In this week’s Ravaya column (in Sinhala), I pay tribute to Khushwant Singh (1915-2014), writer and journalist who died on 20 March 2014 aged 99. He is best remembered for his satire, humour and trenchant secularism. I make special mention of his defiance of death threats from Sikh fundamentalists in the 1980s, and his vocal stand against all organised religions.
මොන යකකුට, දෙවියකුට හෝ රජයකටවත් බිය නොවී අභීතව දශක ගණනක් ලේඛන කලාවේ යෙදුණු ඉන්දීය ලේඛක කුෂ්වාන්ත් සිං (Khushwant Singh) 99 හැවිරිදිව 2014 මාර්තු 20 වනදා මිය ගියා.
ඔහුගේ දැඩි විවේචනවලට නිතර හසු වූ දේශපාලකයන්, කලාකරුවන් හා වෙනත් නාමධාරී ඉන්දියානුවන් හැම කෙනකු ම පාහේ මතභේද පසෙක ලා මේ ලේඛකයාට ප‍්‍රණාමය පුද කළා.
ඉංග‍්‍රීසිය මවුබස ලෙස හැසරවීමේ හපන්කම තිබූ ඉන්දීය ලේඛකයන් අතර මුල් තැන ගත් ඔහු තමන්ටම ආවේණික ශෛලියක් බිහි කළේ උපහාසය, කථාන්තර කීමේ හැකියාව හා සැමට ‘ටිකිරි ටොකු’ දීමේ දක්‍ෂකම හරහායි.
‘‘මා ඉන්දියානුවකු වන්නේ ඇයි?’’ යයි වරක් ලිපියක් ලියමින් ඔහු එයට මෙසේ පිළිතුරු දුන්නා. ‘‘මට ඒ ගැන අභිමතයක් තිබුණේ නැහැ. මා උපන්නේ මෙරටයි. හැබැයි උපදින්නට කලින් මගෙන් ඇසුවා නම් මීට වඩා ඉසුරුබර, මෙතරම් ජනාකීර්ණ නොවූ, කන බොන දේ ගැන මේ තරම් බොරු සීමා පනවා නොගත්, ආගම් අන්ධ ලෙස නොඅදහන වෙන රටක් මා තෝරා ගන්නවා!’’
ඔහුගේ ජීවන දර්ශනය මේ උත්තරයේ කැටි වී තිබුණා යයි කිව හැකියි. මවු රට, තමන්ගේ ජාතිය, සංස්කෘතික උරුමය හා බලයේ සිටින රජයන් හා පාලකයන් අදීනව හා තර්කානුකූලව විවේචනය කිරීමට සමත් වූ ඔහු කිසිදු තරාතිරමක් නොබලා ඕනෑ ම ජගතකු නිර්දය ලෙස උපහාසයට ලක් කිරීමට ද මැලි වූයේ නැහැ. විශේෂයෙන් උගත්කම, වංශවත්බව, තනතුරේ ලොකුකම ආදිය නිසා හිස උදුම්මා ගත් අය ඔහුගේ පෑන් පහරින් දිගට ම බෑට කෑවා.
වෘත්තීය ජීවිතය මුල් කාලයේදී නීතීඥයකු ලෙසත්, ඉන් පසුව ඉන්දීය විදේශීය සේවයේ නිලධාරියකු ලෙසත් කළක් ක‍්‍රියා කළ ඔහු 1950 ගණන්වල පටන් වෘත්තීය ලේඛකයකු හා පත‍්‍ර කලාවේදීයකු ලෙස කටයුතු කළා. ජීවිතයේ අඩසිවසකට වැඩි කලක් තිස්සේ පොත් අසූ ගණනක්, පුවත්පත් තීරු ලිපි (කොලම්) දහස් ගණනක් හා වෙනත් ලිපි ලේඛන විශාල සංඛ්‍යාවක් රචනා කළා.
මේ හැම එකකම සුවිශේෂී ගුණය වූයේ සරල, සුමට හා මිත‍්‍රශීලී වූ ඉංග‍්‍රීසි බසින් නිර්මාණය වීමයි. බොහෝ පොත පත කියවූ, දේශසංචාර කළ හා ශාස්ත‍්‍රීය නැඹුරුවක් තිබූ චරිතයක් වුවත් කුෂ්වාන්ත් ඉතිහාසය, දර්ශනවේදය, දේශපාලනය, සාහිත්‍යය හා කාලීන මාතෘකා රැසක් ගැන ගැඹුරු වූත්, තුලනාත්මක වූත් විග‍්‍රහයන් ලිව්වේ කාටත් තේරෙන බසින්.
පත්තර කලාවට ආ විට ඔහු එයට සරිලන ශෛලියකින් කි‍්‍රයා කළා. 1970 දශකයේ ඉන්දියාවේ ජනප‍්‍රියම සඟරාව වූ ඉලස්ටේ‍්‍රටඞ් වීක්ලි ඔෆ් ඉන්ඩියා හි (Illustrated Weekly of India) කතුවරයා ලෙස ඔහු ජනප‍්‍රිය සංස්කෘතියට මුල් තැන දුන්නා. ව්‍යාපාරික, කලා ක්‍ෂෙත‍්‍රයන්ගේ අක‍්‍රමිකතා හෙළිදරවු කරන අතර බොරු ප‍්‍රතිරූප ගොඩ නගා ගෙන සිටි (බොල් පිළිම ආකාරයේ) නාමධාරින්ට එරෙහි වූවා.
කුෂ්වාන්ත්ගේ පත‍්‍ර කලාවේ සදාදරණීය කාලය වූයේ මේ සඟරාවේ කතුවරයා ලෙස කි‍්‍රයා කළ අවුරුදු නවයයි (1969-78). බාර ගන්නා විට සතියට පිටපත් 65,000ක් අලෙවි වූ සඟරාව මාස කිහිපයකින් හාර ලක්‍ෂය දක්වා වැඩි කිරීමට ඔහු සමත් වුණා. ටයිම්ස් ඔෆ් ඉන්ඩියා සමාගමට අයත්, 1880දී ඇරඹී මේ සඟරාව ඉන්දීය ජන සමාජයට ඉතා සමීප ප‍්‍රකාශනයක් බවට පත් වූයේ ඔහුගේ කාලයේයි.
බංග්ලාදේශයේ නිදහස් සටන (1971), ඔපෙක් තෙල් අර්බුදය (1973), ඉන්දියාවේ මර්දනකාරී හදිසි නීතිය (1975) හා පාකිස්ථානු අගමැති අලි බූතෝ එල්ලා මැරීම (1977) වැනි භාරතය හා ලොව කැළඹූ සිදුවීම් ගැන විමර්ශනාත්මකවත් සරලවත් විග‍්‍රහ කිරීමට සඟරාව සමත් වුණා. ලිපි ලේඛන ඔපවත් කරන්නට මනාව ඡායාරූප යොදා ගැනීමත් මරියෝ මිරැන්ඩා හා ආර් කේ ලක්‍ෂ්මන් වැනි චිත‍්‍ර/කාටුන් ශිල්පීන් සම්බන්ධ කර ගැනීමත් කළා.
ඉන්දිරා ගාන්ධි අගමැතිනියගේ හා ඇගේ පුත් සංජේ ගාන්ධිගේ හිතවතකු හා අනුගාමිකයකු වීම නිසා කුෂ්වාන්ත්ගේ ස්වාධීනත්වය හා විශ්වසනීයත්වය පළුදු වුණා. එහෙත් බලවත් අගමැතිනියක ලෙස ඉන්දිරා රට පාලනය කරන කාලයේ ඇය සමග ප‍්‍රසිද්ධියේත්, පෞද්ගලිකවත් වාද විවාද කරන්නත් ඇගේ සමහර දරදඬු ප‍්‍රතිපත්තිවලට එරෙහි වන්නත් හැකි පෞරුෂය කුෂ්වාන්ත්ට තිබුණා.
පසු කලෙක ඔහු ස්වංලිඛිත චරිතාපදානයේ කීවේ ඉන්දියානු දේශපාලනයේ හා රාජ්‍ය පාලනයේ බොහෝ වැරදුණු තැන්වලට මුල් වූයේ ඉන්දිරාගේ දරදඬු පාලන ශෛලිය බවයි.
1980-83 වකවානුවේ ඔහු හින්දුස්ථාන් ටයිම්ස් (The Hindustan Times) පත‍්‍රයේ ප‍්‍රධාන කතුවරයා වුණා. නව දිල්ලියේ හා උතුරු ඉන්දියාවේ වඩාත් ප‍්‍රබල දිනපතා පුවත්පත වූ එහි කතුවරයාට සමන්ත ඉන්දියාවේ ම දේශපාලන හා ප‍්‍රතිපත්ති ප‍්‍රවාහයන්ට ලොකු බලපෑමක් කළ හැකියි.
ප‍්‍රබල ව්‍යාපාරික පවුලක් වූ බිර්ලාවරුන්ට අයත් මේ පත‍්‍රයේ කතුවරයා ලෙස කුෂ්වාන්ත් මාණ්ඩලික වාර්තාකරුවන්ට හා විශේෂාංග ලේඛකයන්ට හැකි තාක් කර්තෘ මණ්ඩල නිදහස හා වගකීම් දුන් බව ප‍්‍රකටයි. හිමිකරුවන්ගේ මැදිහත්වීම් සමනය කරන්නටත්, දේශපාලන බලපෑම් අවම කරන්නටත් ඔහු උත්සාහ කළා.
1980 දශකය මුලදී ඉන්දියාවේ අන්තවාදී සික්වරුන් පිරිසක් අකාලි ඩාල් පක්‍ෂය හරහා සංවිධානය වෙමින් කාලිස්ථාන් (Khalistan) නම් වෙනම රාජ්‍යයක් ඉල්ලා උද්ඝෝෂණ කළා. සම්භවයෙන් සික්වරයකු වුවත්, සික් සාංස්කෘතික උරුමය ගැන ආඩම්බර වුවත් කුෂ්වාන්ත් මේ ක‍්‍රියා මාර්ගය ප‍්‍රසිද්ධියේ විවේචනය කළා. මේ උද්ඝෝෂණය සික් ජනයාටත්, ඉන්දියාවටත් අහිතකර බව පෙන්වා දුන්නා.
රටේ ප‍්‍රසිද්ධතම සික්වරයකු ලෙස කුෂ්වාන්ත් ගත් මේ ස්ථාවරය ගැන අන්තවාදී සික් පිරිස දැඩි ලෙස කෝප වුණා. තර්කයට ප‍්‍රතිතර්කය මතු කරනු වෙනුවට ඔවුන් ඔහුට මරණ තර්ජන එල්ල කළා.
මේ වන විට ඔවුන් සන්නද්ධ අරගලයකට යොමු වී සිටි නිසා කුෂ්වාන්ත්ට පොලිස් ආරක්‍ෂාව ලබාදීමට ඉන්දීය රජය ක‍්‍රියා කළා. එහෙත් තර්ජන කිසිවකට නොසැළුණු කුෂ්වාන්ත් දිගින් දිගට ම තම සහෝදර සික්වරුන්ගේ අදුරදර්ශී ප‍්‍රචණ්ඩ පිළිවෙත් සිය පුවත්පත හරහා විවේචනය කළා.
කුෂ්වාන්ත් තමන්ට ලැබුණු මරණ තර්ජන ගැන තම ප‍්‍රකාශනයේ මෙසේ පළ කළා.
‘‘ගෙවී ගිය සතියේ දිනෙක මුද්‍රිත පත‍්‍රිකාවක් මට තැපෑලෙන් ලැබුණා. එහි කියා තිබුණේ එය ලැබෙන හැම දෙනාමත්, ඔවුන්ගේ පවුල්වල උදවියත් කාලිස්ථානයේ සතුරන් ලෙස හඳුනාගෙන ඇති බවත් දින දහයක් ඇතුළත ඔවුන් මරා දමන බවත්.’’
‘‘මෙයට පෙර සිවු වසරක් තිස්සේ විටින් විට දුරකථනයෙන් හෝ තැපෑලෙන් හෝ මෙයට සමාන මරණ තර්ජන මට ලැබී තිබෙනවා. එහෙත් මුද්‍රිත තර්ජනයක් ලැබුණු මුල් වතාව මෙයයි. එසේම නිශ්චිත දින ගණනක් ඇතුළත මරනු ලබන බවට කියන්නේත් පළමු වතාවටයි. මින් පෙර පරුෂ වචනයෙන් මට බැන වැදී අවසන් ගමනට සූදානම් වී සිටින්න යයි කීවා පමණයි.’’
‘‘මේ තර්ජන අතරමැද නොසැලී හා නිදි නොවරා මගේ වැඩ කර ගෙන යන්නට මා පුරුදුව සිටිනවා. මගේ වයසේ හැටියට රෝගාතුර වී මාස ගණනක් රෝහල්ගත වී ඔත්පලව සිට මිය යනවාට වඩා ඉක්මන් මරණයක් ලැබුණොත් මාත් එයට කැමතියි. එපමණක් නොවෙයි, මෙසේ මරා දමනු ලැබුවොත් මා වෘත්තියට දිවි පිදු වීරයකු ද වනවා. මා මේ බොරුවට වීරකම් කථා කරනවා නොවෙයි. සික්වරයකු වුවත් මා තරමක බියගුල්ලෙක්. මගේ ඝාතකයන් වන්නට කුරුමානම් අල්ලන උදවිය දන්නවා හරියට තර්කයක් හා වාදයක් දිනා ගන්නට බැරි කෙනකුගේ අවසාන තර්කය වෙඩි උණ්ඩය බව.’’
‘‘මා මුල සිටම විශ්වාස කළේත්, ප‍්‍රසිද්ධියේ ප‍්‍රකාශ කර සිටියේත් සික් ධර්මයේ හා සංස්කෘතියේ හරයන්ට කාලිස්ථාන සංකල්පය මුළුමනින්ම විරුද්ධ හා නොගැලපෙන බවයි. කිසිවකුගේ නිර්නාමික තර්ජනවලින් මේ මතය දැරීම හා එය පළ කිරීම මා නතර කරන්නේ නැහැ. ඔබට දැන ගන්නට ඕනෑ නම් මා ඔප්පු කර පෙන්වන්නම් මගේ පෑන ඔබ සතු කඩුවකට, රයිෆලයකට හෝ කලශ්නිකෝෆ් තුවක්කුවකට වඩා බලවත් බව.’’
‘‘හැබැයි මේ මුද්‍රිත තර්ජන පත‍්‍රිකාව එක් අතෙකින් මා සන්තාපයට පත් කළා. මෙබඳු පත‍්‍රිකාවක් මට පමණක් එවන්නට එය මුද්‍රණය කළ යුතු නැහැ. සිය ගණනක්, සමහර විට දහස් ගණනක් තවත් අයට මෙහි පිටපත් යවා ඇති. මේ තර්ජනකරුවන්ගේ ඝාතන ලැයිස්තුවේ මා සිටින්නේ පහලට වන්නට විය යුතුයි. මට වඩා වැදගත් ඉලක්කයන් බිලි ගත්තාට පසුව ඔවුන් මා හඹා එනු ඇති. මෙය මගේ ආත්මාභිමානයට පහරක්. කාගෙවත් ඝාතන ලයිස්තුවකට මා ඇතුළත් කරනවා නම් මා කැමතියි එහි මුලින්ම, ඉහළින්ම සිටින්නට. මගේ සැඟවුණු ඝාතකයෝ මට මේ අවසාන ගෞරවය ලබා දෙනු ඇතැයි මා සිතනවා.’’
සික්වරුන්ගේ ශුද්ධ වූ රන් දෙවොල ඉන්දීය හමුදාව විසින් යටත් කිරීමෙන් සිදු වූ විශාල ලේ වැගිරීමට පළි ගැනීමක් වශයෙන් 1984 ඔක්තෝම්බර් 31 වනදා ඉන්දිරා ගාන්ධි අගමැතිනිය ඇගේ ම සික් ආරක්‍ෂකයන් දෙදෙනෙකු විසින් වෙඩි තබා ඝාතනය කරනු ලැබුවා.
හින්දුස්ථාන් ටයිම්ස් පත‍්‍රයේ කතුවරයා ලෙස තුන්වන වසරේ සේවා කාලය දිගු කරන විට හිමිකරු හා ප‍්‍රකාශක කේ. කේ. බිර්ලා ඉතා සුහදව කුෂ්වාන්ත්ගෙන් මෙසේ ඇසුවා. ‘‘සර්දා සාහිබ් (ලොකු මහත්තයා), විශ‍්‍රාම යන්න එහෙම කල්පනාවක් නැද්ද?’’
ඒ වන විට කුෂ්වාන්ත්ගේ වයස 69යි. ඔහු මෙසේ පිළිතුරු දුන්නා. ‘‘මා විශ‍්‍රාම ගන්නේ මගේ නිසල දේහය ගිනි දල්වන්ට රැගෙන යන විටයි.’’
අන්තිමේදී වයස 99ක් සපිරුණු පසුවත් ඔහු ලිවීම නතර කළේ නැහැ. වයස්ගත වීමත් සමග තරමක ශාරීරික දුබලතා මතු වුවත් ඔහු ඉතා හොඳ සිහියෙන් හා ධනාත්මක, උපහාසාත්මක මනසකින් දිගට ම පසු වූ බව සමීපතයෝ කියනවා.
හින්දුස්ථාන් ටයිම්ස් පත‍්‍රයට තමාගේ සතිපතා කොලම අවසානය දක්වා ම ලියුවා. කුෂ්වාන්ත්ගේ දේශපාලන ස්ථාවරයන් හා හිතවත්කම් ගැන ප‍්‍රතිවිරුද්ධ මත ඉන්දීය සමාජයේ කෙතරම් තිබුණත් ඔහුගේ කොලම මිතුරන්, පසමිතුරන් සැවොම නොවරදවා කියවූවා.
ඔහු ප‍්‍රධාන ප‍්‍රවාහයේ ඉන්දියානු සමාජයෙන් ඕනෑකමින් ම වෙනස් වූ තවත් සාධකයක් වූයේ නිර්ආගමික ස්ථාවරයයි. සික් උරුමය ප‍්‍රගුණ කරමින්, තලප්පාවක් පැළඳ හා ආවේණික රැවුලක් වවා සිටියත් ඔහු කිසිදා ආගමික වතාවත් හෝ පුද පූජාවලට සහභාගී වූයේ නැහැ. දේවවාද හෝ අදේවවාද හෝ මත පදනම් වූ කිසිදු සංවිධානගත ආගමක් නැතහොත් සාමයික දර්ශනයක් නොපිළිගත් ඔහු කීවේ හොඳ නරක පිළිබඳ හොඳම විනිශ්චය තමන්ගේ හෘදය සාක්‍ෂිය බවයි.
‘‘ආගම් සියල්ලේම මනෝමය මූලය වන්නේ නොදන්නා දේ ගැන මිනිසුන් තුළ පවතින බියයි’’ ඔහු කියා සිටියා. ‘‘දෙවියන් කියා කෙනෙකු සිටී ද නැත් ද යන්න ගැන පලකට නැති වාද කරනවා වෙනුවට අප සිහි තබා ගත යුතු වැදගත්ම කරුණ නම් කෙනකු හොඳ හෝ නරක හෝ චරිතයක් වීමට දෙවියන් පැවතීමේ අදාලත්වයක් නැති බවයි. කිසිදු ආගමක් ධර්මයක් නොඅදහන කෙනෙකුට වුව ද ඉතා හොඳ පුද්ගලයකු විය හැකියි. එමෙන්ම දිවා රාත‍්‍රී දෙවියන් අදහන වඳින පුදන තක්කඩියෝත් එමට සිටිනවා!’’
ඔහු 2012 හා 2013දී ලියා පළ කළ අන්තිම පොත් දෙකෙන් සිය නිර්ආගමික දර්ශනය වඩාත් පැහැදිලි කළා. සංවිධානගත ආගම්වල නිර්දය ලෙස පහර දීම ඔහු නතර කළේම නැහැ. සියළු ආගම්වල පූජකයන් පරපෝෂිත දුෂිතයන් හැටියට හඳුන්වා දුන්නා.
ඉන්දියාවේ සියළු ආගම් ගැන ගැඹුරු වූ ශාස්ත‍්‍රීය දැනුමක් තිබුණත් ඔහු එදිනෙදා චරිතගති සකස් කර ගත්තේ කෙලිලොල්, සැහැල්ලූ හා විනෝදකාමී ලෙසටයි. උගත්කමින් හිස උදුම්මාගත් පණ්ඩිතයන්ට හා උපාසකරාළලාට මෙය දරා ගන්නට අපහසු වුණා.
කුෂ්වාන්ත් ගැන තව බොහෝ දේ මෙනෙහි කළ හැකියි. ගතානුගතිකත්වයට, සුචරිතවාදයට හා දෛවවාදයට (fatalism) ප‍්‍රබල ලෙස එරෙහි වූ ඔහු තනි ගසක් තනි කරලක් මෙන් තමාට ආවේණික ජීවන රටාවක් හා ලේඛන කලාවක් දිගු ජීවිතය පුරා ප‍්‍රගුණ කළා. අන්තිමේදී ඔහු මිය ගියේ තම සොහොන් කොතේ ලිවිය යුතු වැකි ද රචනා කොටයි.
‘‘මෙතැන නිදන්නේ මිනිසුන්ට හෝ දෙවියන්ට තැකීමක්
නොකළ අයෙක්. ඔහුට ඔබේ කඳුළු නාස්ති කරන්න එපා.
ඔහු අමිහිරි දේ ලිවීමෙන් තෘප්තියක් ලැබූවෙක්.
මේ යකඩයා මැරුණ එක හොඳ යයි සිතා සැනසෙන්න!’’
Open Minds! (formerly: Moving Images blog) 