Going beyond “Poor Journalism” that ignores the poor

Sri Lankan Media Fellows on Poverty and Development with their mentors and CEPA coordinators at orientation workshop in Colombo, 24 Sep 2016
Sri Lankan Media Fellows on Poverty and Development with their mentors and CEPA coordinators at orientation workshop in Colombo, 24 Sep 2016

“For me as an editor, there is a compelling case for engaging with poverty. Increasing education and literacy is related to increasing the size of my readership. Our main audiences are indeed drawn from the middle classes, business and policymakers. But these groups cannot live in isolation. The welfare of the many is in the interests of the people who read the Daily Star.”

So says Mahfuz Anam, Editor and Publisher of The Daily Star newspaper in Bangladesh. I quoted him in my presentation to the orientation workshop for Media Fellows on Poverty and Development, held in Colombo on 24 September 2016.

Alas, many media gatekeepers in Sri Lanka and across South Asia don’t share Anam’s broad view. I can still remember talking to a Singaporean manager of one of Sri Lanka’s first private TV stations in the late 1990s. He was interested in international development related TV content, he told me, “but not depressing and miserable stuff about poverty – our viewers don’t want that!”

Most media, in Sri Lanka and elsewhere, have narrowly defined poverty negatively. Those media that occasionally allows some coverage of poverty mostly skim a few selected issues, doing fleeting reporting on obvious topics like street children, beggars or poverty reduction assistance from the government. The complexity of poverty and under-development is hardly investigated or captured in the media.

Even when an exceptional journalist ventures into exploring these issues in some depth and detail, their media products also often inadvertently contain society’s widespread stereotyping on poverty and inequality. For example:

  • Black and white images are used when colour is easily available (as if the poor live in B&W).
  • Focus is mostly or entirely on the rural poor (never mind many poor people now live in cities and towns).

The Centre for Poverty Analysis (CEPA), a non-profit think tank has launched the Media Fellowship Programme on Poverty and Development to inspire and support better media coverage of these issues. The programme is co-funded by UNESCO and CEPA.

Under this, 20 competitively selected journalists – drawn from print, broadcast and web media outlets in Sinhala, Tamil and English languages – are to be given a better understanding of the many dimensions of poverty.

These Media Fellows will have the opportunity to research and produce a story of their choice in depth and detail, but on the understanding that their media outlet will carry their story. Along the way, they will benefit from face-to-face interactions with senior journalists and development researchers, and also receive a grant to cover their field visit costs.

Nalaka Gunawardene speaks at orientation workshop for Media Fellows on Poverty and Development at CEPA, 24 Sep 2016
Nalaka Gunawardene speaks at orientation workshop for Media Fellows on Poverty and Development at CEPA, 24 Sep 2016

I am part of the five member expert panel guiding these Media Fellows. Others on the panel are senior journalist and political commentator Kusal Perera; Chief Editor of Daily Express newspaper Hana Ibrahim; Chief Editor of Echelon biz magazine Shamindra Kulamannage; and Consultant Editor of Sudar Oli newspaper, Arun Arokianathan.

At the orientation workshop, Shamindra Kulamannage and I both made presentations on media coverage of poverty. Mine was a broad-sweep exploration of the topic, with many examples and insights from having been in media and development spheres for over 25 years.

Here is my PPT:

More photos from the orientation workshop:

 

 

Details of CEPA Media Fellowship Programme on Poverty and Development

List of 20 Media Fellows on Poverty and Development

සිවුමංසල කොලූගැටයා #106: ‘ඔබ මට විශ්වාසයි’ ඕස්ටේ‍්‍රලියාවට හදුන්වා දුන් ලාංකිකයා

In my Ravaya column (in Sinhala) this week, I write about Lentil As Anything, the uncommon restaurant chain in Melbourne, Australia. It has no prices on the menu, no cashier, no cash register. Customers are invited to dine first — and pay what they think their meal was worth. This pay-as-you-feel approach has survived a dozen years, earning its founder Shanaka Fernando honours and accolades.

I wrote about this topic in English in my Ceylon Today column on 23 Jan 2013.

Shanaka Fernando, image courtesy Goodfood.com
Shanaka Fernando, image courtesy Goodfood.com

වෙළඳපොල සමාජයේ හැම භාණ්ඩයකට හා සේවාවකට ම මිළක් නියම කැරෙනවා. එය නිෂ්පාදකයා හෝ අලෙවිකරුවා හෝ විසින් ගන්නා තීරණයක්. භාණ්ඩයේ වටිනාකම, පාරිභෝගික ඉල්ලූම, තරගකාරී සපයන්නන් එයට දී තිබෙන මිළ ආදී සාධක සැළකිල්ලට ගෙන මිළ නියම කිරීම සිරිතයි.

එහෙත් මේ ප‍්‍රවාහයට එරෙහිව, පාරිභෝගිකයාගේ අභිමතය පරිදි ‘සාධාරණ මිළක්’ ගෙවන්නට නිදහස දෙන අවස්ථාද ඉඳහිට හමු වනවා. අපේ බොහෝ පාරම්පරික ආයුර්වේද වෛද්‍යවරුන් රෝගීන්ට ප‍්‍රතිකාර කිරීමෙන් පසු එයට සංඛ්‍යාත්මක ගාස්තුවක් ඉල්ලා සිටියේ නැහැ. රෝගියාට දරා ගත හැකි හා සාධාරණ යයි සිතෙන මුදලක්, එසේ නොමැති නම් ද්‍රව්‍යමය පරිත්‍යාගයක් කරනු ලැබුවා.

එහෙත් මේ උතුම් පිළිවෙත ධනවාදී ආර්ථික ක‍්‍රමය ස්ථාපිත වූ පාරිභෝගික සමාජයේ වෙනත් ගනුදෙනුවලට සාර්ථකව යොදා ගත හැකි ද? එසේ කළහොත් බංකොලොත් නොවී ව්‍යාපාරයක් කොපමණ කලක් පවත්වා ගත හැකි ද?

මේ ගැන දියුණු හා ධනවාදී රටකින් අසාමාන්‍ය ගනයේ උදාහරණයක් මීට වසර කිහිපයකට පෙර මා අත්දුටුවා ඔස්ටේ‍්‍රලියාවේ මෙල්බර්න් නුවරදී.

මෙල්බර්න්, වික්ටෝරියා ප‍්‍රාන්තයේ අගනුවර හා එරට දෙවන විශාලතම නගරයයි. මහා මෙල්බර්න් ප‍්‍රදේශයේ මිලියන් 4කට අධික ජනකායක් වෙසෙනවා. ජන විවිධත්වය අතින් ඉහළ මේ නගරයේ ලොව විවිධ රටවලින් සංක‍්‍රමණය වූවන් හමු වනවා. දේශගුණික, සාංස්කෘතික හා වෙනත් සාධක රැසක් සළකා බැලූ විට ලෝකයේ ජීවත්වීමට වඩාත්ම හොඳ නගරය (world’s most livable city) ලෙස 2011 හා 2012 යන දෙවසරේ ලෝක ව්‍යාප්ත සමීක්ෂණයකදී ඉහළට ම ආවේ මේ නගරයයි.

1996 පටන් කිහිප විටක් මා මෙල්බර්න් නගරයට ගොස් තිබෙනවා. 2006දී මගේ ඔස්ටේ‍්‍රලියානු මිත‍්‍ර සංගීතවේදී හා චිත‍්‍රපට අධ්‍යක්ෂ ඇන්ඩෘ ගාර්ටන් මා අමුතු ආකායේ අවන්හලකට (රෙස්ටුරන්ට් එකකට) කැඳවා ගෙන ගියා. රසවත් නිර්මාංශ (vegetarian) ආහාරවේලක් පමණක් නොව අසාමානය සමාජශීලී අත්දැකීමක් ද පාරිභෝගිකයන්ට ලබා දෙන එහි නම Lentil as Anything. (කෙටි නම: LAA).

ලොව විවිධ සූප ක‍්‍රමවේදවලින් ආභාෂය ලැබූ නිර්මාංශ ආහාර වට්ටෝරු රාශියක් එහිදී ඇනවුම් කළ හැකියි. හැබැයි එහි විශේෂත්වය නිර්මාංශ ආහාර පමණක් තිබීම නොවෙයි. ඔවුන්ගේ කෑම ලයිස්තුවේ (menu) කිසි තැනෙක මිළ ගණන් සඳහන් කර නැහැ. එයට හේතුව ඔවුන්ගේ ක‍්‍රමයෙහි මිළ දර්ශනයක් නොතිබීමයි.

අප කැමති ආහාරවේලක් ඔවුන්ගේ සිත් ගන්නා සුළු අවන්හල ඇතුළේ විවේකීව රස විදීමෙන් පසුව නික්ම යන විට අප ‘සාධාරණ යයි සිතන ගණනක්’ දමා යන්නට කුඩා බාස්කට්ටු තබා තිබෙනවා. එහෙත් හැම පාරිභෝගිකයා ම එසේ කරනවා ද යන්න සෝදිසි කිරීමට සේවකයන් රඳවා නැහැ.

මෙය ‘දන් සැලක්’ නොවෙයි! නොඑසේ නම් දුගී හා අසරණයන්ට සහන සළසන පුණ්‍යායතනයක් ද නොවෙයි. ඔස්ටේ‍්‍රලියානු සමාජයේ හැම තරාතිරමක ම වැසියන් (සහ සංචාරකයන්) යන එන, සම්භාවනීය ලෙසින් පවත්වා ගෙන යන ව්‍යාපාරික ස්ථානයක්. එක ම වෙනස නම් ඔවුන්ගේ ව්‍යාපාරික ආකෘතිය (business model) පදනම් වී ඇත්තේ පාරිභෝගිකයා විශ්වාස කිරීමේ සංකල්පය මතයි.

“අපි අපේ පාරිභෝගිකයන්ට රසවත් හා ගුණදායක ආහාරවේලක් සතුටින් පිළි ගන්වා, එය භුක්ති විදින්නට හිතකර පරිසරයක් පවත්වා ගන්නවා. පාරිභෝගිකයන් ද එවිට හරි දේ කරනවා යයි අප විශ්වාස කරනවා,” LAA කළමණාකරුවන් කියනවා.

මා LAA වෙත කැඳවා ගෙන ගිය ඇන්ඩෘ ගාර්ට්න් කීවේ 2000දී කුඩා පරිමානයෙන් එක් තැනක පටන් ගත් මේ ව්‍යාපාරය 2006 වන විට ජනප‍්‍රිය වී අවන්හල් කිහිපයක් ම විවෘත කර ඇති බවයි. මේ සංකල්පය ලාංකික සංක‍්‍රමනිකයකුගේ අදහසක් බවත් ඇන්ඩෘ කීවා. LAA නිර්මාතෘවරයා ශානක ප‍්‍රනාන්දු (Shanaka Fernando). ඔහු මුණ ගැසීමට මට අවස්ථාවක් නොලැබුණත්, ඔහු ගැන තොරතුරු සමුදායක් සොයා ගත හැකි වුණා.

ඉසුරුබර ලාංකික පවුලක උපන් ශානක ප‍්‍රනාන්දු ළමා විය ගත කළේ ශ‍්‍රී ලංකාවේ බවත්, 1983 කළ ජූලිය ඇතුළු මෑත ඉතිහාසයේ අමිහිරි සිදුවීම් අත්වි`දි බවත් කියැවෙනවා. 1995දී ඔහු ඔස්ටේ‍්‍රලියාවට ගියේ මෙල්බර්න් සරසවියේ නීති විෂයය හදාරන්න.

එහෙත් ටික කලකින් එය අතහැර දැමූ ඔහු තමන්ගේ සිත් ගත් නොයෙක් රැකියා කළා. ත‍්‍රාසජනක ඔංචිල්ලා පදවන්නකු, සජීව විකට ශිල්පියකු (comedian) හා නැට්ටුවකු ලෙස ජීවිකාව උපයා ගන්නා අතර දේශ සංචාරය හා විවිධ සංස්කෘතීන් හැදෑරීම කළ ඔහු මෙල්බර්න් තදාසන්න ප‍්‍රදේශයක මුල් ම LAA අවන්හල 2000දී ඇරඹුවා.

LentilAsAnything_logo

ඒ සඳහා ඔහු සම්බන්ධ කර ගත්තේ ඔහු වැනි ම වෙනත් රටවල සිට ඔස්ටේ‍්‍රලියාවට සංක‍්‍රමනය වූ, අන්ත ධනවාදී ක‍්‍රමය පිළි නොගන්නා ‘ආර්ථික විකල්පවාදීන්’ පිරිසක්. නමුත් ධනවාදයට එරෙහිව විප්ලව කරනවා වෙනුවට ධනවාදී සමාජය තුළ ම වඩාත් සානුකම්පිත ප‍්‍රවේශයක් අත්හදා බලන්නට ඔවුන්ට ඕනෑ වුණා.

“හැම දෙයක්ම ඇති-හැකි අයට පමණක් සීමා වුණු නගරයක හා කාලයක අපි එයට එරෙහිව යන්නට තීරණය කළා. අපේ අවන්හලේ කැෂියර් (අයකැමියෙක්) නැහැ. ගෙවන කවුන්ටරයක්, බිල්පත්, මිළ දර්ශන කිසිවක් නැහැ. නික්ම යන තැන පෙට්ටියක් හෝ බාස්කට්ටුවක් තිබෙනවා. අපේ පාරිභෝගිකයාගේ හෘද සාක්ෂිය අනුව ගණනක් තබා යන්නට අප ඇරැයුම් කරනවා,” ශානක කියනවා.

ඔස්ටේ‍්‍රලියානු සමාජයේ ද දුගී දුප්පත්කම තිබෙනවා. කිසි දිනෙක සිය නිවෙසින් බැහැරව අවන්හලක කෑම වේලක් ගන්නට හැකියාව නැති අය LAA අවන්හල් නිසා සමාජශීලී වීමේ නිදහස අත් විදිනවා. නැතිබැරි අය පවා අති බහුතරයක් හැකි අන්දමින් මුදලක් ඉතිරි කර නික්ම යනවා. එය ඔවුන්ගේ ආත්ම ගරුත්වයයි. ඒ අතර වඩාත් දානපති හැගීමක් ඇති අයට තමන් රස විදි කෑම වේලට වඩා ඉහළ මට්ටමේ ආධාරයක් කිරීමේ විවෘත ඇරැයුමක් ද තිබෙනවා.

නන්නාදුනන පාරිභෝගිකයන්ගේ හිත හොඳකම මත විශ්වාසය තබා ව්‍යාපාරයක් පවත්වාගෙන යා හැකි ද? (අපේ රටේ නම් මෙය අදහන්නටවත් පුළුවන් ද?) මේ ගැන මා LAA අත්දැකීම ලද ඔස්ටේ‍්‍රලියානුවන්ගෙන් විමසා බැලූවා.

මුල් වසර කිහිපයේදී ශානක විකාරකාරයෙක් යයි එරට අනෙක් අවන්හල් හිමියන් හාස්‍යයෙන් බැහැර කොට තිබෙනවා. එසේම රස්තියාදුකාර, කඩාකප්පල්කාරී පාරිභෝගිකයන් ටික දෙනකුගෙන් LAAට අලාබ සිදු වී තිබෙනවා.

එක් අවස්ථාවක ශානක හා LAA සමාගම බංකොලොත් වීම අබියසට ම ගියා. එහෙත් හිත හොඳ පාරිභෝගිකයන් මේ සද්කාර්යය වැසී යන්නට ඉඩ දෙන්නේ නැහැ. ඔවුන් මේ වටා ඒක රාශීවීම මේ ව්‍යාපාරයේ ලොකු ම සවිය වෙලා.

මේ අතර නිලධාරිවාදයට මේ අසාමාන්‍ය සංකල්පය තේරුම් ගන්නට අමාරු වුණා. බිල්පත් හෝ මිළ දර්ශන නැති මේ අවන්හලෙන් පාරිභෝජන බද්ද (GST) අය කර ගන්නේ කෙලෙසද? මේ නිසා බදු නිලධාරීන් දිගින් දිගට ම LAAට අරියාදු කළා. අන්තිමේදී මේ ව්‍යාපාරයෙන් ඨීඔ අය නොකළ යුතු බවට අධිකරණ තීන්දුවක් ලබා ගන්නට ශානකට සිදු වුණා.

වසර කිහිපයක් අමාරුවෙන් වැඩ කොට සංකල්පය ස්ථාපිත කළ පසු ප‍්‍රශංසා හා සාර්ථකත්වය ටිකෙන් ටික ළගා වුණා. ඔස්ටේ‍්‍රලියාවේ පොදු ජන උන්නතියට කැපවී ක‍්‍රියා කරන අයට වාර්ෂිකව පිරිනමන වසරේ හොඳම ඔස්ටේ‍්‍රලියානුවා රාජ්‍ය සම්මාන ක‍්‍රමයේ ප‍්‍රජා වීරයා සම්මානය (Australian of the Year – Local Hero) 2007දී ශානක ප‍්‍රනාන්දුට පිරිනැමුණා.

එහි හේතුපාඨයේ LAA හදුන්වා තිබුණේ “ගතානුගතික පාරිභෝගික සමාජය උඩුකුරු යටිකුරු කරමින්, විශ්වාසය මත පදනම් වූ ව්‍යාපාරික සංකල්පයක් සමාජ පර්යේෂණයක් ලෙස ඉදිරියට ගෙන යාමක්” හැටියටයි.

ඕස්ටේ‍්‍රලියානු කැන්බරා අගනුවර පිහිටි ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය පිළිබඳ කෞතුකාගාරයේ මහජන ප‍්‍රදර්ශනයට මුල් ම LAA ‘පින් පෙට්ටිය’ තබා තිබෙනවා. එයට හේතුව LAA අවන්හල් නිසා මුල් වරට සියළු තරාතිරම්වල ඕස්ටේ‍්‍රලියානුවන්ට නිවසින් බැහැරව සිත සැහැල්ලූවෙන්, ආත්ම ගෞරවයක් ඇතිව කෑම වේලක් භුක්ති විදීමේ නිදහස ලැබුණු නිසායි. ජන සමාජයේ සමානාත්මතාවය හා පුද්ගලයන්ගේ ආත්ම ගෞරවය ඉහළින් සළකන ඔස්ටේ‍්‍රලියාව වැනි රටක මේ ඇගැයීම පුදුමයක් නොවෙයි.

LAA අවන්හල් ක‍්‍රමය දැන් ටිකෙන් ටික එරට පාසල් කැන්ටින්වලටත් හදුන්වා දීම ඇරඹිලා. 2008දී මුල් ම LAA ක‍්‍රමයේ කැන්ටිම මෙල්බර්න්හි කොලිංවුඞ් විද්‍යාලයේ පටන් ගත්තා. පාසල් තුළත්, වෙනත් හැම තැනකමත් LAA පිළි ගන්වන්නේ නිර්මාංශ ආහාර පමණයි. හැකි සැම විට ම කාබනික ක‍්‍රමයට වවන ලද එළවළු හා පළතුරු ඔවුන් යොදා ගන්නවා.

1995දී ශිෂ්‍යයකු හැටියට මුල් වරට එහි ගොස්, සරසවි අධ්‍යාපනය හමාර නොකළ ශානක ප‍්‍රනාන්දු අද මෙල්බර්න් නගරයේත්, ඔස්ටේ‍්‍රලියාව පුරාත් පරමාදර්ශී චරිතයක්. තවමත් තමන්ගේ පෞද්ගලික වත්කම් හා හිමිකම් ඉතා අල්පේච්ඡ මට්ටමින් පවත්වා ගන්නා, සරල චාම් ජීවිතයක් ගත කරන, බයිසිකලයෙන් ගමන් යන කෙනෙක්. ඔහුගේ අමුතු අත්දැකීම් ගැන දැන් ව්‍යාපාරිකයන්ට, ශිෂ්‍යයන්ට හා අනෙකුත් සභාවල නිතර දේශන පවත්වන්නට ශානකට ඇරයුම් ලැබෙනවා.

“මගේ පියාගේ ආසාව වූයේ මා BMW කාර් එකක් පදවන, මහා සුවිසල් නිවෙසක වෙසෙන ධනවත් නීතිඥයකු වනවා දකින්නයි. ඔහුගේ පැතුම මා ඉටු නොකළත් මා සිටින්නේ ඉතා සතුටින්. මගේ සේවක පිරිස සමග මා කරන මේ ව්‍යාපාරයෙන් ගුණදායක රසවත් ආහාර සමග සතුට හා සමාජශීලිත්වයත් අපි බෙදා දෙනවා,” ඔහු කියනවා.

LAA සංකල්පය දැක පැහැදීමට පත් වූ සංචාරකයන් තමන්ගේ රටවලත් එය ක‍්‍රියාත්මක කරන්නට තැත් කරනවා. ඒ ගැන සම්පූර්ණ තොරතුරු LAA සතුව නැතත්, අයර්ලන්තයේ Killarney නගරයේ දැනටමත් එබදු අවන්හලක් අරඹා තිබෙනවා යයි ශානක 2012 ඔක්තෝබර් සම්මුඛ සාකච්ඡුාවක දී කියා සිටියා.

ව්‍යාපාරික ලෝකය මේ සංකල්පය Pay-As-You-Please යයි නම් කරනවා. ශානක මුණ ගැසීමේ ලොකු ආසාවක් මට තිබෙනවා. ඔහු මගේ සම වයසේ, අසම්මත මගක ගිය තවත් කෙනකු නිසා.

එවිට මා ඔහුගෙන් අසන ප‍්‍රධාන ප‍්‍රශ්නය: අපේ ලංකාවේ මේ සංකල්පය සාර්ථකව ක‍්‍රියාත්මක කළ හැකි වෙයි ද?

Watch Shanaka speak at TEDx Melbourne 2012:

Shanaka Fernando on Social Enterprise and the Purpose of Money (2010 video)

සිවුමංසල කොලුගැටයා #48: නව නිපැයුම්කරුවන්ට සැබෑ ලෝකයෙන් අභියෝග රැසක්

In our age of technology, hundreds of millions of people — most of them poor, and women — are still toiling away in tasks where simple machines or devices could reduce their daily drudgery. Few inventors have bothered with these — probably because the beneficiaries are on the margins of society. Their needs are not a priority for most research institutes or high tech laboratories.

This is the theme of my Ravaya column (in Sinhala) published on 8 Jan 2012, reproduced in full below.It was inspired by, and mostly based on the inaugural Ray Wijewardene memorial lecture delivered by Dr Anil Kumar Gupta, India’s top innovation-spotter, in Colombo on 13 December 2011. He spoke on “Grassroots Innovation for Inclusive Development: From Rhetoric to Reality”

It covers the same ground as did my English op-ed essay, published in The Sunday Times on 25 Dec 2011: Wanted: More ‘Idiots’ to tackle grassroots innovation challenges.

Tea plucking, water fetching and rice transplanting -- three tasks that millions of women do manually everyday...

‘එළිමහනේ එදිනෙදා වැඩකටයුතුවලදී අපට ඉතා ප්‍රයෝජනවත් වන, මිනිස් බලයෙන් දිවෙන තනි රෝදයේ වාහනය කුමක්ද?’

මා පාසල් යන කාලයේ රසවත්ව හා හරවත්ව විද්‍යාව ඉගැන් වූ ගුරුවරයෙකු මේ ප්‍රශ්නය අපට යොමු කළා තවමත් මතකයි. උත්තරය – වීල් බැරෝව නැතිනම් වීල් බැරැක්කය.

මීට සියවස් 24කට පෙර පුරාණ ග්‍රීසියේත්, සියවස් 18කට පෙර චීනයේත් වීල් බැරැක්ක භාවිත වූ බවට සාක්ෂි තිබෙනවා. වීල් බැරැක්කය ලීවර හා රෝදය නමැති යාන්ත්‍රික සංකල්ප දෙක දක්ෂ ලෙස සංකලනය කොට නිපදවා ගත් සරල විසඳුමක්. එදිනෙදා ජීවිතයේ මානවයන් වෙහෙස කරන ආයාසය (drudgery) අඩු කරමින් ඔවුන්ගේ ඵලදායීතාව වැඩි කරන නිපැයුමක්.

වීල් බැරැක්කය මගේ සිහියට ආවේ 2011 දෙසැම්බරයේ කොළඹදී රේ විජේවර්ධන සමරු දේශනය පැවැත් වූ ඉන්දියාවේ ආචාර්ය අනිල් කුමාර් ගුප්තට සවන් දෙන විටයි. නවෝත්පාදනයන් (innovations) ගම් මට්ටමින් හා බිම් මට්ටමින් හඟනා ගෙන ප්‍රවර්ධනය කිරීමේ භාරත-ව්‍යාප්ත ප්‍රයත්නයක යෙදී සිටින මේ අසාමාන්‍ය ගණයේ විද්වතා දැක් වූ අදහස් කීපයක් අප ගිය සතියේ සාරාංශගත කළා.

සිය දේශනයේදී අනිල් ගුප්ත අවධානය යොමු කළ එක් තේමාවක් වූයේ නව නිපැයුම්කරුවන්ට තවමත් හරිහැටි විසඟම් සොයා ගන්නට නොහැකිව ඉතිරි වී තිබෙන ප්‍රායෝගික අභියෝගයි. වසරක් පාසා ලෝකයේ නව නිපැයුම් හා සංකල්පවල බුද්ධිමය අයිතිය තහවුරු කැරෙන පේටන්ට් ලක්ෂ ගණනක් අදාල බලධාරීන් නිකුත් කරනවා. එසේ වූවත් මානවයන් මිලියන් සිය ගණනක් දිනපතා මුහුණදෙන ගැටළු ගණනාවකට තවමත් පිළිගත හැකි හා ප්‍රචලිත මට්ටමේ විසඟම් ලැබී නැහැ.

“කෘත්‍රිම චන්ද්‍රිකා නිපදවා උඩුගුවන් ගත කිරීමේ හැකියාව ඉන්දියාව ලබා තිබෙනවා. ලෝකයේ ඉහළ ම පෙළේ විද්‍යා පර්යේෂණාගාර හා පරිගණක සමාගම් රැසක් ඉන්දියාවේ තිබෙනවා. ඒත් දිගු කලක් තිස්සේ මිලියන් ගණනක් දුගී ඉන්දියානුවන් දිනපතා මහත් සේ වෙහෙස කරවන ප්‍රායෝගික ගැටළු රැසකට හරිහැටි විසඟම් සපයාගන්නට අපට තවමත් නොහැකි වී තිබෙනවා,” ආචාර්ය ගුප්ත අවංක තක්සේරුවක් කළා. ඔහු මෙය දකින්නේ අධි තාක්ෂණික ජයග්‍රහණ ගැන උදම් වන විද්‍යාවේ පසුබෑමක් හැටියටයි.

ආචාර්ය ගුප්තගේ පුරෝගාමීත්වයෙන් 1987දී ඇරඹි මී මැසි ජාලය (Honey Bee Network) හරහා ගම් හා බිම් මට්ටමේ සාමාන්‍ය ඉන්දියානුවන් අතින් බිහි වූ නවෝත්පාදන දහස් ගණනක් ලේඛනගත කොට තිබෙනවා. එහෙත් තවමත් සාර්ථක ලෙස විසඳා ගත නොහැකි වූ ප්‍රායෝගික අභියෝග ගණනාවක් ද ඇති බව ඔහු පෙන්වා දෙනවා.

එයට ප්‍රබල උදාහරණ තුනක්:

• ආසියාව පුරා ම හමුවන වෙල්යාය බොහොමයක ගොයම් සිටුවීමේ කාර්යය තවමත් කැරෙන්නේ දෛනික ශ්‍රමිකයන් ලෙස සුළු ගෙවීමක් ලබන කාන්තාවන් අතින්. දිගු වේලාවක් කොන්ද නවා ගෙන වතුරේ බැස ගෙන කළ යුතු මෙය ලෙහෙසි පහසු කාරියක් නොවෙයි. වතුරේ සිටීමෙන් විවිධ සමේ රෝග ඇති වීමේ අවදානමක් ද තිබෙනවා. ගොයම් සිටුවීමේ යන්ත්‍ර සැළසුම් කිහිපයක් ම යෝජනා වී ඇතත් කාර්යක්ෂම හා පාවිච්චියට පහසු යන්ත්‍රයක් තවමත් භාවිතයට පැමිණ නැති බව ගුප්ත කියනවා.

• ලිප් ගල් තුනක් මත පදනම් වූ දර ලිප ආසියාව හා අප්‍රිකාව පුරා සියවස් ගණනක් තිස්සේ පාවිච්චි කැරෙනවා. සාම්ප්‍රදායික දර ලිප, බලශක්තිය අපතේ යවන අතර දුම් පිට කිරීම හරහා ගෘහණියන්ගේ සෞඛ්‍යයට ද අහිතකර බලපෑම් කරනවා. වඩාත් අරපිරිමැසුම්දායක දර ලිපක් සැළසුම් කිරීමට දශක ගණනාවක සිට විවිධ රටවල උත්සාහ කර ඇතත් විද්‍යාඥයන් හා ඉංජිනේරුවන් යෝජනා කරන සැළසුම් බොහොමයක් ගෘහණියන් අතර ජනප්‍රිය වී නැහැ. විවිධ හැඩයේ භාජන යොදා ගනිමින්, විවිධාකාර ආහාර ද්‍රව්‍ය නොයෙක් ක්‍රමවලට පිස ගැනීමට හැකියාව ඇති සරල දර ලිපක් සැළසුම් කිරීමේ අභියෝගය තවමත් මුළුමනින් ජය ගෙන නැති බවයි ගුප්තගේ මතය. මේ සඳහා තාක්ෂණය, සැලසුම්කරණය හා සාංස්කෘතික සාධක යන කාරණා ත්‍රිත්වය ම සැලකිල්ලට ගත යුතුයි.

• ලංකාව, ඉන්දියාව, කෙන්යාව වැනි රටවල තේ කර්මාන්තයේ තේ දළු නෙළීම තවමත් මුළුමනින් ම පාහේ කරන්නේ කාන්තාවන් විසින්. තේ දළු කූඩයක් පිටේ බැඳ ගෙන, බෑවුම් සහිත බිම්වල ගමන් කරමින් සියුම්ව තේ දළු නෙළීම දිනකට පැය කිහිපයක් කළ යුතුයි. තේ පානය රස විඳින බොහෝ දෙනෙකු දළු නෙළීමේදී අතට හා ගතට දැනෙන වේදනාත්මක විඩාව ගැන දන්නේ නැහැ. දළු නෙළීමේ කාර්යය අර්ධ වශයෙන් හෝ යාන්ත්‍රීකරණය කළ හැකි නම් නෙළන්නියන්ගේ රැකියාවලට තර්ජනයක් නොකොට ඔවුන්ගේ ආයාසය අඩු කළ හැකියි.

“මේ අභියෝග ගැන සරසවි හා විද්‍යා පර්යේෂණ ආයතන එතරම් තැකීමක් කරන්නේ නැහැ. මේ දෛනික කාර්යයන්ගෙන් පීඩාවට පත් වන්නේ දුගී හා ග්‍රාමීය මිනිසුන් – විශේෂයෙන් ම කාන්තාවන්. එබඳු අයට තමන්ගේ ගැටළු ගැන හඬක් නැඟීමට ඇති ඉඩකඩ ඉතා අඩුයි. බිම් මට්ටමේ නව නිපැයුම්කරුවන් පවා මේ අභියෝග ගැන ඇති තරම් අවධානයක් යොමු කර නැහැ!” ඔහු පෙන්වා දුන්නා.

සමහර ගැටළුවලට අර්ධ විසඳුම් ලබා දීමට නව නිපැයුම්කරුවන් සමත්ව සිටිනවා. උදාහරණයක්ථ බොහෝ ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල කාන්තාවන් බීමට ජලය සොයා කිලෝමීටර් ගණනක් දුර ගමන් කරනවා. සොයා ගන්නා ජලය කලගෙඩි හෝ වෙනත් භාජනවලට පුරවා හිසේ හෝ ඉනේ තබා ගෙන ගෙදර ගෙන යාමයි සිරිත. මේ ක්‍රියාවේ ආයාසය අඩු කර ගන්නට පානි හාරි (Pani Hari) නම් සරල ඇටවුමක් ඉන්දියාවේ කිම්ජිබායි කනාඩියා (Khimjibhai Kanadia) නිපද වූවා. එයින් කරන්නේ හිස මත තබා ගත් වතුර කලයේ බර, උරහිස් දෙකට බෙදා හැරීමයි. මීට අමතරව වතුර පුරවා පැළඳගෙන යා හැකි වතුර කබායක් (water-carrying jacket) තවත් නිපැයුම්කරුවෙකු සැලසුම් කර තිබෙනවා. මේවා යම් මට්ටමකට ගැටළුව විසඳන නමුත් පුළුල් භාවිතයට ගන්නට පෙර වැඩි දියුණු කළ යුතු බව ගුප්ත කියනවා.

තවත් පුළුල්ව අත්දකින ප්‍රායෝගික ගැටළුවක් නම් කඳුකර බෑවුම් ප්‍රදේශවල භාණ්ඩ ප්‍රවාහනයයි. අඩි පාරක් පමණක් ඇති, බයිසිකලයක්වත් පැද ගෙන යා නොහැකි බෑවුම් ප්‍රදේශවල පදිංචිකරුවන් හැම දෙයක් ම කරපිටින් ඔසවා ගෙන යා යුතුයි. නැතිනම් ගවයන්, බූරුවන් වැනි සතුන් යොදා ගත යුතුයි. කඳුහෙල් බහුල බෑවුම් බිමෙහි යා හැකි ට්‍රොලියක් වැනි ප්‍රවාහන ක්‍රමයක් නිපද වූවොත් කඳුකර වැසියන් මිලියන ගණනක් එයින් වාසි ලබනවා නියතයි.

පසුගිය අඩ සියවසක කාලය පුරා විශාල වශයෙන් ආයෝජන කළත් තවමත් සාර්ථකව විසඳා නොගත් සංවර්ධන අභියෝගයක් නම් ග්‍රාමීය වැසිකිළි සැළසුමයි. ජලය භාවිතය අරපිරිමසින, මළ මුත්‍ර මනා සේ ඉවත දමන, අඩු වියදමින් තනා ගත හැකි වැසිකිළි සැළසුම් තවමත් ජය නොගත් අභියෝගයක්. ලෝකයේ බිලියන 7ක ජනගහනයෙන් බිලියන 2කට කිසි වැසිකිළි පහසුමකමක් නැහැ. නිරාවරණය වූ එළිමහන් තැන්වල මළපහ කිරීම නිසා ජලය අපවිත්‍ර වීමෙන් හට ගන්නා පාචන රෝග හා අකල් මරණ සංඛ්‍යාව විශාලයි.

හඳ මතුපිට ජල සම්පත් ගවේෂණය කරන්නට ස්වයංක්‍රීය අභ්‍යවකාශ යානා නිර්මාණය කළ ඉන්දියාවේ ම තවමත් මිලියන් 400ක් මිනිසුන් අන්ත දුගී ජීවිත ගත කරමින් බීමට පිරිසිදු වතුර සොයා ගැනීමේ දෛනික අරගලයක යෙදෙනවා. දියුණු වන ලෝකයේ බොහෝ රටවල යථාර්ථය මෙයට වෙනස් නැහැ. තවමත් හරිහැටි විසඳා නොගත් මෙකී නොකී ප්‍රායෝගික අභියෝගවල ලැයිස්තුවක් ආචාර්ය ගුප්ත සම්පාදනය කර තිබෙනවා.

නාගරික හා ග්‍රාමීය දුගී ජනයා දිනපතා මුහුණ දෙන ආයාසකාරී තත‍වයන්ට හැකි තාක් විසඳුම් සොයා දීමට ජාතික මට්ටමේ ප්‍රමුඛතාවක්, ආයෝජනයක් හා කැපවීමක් අවශ්‍ය බව ගුප්ත අවධාරණය කරනවා. තනි නිපැයුම්කරුවන්, රාජ්‍ය පර්යේෂණයාතන මෙන් ම පෞද්ගලික අංශය ද මේ අභියෝගවලට මීට වඩා ප්‍රතිචාර දැක්විය යුතු බව ඔහු කියනවා.

අප ගිය සතියේ ද සඳහන් කළ පරිදි හැම නව නිපැයුමක් ම ලොව හොල්ලන හෝ වෙළඳපොළ අල්ලන හෝ ඒවා වීම අවශ්‍ය නැහැ. ප්‍රායෝගික ගැටළුවලට විසඳුම් සොයා යාමේදී කුඩා පරිමාණයේ දියුණු කිරීමකින් වුවත්, බොහෝ දෙනෙකුට සහනයක්, උපකාරයක් ලබා දිය හැකියි. එබන්දකට පේටන්ට් බලපත්‍රයක් නොලැබෙන්නට පුළුවනිග එහෙත් නව නිපැයුම්කරුවන්ගේ එක ම අරමුණ විය යුත්තේ පේටන්ට් ගොන්නක් හිමි කර ගැනීම නොවෙයි.

‘3 Idiots’ හින්දි චිත්‍රපටයේ එක් ජවනිකාවක යාන්ත්‍රික ඉංජිනේරු ගුරුවරයා යන්ත්‍රයක් නිර්වචනය කරන ලෙස සිසුන්ට කියනවා. අමීර් ඛාන් රඟපාන චරිතය වන රංචෝගේ විග්‍රහයට අනුව යන්ත්‍රයක් යනු මිනිස් ආයාසය අඩු කරන ඕනෑ ම උපක්‍රමයක් හෝ උපකරණයක්. එහෙත් උගත්කමේ මාන්නයෙන් පිම්බුණු මහාචාර්යවරයාට ඒ සරල විග්‍රහය සෑහෙන්නේ නැහැ. පාරිභාෂික වචන හා බරපතල සංකල්ප ඇතුළත් මහ දිග නිර්වචනයක් ඔහුට අවශ්‍යයි. ඉංජිනේරු තාක්ෂණය ජනතාවගේ ප්‍රශ්න විසඳන්නට මීට වඩා යොදා නොගැනීමට හේතුව මෙබඟ පොතේ ගුරුන් අපේ සමාජයේ බහුලවීමයි.

එදිනෙදා ගැටළු විසඳන්නට වඩාත් ප්‍රයෝජනවත් වන්නේ තැනට සුදුසු විදියට හා සූක්ෂම බුද්ධියෙන් යුක්තව පවතින මෙවලම් (tools) සහ යන්ත්‍ර (machines) යොදා ගැනීමයි. පවතින මෙවලමක් හෝ යන්ත්‍රයක් හෝ සකසා ගත නොහැකි නම් අලුතින් යමක් නිපදවීමේ අවකාශය තිබෙනවා. එහිදී නිපැයුම්කරුවන් කළ යුත්තේ හැකි තාක් සරල හා අඩු වියදම් විසඳුම් සොයා යාමයි.

ප්‍රායෝගික ගැටළු විසඳීමේදි ඒවාට නිතිපතා මුහුණ දෙන මිනිසුන්, ගැහණුන් හා ළමයින් සම්බන්ධ කර ගැනීම ද වැදගත්. තාක්ෂණවේදීන්, ඉංජිනේරුවන් හා විද්‍යාඥයන්ට ගැටළු විසඳීමේ මූලධර්ම මට්ටමේ චින්තනය ලබා දිය හැකියි. අත්හදා බැලීම් කළ හැකියි. එහෙත් අන්තිමේදී විසඳුමක් සාර්ථක වන්නේ එය පාවිච්චි කරන අය අතර පිළිගැනීමට ලක් වූවොත් පමණයි.

නාගරික හා ග්‍රාමීය දුගී ජනයා දිනපතා මුහුණ දෙන ආයාසකාරී තත‍වයන්ට හැකි තාක් විසඳුම් සොයා දීමට ජාතික මට්ටමේ ප්‍රමුඛතාවක්, ආයෝජනයක් හා කැපවීමක් අවශ්‍ය බව ගුප්ත අවධාරණය කරනවා. තනි නිපැයුම්කරුවන්, රාජ්‍ය පර්යේෂණයාතන මෙන් ම පෞද්ගලික අංශය ද මේ අභියෝගවලට මීට වඩා ප්‍රතිචාර දැක්විය යුතු බව ඔහු කියනවා.

ගැටළු විසඳීමේ සාර්ථකත්වයට සාධක තුනක් මුසු වීම අවශ්‍ය බව ගුප්තගේ මතයයි. ඉංග්‍රීසි C අකුරෙන් ඇරඹෙන ඒ වචන තුන: curiosity (කුතුහලය), compassion (මානව දයාව) හා collaboration (සාමුහික ක්‍රියාකාරිත්වය).

ආචාර්ය ගුප්ත ලාංකික විද්වතුන්ට හා නව නිපැයුම්කරුවන්ට දාර්ශනික ඔවදනක් ද දුන්නා. “දශක ගණනාවක් ඉන්දියාවේ උගතුන් හා පර්යේෂකයන් අපට තිබෙන ගැටළු හා අභියෝග ගැඹුරින් අධ්‍යයනය කළා. ඒවාට විසඳුම් ගැනත් බෙහෙවින් වාද විවාද කළා. ඒත් ප්‍රායෝගිකව යමක් කරන්නට අප පෙරට ආවේ නැහැ. මගේ පරම්පරාවේ උගතුන් කළ මේ ලොකු වරද නැවතත් නොකරන්නට වග බලා ගන්න!”

නව නිපැයුම්කරුවන්ට ඔහු දුන් වැදගත් ම අවවාදය මෙයයි: “පන්ති කාමර, විද්‍යාගාර හා වැඩපොළවලට කොටු වී නොසිට සැබෑ ලෝකයේ හැකි තරම් සැරිසරන්නග මඟ තොටේ, කඩමණ්ඩියේ, වෙල් යායවල, හේන්වල හා ගං ඉවුරුවල විසඳා ගත යුතූ – හැකි ප්‍රායෝගික ගැටළු රැසක් තිබෙනවාග පවතින සමාජ තත්ත‍වයන් ගැන තෘප්තිමත් නොවූ මානවයන් ඒවා ගැන සංවේදී වනවා. නව නිපැයුම් බිහිවන්නේ ඔවුන් අතින්. ඔවුන්ගේ පර්යේෂණාගාරය මුළු මහත් ජන සමාජයයි!”

Who speaks for most of the world’s poor people…living in Asia?

World map of human poverty...shows Asia harbouring over half
World map of human poverty...shows Asia harbouring over half

Take a close look at this map. What’s happened to our familiar world?

This is the map of human poverty — showing the proportion of poor people living in each country.

The size of each country/territory shows the overall level of poverty, quantified as the population of the territory multiplied by the Human Poverty Index. The index is used by the UNDP to measure the level of poverty in different territories. It attempts to capture all elements of poverty, such as life expectancy and adult literacy.

This map is from the recently released new book, Atlas of the Real World. It uses software to depict the nations of the world, not by their physical size, but by their demographic importance on a range of subjects.

It carries maps constructed to represent data, such as population, migration and economics. But instead of a conventional map being coloured in different shades, for instance, the maps in this Atlas are differently sized. For instance, a country with twice as many people as another is shown twice the size; a country three times as rich as another is three times the size. And so on.

When depicted in this manner, a very different view of our real world emerges. The one on the distribution of poverty, shown above, reminds us something often overlooked: there are more poor people in Asia than anywhere else in the world.

It takes a map like this to drive home such a basic fact. In most discussions on international development or poverty reduction, it is Africa that dominates the agenda. Even those organisations and activists who claim to be evidence-based don’t always realise that when it comes to absolute numbers, and not just percentages, poverty and under-development affects far more Asians than Africans.

Atlas of the Real World, which I haven’t yet seen except through glimpses offered by The Telegraph (UK) and BBC Online, offers many such insights on what our topsy-turvey world is really like.

Their map of human poverty draws on the same data that this standard depiction does, in a map I found on Wikipedia sourcing the UN Human Development Report 2007/2008.

UN)
Percentage population living on less than 1 dollar day 2007-2008 (Source: UN)

There are many ways of measuring income poverty, and experts don’t always agree on methods and outcome. But we will leave those technicalities to them. Global Issues is a good website that discusses these issues without too much jargon.

Accurately drawing a two-dimensional map of our spherical world has been a challenge for centuries. Today’s most widely used Mercator projection represents our usual view of the world – with north at the top and Europe at the centre. People in other parts of the world may not always agree with this view.

The Peters Projection World Map is one of the most stimulating, and controversial, images of the world. Introduced in the early 1970s, it was an attempt to correct many imbalances and distortions in the Mercator map.

An example: in the traditional Mercator map, Greenland and China look to be the same size but in reality, China is almost 4 times larger! Peters map shows the two countries in their relative sizes.

Atlas of the Real World also carries one map where the size of each territory represents exactly its land area in proportion to that of the others, giving a strikingly different perspective from the Mercator projection most commonly used. It is very similar to the Peters map of the world.

Our world depicted by each country's land area
Our world depicted by each country's land area

The UNDP has been producing its influential Human Development Report since 1990. As far as I can discern, the HDR always uses conventional (Mercator?) maps, depicting data using the standard colour-coding or gray tones. The one I have reproduced in this post is an example.
Indeed, the UN’s Cartographic Section seems to favour these.

When would the UNDP – and other members of the UN family – start using more innovative ways such as those used in Atlas of the Real World? How much more effective can the UN’s analysis be if they move out of the comfort zone of Mercator?