම පේටන්ට්ධාරියා ම සැබෑ නිපැයුම්කරුවකු වන්නේත් නැහැ. පේටන්ට් යනු නව නිපැයුමක එක්තරා අදියරක් පමණයි.

දීපාල් කියන්නේ “පේටන්ට් බලපත‍්‍රයක් හරියට ඉඩමක හෝ නිවසක ඔප්පුවක් වගෙයි. හිමිකම තහවුරු කිරිමටත්, යම් ගණුදෙනුවකටත් එය ඕනෑ කරනවා. ඔප්පුවක් මෙන් පේටන්ට් එකක් ද නිර්මාණයක සීමා හා මායිම් හුවා දක්වනවා. එහෙත් එතැනින් ඔබ්බට පේටන්ට් එකක් යනු ලියවිල්ලක් පමණයි. එයින් නිපැයුම්කරුවාට හා සමාජය වැඩක් වන්නේ එම නිර්මාණයෙන් ප‍්‍රයෝජනයක් ගත හැකි ලෙස වෙළඳපොලට ඒමෙන්.”

වෙනත් වචනවලින් කිව හොත් පේටන්ට් එකක් හිස් ඉඩමක් හෝ පාලූ නිවසක් හෝ අයිති කර ගෙන සිටීමට සමානයි. දීපාල් තව දුරටත් පැහැදිලි කරන පරිදි: “බොහෝ දෙනා සිතන්නේ යම් සංකල්පයක් පේටන්ට් කළ පසු එය තව දුරටත් අන් අයට දියුණු කිරීමට ඉඩක් නැත කියායි. එය සැබෑවක් නොවෙයි. එමෙන් ම බුද්ධිමය අයිතිය තහවුරු කළ පසු නිපැයුමක් මුලාදර්ශය (prototype) මට්ටමට ගොඩ නැගිමේදී එම ක්‍ෂෙත‍්‍රයේ මේ දක්වා අන් අය කර ඇති දේ සොයා බැලීමත්, අන් අය පේටන්ට් කොට ඇති අදහස් පාදක කර ගනිමින් වඩාත් ඉදිරියට යාමත් ගත හැකි හොඳම පියවරයි.”

පේටන්ට් එකක් හෝ කිහිපයක් දැඩි ඇල්මෙන් හා ආඩම්බරයෙන් බදා ගෙන, එයින් ඔබබ්ට කිසිදු පියවරක් නොතැබූ හා එසේ නොවීම ගැන රජයට හා සමාජයට දොස් කියමින් සිටින නිපැයුම්කරුවන් ද විටින් විට මට හමු වනවා. මේ අය ගැන අනුකම්පා කරන අතර ඉතිහාසය පුරා ඔවුන් වැනි අය ඕනෑ තරම් සිටි බවත් සිහිපත් කළ යුතුයි.

අමෙරිකාවේ ජේටන්ට් කාර්යාලය 1790 සිට 2008 දක්වා කාලය තුළ පේටන්ට් මිලියන 8කට වඩා නිකුත් කර තිබෙනවා. ගෙවෙන හැම වසරක ම නිසි විමර්ශනවලින් පසු අළුත් පේටන්ට් 150,000ක් පමණ නිකුත් කරනවා. මේවා අතරින් නව භාණ්ඩ හෝ සේවා ලෙස වෙළඳපොලට ළඟා වන්නේ සීමිත සංඛ්‍යාවක් පමණයි.

පේටන්ට් කළ හැම නිපැයුමක් ම වෙළඳපොළට නොඑන්නට හේතු රැසක් තිබෙනවා. දැනට වෙළඳපොළේ හා පාරිභෝගිකයන් මුහුණ දෙන ගැටළුවක් විසඳීම අත්‍යවශ්‍යයි. එමෙන් ම එසේ විසඳන අතර එය භාවිතයට පහසු, සාධාරණ මිළ ඇති, මනා සේ බෙදා හැරෙන හා අලෙවිකරණය කැරෙන භාණ්ඩයක් හෝ සේවාවක් හෝ විය යුතුයි.

”නව්‍යකරණයේ වැදගත් ම ගුණාංගය නම් පාරිභෝගික අවශ්‍යතාවයන් හඳුනා ගෙන නිපැයුම් එ්වාට නිසි පරිදි අනුහුරු (adapt) කිරීමයි,” දීපාල් කියනවා.

පේටන්ට්වලට ඔබ්බෙන් තිබෙන ඊළඟ අභියෝග ජය ගැනීමේදී මෙරට නව නිපැයුම්කරුවන්ට මඟ පෙන්වීම හා ආයෝජකයන් සොයා දීම සඳහා නවනිපැයුම්කරුවන්ගේ කොමිසම ශ‍්‍රී ලංකා අලෙවිකරණ ආයතනය (SLIM) හා ශ‍්‍රීජයවර්ධනපුර සරසවියේ පශ්චාත් උපාධි කළමණාකරණ ආයතනය (PIM) සමඟ සහයෝගයෙන් ක‍්‍රියා කරනවා.

දිගු කලක් තිස්සේ නිලධාරිවාදය හා උගත්වාදය කරපින්නා ගත් කොමිසම, මෑතක පටන් නව නිපැයුම්කරුවන් කේන්‍ද්‍ර කොට ගෙන, ඔවුන්ට ගරුසරු ලෙසින් ආමන්ත‍්‍රණය කරමින්, සුහද මට්ටමකින් සිය අරමුණු සාක්‍ෂාත් කර ගන්නට තැත් කරන බව පෙනෙනවා. රාජ්‍ය ආයතනයක මෙවන් ආකල්පමය වෙනසක් කිරීම පහසු නැහැ.

මෙරට නව නිපැයුම් ක්‍ෂෙත‍්‍රයේ නිලධාරිවාදයට එහා යන උගත් අධිපතිවාදයක් ද තිබෙනවා. පොතේ උගතුන් හා සරසවි ඇදුරන් මේ ආයතනවලට පිවිසී තමන්ගේ පණ්ඩිතකම පෙන්වන්නට අහිංසක නව නිපැයුම්කරුවන්ට අසාධාරණ කොන්දේසි පැනවීමේ අවලස්සන සම්ප‍්‍රදායක් තිබෙනවා.

නව නිපැයුම්කරුවන් තම දෙපතුළට කැඳවන, ඔවුන්ගේ නවතම අදහස් විද්වත් ඇගැයීමට යයි කියා ලබා ගෙන තමන්ගේ පර්යේෂණ නිබන්ධනවලට ඒවා රහසේ ම ඇතුලූ කරන ඉංජිනේරුවන් හා විද්‍යාඥයන් ද මෙරට සිටිනවා. කොමිසම ටිකෙන් ටික නිලධාරිවාදය දුරු කරන අතරේ මෙරට උගතුන්ගේ දැඩි අධිපතිවාදයෙන් නව නිපැයුම්කරුවන් රැක ගන්නට ද යම් පියවර ගත යුතුයි.

ශ‍්‍රිමත් ආතර් සී. ක්ලාක්ගේ පෞද්ගලික කාර්යාලයේ මා සේවය කළ දශක දෙක තුළ ඔහු හමු වීමට විවිධාකාරයේ නව නිපැයුම්කරුවන් පැමිණියා. තමා කෙතරම් කාර්ය බහුල වුවත් නව නිපැයුම් හා සංකල්ප රැගෙන එන අයට විශේෂ සැළකිල්ලක් දැක්වීම ඔහුගේ සිරිත වුණා. ඒ බොහෝ අවස්ථාවල සන්නනිවේදනයෙන් හා පසුවිපරම්වලින් මා සම්බන්ධ වුණා.

පෞද්ගලික කාර්යාලයක ඇති සීමා තුළ දිය හැකි උපරිම දිරි ගැන්වීම, දැනුම හා ජාත්‍යන්තර සබඳතා ආදිය ලබා දීමෙන් අනතුරුව නිපැයුම්කරුවන් සමහරකු මොරටුවේ පිහිටුවා තිබෙන, ආතර් සී. ක්ලාක්ගේ නම දී ඇති (එහෙත් ක්ලාක් පරිපාලනයට කිසිසේත් මැදි නොවූ) රාජ්‍ය තාක්‍ෂණ ආයතනයට යොමු කරනු ලැබුවා. එබඳු අවස්ථාවල නව නිපැයුම්කරුවන්ගේ සමාජ තරාතිරම හා අධ්‍යාපන පසුබිම ක්ලාක්ට වැදගත් නොවූවත්, ඒ රාජ්‍ය ආයතනයේ ලොක්කන්ට එය මහ ලොකු සාධකයක් වූ සැටි මට සිහිවන විට තවමත් කම්පනයක් හට ගන්නවා.

ගතානුගතික නිලධාරීන්ට හා උඩඟු උගතුන්ට වඩා වෙනස් ආකල්ප දරණ වත්මන් කොමසාරිස්වරයා, නව නිපැයුම්කරුවන් හරියට කලාකරුවන් වැනි යයි පවසනවා.

”නව නිපැයුම්කරුවන් බහුතරයක් දෙනා තමන්ගේ කාලයට වඩා ඉදිරියෙන් සිටින, අමුතු ආකාරයට සිතන අය. එබඳු අය හඳුනාගෙන ඔවුන්ට නිසි ඇගැයීම හා දිරි ගැන්වීම දිය යුතුයි. ජාත්‍යන්තර ක‍්‍රීඩා තරඟාවලදී පදක්කම් දිනා ගෙන මෙරටට පැමිණෙන ක‍්‍රීඩකයන් උත්සවාකාරයෙන් ගුවන් තොටුපලේ පිළිගන්නා ලෙසින් ම නව නිපැයුම් තරඟවලදී සම්මාන දිනා සිය රට එන නිපැයුම්කරුවන්ටත් පිළි ගැනීමක් දිය යුතුයි,” ඔහු කියනවා.

නව නිපැයුම් කරන්නට උසස් අධ්‍යාපනය හා පශ්චාත් උපාධි තිබිය යුතුම ද?

දීපාල් කියන්නේ අසම්මත විදියට සිතීම අධ්‍යාපනය හා සෘජුව සම්බන්ධ නැති බවයි. සමහර නව නිපැයුම්වලට විද්‍යා හා තාක්‍ෂණික දැනුම ප‍්‍රයෝජනවත් වුවත් වැදගත් ම අවශ්‍යතාවය නම් විවෘත මනසකින් හා දැඩි කුතුහලයකින් හැම දෙයක් ම ප‍්‍රශ්න කිරීමේ හැකියාවයි. ඒත් ශ‍්‍රී ලංකාවේ අධ්‍යාපන ක‍්‍රමය බොහෝ විට කරන්නේ සිසුන්ගේ මේ හැකියාවන් මොට කිරීමයි!

ඇපල් සමාගමේ ආරම්භක, නිපැයුම්කරු ස්ටීව් ජොබ්ස් මීට වසරකට පෙර මිය ගිය අවස්ථාවේ (2011 ඔක්තෝබර් 16 කොලමින්) මා මතු කළ ප‍්‍රශ්නය වුයේත් එයයි. මා කී පරිදි: “බොහෝ ආසියානුවන්ට මෙන් ම ලාංකිකයන්ට ද තාක්‍ෂණ ක්‍ෂෙත‍්‍රයේ සහජ හැකියාවක් තිබෙනවා. එහෙත් ඒ විභවය දැගලිල්ලක්, දඩබ්බරකමක් හරහා අළුත් සංකල්පයක් හෝ නිපැයුමක් හෝ බවට පත් වන්නට පියවර ගණනාවක් පසු කළ යුතුයි. ස්ටීව් ජොබ්ස්ලා අපේ රටවල බිහි නොවන්නේ පහසුකම් හා ආයෝජන නැති නිසා පමණක් නොවෙයි. අසම්මතයට සිතන ‘විකාරකාරයන්ට’ අපේ සමාජවල ඉඩක් නොදෙන නිසා යයි මා තර්ක කරනවා…අළුත් දෙයක් හිතන, කියන හා අත්හදා බලන දරුවන් හා තරුණ තරුණියන් ඔවුන්ගේ පවුල්වලින්, පාසලෙන්, සරසවියෙන් හා ජන සමාජයේ අන් අයගෙන් දැඩි පීඩනයකට ලක් වනවා.”

නව නිපැයුම් සංකල්පයන් හට ගන්නේ පවත්නා තත්ත්‍වය එලෙසින් පිළි නොගන්නා, වඩා හොඳින් යම් යම් දේ කරන්නට ක‍්‍රම සොයා යන පුද්ගලයන් අතින්. ඕනෑ ම සමාජයක එබඳු අය ඉන්නේ ටික දෙනයි. රජයට හා විද්වත් ආයතනවලට හැක්කේ මේ දුර්ලභ මානව සම්පත් හඳුනාගෙන ඔවුන්ට නිසි පහසුකම්, මඟපෙන්වීම හා පිළිගැනීම ලබා දීම පමණයි.

සිවුමංසල කොලූගැටයා #83: රසායනික පොහොර උගුලෙන් කාම්බෝජය ගලවා ගත් විප්ලවවාදියා

This week’s Ravaya column (in Sinhala) is about a maverick scientist: Dr Yang Saing Koma. For 15 years, this Cambodian agronomist has driven a grassroots revolution that is changing farming and livelihoods in one of the least developed countries in Asia.

A champion of farmer-led innovation in sustainable agriculture, Koma founded the Cambodian Centre for Study and Development in Agriculture (CEDAC) in 1997. Today, it is the largest agricultural and rural development organisation in Cambodia, supporting 140,000 farmer families in 21 provinces.

He has just been honoured as one of this year’s six recipients of the Ramon Magsaysay Awards — the Asian Nobel Prize. I wrote about him in a recent English column too.

Dr Yang Saing Koma - photo courtesy Cornell University — Dr Yang Saing Koma, visionary behind Cambodia’s rice farming revolution – photo courtesy Cornell University SRI website

ලක් ගොවීන් රසායනික පොහොරට දැඩි සේ ඇබ්බැහි වීම ගැන ගිය සතියේ මා කළ විග‍්‍රහයට හොඳ ප‍්‍රතිචාර ලැබුණා. එ අතර කෘෂි විද්‍යා ක්‍ෂෙත‍්‍රය ද මනාව දත් පාඨකයකු කීවේ “ශ‍්‍රී ලංකාව වැනි කුඩා දුප්පත් රටවලට මෙබඳු ගෝලීය ප‍්‍රවණතාවලට එරෙහිවීමට අවශ්‍ය වුවත් ලෙහෙසියෙන් කළ නොහැකි බවයි”.

ඕනෑ ම ඇබ්බැහිකමකින් අත්මිදීම අසීරුයි. එහෙත් අපේ රට ඇතැම් දෙනා සිතන තරම් කුඩා හෝ “අසරණ” හෝ නොවන බව මා මීට පෙර මේ කොලමින් සාක්‍ෂි සහිතව පෙන්වා දී තිබෙනවා. ඕනෑකම හා අධිෂ්ඨානය ඇත්නම් අපේ අයාලේ ගිය කෘෂි ක්‍ෂෙත‍්‍රය නැවතත් යහපත් ප‍්‍රතිපත්ති හා පුරුදුවලට යොමු කර ගත හැකියි.

ගෝලීය පසුබිම තුළ අපේ රටේ “අසරණකම” ගැන අශූභවාදී තර්ක කරන අයට මා ගෙන හැර දක්වන්නේ අපටත් වඩා කුඩා, දුගී බවින් අධික ආසියානු රටවල් යහ අරමුණු සාර්ථක ලෙස ජය ගන්නා හැටියි. රසායනික පොහොර මත අධික ලෙස යැපීමේ හරිත විප්ලව සංකල්පයෙන් මෑතදී ඉවත් වූ කාම්බෝජයේ උදාහරණය මා අද මතු කරන්නට කැමතියි.

1958 සිට පිලිපීනයේ ස්වාධීන පදනමක් විසින් වාර්ෂිකව පිරිනමනු ලබන රේමන් මැග්සායිසායි ත්‍යාගය (Ramon Magsaysay Award) ආසියානු නොබෙල් ත්‍යාගය ලෙස හඳුන්වනවා. එය පිරිනමන්නේ සිය රටට, සමාජයට හා ලෝකයට සුවිශේෂී සේවයක් කරන අයටයි.

2012 මැග්සායිසායි ත්‍යාග අගෝස්තු 31 වනදා පිලිපීනයේ මැනිලා අගනුවරදී උත්සවාකාරයෙන් පිරිනමනු ලැබුවා. එහිදී මහජන සේවය සඳහා වන මැග්සායිසායි ත්‍යාගය කාම්බෝජයේ ආචාර්ය යැං සයිංග් කෝමාට (Dr. Yang Saing Koma) හිමි වුණා. සිය රටෙහි ගොවිතැන් කටයුතුවල නිහඬ විප්ලවයක් කරමින් සහල් නිෂ්පාදනය වැඩි කරන අතර ගොවීන්ගේ ජීවන තත්ත්වය හා ආත්ම අභිමානය දියුණු කිරීම ත්‍යාගයේ හේතු පාඨය ලෙස සඳහන් වුණා.

ආසියාවේ වඩාත් දුගී දුප්පත්කම වැඩි රටක් වන කාම්බෝජයේ ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය (GDP) ඩොලර් 930යි. එරට සමස්ත ආර්ථික නිෂ්පාදනයෙන් සියයට 33ක් ලැබෙන්නේ බෝග වගාවෙන් හා සත්ත්ව පාලනයෙන්. එරට මිලියන් 14ක ජනයාගෙන් තුනෙන් දෙකක් ජීවිකාව සපයා ගන්නේ් වී ගොවිතැනින්.

සිය රටේ ජීවන තත්ත්වය නඟා සිටුවීමට නම් වී ගොවිතැනින් පටන් ගත යුතු බව ජර්මන් සරසවියකින් ශෂ්‍ය විද්‍යාවේ ආචාර්ය උපාධියක් ලබා 1995දී සිය රට පැමිණි ආචාර්ය කෝමා මනා සේ වටහා ගත්තා. එහෙත් බටහිරින් උගෙන අපේ වැනි රටවලට ආපසු පැමිණ එ් දැනුම ගෙඩි පිටින් ආරෝපණය කරන උගතුන්වට වඩා කෝමා වෙනස් චරිතයක්.

ඔහුට ක‍්‍රමීය චින්තනයක් තිබෙනවා. ප‍්‍රශ්නවල මුල සොයා ගවේෂණය කිරීමත්, රෝග ලක්‍ෂණවලට මතුපිටින් ප‍්‍රතිකර්ම යොදනවා වෙනුවට රෝග නිධාන සොයා ප‍්‍රතිචාර දැක්වීමත් ඔහුගේ ක‍්‍රමවේදයයි.

ගොවීන්ගේ අවශ්‍යතාවන්ට කේන්ද්‍ර වූ ගොවිතැන් පිළිවෙත් මතු කර ගැනීම මුල පටන් ම කෝමාගේ ප‍්‍රමුඛතාවය වුණා. බොහෝ රටවල් කරන්නේ ජාතික අස්වනු ඉලක්ක සාදා ගෙන, එවා සාක්ෂාත් කරන්නට ගොවීන් ඉත්තන් සේ යොදා ගැනීමයි. එ මහා පරිමාණ ව්‍යාපෘතිවලදී, කෙටි කාලීන අධික අස්වනු ලැබීම සඳහා උවමනාවට වඩා කෘෂි රසායන ද්‍රව්‍ය යොදමින් කඩිනම් අරගලයක් කරනවා. දේශපාලන උද්යෝගපාඨ හා ජාතිකාභිමානී ප‍්‍රකාශ හමාර වූ පසු ණය බරිත වූ ගොවීන් ගැන නිලධාරීන් හෝ දේශපාලකයන් හෝ තකන්නේ නැහැ (අඩු තරමින් ඊළඟ මැතිවරණය එලඹෙන තුරු!)

මේ ක‍්‍රමයට වෙනස් වූ, කළබල නැති, ගොවි හිතකාමී හා පරිසර හිතකාමී ක‍්‍රමවේදයන් ප‍්‍රගුණ කරන්නට 1997දී කෝමා ගොවි කටයුතු අධ්‍යයන හා සංවර්ධනයට කැප වූ කාම්බෝජියානු කේන්ද්‍රය (Cambodian Centre for Study and Development in Agriculture, CEDAC) නම් රාජ්‍ය නොවන, ස්වෙච්චා සංවිධානය ඇරඹුවා. වසර 15ක් තුළ CEDAC ගොවි කටයුතු හා ග‍්‍රාම සංවර්ධනය පිළිබඳ කාමිබෝජයේ විශාලතම ජනතා සංවිධානය බවට පත් වී තිබෙනවා. අද ඔවුන් පළාත් 21ක ගොවි පවුල් 140,000ක් සමඟ ගනුදෙනු කරනවා. ගොවි තොරතුරු ජාල හරහා තවත් විශාල ගොවි ජනතාවක දැනුම වැඩි කරනවා.

Dr Yang Saing Koma photo courtesy Friedrich Naumann Foundation Southeast & East Asia

ආචාර්ය කෝමා අප සාමාන්‍යයෙන් සිතින් මවා ගන්නා ආකාරයේ (රැවුල වවා ගත්, උද්‍යොගපාඨ කියමින් මොර දෙන) විප්ලවවාදියකු නොවෙයි. ඔහු සිරුරින් කෙසග, සිහින් හඬින් කථා කරන, ඉතා ආචාරශීලී පුද්ගලයෙක්. එහෙත් මේ කුඩා මිනිසා චින්තන විප්ලවයක් හරහා කාම්බෝජ ගොවිතැන නව මගකට යොමු කර තිබෙනවා. උගත්කමේ මාන්නය පොඩියක්වත් නැති මේ අපුරු විද්‍යාඥයා ගොවීන්, කෘෂි පර්යේෂකයන්, රාජ්‍ය නිලධාරීන්, රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන ක‍්‍රියාකාරිකයන් මෙන් ම අදාළ පෞද්ගලික සමාගම් නියෝජිතයින් සමඟත් සාමූහිකව කටයුතු කරමින් පොදු උන්නතියට ක‍්‍රියා කරන අයෙක්.

කෝමා සහ CEDAC ආයතනයේ බලපෑම ඉතා හොඳින් කියා පාන උදාහරණය නම් වී වගාවේ SRI ක‍්‍රමය (System of Rice Intensification) කාම්බෝජයේ ව්‍යාප්ත කිරීමයි. දශකයක් තුළ වී ගොවීන් 100,000කට වැඩි දෙනෙකු SRI ක‍්‍රමයට නම්මවා ගන්නටත්, එ් හරහා එරට වී අස්වැන්න 60%කින් වැඩි කරන අතර රසායනික පොහොර හා දෙමහුම් වී ප‍්‍රභේද භාවිතය බොහෝ සෙයින් අඩු කිරීමටත් හැකි වී තිබෙනවා.

2002දී ටොන් මිලියන 3.82ක් වූ කාම්බෝජ වාර්ෂික වී නිෂ්පාදනය 2010 වන විට ටොන් මිලියන් 7.97 දක්වා ඉහළ ගියා. මේ වර්ධනයට සැලකිය යුතු දායකත්වයක් SRI ක‍්‍රමය හරහා ලැබුණු බව එරට රජය පිළි ගන්නවා. 2005දී කාම්බෝජය නිල වශයෙන් SRI ක‍්‍රමය එරට වී නිෂ්පාදන ක‍්‍රමෝපායක් බවට පත් කළා.

වී වගාවේ SRI ක‍්‍රමය මුලින් ම අත්හදා බලා හඳුන්වා දුන්නේ අප‍්‍රිකා මහද්වීපයට සමීප මැඩගස්කාරයේයි. 1980 ගණන්වල සුළුවෙන් ඇරඹි මේ ක‍්‍රමය මේ වන විට වී වගා කරන ඝර්ම කලාපයේ බොහෝ රටවල පැතිරී තිබෙනවා. SRI ක‍්‍රමය මෙරටට හඳුන්වා දී ඇතත් එතරම් ප‍්‍රචලිත වී නැහැ.

SRI ක‍්‍රමයේදී උත්සාහ කරන්නේ වඩාත් සකසුරුවම් ලෙසින් වාරි ජලය යොදා ගෙන වී වගා කිරීමට. සාම්ප‍්‍රදායිකව කුඹුරුවලට විශාල ජල ප‍්‍රමාණයක් යොමු කරනවා. 1990 ගණන්වලදී ආචාර්ය රේ විජේවර්ධන වරක් මට කීවේ වී කිලෝ එකක් නිපදවන්නට වාරි ජලය ටොන් 20ක් පමණ යොදන බවයි. මේ ජලයෙන් ඉතා වැඩි ප‍්‍රමාණයක් කරන්නේ වෙල් යායේ වල් පැළෑටි බිහි වීම වැළැක්වීම. වී ශාකය වර්ධනයට එතරම් ජලය කන්දරාවක් උවමනා නැහැ.

වල් පැළෑටි පාලනය සඳහා ජලය වෙනුවට තෙත කොළරොඩු (leaf mulch) යොදන SRI ක‍්‍රමයේදී කුඹුරුවල ජල අවශ්‍යතාවය බාගයකටත් වඩා අඩු කරනවා. ජල හිඟයට නිතර මුහුණ දෙන අද කාලේ මෙය විශාල සහනයක්.

SRI ක‍්‍රමයේ තවත් වෙනසක් නම් ඉතා ලාබාල (දින 10-12) වියේදී ගොයම් පැළ නිශ්චිත දුරකින් කුඹුරේ සිටුවීමයි. එමෙන් ම ගොයම් පැළ අතර (පසට නයිට‍්‍රජන් පොහොර තනා දීමේ ස්වභාවික හැකියාව ඇති) වෙනත් බෝග වවන්නට (inter-cropping) ගොවීන් උනන්දු කරවනවා. මෙබඳු පියවර කිහිපයක් හරහා අඩු ජලයක් හා අඩු රසායනික පොහොර යොදා වුවත් හොඳ අස්වැන්නක් ලද හැකියි.

1999දී SRI ක‍්‍රමය ගැන විදෙස් සඟරාවක ලිපියක් කියවූ ආචාර්ය කෝමා මුලින් එය තමන්ගේ වෙල් යායේ අත්හදා බැලූවා. ”මට උවමනා වුයේ මේ සංකල්ප කාම්බෝජයේ තත්ත්වයන්ට ගැලපෙනවා ද යන්න තහවුරු කර ගන්නයි. එය ප‍්‍රතිථල පෙන්වන විට මා අසල්වැසි ගොවි මහතුන් කැඳවා එය පෙන්නුවා. මුලින් ඔවුන් මේ ක‍්‍රමය විශ්වාස කළේ නැහැ. මා සතු සියළු දැනුම ඔවුන්ට දී මා කිව්වේ එය අත්හදා බලන්න කියායි”.

මෙසේ කුඩා පරිමාන වී ගොවීන් ටික දෙනෙකුගෙන් පටන් ගත් කාම්බෝජයේ SRI ක‍්‍රමය වසර කිහිපයක් තුළ රට පුරා ව්‍යාප්ත වී ගියා. එය ඉබේ සිදු වුයේ නැහැ. කෝමා හා CEDAC ආයතනය ආදර්ශක කෙත් යායන් පවත්වා ගෙන ගියා. රට පුරා සංචාරය කරමින් ගොවීන්ට ශිල්පක‍්‍රම කියා දුන්නා. ගොවි සඟරාවක්, රේඩියෝ හා ටෙලිවිෂන් මාධ්‍ය හරහා අත්දැකීම් බෙදා ගත්තා.

“මා හැම විට ම අපේ ගොවීන්ට කියන්නේ පොතේ උගතුන් වන අප කියන දේ එක විට පිළි ගන්නට එපා. ඔබ ම අත්හදා බලන්න. ඔබේ ගැටළු විසඳමින් වැඩි අස්වනු ලබා දෙන ක‍්‍රමවේදයක් පමණක් දිගට ම භාවිත කරන්න.”

කෝමා, ගොවීන්ගේ සහජ බුද්ධිය හා ප‍්‍රායෝගික දැනුම ඉතා ඉහළින් අගය කරන අසාමාන්‍ය ගණයේ උගතෙක්. “ගොවිතැන් කිරීම සම්බන්ධයෙන් ලෝකයේ සිටින ඉහළ ම විශේෂඥයන් වන්නේ කුඩා පරිමාණයේ ගොවියන් හා ගෙවිලියන්. විද්‍යාව ෙසෙද්ධාන්තිකව උගත් අප වැනි අය ගොවීන්ගෙන් ගුරුහරුකම් ලද යුතුයි! ඔවුන්ගෙන් උගනිමින්, ඔවුන් සමඟ ගොවිතැනේ ගැටළු විසඳීම කළ යුතුයි!”

කෝමා මෙසේ කියන විට මට සිහි වන්නේ ආචාර්ය රේ විජේවර්ධනගේ එ සමාන ආකල්පයන්. (2011 අගෝස්තු 21 හා 28 කොලම් බලන්න.) මූණ ඉච්ඡවට ගොවි රජා හා ගොවි මහතා ආදී යෙදුම් භාවිතා කළත් අපේ පොතේ උගතුන් හා පර්යේෂකයන් ගොවීන් ගැන දරණ ආකල්ප මා හොඳාකාර දැක තිබෙනවා. ලොව පුරා මේ පොත-කෙත අතර පරතරය තිබෙනවා.

කාම්බෝජයේ කෘෂිවිද්‍යා උපාධිධාරීන් ගොවි බිමට ගෙන ගොස් ඔවුන් සැබැවින් ම ගොවිතැනට යොමු කරන්නට කෝමා උත්සාහ කරනවා. SRI ක‍්‍රමයේ සාර්ථකත්වයෙන් පසු ඔහු තෝරා ගෙන ඇති ඊටත් වඩා භාර දුර අභියෝගය නම් එරට ගතානුගතික සරසවි හා වෘත්තීය අධ්‍යාපන ක්‍ෂෙත‍්‍රයේ දැක්ම පුළුල් කිරීමයි.

“මා හැම ගොවියකු ම දකින්නේ මනුෂ්‍යයකු හැටියටයි. ඔවුන්ට උපතින් ලද සහජ බුද්ධියත්, කුසලතාවයත් තිබෙනවා. එයට අමතරව අප බොහෝ දෙනාට නැති ප‍්‍රායෝගික අත්දැකීම් රැසක් තිබෙනවා. අප උත්සාහ කරන්නේ ගොවීන්ට ගෞරවාන්විතව සළකමින් ඔවුන් සමඟ සහයෝගයෙන් ගොවිතැන් කටයුතු වඩාත් ඵලදායී හා පරිසර හිතකාමී කරන්නටයි.” ඔහු කියනවා.

පරිසර හිතකාමී ගොවිතැනේදී අළුත් සංකල්ප හා ක‍්‍රමවේදයන් ගොවින් තුළින් ඉස්මතු කිරිමේ අරමුණින් ආසියාව හා අප‍්‍රිකාව පුරා කි‍්‍රයාත්මක වන PROLINNOVA නම් පර්යේෂණ ජාලයකට 2004 සිට CEDAC ආයතනය සම්බන්ධ වී සිටිනවා. මේ ජාලයේ දශකයක ක‍්‍රියාකාරකම් ගැන කෙටි වාර්තා චිත‍්‍රපට මාලාවක් 2010-11දී මා නිෂ්පාදනය කළා. එහි එක් කතාවක් සඳහා අප තෝරා ගත්තේ කාම්බෝජයේ ප‍්‍රති-හරිත විප්ලවයයි.

“ගොවියාට සවන් දෙන්න. ඔහුගේ මතයට ගරු කරන්න. සෙමින් සෙමින් පවත්නා තත්ත්වය වෙනස් කරන්න!” විනාඩි 40ක් පුරා ඔහු පටිගත කළ විඩියෝ සම්මුඛ සාකච්ඡව පුරා නැවත නැවතත් කීවේ මෙයයි. සාකච්ඡවේ ඉංග‍්‍රිසි පිටපත කියවන්න http://tiny.cc/KomaInt

විද්‍යා ගුරුකුලවාදයක් හෝ දේශපාලන මතවාදයක් හෝ කුමන්ත‍්‍රණ මානසිකත්වයක් නැති මේ දාර්ශනික කෘෂි විද්‍යාඥයාට අවශ්‍ය කාම්බෝජයේ ගොවීන්ගේ ජිවන මට්ටම නඟා සිටුවමින් එරට පරිසරය හා සොබා සම්පත් රැක ගැනීමයි. ඔවුන් දෙදෙනා කිසි දිනෙක මුණ නොගැසුනත්, කාම්බෝජයේ රේ විජේවර්ධන හැටියට යං සයින් කෝමා මා දකින්නේ එ නිසයි.

කෙටි වාර්තා චිත‍්‍රපට නරඹන්න: http://tiny.cc/ProFilms