Media freedom – Page 2

FoME 2017 Symposium in Berlin: Responding to Fake News Crisis – what can be done?

Nalaka Gunawardene (extreme right) moderates FoME 2017 session on “Fake News: Tackling the phenomenon while respecting freedom of expression”, Berlin, 17 Nov 2017

The German “Forum on Media and Development” (Forum Medien und Entwicklung, FOME) is a network of institutions and individuals active in the field of media development cooperation. I was invited to participate in, and moderate a panel at FoME Symposium 2017 held in Berlin on 16 – 17 November 2017.

This year’s symposium theme was Power Shifts – Media Freedom and the Internet. It explored how Internet governance issues are becoming more and more important for those who want to develop media (both mainstream media and social media) as democratic platforms.

On 17 November 2017, I moderated an international panel on Fake News: Tackling the phenomena respecting freedom of expression. It brought together representatives from government, civil society and a global media platform to discuss their roles and how they can interact to tackle the issue – all within the framework of Freedom of Expression (FOE).

The panellists were:

William Bird, Director, Media Monitoring Africa (MMA)
Joseph Nasongo, Commissioner, National Cohesion and Integration Commission, Kenya
Miriam Estrin, Public Policy Manager for Europe, Middle East and Africa, Google

Nalaka Gunawardene speaks on Fake News and Freedom of Expression at FoME 2017 Symposium in Berlin, 17 Nov 2017 – Photo courtesy Helani Galpaya

Here are my opening remarks that set the context for our discussion:

Just as there are many definitions of Fake News, there can also be many perspectives on the topic. We all recognise Fake News as a problem, so let’s focus on how it can be countered. What are the local, national and global level strategies? What alliances, tools and resources are needed for such countering? What cautions and alarms can we raise?

To respond to any problem, we need to understand its contours.

Fake News is not new. The phenomenon has been around, in one form or another, for decades! Many of us in the global South have grown up amidst intentionally fake news stories in our media, some of it coming from governments, no less. And the developing world governments don’t have a monopoly over Fake News either: for over half a century, the erstwhile Soviet Union and Eastern Bloc countries manufactured a vast amount of disinformation (i.e. deliberately wrong information) that was fed to their own citizens and spread overseas in sustained propaganda efforts.

Sitting here, within a few kilometres from where the Berlin Wall once stood, we need to acknowledge that veritable factory of lies that operated on the other side!

So what’s new? During the past decade, as broadband Internet spread worldwide, fake news peddlers found an easy and fast medium online. From websites to social media accounts (many hiding behind pseudonyms), the web has provided a globalised playing field where dubious content could go ‘viral’.

Yesterday at this Symposium, Mark Nelson from CIMA said “We live in a world where lies are very cheap, and much easier to disseminate than the truth.”

Which reminded me of one of my favourite quotes: ““A lie can travel halfway around the world while the truth is putting on its shoes!”

Variations of this quote have been attributed to several persons including Jonathan Swift and Mark Twain. Whoever said it first, these words neatly sum up a long standing challenge to modern societies: how to cope with the spread of deliberate falsehoods.

As Mark Nelson asked us yesterday, how can we “make the Internet a place where truth is valued and spread – instead of disinformation?” This is the crux of our challenge.

So what is to be done? Among the options available, which ones are most desirable?

In searching for solutions to the Fake News crisis, we must recognise it is a nuanced, complex and variable phenomenon. There cannot be one global solution or quick fix.

Indeed, any ‘medicine’ prescribed for the malady of Fake News should not be worse than the ailment itself! We must proceed with caution, safeguarding the principles of Freedom of Expression and applying its reasonable limitations.

As human rights defenders caution, there is a danger that governments in their zeal to counter fake news could impose direct or indirect censorships, suppress critical thinking, or take other steps that violate international human rights law. This is NOT the way to deal with Fake News.

In my view, Fake News is a symptom of a wider and deeper crisis. It is a crisis of public trust in journalism and the media that has been building up over the years in many countries. Some call this a ‘Journalism Deficit’, or a gulf between what journalism ought be, and what it has (mostly) become today.

In my view, a free press is not an automatic guarantee against Fake News. In other words, media freedom is necessary — but not sufficient — to ensure that media content is trusted by the public. We need to better measure public trust in media and what the current trust levels mean for those producing media content professionally.

I would argue that the medium to long term response to Fake News is to narrow and bridge the Journalism Deficit by nurturing quality journalism and critical consumption of media. If you agree with this premise, what specific measures can we recommend and advocate?

Let us explore how media development can counter Fake News by exposing it, undermining it, and equipping media consumers with the knowledge and skills to spot it – and not spread it inadvertently.

For this, we need everyone’s cooperation.

We need global social media platforms and digital gatekeepers like Google to join with all their might (and what might!).
We need governments to be thoughtfully, carefully evaluate the optimum responses.
We need civil society to go beyond mere hand waving and finger pointing to help enhance media and information literacy.
We need researchers to keep studying and discerning trends that can influence policy and regulation (where appropriate).

We are not going to solve the problem in an hour. But we can at least ask the right questions, and clarify the issues in our minds. Onward!

http://fome.info/about

[Op-ed] April Fools, All Year Round? A Call for Fact-Checking Our Media & Politics

Text of my op-ed article published in Weekend Express newspaper on 7 April 2017.

April Fools, All Year Round?

By Nalaka Gunawardene

April 1 is observed in many countries as a day for fooling people with practical jokes and harmless fabrications. This aspect of popular culture can be traced back to the times of ancient Greece.

There is now a new twist to this tradition. Every day is beginning to feel like April Fools’ Day in the age of Internet pranks, clever satire and fake news!

Sadly, many among us who apply some measure of skepticism on April 1 are not as vigilant for the rest of the year.

Ah, how I miss the time when intentional misleading was largely confined to just one day. I’m old enough to remember how some Lankan newspapers used to carry elaborate – and seemingly plausible – stories on their front pages on April Fools’ day. The now defunct Sun and Weekend excelled in that delightful art of the tall tale. Of course, they owned up the following day, poking fun at readers who were fooled.

During the past two decades, our media landscape has become a great deal more diverse. Today we have 24/7 SMS news services, all-news TV channels, numerous websites and, of course, millions using social media to spread information (or misinformation) instantaneously.

But does more necessarily mean better? That is a highly debatable question. We seem to have too much media, but not enough journalism! At least journalism of the classical kind where facts are sacred and comment is free (yet informed).

That kind of journalism still exists, but along with so much else. Today’s global cacophony has democratized the media (which is to be celebrated). At the same time, it spawned veritable cottage industries of fake news, conspiracy theories and gossip peddlers.

Image source – American Journalism Review, 21 April 2015

Fact checking

What is to be done? The long term solution is to raise media literacy skills in everyone, so that people consume media and social media with due diligence.

That takes time and effort. Since misinformation is polluting the public mind and even undermining democratic processes, we must also look for other, faster solutions.

One such coping strategy is fact checking. It literally means verifying information – before or after publication – in the media.

In a growing number of countries, mainstream media outlets practise fact checking as an integral part of their commitment to professionalism. They seek to balance accuracy with speed, which has been made more challenging by the never-ending news cycle.

In other cases, independent researchers or civil society groups are keeping track of news media content after publication. In the United States, where the practice is well developed, several groups are devoted to such post-hoc fact checking. These include FactCheck, PolitiFact, and NewsTrust’s Truth Squad. They fact check the media as well as statements by politicians and other public figures.

In 2015, fact checking organisations formed a world network and this year, they observed the inaugural International Fact Checking Day.

Not coincidentally, the chosen date was April 2. (See details at: http://factcheckingday.com)

The initiative is a collaboration by fact checkers and journalism organisations from around the world, “with a goal to enlist the public in the fight against misinformation in all its forms.”

“International Fact Checking Day is not a single event but a rallying cry for more facts — and fact checking — in politics, journalism and everyday life,” says Alexios Mantzarlis, director of the International Fact-Checking Network at the Poynter Institute for Media Studies in the US.

Pinocchios

One visual icon for the Fact-Checking Day is Pinocchio, the fictional puppet character whose nose grew long each time he uttered a lie.

We in Sri Lanka urgently need a professional, non-partisan fact checking service to save us from the alarming proliferation of Pinocchios in public life. Not just our politicians, but also many academics and activists who peddle outdated statistics, outlandish claims or outright conspiracy theories.

Take, for example, the recent claim by a retired professor of political science that 94 Members of Parliament had not even passed the GCE Ordinary Level exam. Apparently no one asked for his source at the press conference (maybe because it fed a preconceived notion). Later, when a (rare?) skeptical journalist checked with him, he said he’d “read it in a newspaper some time ago” — and couldn’t name the publication.

A simple Google search shows that an MP (Buddhika Pathirana) had cited this exact number in September 2014 – about the last Parliament!

Given the state of our media, which often takes down dictation rather than asks hard questions, fact checking is best done by a research group outside the media industry.

A useful model could be South Asia Check, an independent, non-partisan initiative by Panos South Asia anchored in Kathmandu. It “aims to promote accuracy and accountability in public debate” by examining statements and claims made by public figures in Nepal and occasionally, across South Asia (http://southasiacheck.org).

See also: Getting it Right: Fact-Checking in the Digital Age: American Journalism Review, 21 April 2015

South Asia Check – home page captured on 10 April 2017

Nalaka Gunawardene is a science writer and independent media researcher. He is active on Twitter as @NalakaG

Night of Ideas in Colombo: Panel on Freedom of Expression and Cartooning

L to R - Kianoush Ramezani, Nalaka Gunawardene, Gihan de Chickera at Night of Ideas in Colombo, 26 January 2017 — L to R – Kianoush Ramezani, Nalaka Gunawardene, Gihan de Chickera at Night of Ideas in Colombo, 26 January 2017

On 26 January 2017, the Alliance Française de Kotte with the Embassy of France in Sri Lanka presented the first ever “Night of Ideas” held in Colombo. During that event, participants were invited to engage in discussions on ‘‘A World in common – Freedom of Expression (FOE)” in the presence of French and Sri Lankan cartoonists, journalists and intellectuals.

I was part of the panel that also included: Kianoush Ramezani, Founder and President of United Sketches (Paris), an Iranian artist and activist living and working in Paris since 2009 as a political refugee; and Gihan de Chickera, Political cartoonist at the Daily Mirror newspaper in Sri Lanka. The panel was moderated by Amal Jayasinghe, bureau chief of Agence France Presse (AFP) news agency.

Human Rights Lawyer and activist J C Weliamuna opens the Night of Ideas in Colombo, 26 January 2017

In my opening remarks, I paid a special tribute to Sri Lanka’s cartoonists and satirists who provided a rare outlet for political expression during the Rajapaksa regime’s Decade of Darkness (2005-2014).

I referred to my 2010 essay, titled ‘When making fun is no laughing matter’ where I had highlighted this vital aspect of FOE. Here is the gist of it:

A useful barometer of FOE and media freedom in a given society is the level of satire that prevails. Satire and parody are important forms of political commentary that rely on blurring the line between factual reporting and creative license to scorn and ridicule public figures.

Political satire is nothing new: it has been around for centuries, making fun of kings, emperors, popes and generals. Over time, satire has manifested in many oral, literary and theatrical traditions. In recent decades, satire has evolved into its own distinctive genre in print, on the airwaves and online.

Satire offers an effective – though not always fail-safe – cover for taking on authoritarian regimes that are intolerant of criticism, leave alone any dissent. No wonder the former Soviet Union and Eastern Bloc inspired so much black humour.

This particular dimension to political satire and caricature that isn’t widely appreciated in liberal democracies where freedom of expression is constitutionally guaranteed.

In immature democracies and autocracies, critical journalists and their editors take many risks in the line of work. When direct criticism becomes highly hazardous, satire and parody become important — and sometimes the only – ways for journalists get around draconian laws, stifling media regulations or trigger-happy goon squads…

Little wonder, then, that some of Sri Lanka’s sharpest political commentary is found in satire columns and cartoons. Much of what passes for political analysis in the media is actually gossip.

A good summary of our panel discussion reported by Daily News, 30 January 2017

Part of the audience for Night of Ideas at Alliance Française de Kotte, 26 Jan 2017

Audience engages the panel during Night of Ideas at Alliance Française de Kotte, 26 Jan 2017

Night of Ideas in Colombo - promotional brochure — Night of Ideas in Colombo – promotional brochure

Sri Lanka State of the Media Report’s Tamil version released in Jaffna

Rebuilding Public Trust: Tamil version copies displayed at the launch in Jaffna, 24 Jan 2017

Journalists, academics, politicians and civil society representatives joined the launch of Tamil language version of Sri Lanka’s Media Development Indicators (MDI) Report in Jaffna on 24 January 2017.

The report, titled Rebuilding Public Trust: An Assessment of the Media Industry and Profession in Sri Lanka, contains 101 recommendations for media sector reforms needed at different levels – in government policies, laws and regulations, as well as within the media industry, media profession and media teaching.

The report, for which I served as overall editor, is the outcome of a 14-month-long consultative process that involved media professionals, owners, managers, academics and relevant government officials. It offers a timely analysis, accompanied by policy directions and practical recommendations.

The original report was released on World Press Freedom Day (3 May 2016) at a Colombo meeting attended by the Prime Minister, Leader of the Opposition and Minister of Mass Media.

The Jaffna launch event was organised by the Department of Media Studies of the University of Jaffna, the Jaffna Press Club and the National Secretariat for Media Reforms (NSMR).

Students of Jaffna University Media Studies programme with its head, Dr S Raguram, at the launch of MDI Sri Lanka Tamil version, Jaffna, 24 January 2017

Reginald Cooray, Governor of the Northern Province, in a message said: “I am sure that the elected leaders and the policy makers of this government of Good governance will seize the opportunity to make a professionally ethical media environment in Sri Lanka which will strengthen the democracy and good governance.”

He added: “The research work should be studied, appreciated and utilised by the leaders and the policy makers. Everyone who was involved in the work should be greatly thanked for their research presentation with clarity.”

Lars Bestle of International Media Support (IMS) speaks at Sri Lanka MDI Report's Tamil version launch in Jaffna, 24 January 2017 — Lars Bestle of International Media Support (IMS) speaks at Sri Lanka MDI Report’s Tamil version launch in Jaffna, 24 January 2017

Speaking at the event, Sinnadurai Thavarajah, Leader of the Opposition of the Northern Provincial Council, urged journalists to separate facts from their opinions. “Media freedom is important, but so is unbiased and balanced reporting,” he said.

Lars Bestle, Head of Department for Asia and Latin America at International Media Support (IMS), which co-published the report, said: “Creating a healthy environment for the media that is inclusive of the whole country is an essential part of ensuring democratic transition.”

He added: “This assessment points the way forward. It is now up to the local actors – government, civil society, media, businesses and academia – with support from international community, to implement its recommendations.”

Nalaka Gunawardene, Consultant Editor of Sri Lanka Media Development Indicators (MDI) Report, speaks at the launch of Tamil version in Jaffna on 24 Jan 2017

I introduced the report’s key findings and recommendations. In doing so, I noted how the government has welcomed those recommendations applicable to state policies, laws and regulations and already embarked on law review and regulatory reforms. In sharp contrast, there has been no reaction whatsoever from the media owners and media gatekeepers (editors).

Quote from 'Rebuilding Public Trust' - State of Sri Lanka's media report — Quote from ‘Rebuilding Public Trust’ – State of Sri Lanka’s media report

Dr S Raguram, Head of Media Studies at the University of Jaffna (who edited the Tamil version) and Jaffna Press Club president Ratnam Thayaparan also spoke.

The report comes out at a time when the country’s media industry and profession face multiple crises stemming from an overbearing state, unpredictable market forces and rapid technological advancements.

Balancing the public interest and commercial viability is one of the media sector’s biggest challenges today. The report says: “As the existing business models no longer generate sufficient income, some media have turned to peddling gossip and excessive sensationalism in the place of quality journalism. At another level, most journalists and other media workers are paid low wages which leaves them open to coercion and manipulation by persons of authority or power with an interest in swaying media coverage.”

Notwithstanding these negative trends, the report notes that there still are editors and journalists who produce professional content in the public interest while also abiding by media ethics. Unfortunately, their work is eclipsed by media content that is politically partisan and/or ethnically divisive.

The result: public trust in media has been eroded, and younger Lankans are increasingly turning to entirely web-based media products and social media platforms for information and self-expression. A major overhaul of media’s professional standards and ethics is needed to reverse these trends.

MDI Sri Lanka - Tamil version being presented to stakeholders in Jaffna, 24 Jan 2017 — MDI Sri Lanka – Tamil version being presented to stakeholders in Jaffna, 24 Jan 2017

The Tamil report is available for free download at:

https://www.mediasupport.org/publication/rebuilding-public-trust-media-assessment-sri-lanka-tamil-language-version/

The English original report is at:

https://www.mediasupport.org/publication/rebuilding-public-trust-assessment-media-industry-profession-sri-lanka/

Read my July 2010 op-ed: [Op-ed] Major Reforms Needed to Rebuild Public Trust in Sri Lanka’s Media

[Op-ed] Investigative Journalists uncover Asia, one story at a time

Op-ed written for Sri Lanka’s Weekend Express newspaper, 23 September 2016

Investigative Journalists uncover Asia, one story at a time

By Nalaka Gunawardene

Second Asian Investigative Journalism Conference: Kathmandu, Nepal, 23-25 September 2016

The second Asian Investigative Journalism Conference in opens in Kathmandu, Nepal, on September 23.

Themed as ‘Uncovering Asia’ it is organized jointly by the Global Investigative Journalism Network (GIJN), Centre for Investigative Journalism in Nepal, and the German foundation Konrad-Adenauer-Stiftung (2016.uncoveringasia.org).

Founded in 2003, GIJN is the world’s leading international association of investigative reporters’ and their organizations. Its membership includes more than 100 non-profits and NGOs in 45 countries. They are committed to expanding and supporting quality investigative journalism worldwide. This is done through sponsoring global and regional conferences, including the every-two-year Global Investigative Journalism Conference. GIJN also does training, links journalists together worldwide, and promotes best practices in investigative and data journalism.

For three days in Kathmandu, reporters from across Asia and beyond – including several from Sri Lanka – will swap stories, cheer each other, and take stock of their particular craft.

It is true that all good journalism should be investigative as well as reflective. Journalism urges its practitioners to follow the money and power — two factors that often lead to excesses and abuses.

At the same time, investigative journalism (IJ) is actually a specialized genre of the profession of journalism. It is where reporters deeply investigate a single topic of public interest — such as serious crimes, political corruption, or corporate wrongdoing. In recent years, probing environmental crimes, human smuggling, and sporting match fixing have joined IJ’s traditional topics.

Investigative journalists may spend months or years researching and preparing a report (or documentary). They would consult eye witnesses, subject experts and lawyers to get their story exactly right. In some cases, they would also have to withstand extreme pressures exerted by the party being probed.

This process is illustrated in the Academy award winning Hollywood movie ‘Spotlight’ (2015). It is based on The Boston Globe‘s investigative coverage of sexual abuse in the Catholic Church. The movie reconstructs how a small team systematically amassed and analyzed evidence for months before going public.

Spotlight: investigative journalism at work

Nosing Not Easy

Investigative journalism is not for the faint-hearted. But it epitomizes, perhaps more than anything else, the public interest value of an independent media.

The many challenges investigative journalists face was a key topic at the recent International Media Conference of the Hawaii-based East-West Center, held in New Delhi, India, from 8 to 11 September 2016.

In mature democracies, freedom of expression and media freedoms are constitutionally guaranteed and respected in practice (well, most of the time). That creates an enabling environment for whistle-blowers and journalists to probe various stories in the public interest.

Many Asian investigative journalists don’t have that luxury. They persist amidst uncaring (or repressive) governments, intimidating wielders of authority, unpredictable judicial mechanisms and unsupportive publishers. They often risk their jobs, and sometimes life and limb, in going after investigative stories.

Yet, as participants and speakers in Delhi confirmed, and those converging in Kathmandu this week will no doubt demonstrate, investigative journalism prevails. It even thrives when indefatigable journalists are backed by exceptionally courageous publishers.

Delhi conference panel: investigative journalists share experiences on how they probed Panama Papers

Cross-border Probing

As capital and information flows have become globalized, so has investigative journalism. Today, illicit money, narcotics, exotic animals and illegal immigrants crisscross political borders all the time. Journalists following such stories simply have to step beyond their own territories to get the bigger picture.

Here, international networking helps like-nosed journalists. The Delhi conference showcased the Panama Papers experience as reaffirming the value of cross-border collaboration.

Panama Papers involved a giant “leak” of more than 11.5 million financial and legal records exposing an intricate system that enables crime, corruption and wrongdoing, all hidden behind secretive offshore companies.

This biggest act of whistle blowing in history contained information on some 214,488 offshore entities. The documents had all been created by Panamanian law firm and corporate service provider Mossack-Fonseca since the 1970s.

A German newspaper, Süddeutsche Zeitung, originally received the leaked data. Because of its massive volume, it turned to the International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ), a Washington-anchored but globally distributed network of journalists from over 60 countries who collaborate in probing cross-border crimes, corruption and the accountability of power.

Coordinated by ICIJ, journalists from 107 media organizations in 80 countries analyzed the Panama Papers. They were sworn to secrecy and worked on a collective embargo. Within that framework, each one was free to pursue local angles on their own.

After more than one year of analysis and verifications, the news stories were first published on 3 April 2016 simultaneously in participating newspapers worldwide. At the same time, ICIJ also released on its website 150 documents themselves (the rest being released progressively).

Registering offshore business entities per se is not illegal in some countries. Yet, reporters sifting through the records found that some offshore companies have been used for illegal purposes like fraud, tax evasion and stashing away money looted by dictators and their cronies.

Strange Silence

In Delhi, reporters from India, Indonesia and Malaysia described how they went after Panama leaks information connected to their countries. For example, Ritu Sarin, Executive Editor (News and Investigation) of the Indian Express said she and two dozen colleagues worked for eight months before publishing a series of exposes linking some politicians and celebrities to offshore companies.

Listening to them, I once again wondered why ICIJ’s sole contact in Sri Lanka (and his respected newspaper) never carried a single word about Panama Leaks. That, despite nearly two dozen Lankan names coming to light.

Some of our other mainstream media splashed the Lankan names associated with Panama Papers (often mixing it up with earlier Offshore Leaks), but there has been little follow-up. In this vacuum, it was left to civic media platforms like Groundviews.org and data-savvy bloggers like Yudhanjaya Wijeratne (http://icaruswept.com) to do some intelligent probing. Their efforts are salutary but inadequate.

Now, Panama Leaks have just been followed up by Bahamas Leaks on September 22. The data is available online, for any nosy professional or citizen journalist to follow up. How many will go after it?

Given Sri Lanka’s alarming journalism deficit, investigative reporting can no longer be left to those trained in the craft and their outlets.

Science writer Nalaka Gunawardene blogs at http://nalakagunawardene.com, and is on Twitter as @NalakaG.

සිවුමංසල කොලුගැටයා #284: දකුණු ආසියානු රජයන්ගේ මාධ්‍ය මර්දනයේ සියුම් මුහුණුවර හඳුනා ගනිමු

East-West Center 2016 International Media Conference in New Delhi, India, from September 8 to 11, 2016

In this week’s Ravaya column (in Sinhala, appearing in the print issue of 18 Sep 2016), I discuss new forms of media repression being practised by governments in South Asia.

The inspiration comes from my participation in the Asia Media Conference organized by the Hawaii-based East-West Center in New Delhi, India, from September 8 to 11, 2016. Themed “South Asia Looking East”, it drew over 350 participants from across Asia and the United States.

Speeches and discussions showed how governments are more concerned about international media rights watch groups tracking the imprisonment and physical harassment of media and journalists. So their tactics of repression have changed to unleash bureaucratic and legal harassment on untamed and unbowed journalists. And also to pressurising advertisers to withdraw.

Basically this is governments trying to break the spirit and commercial viability of free media instead of breaking the bones of outspoken journalists. And it does have a chilling effect…

In this column, I focus on two glaring examples that were widely discussed at the Delhi conference.

In recent months, leading Bangladeshi editor Mahfuz Anam has been sued simultaneously across the country in 68 cases of defamation and 18 cases of sedition – all by supporters of the ruling party. Anam was one of six exceptional journalists honoured during the Delhi conference “for their personal courage in the face of threats, violence and harassment”.

In August, an announcement was made on the impending suspension of regional publication of Himal Southasian, a pioneering magazine promoting ‘cross-border journalism’ in the South Asian region. The reason was given as “due to non-cooperation by regulatory state agencies in Nepal that has made it impossible to continue operations after 29 years of publication”.

Bureaucracy is pervasive across South Asia, and when they implement commands of their political masters, they become formidable threats to media freedom and freedom of expression. Media rights watch groups, please note.

”බලවත් රජයක් හා ස්වාධීන මාධ්‍ය අතර ගැටුමකදී නිරන්තරයෙන්ම පාහේ මුල් වට කිහිපය ජය ගන්නේ රජයයි. බලපෑම් හා පීඩන කළ හැකි යාන්ත්‍රණ රැසක් රජය සතු නිසා. එහෙත් අන්තිමේදී ස්වාධීන මාධ්‍ය ජය ලබනවා!”

”කියවන විට ලිවීම සිය මාධ්‍ය කලාව ලෙස නිර්වචනය කර ගත් කීකරු මාධ්‍යවලට නම් කිසිදු රටක රජයකින් හෝ වෙනත් බල කේන‍ද්‍රවලින් තාඩන පීඩන එල්ල වන්නේ නැහැ. එහෙත් එසේ නොකරන, පොදු උන්නතිය වෙනුවෙන් පෙනී සිටින මාධ්‍යවලට (free press) පන්න පන්නා හිරිහැර කරන සැටි දේශපාලකයන් මෙන්ම නිලධාරී තන්ත්‍රය හොඳහැටි දන්නවා. හීලෑ කර ගත නොහැකි මාධ්‍යවේදීන් හා කතුවරුන් හිරේ දැමීම, ඔවුන්ට පහරදීම හෝ මරා දැමීම බරපතළ ලෝක විවේචනයට ලක් වන නිසා ඊට වඩා සියුම් අන්දමින් මාධ්‍යවලට හිරිහැර කිරීමට දකුණු ආසියානු ආණ්ඩු දැන් නැඹුරු වී සිටිනවා, මාධ්‍ය නිදහසට එල්ල වන ප්‍රකට තර්ජන (භෞතික ප්‍රහාර හා නිල ප්‍රවෘත්ති පාලනයන්) ගැන ඇස යොමා ගෙන සිටින ජාත්‍යන්තර ආයතනවලට පවා මේවා හරිහැටි ග්‍රහණය වන්නේ නැහැ!”

මේ වටිනා විග්‍රහයන්ට මා සවන් දුන්නේ 2016 සැප්තැම්බර් 8-11 දින කිහිපය තුළ ඉන්දියාවේ නවදිල්ලියේ පැවති ජාත්‍යන්තර මාධ්‍ය සමුළුවකදී (East-West Center 2016 International Media Conference). අමෙරිකාවේ හවායිහි පිහිටි ඊස්ට්-ටෙස්ට් කේන‍ද්‍රය තවත් කලාපීය හා ඉන්දීය පාර්ශ්වකරුවන් සමග සංවිධානය කළ මේ සමුළුවට රටවල් හතළිහකින් පමණ 350කට වැඩි මාධ්‍යවේදී පිරිසක් සහභාගි වුණා.

මා එහි ගියේ ආරාධිත කථීකයෙක් හා එක් සැසි වාරයක මෙහෙයවන්නා ලෙසින්.

තොරතුරු අයිතිය, විද්‍යුත් ආවේක්ෂණය, සමාජ මාධ්‍ය, ගවේෂණාත්මක මාධ්‍යකරණය, පාරිසරික වාර්තාකරණය ආදී විවිධ තේමා යටතේ සැසිවාර හා සාකච්ඡා රැසක් තිබුණත් වැඩිපුරම අවධානය යොමු වුණේ මාධ්‍ය නිදහසට එල්ල වන පීඩන හා තර්ජන ගැනයි.

මෙය දේශපාලන සංවාදයකට සීමා නොවී මාධ්‍යවල වෘත්තියභාවය, ආචාරධර්මීය ක්‍රියා කලාපය හා මාධ්‍ය-රජය තුලනය ආදී පැතිකඩද කතාබහ කෙරුණා.

Mahfuz Anam speaks at East West Center Media Conference in Delhi

සමුළුවේ ප්‍රධාන භූමිකාවන් රඟපෑවේ (සහ මාධ්‍ය නිදහස උදෙසා අරගල කිරීම සඳහා පිරිනැමුණු විශේෂ සම්මානයක් හිමි කර ගත්තේ) මෆූස් අනාම් (Mahfuz Anam) මාධ්‍යවේදියායි.ඔහු බංග්ලාදේශයේ අද සිටින ජ්‍යෙෂ්ඨතම එසේම ලොව පිළිගත් පුවත්පත් කතුවරයෙක්. කලක් යුනෙස්කෝ සංවිධානයේ තනතුරක් හෙබ වූ ඔහු සියරට ආවේ මාධ්‍ය ක්ෂේත්‍රයේ සක්‍රිය වීමටයි.

ඔහු එරට මුල්පෙළේ පුවත්පතක් වන Daily Star කතුවරයා මෙන්ම ප්‍රකාශකයාද වනවා. ඩේලි ස්ටාර් බංගල්දේශයේ වඩාත්ම අලෙවි වන ඉංග්‍රීසි පුවත්පතයි. එය මීට වසර 25කට පෙර අනාම් ඇරඹුවේ එරට මිලිටරි පාලනයකින් යළිත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මාවතට පිවිසි පසුවයි.

ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, පුරවැසි අයිතිවාසිකම්, විවෘත ආණ්ඩුකරණය හා රාජ්‍ය විනිවිදභාවය වැනි පරමාදර්ශයන් වෙනුවෙන් ඔහුත්, ඔහුගේ පුවත්පතත් කවදත් පෙනී සිටිනවා.

බංග්ලාදේශයේ අතිශයින් ධ්‍රැවීකරණය වී ඇති පක්ෂ දේශපාලනය ඔහු විවෘතවම විවේචනය කරනවා. මේ නිසා දේශපාලකයන් ඔහුට කැමති නැහැ. මීට පෙරද නොයෙක් පීඩනයන් එල්ල වුවත් ඔහුගේ මාධ්‍ය කලාවට ලොකුම තර්ජනය මතු වී ඇත්තේ ෂේක් හසීනා වත්මන් අගමැතිනියගේ රජයෙන්.

බලයේ සිටින ඕනෑම රජයක් සහේතුකව විවේචනය කිරීම අනාම්ගේ ප්‍රතිපත්තියයි. අධිපතිවාදී රාජ්‍ය පාලනයක් ගෙන යන හසීනා අගමැතිනියට මෙය කිසිසේත් රුස්සන්නේ නැහැ. ඇය, ඇගේ ආන්දෝලනාත්මක පුත්‍රයා හා දේශපාලන අනුගාමිකයන් ඩේලි ස්ටාර් පත්‍රයට හිරිහැර කිරීමට පටන් ගත්තේ මීට වසර 3කට පමණ පෙරයි.

එහෙත් එය උත්සන්න වූයේ 2016 පෙබරවාරියේ. එරට ටෙලිවිෂන් නාලිකාවක් සමඟ කළ සාකච්ඡාවකදී අනාම් එක්තරා පාපෝච්චාරණයක් කළා. වත්මන් අගමැතිනිය 2007දී විපක්ෂ නායිකාව ලෙස සිටියදී ඇයට එරෙහිව මතු වූ දුෂණ චෝදනා සිය පුවත්පතේ පළ කිරීම ගැන ඔහු කණගාටුව ප්‍රකාශ කළා.

එවකට එරට පාලනය කළේ හමුදාව විසින් පත් කළ, ඡන්දයකින් නොතේරුණු රජයක්. එම රජය හසීනා අගමැතිනියට එරෙහිව මතු කළ දූෂණ චෝදනා, නිසි විමර්ශනයකින් තොරව සිය පත්‍රයේ පළ කිරීම කර්තෘ මණ්ඩල අභිමතය අනිසි ලෙස භාවිත කිරීමක් (poor editorial judgement) බව ඔහු ප්‍රසිද්ධියේ පිළිගත්තා.

එම දූෂණ චෝදනා එරට වෙනත් බොහෝ මාධ්‍යද එවකට පළ කරන ලද නමුත් මෙසේ කල් ගත වී හෝ ඒ ගැන පසුතැවීමක් සිදු කර ඇත්තේ ඩේලි ස්ටාර් කතුවරයා පමණයි.

කතුවරුන් යනු අංග සම්පූර්ණ මිනිසුන් නොවෙයි. ඔවුන් අතින් ද වැරදි සිදු වනවා. ඒවා පිළිගෙන සමාව අයැද සිටීම අගය කළ යුත්තක්.

එහෙත් මේ පාපොච්චාරණයෙන් හසීනා පාක්ෂිකයෝ දැඩි කෝපයට පත් වූවා. මහජන ඡන්දයෙන් නොව බලහත්කාරයෙන් බලයේ සිටි රජයක් එකල විපක්ෂ නායිකාවට කළ චෝදනා පත්‍රයේ පළ කිරීම ඇය දේශපාලනයෙන් ඉවත් කිරීමට කළ කුමන්ත්‍රණයක කොටසක් බව ඔවුන් තර්ක කළා.

අනාම් මේ තර්කය ප්‍රතික්ෂේප කරනවා. 2007-8 හමුදාමය රජයට එරෙහිව තමන් කතුවැකි 203ක් ලියමින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය යළි ස්ථාපිත කරන මෙන් ඉල්ලා සිටි බව ඔහු මතක් කරනවා. එසේම දූෂණ චෝදනා මත හසීනා අත්අඩංගුවට ගත් විට එයට එරෙහිව ප්‍රබල විරෝධතා මතු කළේත් තම පත්‍රය බව ඔහු කියනවා. (2008දී හසීනාගේ අවාමි ලීගය යළි බලයට පත් වූ විට එම චෝදනා සියල්ල කිසිදු විභාග කිරීමකින් තොරව අත්හැර දමනු ලැබුවා.)

Mahfuz Anam, center, the editor of The Daily Star, Bangladesh’s most popular English-language newspaper, outside a court in Rangpur District, March 2016 — Mahfuz Anam, center, the editor of *The Daily Star*, Bangladesh’s most popular English-language newspaper, outside a court in Rangpur District, March 2016 [Photo courtesy *The New York Times*]

පෙබරවාරි ටෙලිවිෂන් සාකච්ඡාවෙන් පසු සති කිහිපයක් තුළ රටේ විවිධ ප්‍රදේශවල උසාවිවල අනාම්ට එරෙහිව අපහාස නඩු හා රාජ්‍ය ද්‍රෝහිත්වය (sedition) අරභයා නඩු දුසිම් ගණනක් ගොනු කරනු ලැබුවා. මේ එකම නඩුවකටවත් බංග්ලාදේශ රජය සෘජුව සම්බන්ධ නැහැ. නඩු පැමිණිලිකරුවන් වන්නේ හසීනාගේ පාක්ෂිකයෝ.

මේ වන විට අපහාස නඩු 68ක් හා රාජ්‍ය ද්‍රෝහිත්වයට එරෙහි නඩු 18ක් විභාග වෙමින් තිබෙනවා. මේවාට පෙනී සිටීමට රට වටේ යාමටත් වග උත්තර බැඳීමටත් ඔහුට සිදුව තිබෙනවා.

නඩු පැවරීමට අමතරව වෙනත් උපක්‍රම හරහාද තම පත්‍රයට හිරිහැර කරන බව අනාම් හෙළි කළා. පත්‍රයට නිතිපතා දැන්වීම් ලබා දෙන ප්‍රධාන පෙළේ සමාගම් රැසක් රාජ්‍ය බලපෑම් හමුවේ නොකැමැත්තෙන් වුවත් එය නතරකොට තිබෙනවා. මේ නිසා ඩේලිස්ටාර් දැන්වීම් ආදායම 40%කින් පහත වැටිලා.

”එහෙත් මධ්‍යම හා කුඩා පරිමානයේ දැන්වීම්කරුවන් දිගටම අපට දැන්වීම් දෙන බවට ප්‍රතිඥා දී තිබෙනවා. මේ ව්‍යාපාරිකයන්ගේ කැපවීම අගය කළ යුතුයි. ආණ්ඩු බලයට නතු නොවී, බිය නොවී, ස්වාධීන මාධ්‍යවලට අනුග්‍රහය දක්වන ව්‍යාපාර ඉතිරිව තිබීම අපට ලොකු සවියක්” අනාම් ප්‍රකාශ කළා.

කුඩා හා මධ්‍යම පරිමාන දැන්වීම් කරුවන්ට අමතරව බංගලාදේශයේ වෘත්තිකයන්, බුද්ධිමතුන් හා කලාකරුවන්ද ඩේලිස්ටාර් හා එහි කතුවරයා වෙනුවෙන් කථා කරනවා. සෙසු (තරඟකාරී) මාධ්‍ය කෙසේ වෙනත් මහජනයා මෙසේ ස්වාධීන මාධ්‍යවල නිදහස වෙනුවෙන් කථා කිරීම ඉතා වැදගත්.

මාධ්‍ය නිදහස රැකීමට වීදි උද්ඝෝෂණ කළාට පමණක් මදි. අන්තවාදීන්ගේ හා මර්දනකාරී ආණ්ඩුවල පීඩනයට ලක් වන මාධ්‍ය ආයතනවලට ප්‍රසිද්ධියේ සහාය දැක්වීම ද අවශ්‍යයි.

නවදිල්ලි සමුළුවේ අවධානයට ලක් වූ තවත් මාධ්‍ය මර්දනයක් නම් නේපාලයේ කත්මණ්ඩු අගනුවරින් පළ කැරෙන හිමාල් (Himal) සඟරාවේ අර්බුදයයි.

Kanak Mani Dixit (left) and Kunda Dixit struggling to save Himal South Asian magazine

හිමාලයට සාමුහිකව හිමිකම් කියන භූතානය, ඉන්දියාව, නේපාලය, ටිබෙටය, පකිස්ථානය හා චීනය යන රටවල් කෙරෙහි මුලින් අවධානය යොමු කළ මේ ඉංග්‍රීසි සඟරාව, වසර කිහිපයකින් සමස්ත දකුණු ආසියාවම ආවරණය කැරෙන පරිදි Himal Southasian නමින් යළි නම් කළා.

සාක් කලාපයේ රටවල (විශේෂයෙන් ඉන්දියාවේ) හොඳ කාලීන පුවත් සඟරා ඇතත් දකුණු ආසියාව ගැන පොදුවේ කථා කරන එකම වාරික ප්‍රකාශනය මෙයයි. ජාතික දේශසීමාවලින් ඔබ්බට ගොස් සංසන්දනාත්මකව හා තුලනාත්මකව සමාජ, ආර්ථීක, දේශපාලනික හා සංස්කෘතික ප්‍රශ්න ගවේෂණය කිරීම දශක තුනක් තිස්සේ හිමාල් සඟරාව ඉතා හොඳින් සිදු කරනවා.

2016 අගෝස්තු 24 වනදා හිමාල් සඟරාවේ ප්‍රකාශකයන් වන දකුණු ආසියානු භාරය (Southasia Trust) විශේෂ නිවේදනයක් නිකුත් කරමින් කියා සිටියේ නේපාල රජයේ ආයතනවලින් දිගින් දිගටම මතුව ඇති බාධක හා අවහිර කිරීම් නිසා කණගාටුවෙන් නමුත් සඟරාව පළ කිරීම නතර කරන බවයි.

”හිමාල් නිහඬ කරනු ලබන්නේ නිල මාධ්‍ය වාරණයකින් හෝ සෘජු භෞතික පහරදීමකින් හෝ නොවෙයි. නිලධාරිවාදයේ දැඩි හස්තයෙන් අපට හිරිහැර කිරීමෙන්. කිසිදු දැනුම් දීමකින් හෝ චෝදනාවකින් තොරව අපට ලැබෙන ආධාර සියල්ල අප කරා ළඟා වීම වළක්වා තිබෙනවා. අපේ සියලු ගිණුම් වාර්තා ඉහළ මට්ටමක ඇති බවත්, සියලු කටයුතු නීත්‍යනුකූල බවත් රාජ්‍ය ආයතන සහතික කළත්, අපට එල්ල වන පරිපාලනමය බාධක අඩු වී හෝ නතර වී නැහැ” එම නිවේදනයේ සඳහන් වුණා.

වෘත්තීය කර්තෘ මණ්ඩලයක් මඟින් සංස්කරණය කැරෙන, ලිපි ලියන ලේඛකයන්ට ගරුසරු ඇතුව ගෙවීම් කරන, දැන්වීම් ඉතා සීමිත මේ සඟරාවේ නඩත්තු වියදම පියවා ගත්තේ දෙස් විදෙස් දානපති ආධාරවලින්. සඟරාවට ආධාර ළඟා වීම වැළැක්වීම හරහා එය හුස්ම හිරකර මරා දැමීම එහි විරද්ධවාදීන්ගේ උපක්‍රමයයි.

මෙසේ කරන්නේ ඇයි? හිමාල් සඟරාවේ ආරම්භකයා හා අද දක්වාත් සභාපතිවරයා නේපාල ක්‍රියාකාරීක හා මගේ දිගු කාලීන මිත්‍ර කනක් මානි ඩික්සිත් (Kanak Mani Dixit). 2012 අගෝස්තු 12 මගේ තීරු ලිපියෙන් සිංහල පාඨකයන්ට ඔහුගේ ප්‍රතිපත්තිමය අරගලයන් මා හඳුන්වා දුන්නා.

සිවුමංසල කොලූගැටයා #78: කනක් මානි ඩික්සිත් – හිමාල කඳු සොළවන පුංචි වැඩකාරයා

කනක්ගේ මාධ්‍ය විවේචන හමුවේ දැඩි ලෙසි උරණ වී ඔහුට නිලබලයෙන් පහර දීමට මූලිකව සිටින්නේ නේපාලයේ බලය අයථා ලෙස භාවිත කිරීම විමර්ශනය කරන රාජ්‍ය කොමිසමේ ප්‍රධානියා වන ලෝක්මාන් සිං කාර්කි.

2013 දී කාර්කි මේ තනතුරට පත් කරන විට ඔහු එයට නොසුදුසු බව කනක් ප්‍රසිද්ධියේ පෙන්වා දුන්නා. එහෙත් දේශපාලකයන් පත්වීම ස්ථීර කළ අතර එතැන් පටන් මේ නිලධාරීයා නිල බලය අයථා ලෙස යොදා ගනිමින් සිය විවේචකයන්ට හිරිහැර කිරීම ඇරඹුවා.

2016 අප්‍රේල් මාසයේ දූෂණ චෝදනා මත කනක් ඩික්සින් අත් අඩංගුවට ගෙන ටික දිනක් රඳවා තැබුණා. මේ ගැන එරට හා විදෙස් මාධ්‍ය හා මානව හිමිකම් සංවිධාන දැඩි විරෝධය පළ කළා. අන්තිමේදී කනක් සියලු චෝදනාවලට නිදොස් කොට නිදහස් කරනු ලැබුවේ නේපාල ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය විසින්.

කනක්ට සෘජුව හිරිහැර කිරීම ඉන් පසු අඩු වූවත් ඔහු සම්බන්ධ මාධ්‍ය ප්‍රකාශන, ස්වේච්ඡා ආයතන හා සිවිල් සමාජ සංවිධානවලට නොයෙක් බලපෑම් කිරීම දිගටම සිදු වනවා.

හිමාල් සඟරාවට හා දකුණු ආසියාව භාරයට හිරිහැර කිරීම මේ ප්‍රහාරයන්ගේ එක් පියවරක්. මේ අත්තනෝමතික නිලධාරියාට දේශපාලන බලයද ඇති නිසා අන් නිලධාරීන් ඔහුට එරෙහි වීමට බියයි.

රාජ්‍ය තන්ත්‍රයේ මුළු බලය යොදා ගෙන පුංචි (එහෙත් නොනැමෙන) සඟරාවකට හිරිහැර කරන විට එයට එරෙහිව හඬක් නැගීමට බොහෝ නේපාල මාධ්‍ය ආයතන පැකිලෙනවා. එයට හේතුව මර්දකයා තමන් පසුපස ද එනු ඇතැයි බියයි. මේ අතින් නේපාල තත්ත්වය බංග්ලාදේශයට වෙනස්.

පොදු උන්නතිය වෙනුවෙන් නිර්ව්‍යාජව පෙනී සිටින මාධ්‍ය ආයතනයක් හා කතුවරයෙක් මර්දනයට ලක් වූ විට ඔවුන් වෙනුවෙන් හඬ නැගීම ශිෂ්ඨ සමාජයක කාගේත් වගකීමක්. හිමාල් සඟරාව හා කනක් ඩික්සින් වෙනුවෙන් මේ හඬ වැඩිපුරම මතුව ආයේ ඔහුගේ මෙහෙවර අගයන සෙසු දකුණු ආසියාතික රටවලින්.

මේ ලිපිය ආරම්භයේ මා උපුටා දැක්වූ පලමු උධෘතය මෆූස් අනාම්ගේ. ඊළඟ උධෘතය කනක්ගේ සොහොයුරු කුන්ඩා ඩික්සිත්ගේ. මෆූස්, කනක් හා කුන්ඩා වැනි කතුවරුන්ට සහයෝගිතාව දැක්වීම නවදිල්ලි සමුළුව පුරාම දැකිය හැකි වුණා.

අවසානයේ මාධ්‍ය ජය ගන්නා තුරු මර්දනයට ලක් වන මාධ්‍ය ආයතන හා මාධ්‍යවේදීන් සමඟ සහයෝගයෙන් සිටීම ඉතා වැදගත්.

Media innovation in Sri Lanka: Responding then to tyranny, and now to opportunity

The Hawaii-based East-West Center held its 2016 International Media Conference in New Delhi, India, from September 8 to 11, 2016. Themed “South Asia Looking East”, it drew over 350 participants from across Asia and the United States.

On September 11, I took part in a breakout session that discussed media innovation in Asia and the United States. While my fellow panelists spoke mainly about digital media innovation of their media outlet or media sector, I opted to survey the bigger picture: what does innovation really mean when media is under siege, and how can the media sector switch from such ‘innovation under duress’ to regular market or product innovation?

Here are my remarks, cleaned up and somewhat expanded:

Nalaka Gunawardene speaks on media innovation under duress

Innovation has been going on in media from the beginning. Faced with major challenges from advancing technologies and changing demography, innovation is now an imperative for market survival.

We can discuss this at different levels: product innovation, process innovation and systemic innovation. I like to add another kind for our discussion: innovation for physical survival.

With forces social and market Darwinism constantly at work, you might ask, shouldn’t the most adaptable and nimble players survive – while others perish?

Yes and No. Sometimes the odds against independent and progressive media organisations are disproportionately high – they should not be left to fend for themselves. This is where media consumers and public spirited groups need to step in.

Let me explain with a couple of examples from South Asia.

They say necessity is the mother of invention or innovation. I would argue that tyranny – from the state and/or extremist groups – provides another strong impetus for innovation in the media.

In Nepal, all media came under strict control when King Gyanendra assumed total control in February 2005. Among other draconian measures, he suspended press freedom, imposing a blanket ban on private or community broadcasters carrying news, thus making it a monopoly of state broadcasters.

The army told broadcasters that the stations were free to carry music, but not news or current affairs. Soldiers were sent to radio and TV stations to ensure compliance.

When the king’s siege of democracy continued for weeks and months, some media started defying censorship – they joined human rights activists and civil society groups in a mass movement for political reforms, including the restoration of parliamentary democracy.

Some of Nepal’s many community radio stations found creative ways of defying censorship. One station started singing the news – after all, there was no state control over music and entertainment! Another one in central Nepal went outside their studio, set up an impromptu news desk on the roadside, and read the news to passers-by every evening at 6 pm.

Panel on Media innovation at East-West Center Media Conference, Delhi, 11 Sep 2016: L to R - Philippa McDonald, Nalaka Gunawardene, LEE Doo Won, Fernando (Jun) SEPE, Jr. and ZHONG Xin — Panel on Media innovation at East-West Center Media Conference, Delhi, 11 Sep 2016: L to R – Philippa McDonald, Nalaka Gunawardene, LEE Doo Won, Fernando (Jun) SEPE, Jr. and ZHONG Xin

The unwavering resolve of these and other media groups and pro-democracy activists led to the restoration of parliamentary democracy in April 2006 and the subsequent abolition of the Nepali monarchy.

My second example is from Sri Lanka where I live and work.

We are recovering from almost a decade of authoritarian rule that we ended in January 2015 by changing that government in an election. The years preceding that change were the darkest for freedom of expression and media freedom in Sri Lanka – the country, then nominally a democracy, was ranked 165^th among 183 countries in the World Press Freedom Index for 2014.

In June 2012, Sri Lanka was one of 16 countries named by the UN Special Rapporteur on the promotion and protection of the right to freedom of opinion and expression for “attacks against journalists during coverage of street protests and demonstrations, such as arbitrary arrests and detention, verbal and physical attacks, confiscation or destruction of equipment, as well as killings.”

Threats of attacks and actual incidents of physical violence in recent years led to a climate of fear and widespread self-censorship among journalists in Sri Lanka. This is slowly changing now, but old habits die hard.

At the height of media repression by the former regime, we saw some of our media innovating simply for physical survival. One strategy was using satire and parody – which became important forms of political commentary, sometimes the only ones that were possible without evoking violent reprisals.

Three years ago, I wrote a column about this phenomenon which I titled ‘When making fun is no laughing matter (Ceylon Today, 5 May 2013).

Full text: https://collidecolumn.wordpress.com/2013/05/05/when-worlds-collide-65-when-making-fun-is-no-laughing-matter/

What I wrote then, while still in the thick of crackdown, is worth recalling:

“For sure, serious journalism can’t be fully outsourced to satirists and stand-up comics. But comedy and political satire can play a key role in critiquing politicians, businessmen and others whose actions impact the public.

“There is another dimension to political satire and caricature that isn’t widely appreciated in liberal democracies where freedom of expression is constitutionally guaranteed.

“In immature democracies and autocracies, critical journalists and their editors take many risks in the line of work. When direct criticism becomes highly hazardous, satire and parody become important — and sometimes the only – ways for journalists get around draconian laws, stifling media regulations or trigger-happy goon squads…

“Little wonder, then, that some of Sri Lanka’s sharpest commentary is found in satire columns and cartoons. Much of what passes for political analysis is actually gossip.”

For years, cartoonists and political satirists fulfilled a deeply felt need in Sri Lanka for the media to check the various concentrations of power — in political, military, corporate and religious domains.

They still continue to perform an important role, but there is more space today for journalists and editors to report things as they are, and to comment on the key stories of the day.

During the past decade, we have also seen the rise of citizen journalism and vibrant blogospheres in the local languages of Sinhala and Tamil. Their advantage during the dark years was that they were too numerous and scattered for the repressive state to go after each one (We do know, however, that electronic surveillance was attempted with Chinese technical assistance.)

Of course, Sri Lanka’s media still face formidable challenges that threaten their market survival.

Rebuilding Public Trust: An Assessment of the Media Industry and Profession in Sri Lanka (May 2016)

A new assessment of Sri Lanka’s media, which I edited earlier this year, noted: “The economic sustainability of media houses and businesses remains a major challenge. The mainstream media as a whole is struggling to retain its consumer base. Several factors have contributed to this. Many media houses have been slow in integrating digital tools and web-based platforms. As a result, there is a growing gulf between media’s production models and their audiences’ consumption patterns.”

Innovation and imagination are essential for our media to break out of 20^th century mindsets and evolve new ways of content generation and consumption. There are some promising new initiatives to watch, even as much of the mainstream continues business as usual – albeit with diminishing circulations and shrinking audience shares.

Innovate or perish still applies to our media. We are glad, however, that we no longer have to innovate just to stay safe from goon squads.

[op-ed] No Internet Please, We’re Sri Lankan!

What would DS (Sri Lanka's first Prime Minister) do today? Cartoon by Dharshana Karunathilake — What would DS (Sri Lanka’s first Prime Minister) do today? Cartoon by Dharshana Karunathilake

No Internet Please, We’re Sri Lankan!

That’s the provocative headline given to my latest op-ed essay, just published by the leading citizen journalism portal Groundviews.org

Drawing from my recent interactions with the IGF Academy, as well as several academic and civil society groups, I position the current public debates on web’s socio-cultural impacts in the context of freedom of expression.

With 30 per cent of our population now using the Internet, it is no longer a peripheral pursuit. Neither is it limited to cities or rich people. So we urgently need more accurate insights into how society and economy are being transformed by these modern tools.

My basic premise: many well-meaning persons who urge for greater regulation of the web and social media overlook that governments in Sri Lanka have a terrible track record in stifling dissent in the name of safeguarding the public.

I argue: “As a democracy recovering from a decade of authoritarianism, we need to be especially careful how public sentiments based on fear or populism can push policymakers to restrict freedom of expression online. The web has become the last frontier for free speech when it is under pressure elsewhere.

“When our politicians look up to academics and researchers for policy guidance, the advice they often get is control or block these new media. Instead, what we need is more study, deeper reflection and – after that, if really required – some light-touch regulation.”

I acknowledge that there indeed are problems arising from these new technologies – some predictable, and others not. They include cyber-bullying, hate speech, identity theft through account hijacking, trolling (deliberately offensive or provocative online postings) and sexting (sending and receiving sexually explicit messages, primarily via mobile phones).

I cite some research findings from the work done by non-profit groups or media activists. These findings are not pretty, and some of them outright damning. But bans, blocks and penalties alone cannot deal with these or other abuses, I argue.

I end with these words: “We can and must shape the new cyber frontier to be safer and more inclusive. But a safer web experience would lose its meaning if the heavy hand of government or social orthodoxy tries to make it a sanitized, lame or sycophantic environment at the same time. We sure don’t need a cyber nanny state.”

Read full essay here: http://groundviews.org/2016/08/29/no-internet-please-were-sri-lankan/

Yours comments are always welcome to enrich this conversation!

සිවුමංසල කොලුගැටයා #279: ආණ්ඩු හා මාධ්‍ය අතර ගැටුම සදාකාලිකයි. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට එය අවශ්‍යයි.

Sivu Mansala Kolu Getaya column by Nalaka Gunawardene, Ravaya 14 Aug 2016

In this week’s Ravaya column (appearing in the print issue of 14 August 2016), I take a close look at the perennial tension between governments and the media.

I open with an extract from late Gunadasa Liyanage (1930-1997), one of Sri Lanka’s most accomplished and respected editors of the 20^th century. In his 1993 book on ‘Taming the Press in Sri Lanka’ (in Sinhala), he argued that the never-ending confrontation between the government and media is, in fact, a protection for democratic freedoms. If either party wins, it is a set back for democracy.

“If a government controls the media that marks the end of human freedoms in that country. On the other hand, if the media behaves without any responsibility, that too threatens freedoms in society,” he wrote.

So the tension between these two continues in 21^st century Sri Lanka, even as we recover from a Decade of Darkness (2005-2014) under the authoritarian rule of Mahinda Rajapaksa. As the government elected in 2015 tries to balance media freedoms with economic growth and political reforms, it faces some familiar challenges.

How much can or should the government allow ultra-nationalists and other political opportunists to exploit media freedom? What are the sane and safe limits to which media houses should accommodate partisan agendas and vitriolic messages emanating from sections of the (serving and retired) military, clergy and electorally defeated political parties?

This column also quotes Vijitha Yapa, one of Sri Lanka’s most senior journalists who was founder editor of The Island, The Sunday Island and the (revived) Sunday Times – all of which positions he quit when he could no longer operate with editorial independence.

I also raise a related point: how far can the President and Prime Minister be criticized in the media?

ගුණදාස ලියනගේ 'ලංකාවේ පුවත්පත් මෙල්ල කිරීම' Taming the Press in Sri Lanka, by Gunadasa Liyanage (1993) — ‘ලංකාවේ පුවත්පත් මෙල්ල කිරීම’ – Taming the Press in Sri Lanka, by Gunadasa Liyanage (1993)

”නිදහස් රටක ඒ නිදහස සුරක්ෂිත කර ගැනීමට ඇති හොඳම මාර්ගය නම් ආණ්ඩුව සහ පුවත්පත් අතර පවතින සදාකාලික ගැටුමය. එය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ පැවැත්මට අත්‍යවශ්‍ය දෙයකි. මේ දෙපක්ෂයම සදාකාලිකව සටන් කරනවා විනා යම් විදියකින් එක් පක්ෂයක් ජයග්‍රහණය කළොත් එය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ පරාජයකි.

”රජයක් මගින් යම් රටක පුවත්පත් පාලනය කරයි නම් එය ඒ රටේ නිදහසේ අවසානයයි. එමෙන්ම පුවත්පත් පළ කිරීමට සම්බන්ධ භාරදූර ජාතික වගකීම්වලට ගරු නොකරමින් යම් පුවත්පත් පළ කරත් නම් එයද නිදහස් රටක අවසානයයි.”

මේ ඉතා හරබර ප්‍රකාශය කළේ මේ රටේ විසූ දක්ෂතම හා ස්වාධීනත්වය ඉහළින්ම අගය කළ පත්‍රකලාවේදියෙක් හා කතුවරයකු වූ ගුණදාස ලියනගේ සූරීන්.

‘ගුලි’ යන කෙටි නමින් ප්‍රකට වූ ඔහු මෙරට ජාතික පත්තර ආයතන ගණනාවකම ප්‍රධාන කර්තෘ හා ඉහළ තනතුරු හෙබවූ, එහෙත් කර්තෘ මණ්ඩල ස්වාධීනත්වයට බලපෑම් එල්ල වූ සැම විටම ඒ සියල්ල දමා ගසා ඉල්ලා අස් වී යෑමට බිය නොවූ අයෙක්.

මේ ප්‍රකාශය හමු වන්නේ ඔහු 1993දී ලියූ ‘ලංකාවේ පුවත්පත් මෙල්ල කිරීම’ නම් පොතේ අවසානයේදී. 1948 සිට 1992 දක්වා දශක හතර හමාරක පමණ කාලය තුළ අපේ රටේ පුවත්පත් හා රජය අතර නොනිමි අරගලය ඔහු එම පොතෙහි මැනවින් විග්‍රහ කරනවා.

ඒ ජනමාධ්‍ය ඇදුරන් කරන පරිදි හුදෙක් න්‍යායාත්මකව නොවෙයි, ප්‍රායෝගික යථාර්ථයන් අත්දැකීම් හරහා ගෙන හැර දක්වමින්.

මේ පොත මා යළිත් කියවූයේ වත්මන් රජය හා මාධ්‍ය අතර පවතින නොසන්සුන් බව හා ආතතිය තේරුම් ගැනීමටයි.

එදාට වඩා අද මාධ්‍ය ක්ෂේත්‍රයේ විවිධත්වය හා සංකීර්ණත්වය වැඩි වී ඇතත් මූලධර්මීය ලෙසින් එකල පැවති බලඅරගලය අදත් එසේම පවතිනවා යැයි කිව හැකියි.

ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ පැවැත්මට හා තහවුරු වීමට මාධ්‍ය නිදහස අවශ්‍යයි. එහෙත් ඒ නිදහසට සමාන්තර මාධ්‍ය වගකීම් සමුදායක්ද තිබෙනවා. මේ සාධක දෙක තුලනය කර ගැනීම ලෙහෙසි නැහැ – විශේෂයෙන්ම වෙළඳෙපොළ තරගකාරීත්වය හමුවේ.

පසුගිය මාස කිහිපය තුළ අගමැතිවරයා අවස්ථා ගණනාවකදී මාධ්‍ය ආයතන හා මාධ්‍යවේදීන් සමහරකගේ නම්ද සඳහන් කරමින් දැඩි විවේචනයන් කළා. ඔහුගේ විවේචනවලට සාක්ෂිමය පදනමක් ඇතත් පුද්ගල-කේන්ද්‍රීය වාග් ප්‍රහාර අනවශ්‍ය බව මගේ අදහසයි.

ඒ අතර රජයේ සංවර්ධන වැඩ ගැන ප්‍රමාණවත් ආවරණයක් බොහෝ මාධ්‍ය හරහා නොලැබෙන බව ජනාධිපතිවරයා කියනවා.

ඔහුගේ කෝණයෙන් බැලූ විට එසේ පෙනී යා හැකියි. එහෙත් තමන් ආවරණය කරන්නේ කුමක්ද හා එයට ලබා දෙන සාපේක්ෂ වැදගත්කම තීරණය කිරීමේ පූර්ණ අභිමතය ඇත්තේ මාධ්‍ය කතුවරුන්ටයි.

එයට දේශපාලකයන්, නිලධාරීන් හෝ පිටස්තර වෙන කිසිවකුත් බලපෑම් නොකළ යුතුයි. මාධ්‍යවල සංලේඛ්‍ය නිදහස (editorial independence) සුරැකෙන්නේ එවිටයි.

හිමිකරුවන්ගේ බලපෑම් පවා නොතකා සිටීමට මේ මූලධර්මය යටතේ කර්තෘ මණ්ඩලයට නිදහස තිබිය යුතුයි. (එහෙත් මෙය ප්‍රායෝගිකව සිදු නොවන බවත් හොඳාකාර පෙනෙනවා.)

Vijitha Yapa, photo from Wikimedia Commons

”තුන්වන ලෝකයේ බොහෝ රටවල් පුවත්පත් නිදහස ගැන කතා කරතත්, සත්‍යය හාරා අවුස්සා එළිදරව් කිරීම පිණිස පත්‍රකලාවේදීන්ට අවශ්‍ය වාතාවරණය ඇති කිරීමට උපකාර නොකරති.” ගුලිගේ පොතට පසුවදනක් ලියන හිටපු ජ්‍යෙෂ්ඨ කතුවර විජිත යාපා කියනවා.

ඔහු ‘දි අයිලන්ඩ්’ සහ (වර්තමාන) ‘සන්ඩේ ටයිම්ස්’ පත්‍ර දෙකෙහිම ආරම්භක කතුවරයා. නිදහසේ වැඩ කිරීමට නොහැකියැ’යි හැඟුණු විට තනතුරුවලින් නොපැකිළ ඉල්ලා අස් වූ ගුලිගේ ජාතියේම දුර්ලභ චරිතයක්.

විජිත යාපා මෙසේද කියනවා. ”ලෝකය ජීවත්වීමට තරම් ආරක්ෂිත ස්ථානයක් බවට පත් වී ඇත්තේ පුවත්පත් කලාවේදියාගේ සත්‍ය ගවේෂණය නිසා බව බොහෝ දෙනෙක් අවබෝධ කර නොගනිති. මෙම කටයුත්ත සඳහා ඉදිරිපත් වන පුවත්පත් කලාවේදියාගේ ජීවිතය රෝසමල් යහනාවක් නොවේ. වරෙක නොමසුරුව ඔහුට ප්‍රශංසා කරන දේශපාලනඥයන් ගැන සත්‍ය කරුණු ඇතුළත් එහෙත් අප්‍රසාදජනක යමක් ප්‍රකාශ කළ විට පත්‍රකලාවේදියාගේ බොටුව කඩා ලේ උරා බීමට මුලින්ම ඉදිරිපත් වන්නේත් එම දේශපාලනඥයන්මය. පළ කිරීමට සුදුසු ප්‍රවෘත්ති හැටියට ඔවුන් සලකන්නේ ඔවුන්ගේ පුරාජේරුව සහ ඔවුන්ගේ ඉරිතැලී ගිය කණ්ණාඩිවලින් දකින ආකාරය අනුව ප්‍රවෘත්ති යයි ඔවුන් නිගමනය කරන දේ පමණකි.”

ගුලිගේ පොතේ වැදගත්කම නම් විවිධ එජාප, ශ්‍රී ලංකා සහ හවුල් රජයන් යටතේ මෙරට පුවත්පත් මෙල්ල කරන්නට නීති, නියාමන හා ව්‍යාපාරික බලපෑම් හරහා ගත් උත්සාහයන් ගැන දේශපාලන භේදයකින් තොරව ලේඛනගත කර තිබීමයි.

1960-65 රජය පුවත්පත් පනතක් ගෙන ඒමට කළ උත්සාහය හා ඒ හරහා අර්බුදයකට ගොස් තමන්ට තිබූ පාර්ලිමේන්තු බහුතරය අහිමි වූ සැටිත්, පත්තර නිදහස මුල් කර ගෙන පැවති මෙරට ප්‍රථම මහ මැතිවරණය ලෙස සැලකිය හැකි 1965 මාර්තු මැතිවරණය ගැනත් ගුලි විස්තරාත්මකව විග්‍රහ කරනවා.

එසේම 1970දී බලයට පත් තුන් හවුල් රජය ලේක්හවුස් ආයතනය ජනසතු කළ සැටිත්, මාධ්‍යවේදීන්ට දැඩි දඬුවම්දීමේ බලය ඇති පුවත්පත් මණ්ඩලය නම් මර්දනකාරී රාජ්‍ය ආයතනය 1973 පනතක් හරහා කඩිමුඩියේම පිහිට වූ සැටිත් එයට තුඩුදුන් දේශපාලනමය, ව්‍යාපාරික හා පෞද්ගලික සාධකත් ඔහු විස්තර කරනවා.

පත්‍රකලාවේදීන් සැම දෙනා සැම විට පරමාදර්ශී නොවන බවත්, ඔවුන් අතරින් සමහරුන් දේශපාලන පක්ෂවල හා දේශපාලන චරිතවල අවශ්‍යතා සඳහා ඍජුව හෝ වක්‍රව පෙනී සිටින බවත් ගුලි උදාහරණ සහිතව පෙන්වා දෙනවා. ඒ කියන්නේ කාගෙ කාගෙත් කිල්ලෝටවල හුණු අඩු වැඩි පමණට ඇති බවයි!

වසර 139ක් පැවති, මෙරට පැරණිම පුවත්පත් ආයතනයක් වූ ටයිම්ස් ඔෆ් සිලෝන් සමාගම සිය ප්‍රකාශන දේශපාලන න්‍යාය පත්‍රයන්ට දැඩි ලෙස නතු කිරීමට යාම හරහා ගරා වැටී, පාඨක විශ්වාසය හානි කොට ගෙන, රජයට පවරා ගනු ලැබ 1985 ජනවාරි 31 වැනිදා වසා දැමීමේ ඉතිහාසය ගුලි කම්පාවෙන් යුතුව වාර්තා කරනවා.

එසේම ගුණසේන සමාගම යටතේ 1960 ගණන්වල ඇරැඹි ස්වාධීන පුවත්පත් සමගම (දවස නිවස) 1974 අප්‍රේල් සිට 1977 පෙබරවාරි දක්වා රජය විසින් සීල් කොට තැබීමේ කුප්‍රකට ඉතිහාසයත්, නැවත පණ ගැන්වුණු දවස නිවස අන්තිමේදී 1990 දෙසැම්බර් 26 වැනිදා අභ්‍යන්තර ප්‍රශ්න නිසා වසා දැමීමත් ගුලි සටහන් කර ඇත්තේ එම ආයතනයේ මහ පුටුව කලක් හෙබවූවකුගේ පරිණත දෘෂ්ටි කෝණයෙන්.

කලක් මෙරට ජන ජීවිතයට ලොකු බලපෑම් කළ ප්‍රධාන ප්‍රවාහයේ මාධ්‍ය ආයතන දෙකක ඛේදජනක අවසානයට තුඩු දුන් සාධක අද දක්වාත් මාධ්‍ය ක්ෂේත්‍රය තුළ විවිධාකාරයෙන් ක්‍රියාත්මක වනු දැකිය හැකියි.

අද වන විට පුවත්පත් අභිබවා රේඩියෝ – ටෙලිවිෂන් මාධ්‍ය පෙරට විත් තිබෙනවා. වෙබ්ගත නව මාධ්‍යකරණයක ඉදිරි පියවරද තබමින් සිටිනවා. එහෙත් නිදහස් හා හරවත් මාධ්‍යකරණයකට බාධා කරන අභ්‍යන්තර හා බාහිර බලපෑම්වලින් මේ කිසිදු මාධ්‍යයක් අත්මිදී නැහැ.

ලෝකයේ කොතැනකවත් මුළුමනින්ම ස්වාධීන මාධ්‍ය නැතිවා සේ ම ලොව කිසිම රජයක් මාධ්‍ය නිදහසට ඉත සිතින්ම ඉඩ දී සියලු විවේචන විඳ දරා ගෙන උපේක්ෂා සහගතව සිටින්නේද නැහැ. මේ යථාර්ථය තුළ ‘සදාකාලික ගැටුම’ දිගටම පවතිනවා. ගුලි තර්ක කරන්නේ එයින් සමාජයට යහපතක් සිදුවන බවයි.

ගුලිගේ වචනවලින්ම කිවහොත්: ”ආණ්ඩුවට අයත් කාරිය වන්නේ රට ආණ්ඩු කිරීමය. පුවත්පත්වලට අයත් කාර්යය වන්නේ තොරතුරු වාර්තා කිරීමෙන් ජනතාව දැනුවත් කිරීමය. අවුල ඇති වන්නේ මේ දෙක පටලවා ගත් විටය. නිදහස් පුවත්පත් පවත්වා ගෙන යෑම ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන්ම සහතික කොට ඇති බව බොහෝ අවස්ථාවලදී දේශපාලනඥයන්ට අමතක වන බව පෙනේ.”

තවත් ආන්දෝලනාත්මක පැතිකඩක් විමසන්නට මා කැමතියි. එනම් රටේ නායකයා කෙතරම් විවේචනය කළ යුතුද යන්නයි.

තනතුර හොබවන රාජ්‍ය නායකයාට හා ආණ්ඩු නායකයාට විශාල මාධ්‍ය අවධානයක් නිතැතින්ම ලැබෙනවා. එය ඔවුන්ගේ වරප්‍රසාදයක් නොව ඔවුන් එම තනතුරේ ක්‍රියා කරන ආකාරය පිළිබඳ විමර්ශනයක්.

රාජ්‍ය මාධ්‍ය වන්දිභට්ටකම් කළත් සෙසු මාධ්‍ය එසේ කිරීමට බැඳී නැහැ. (රාජ්‍ය මාධ්‍ය ද මේ නරක පුරුද්දෙන් කවදා හෝ අත්මිදිය යුතුයි.) රටේ නායකයන් කියන කරන දේ විවේචනය කිරීමට මාධ්‍යවලට මෙන්ම සියලු පුරවැසියන්ට අයිතියක් තිබෙනවා.

මුළු රටම “රාජපක්ෂ වලව්වක්” යයි සිතා පාලකයා ක්‍රියා කළ අඳුරු දශකයේ ආභාසය හා අහිතකර සෙවණැලි තවමත් සමහරුන්ගේ මනසේ රැඳී ඇති. එහෙත් මේ වැඩවසම්, නිවට මානසිකත්වය දුරු කළ යුතුයි.

අසාධාරණ ලෙස තමන්ට අපහාස කළොත් අපහාස නීතිය යටතේ සිවිල් නඩුවක් පැවරීමේ අයිතිය රටේ නායකයන්ටද තිබෙනවා. (හිටපු සමහර නායකයෝ එසේ නඩු කියා විශාල වන්දි මුදල් පවා ලබා ගත් බව මතකයි.) එහෙත් සැබෑ ලිබරල් හා පරිණත නායකයෝ මහජන හා මාධ්‍ය විවේචන ඉවසා සිටීමේ හැකියාව ඇත්තෝයි.

මෙයට ප්‍රධාන පක්ෂ දෙකේම ඉතිහාසයෙන් උදාහරණ හමුවෙනවා.

1953-56 වකවානුවේ අගමැති ධුරය හෙබ වූ ශ්‍රීමත් ජෝන් කොතලාවල කෙළින් කතා කරන, යකාටවත් බය නැති කෙනෙක්.

වරක් ඔහු පොල්ගොල්ලේ පශු ගොවිපළක් නිරික්සීමට ගියා. එහිදී සුන්දර යුවතියන් මහත් ඕනෑකමින් ගවයන් හා එළදෙනුන් රැක බලා ගන්නා ආකාරය දැක ‘අනේ මටත් ගවයෙක් වෙලා උපදින්න ආසයි’ යයි විහිලුවට කීවා.

මේ ආරංචිය ලැබුණු ටයිම්ස් සමාගමේ ප්‍රධාන කාටූන් ශිල්පියා වූ ජී. එස්. ප්‍රනාන්දු පසුවදා ලංකාදීපයට අපූරු කාටූනයක් ඇන්දා. කොතලාවලගේ මුහුණ සහිත ගවයකු වට කර ගත් යුවතියන් පිරිසක් එහි සිටියා.

එදා උදෙන්ම ලංකාදීප කතුවර ඩී. බී. ධනපාල සූරීන්ට කතා කළ අගමැති, වහාම කාටූන් ශිල්පියා තම නිවසට (කඳවල වලව්වට) එවන මෙන් ඉල්ලා සිටියා. කෙසඟ සිරුරින් හෙබි ජී. එස්. එහි ගියේ දැඩි බියකින්.

ඒත් ඔහුව ඉතා ආදරයෙන් පිළිගත් කොතලාවල ‘උඹද මේ කාටූන් එක ඇන්දේ’ යැයි ඇසුවා. (ඔහුගේ කතා ශෛලිය එසේයි.)

‘ඔව් සර්’ යැයි ජී. එස්. පහත් හඬකින් කී විට මහ හඬින් සිනාසුණු කොතලාවල ‘උඹ තමයි මිනිහා!’ යයි කියා ජී.එස්ගේ කරට උඩින් අත දැමුවා.

එම කාටූනයේ මුල් පිටපත ඉල්ලා සිටි අගමැති කොතලාවල තමා සමග උදෑසන ආහාරය ගන්නට ජී.එස්.ට ඇරැයුම් කළා.

කොයි තරම් නිර්දය ලෙස තමාට පුවත්පත් පහර ගැසුවත් අගමැති කොතලාවල කලබල වුණේ නැහැ. ඒවා සිනාසී ඉවසුවා.

1956 අප්‍රේල් මහ මැතිවරණයෙන් ජය ගත් එස්. ඩබ්ලිව්. ආර්. ඩී. බණ්ඩාරනායකගේ නායකත්වයෙන් යුත් මහජන එක්සත් පෙරමුණට එවකට ලංකාදීපයේ පූර්ණ සහයෝගය ලැබුණු සැටි ගුලිගේ පොතේ සඳහන් වනවා.

ගුලි කියන හැටියට: ”බණ්ඩාරනායක මහතා අගමැති වීමෙන් පසු ‘දිනමිණ’ සහ අනෙකුත් ලේක්හවුස් පුවත්පත් ඔහුට නිර්දය ලෙස පහර දුන්නේ කෙසේ හෝ ඔහුගේ ආණ්ඩුව කඩා නැවත වරක් එජාපය බලයට පත් කිරීමේ අරමුණ ඇතිවය. තමාට කොතරම් පහර දුන්නත් පුවත්පත් නිදහස මහත් සේ අගය කළ ශ්‍රේෂ්ඨ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදියකු වූ බණ්ඩාරනායක මහතා රාජ්‍ය බලය යොදවා පුවත්පත් මෙල්ල කිරීමට කිසි අවස්ථාවක කටයුතු කළේ නැත.”

සමස්තයක් ලෙස ලංකාදීපය මඑපෙ රජයට හිතවාදී වුවත් එහි ජනප්‍රිය තීරු ලිපියක් වූ ‘වගතුග’ ලියූ ශ්‍රී චන්ද්‍රරත්න මානවසිංහ ටික දිනකින්ම නව රජය ද හේතු සහිතව විවේචනය කිරීම ඇරඹුවා. මෙය අගමැතිට කෙසේ වෙතත් ඔහු වටා සිටි පිරිසට නම් ඇල්ලුවේ නැහැ.

මේ නිසා මානවසිංහ රාජ්‍ය විරෝධියකු ලෙස ලේබල් කරනු ලැබුවා. මෑතදී ලියූ ලිපියක ඔහුගේ පුත් උදය මානවසිංහ ආවර්ජනය කළේ මෙසේයි.

“1956 ජයග්‍රහණයෙන් පසු වැඩිකල් යන්නට පෙර…‘වගතුග’ තීරයේ සුපුරුදු විචාරක්ෂිය බණ්ඩාරනායක රජයට ද එල්ල වන්න විය. මෙහිදී බණ්ඩාරනායක මහතාගේ උසස් ගුණාංගයක් මතු වුණු සිද්ධියක් උපුටා දැක්වීම මැනවැයි සිතේ.

“2500 බුද්ධ ජයන්තිය නිමිත්තෙන් ඉන්දීය රජයේ ආරාධනයක් පිට සිනමාවේදී බිමල් රෝයි විසින් නිපදවන ලද බෞද්ධ චිත්‍රපටයක පිටපතක් ලංකාවට ද දෙනු ලැබීය. ගෞතම බුද්ධ නම් වූ එම චිත්‍රපටය සිංහලෙන් හඬ කවා රට පුරා ප්‍රදර්ශනය කරන ලෙස බණ්ඩාරනායක මහතා සංස්කෘතික බලධාරීන්ට උපදෙස් දුන්නේය.

“වරක් බණ්ඩාරනායක අගමැතිතුමා එම කටයුත්තේ ප්‍රගතිය පිළිබඳව එය පැවරුණු නිලධාරියාගෙන් විමසන විට ඒ සඳහා සුදුසු කෙනෙක් සොයා ගන්නට බැරි වුණා යයි නිලධාරියා කියා ඇත. ‘ඇයි මානවසිංහට දුන්නෙ නැද්දැයි’ අගමැතිතුමා යළි විමසන විට ‘දැන් මානවසිංහ සර්ට විරුද්ධයිනෙ’ යන්න ඊට නිලධාරියාගේ පිළිතුර විය.

“කෝපයට පත් බණ්ඩාරනායක මහතා ‘අයිසෙ එයා මට විරුද්ධ වුණත් බුදු හාමුදුරුවන්ට විරුද්ධ නැහැ! ගිහින් මේක එයාට දෙන්න’ යනුවෙන් ගුගුළේය. සිංහල භාෂාවට පරිවර්තනය කරන ලද එම චිත්‍රපටය තාත්තාගේ කටහඬින් ම පසුබිම් කථනය සහිතව එකල ‘බෝධාලෝකය’ නමින් රට පුරා පන්සල්වල ප්‍රදර්ශනය කෙරිණ.”

සැබෑ ලිබරල් ජන නායකයන්ගේ හැටි එහෙමයි.

සිවුමංසල කොලූගැටයා #276: අසාර්ථක වූ තුර්කි කුමන්ත්‍රණයෙන් මතු වන නවීන සන්නිවේදන පාඩම්

In this week’s Ravaya column (appearing in the print issue of 24 July 2016), I discuss the role of new communications technologies and social media during the coup d’état that was attempted in Turkey against the government on the night of on 15 July 2016.

The attempt was carried out by a faction within the Turkish Armed Forces that organized themselves under a council called the Peace at Home Council. Reasons for its failure have been widely discussed.

Citizen resistance to Turkey coup on 16 July 2016 - wire service photos — Citizen resistance to Turkey coup on 16 July 2016 – wire service photos

As Zeynep Tufekci, an assistant professor at the University of North Carolina School of Information and Library Science, described in a New York Times op-ed on 20 July 2016: “In the confusing hours after the coup attempt began, the country had heard from President Recep Tayyip Erdogan — and even learned that he was alive — when he called a television station via FaceTime, an easy-to-use video chat app. As the camera focused on the iPhone in the anchor’s hand, the president called on the people of Turkey to take to the streets and guard the airports. But this couldn’t happen by itself. People would need WhatsApp, Twitter and other tools on their phones to mobilize. The president also tweeted out the call to his more than eight million followers to resist the coup.”

She added: “The journalist Erhan Celik later tweeted that the public’s response had deterred potential coup supporters, especially within the military, from taking a side…Meanwhile, the immediacy of the president’s on-air appeal via FaceTime was an impetus for people to take to the streets. The video link protected the government from charges that it was using fraud or doctoring — both common in the Turkish news media — to assure the public that the president was safe. A phone call would not have worked the same way.”

I discuss the irony of a leader like Erdogan, who has been cracking down on independent media practitioners and social media users, had to rely on these very outlets in his crucial hour of need.

I echo the views of Zeynep Tufekci for not just Turkey but other countries where autocratic rulers are trying to censor the web and control the media: “The role of internet and press freedoms in defeating the coup presents a significant opportunity. Rather than further polarization and painting of all dissent as illegitimate, the government should embrace real reforms and reverse its censorship policies.”

කුමන හෝ හේතුවක් නිසා රටක දේශපාලන බලය බලහත්කාරයෙන් අත්කර ගැනීමට එරට හමුදාවට නීතිමය හෝ සදාචාරාත්මක අයිතියක් නැහැ.

එහෙත් විටින් විට ලෝකයේ විවිධ රටවල හමුදා කුමන්ත්‍රණ සිදුවනවා. දකුණු ආසියානු කලාපයේ බංග්ලාදේශය හා පාකිස්ථානය මේ අමිහිරි අත්දැකීම් රැසක් ලබා තිබෙනවා.

යුරෝපය හා ආසියාව හමු වන තැන පිහිටි තුර්කියේ මීට දින කීපයකට පෙර අසාර්ථක වූ හමුදා කුමන්ත්‍රණයට මා අවධානය යොමු කළේ නවීන සන්නිවේදන තාක්ෂණයන් එහි වැදගත් භූමිකාවක් ඉටු කළ නිසායි.

නව මාධ්‍යයන් හරහා කුමන්ත්‍රණයට එරෙහිව මහජනයා පෙළ ගැස්වීමට එරට නායකයා සමත් වුණා. විශාල අවි හා සෙබල බල පරාක්‍රමයක් සතු හමුදාවක් ජන බලය හා සන්නිවේදන හැකියාව හරහා ආපසු බැරැක්කවලට යැවීමට හැකි වීම විමසා බැලිය යුතු සංසිද්ධියක්.

කුමන්ත්‍රණය මාස ගණනක් සිට සූක්ෂ්ම ලෙසින් සැලසුම් කරන ලද බව හෙළි වී තිබෙනවා. රටට සාමය සඳහා සභාව (Peace at Home Council) ලෙසින් සංවිධානය වූ තුර්කි හමුදාවේ කොටසක් තමයි මේ උත්සාහයේ යෙදුණේ.

එහි අක්මුල් තවමත් හරිහැටි පැහැදිලි නැහැ. එහෙත් 2016 ජූලි 15-16 දෙදින තුළ ඔවුන් රටේ බලය අල්ලා ගන්නට ප්‍රචණ්ඩව තැත් කළා.

තුර්කි ජනාධිපති රෙචෙප් ටයිප් අර්ඩොගන් (Recep Tayyip Erdoğan) කෙටි නිවාඩුවකට අගනුවරින් බැහැරව, මර්මාරිස් නම් පිටිසර නිවාඩු නිකේතනයේ සිිටියා. ජූලි 15-16 මධ්‍යම රාත්‍රියට ආසන්නව යුද්ධ ටැංකි එරට අගනුවර අන්කාරා, විශාලතම නගරය වන ඉස්තාන්බුල් හා තවත් ප්‍රධාන නගරවලට ඇතුළු වුණා. ප්‍රහාරක ගුවන් යානා පහළින් පියාසර කළා.

තම බලය පෙන්වීමට හමුදා කුමන්ත්‍රණකරුවෝ කිහිප පොළක ප්‍රහාර දියත් කළා. රටේ පාර්ලිමේන්තු මන්දිරයට හා ජනාධිපති මැදුරට හානි සිදු කෙරුණා.

කුමන්ත්‍රණකරුවන්ගේ එක් ඉලක්කයක් වූයේ ජනාධිපතිවරයා අත්අඩංගුවට ගැනීම හෝ මරා දැමීමයි. එහෙත් කුමන්ත්‍රණය ගැන දැන ගත් වහාම ඔහුගේ ආරක්ෂක පිරිස ඔහු නැවතී සිටි නිවාඩු නිකේතනයෙන් රහසිගත තැනකට ගෙන ගියා.

මැදියම් රැය පසු වූ විගස රාජ්‍ය රේඩියෝ හා ටෙලිවිෂන් (TRT) ආයතනයට ඇතුලු වූ හමුදා පිරිසක්, එහි සිටි නිවේදකයන්ට ප්‍රකාශයක් කියවන මෙන් බලකර සිටියා. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය හා නිර්ආගමික පාලනය රටේ යළි ස්ථාපිත කිරීමට හමුදාව බලය පවරා ගන්නා බව එහි සඳහන් වුණා. තාවකාලිකව මාෂල් නීතිය ක්‍රියාත්මක කරන බවත්, නව ව්‍යවස්ථාවක් ළඟදීම හඳුන්වා දෙන බවත් හමුදා කුමන්ත්‍රණකරුවෝ රටට ප්‍රකාශ කළා.

The Turkish president spoke to local television with his office unwilling to confirm his location, simply saying he is safe

පාන්දර 3.10 වනවිට තමන් රටේ සමස්ත පාලන බලය සියතට ගෙන ඇති බව කුමන්ත්‍රණකරුවන් ලොවට කීවත් එය එසේ වූයේ නැහැ. ජනාධිපති අර්ඩොගන් හා අගමැති බිනාලි යිල්දිරිම් (Binali Yıldırım) ඒ තීරණාත්මක අලුයම පැය කිහිපයේ තීක්ෂණ ලෙසින් සිය ප්‍රතිරෝධය දියත් කළා.

හමුදා කුමන්ත්‍රණකරුවන් දේශපාලනික හා සම්ප්‍රදායික රාජ්‍ය මාධ්‍ය මර්මස්ථාන මුලින් ඉලක්ක කළ නමුත් නව සන්නිවේදන තාක්ෂණයන් හා නව මාධ්‍ය ගැන අවධානයක් යොමු කළේ නැහැ. පළපුරුදු හා සටකපට දේශපාලකයකු වන තුර්කි ජනාධිපතිවරයා මේ දුර්වලතාව සැනෙකින් වටහා ගත්තා.

තුර්කිය විශාල රටක්. ලෝක බැංකු දත්තවලට අනුව එරට මිලියන 80කට ආසන්න ජනගහනයෙන් බාගයකට වඩා (58%) ඉන්ටනෙට් භාවිත කරනවා. මෙයින් බහුතරයක් ස්මාට්ෆෝන් හිමිකරුවන්. 2015 අග වනවිට එරට ජංගම දුරකථන සක්‍රීය ගිණුම් මිලියන 73ක් තිබුණා.

හමුදා කුමන්ත්‍රණය ගැන දැන ගත් වහාම ජනාධිපතිවරයා තමාට හිතවත් හමුදා ජ්‍යෙෂ්ඨ නිලධාරීන් ගැන තක්සේරු කරන අතරම සන්නිවේදන ජාල හරහා තුර්කි ජනයා වෙත ආයාචනා කිරීමට තීරණය කළා. මේ සඳහා අවශ්‍ය වූ ව්‍යාපාරික සබඳතා හා තාක්ෂණික දැනුම ඔහුගේ කාර්ය මණ්ඩලය සතුව තිබුණා.

සියල්ල පාන්දර යාමයේ සිදු වුණත් ඉක්මනින් ක්‍රියාත්මක වීමේ වැදගත්කම ජනාධිපතිගේ හිතවත් පිරිස දැන සිටියා.

කුමන්ත්‍රණකරුවන් පෞද්ගලික ටෙලිවිෂන් නාලිකා, ටෙලිකොම් සමාගම් හෝ සමාජ මාධ්‍ය ජාල සියතට ගැනීමට මුල් වටයේ කිසිදු උත්සාහයක් ගත්තේ නැහැ. මහජන ඡන්දයෙන් පත්වූ තම රජය රැක ගන්නට වීදි බසින්න යැයි ජනාධිපතිවරයා මේ මාධ්‍ය හරහා යළි යළිත් ඉල්ලා සිටියා.

මුලින්ම රටේ සියලුම ජංගම දුරකථන ග්‍රාහකයන් වෙත කෙටි පණ්වුඩයක් යවමින් ජනපති අර්ඩොගන් කීවේ හැකි සෑම අයුරකින්ම කුමන්ත්‍රණයට විරෝධය දක්වන්න කියායි.

ඒ අනුව ඉස්ලාම් බහුතර (96.5%) එරටෙහි ආගමික ස්ථාන ලවුඩ්ස්පීකර් හරහා විශේෂ යාඥා විසුරු වන්නට පටන් ගත්තා. අවේලාව නොබලා බොහෝ ජනයා වීදි බැස්සා.

ප්‍රධාන නගරවල වීදිවලට පිරුණු ජනයා බහුතරයක් පාලක පක්ෂයේ අනුගාමිකයන් වුවද සියලු දෙනා එසේ වූයේ නැහැ. කොතරම් අඩුපාඩු හා අත්තනෝමතික හැසිරීම් තිබුණද බහුතර ඡන්දයකින් පත් වූ රජයක් පෙරළීමට හමුදාවට කිසිදු වරමක් හෝ අවසරයක් නැතැයි විශ්වාස කළ අයද එහි සිටියා.

තුර්කියේ හමුදාව යනු බලගතු ආයතනයක්ග එම හමුදාව රාජ්‍ය පාලනයට මැදිහත් වීමේ කූප්‍රකට ඉතිහාසයක් තිබෙනවා. 1960 මැයි මාසයේ, 1971 මාර්තුවේ හා 1980 සැප්තැම්බරයේ හමුදා කුමන්ත්‍රණ සාර්ථක වී මිලිටරි පාලන බිහි වුණා. 1995දී ඡන්දයෙන් පත් වූ හවුල් රජයට 1977දී හමුදාව ‘නිර්දේශ’ ගණනක් ඉදිරිපත් කොට ඒවා පිළි ගන්නට බලපෑම් කළා. මේ මෑත ඉතිහාසය ජනතාවට මතකයිග

තුර්කි රාජ්‍යය නිර්ආගමිකයි (secular state). එහෙත් මෑත කාලයේ ඉස්ලාමීය දේශපාලන පක්ෂ වඩාත් ජනප්‍රිය වීම හරහා රාජ්‍ය පාලනයේ ඉස්ලාමීය නැඹුරුවක් හට ගෙන තිබෙනවා.

හමුදාව මෙයට කැමති නැහැ. ව්‍යවස්ථාවෙන්ම ප්‍රකාශිත පරිදි රාජ්‍යය තව දුරටත් නිර්ආගමික විය යුතු බවත්, ඉස්ලාම්වාදීන් බලගතු වීම සීමා කළ යුතු බවත් හමුදාවේ මතයයි. මෙය මතවාදී අරගලයකට සීමා නොවී දේශපාලන බල අරගලයකට තුඩු දී තිබෙනවා. 2016 කුමන්ත්‍රණයේ පසුබිම සංකීර්ණ වුවද ආගමික-නිර්ආගමික ගැටුමද එහි එක් වැදගත් සාධකයක්.

කුමන්ත්‍රණකරුවන් නිවාඩු නිකේතනයට පහර දීමට කලින් එතැනින් පලා ගිය ජනාධිපති අර්ඩොගන්, සැඟවී නොසිට හිරු උදා වන විට එරට විශාලතම ජාත්‍යන්තර ගුවන් තොටුපළ වන ඉස්තාන්බූල් ගුවන් තොටුපළට සිය නිල ගුවන් යානයෙන් පැමිණියා. මැදියම් රැයේ ටික වේලාවකට කුමන්ත්‍රණකාරීන් අත්පත් කර ගත් ගුවන් තොටුපළ ඒ වන විට යළිත් හිතවත් හමුදා අතට පත්ව තිබුණා.

ගුවන් තොටුපළේ සිට මාධ්‍යවේදියකුගේ ස්මාට්ෆෝන් එකක් හරහා ජනාධිපතිවරයා එරට පෞද්ගලික ටෙලිවිෂන් නාලිකාවක් වූ CNN Turkට සජීව ලෙසින් සම්බන්ධ වුණා.

‘ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය රැක ගන්න නගරවල වීදි හා චතුරස්‍රවලට එක් රොක් වන්න. මේ කුමන්ත්‍රණකරුවන් අපට ඉක්මනින් ඉවත් කළ හැකි වේවි. ඔවුන්ට නිසි පිළිතුර දෙන්න ඕනෑ අපේ මහජනතාවයි’ ඔහු ආයාචනා කළා.

කුමන්ත්‍රණකරුවන් නොසිතූ විලසින් මේ පණිවුඩ ඉතා ඉක්මනින් එරට ජනයා අතර පැතිර ගියා. ෆේස්බුක්, ට්විටර් හා අනෙක් සමාජ මාධ්‍ය ජාල මෙයට මහත් සේ දායක වුණා.

මේ අතර ජනපති කාර්ය මණ්ඩලය සමාජ මාධ්‍ය යොදා ගනිමින් ජනපතිවරයා ආරක්ෂිත බවත්, ඔහු කුමන්ත්‍රණකරුවන්ට එරෙහිව කරන අරගලයට ඍජුව නායකත්වය දෙන බවත්, ජාත්‍යන්තර මාධ්‍යවලට හා විදෙස් රටවලට දැනුම් දුන්නා.

හමුදාව බලය ඇල්ලීමට තැත් කිරීම කෙතරම් තුර්කි වැසියන් කුපිත කළාද කිවහොත් සමහර ස්ථානවල යටත් වූ කුමන්ත්‍රණකාමී හමුදා සෙබලුන් හා නිලධාරීන්ට සාමාන්‍ය ජනයා වට කර ගෙන පහර දෙනු ලැබුවා. ඔවුන් ප්‍රසිද්ධ නිග්‍රහවලට ලක් වුණා.

යම් අවස්ථාවක කුමන්ත්‍රණකරුවන් CNN Turk පෞද්ගලික නාලිකාව නිහඬ කිරීමට ද තැත් කළා. ඇමරිකානු CNN මාධ්‍ය ජාලය හා තුර්කි සමාගමක් හවුලේ කරන මේ නාලිකාව හමුදා බලපෑම් ප්‍රතික්ෂේප කළා. දිගටම සිය සජීව විකාශයන් කර ගෙන ගියා.

කුමන්ත්‍රණය දියත් කොට පැය 24ක් ගතවීමට පෙර රටේ පාලන බලය යළිත් ඡන්දයෙන් පත් වූ රජය යටතට මුළුමනින්ම ගැනීමට ජනපති-අගමැති දෙපළ සමත් වුණා.

ඉන් පසුව කුමන්ත්‍රණයට සම්බන්ධ දහස් ගණනක් හමුදා නිලධාරීන් හා සිවිල් වැසියන් අත්අඩංගුවට ගනු ලැබුවා. මේ අය අධිකරණ ක්‍රියාදාමයකට ලක්වනු ඇති. මේ බොහෝ දෙනකු නොමඟ ගිය හමුදා නිලධාරීන් හා ඔවුන්ගේ හිතවත් පරිපාලන නිලධාරීන් බව පසුව හඳුනාගනු ලැබුවා.

කුමන්ත්‍රණය අසාර්ථක වීමට හේතු දේශපාලන විචාරකයෝ තවමත් සමීපව අධ්‍යයනය කරනවා. ඔවුන් පිළිගන්නා එක් දෙයක් තිබෙනවා. 20 වන සියවසේ බොහෝ අවස්ථාවල විවිධ රටවල සාර්ථක වූ බලය ඇල්ලීමේ ආකෘතියක් මෙවර තුර්කියේදී ව්‍යර්ථ වූයේ 21 වන සියවසේ සන්නිවේදන තාක්ෂණයන් නිසා බවයි.

‘කුමන්ත්‍රණකරුවන් පොතේ හැටියට සියල්ල සැලසුම් කොට ක්‍රියාත්මක වුණා. රාජ්‍ය නායකයා අගනුවරින් බැහැරව සිටි, සිකුරාදා රැයකයි ඔවුන් බලය අල්ලන්න තැත් කළේ. ඒත් ඔවුන්ගේ අවාසියට ඔවුන් භාවිත කළ වට්ටටෝරුව යල් පැන ගිහින්.’ යයි ඉස්තාන්බුල් නුවර පර්යේෂකයකු වන ගැරත් ජෙන්කින්ස් කියනවා.

මේ සමස්ත සිදුවීම් දාමයේ ඉතාම උත්ප්‍රාසජනක පැතිකඩ මෙයයි. සමාජ මාධ්‍ය ජාතික ආරක්ෂාවට තර්ජනයක් යයි කියමින් ඒවා හෙළි දැකීමට හා විටින් විට ඒවා බ්ලොක් කිරීමට පුරුදුව සිටි අර්ඩොගන් ජනපතිවරයාට තීරණාත්මක මොහොතේ ඒවා ඉමහත් ලෙස ප්‍රයෝජනවත් වීමයි.

මේක ඇත්තටම කන්නට ඕනෑ වූ විට කබරගොයාත් තලගොයා වීමේ කතාවක්.

A man stands in front of a Turkish army tank at Ataturk airport in Istanbul, Turkey July 16, 2016. REUTERS/IHLAS News Agency

2003-2014 කාලයේ තුර්කි අගමැතිව සිටි අර්ඩොගන් 2014දී ජනාධිපතිවරණයට ඉදිරිපත් වී ප්‍රකාශිත ඡන්දවලින් 51.79%ක් ලබමින් ජය ගත්තා. ඔහු තමා වටා විධායක බලය කේන්ද්‍ර කර ගනිමින්, විපක්ෂවලට හිරිහැර කරමින් ඒකාධිපති පාලනයක් ගෙන යන බවට චෝදනා නැගෙනවා. මාධ්‍ය නිදහසට හා පුරවැසියන්ට ප්‍රකාශන නිදහසටත් ඔහුගේ රජයෙන් නිතර බාධා පැමිණෙනවා.

නිල මාධ්‍ය වාරණයක් හා නොනිල මාධ්‍ය මර්දනයක් පවත්වා ගෙන යාම නිසා තුර්කිය ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාවේ හා මාධ්‍ය නිදහස පිළිබඳ ක්‍රියාකාරිකයන්ගේ දැඩි දෝෂ දර්ශනයට ලක්ව සිටින රටක්.

තමන්ගේ අධිපතිවාදය ප්‍රශ්න කරන, විකල්ප මතවලට ඉඩ දෙන දෙස් විදෙස් මාධ්‍ය අර්ඩොගන් සලකන්නේ සතුරන් ලෙසයි. එහෙත් රාජ්‍ය මාධ්‍ය පැය කිහිපයකට ඔහුගේ පාලනයෙන් ගිලිහී ගිය විට ඔහුගේ උදව්වට ආවේ ඔහු නිතර දෙස් තබන පෞද්ගලික විද්‍යුත් මාධ්‍ය හා විදෙස් මාධ්‍යයි.

2014දී ඔහු නව නීතියක් හඳුන්වා දුන්නේ ඕනෑම මොහොතක වෙබ් අඩවි බ්ලොක් කිරීමේ බලය රජයට පවරා ගනිමින්.

එසේම අර්ඩොගන් දෙබිඩි පිළිවෙතක් අනුගමනය කරන්නෙක්. සමාජ මාධ්‍යවලට නිතර දෙවේලේ බැණ වදින ඔහු තමාගේ ට්විටර් හා ෆේස්බුක් ගිණුම් පවත්වා ගෙන යනවා. ට්විටර් නිල ගිණුමට මේ වන විට මිලියන 8කට වඩා අනුගාමිකයන් සිටිනවා. කුමන්ත්‍රණය දිග හැරෙන අතර සිය ජනයාට හා ලෝකයට කතා කරන්නට ඔහු ට්විටර් ගිණුමද යොදා ගත්තා.

මේ දෙබිඩි හැසිරීම අපේත් එක්තරා හිටපු පාලකයෙක් සිිහිපත් කරනවා!

කුමන්ත්‍රණයට එරෙහිව අර්ඩොගන් රජයට උපකාර වූ තවත් සාධකයක් පසුව හෙළි වුණා. කුමන්ත්‍රණය ඇරඹී ටික වේලාවකින් එරට ප්‍රධානම ජංගම දුරකථන ජාලය සියලුම ග්‍රාහකයන්ට නොමිලයේ දත්ත සම්ප්‍රේෂණ පහසුකම් ලබා දුන්නා. නූතන දේශපාලන ක්‍රියාකාරකම්වලදී ටෙලිවිෂන් හා රේඩියෝවලට වඩා ටෙලිකොම් සේවාවන් වැදගත් වන බව මේ හරහා අපට පෙනී යනවා.

කුමන්ත්‍රණයේ සන්නිවේදන සාධකය විග්‍රහ කරමින් නිව්යෝර්ක් ටයිම්ස් පත්‍රයට ජූලි 20 වනදා ලිපියක් ලියූ තුර්කි සම්භවය සහිත ඇමරිකානු සරසවි ඇදුරු සෙයිනප් ටුෆෙකි (Zeynep Tufekci) මෙසේ කියනවා.

‘කුමන්ත්‍රණය පරදවන්න ස්වාධීන මාධ්‍ය හා වෙබ්ගත නව මාධ්‍ය ලබා දුන් දායකත්වය ජනපති අර්ඩොගන් අගය කළ යුතුයි. දැන්වත් මාධ්‍ය වාරණය, මර්දනය හා නවමාධ්‍ය හෙළා දැකීම නතර කොට ප්‍රකාශන නිදහසට ගරු කරන දේශපාලන ප්‍රතිසංස්කරණවලට යොමු විය යුතුයි… ස්වාධීන මාධ්‍යයන් හා විවෘත ඉන්ටර්නෙට් සංස්කෘතියක් පැවතීම රටක ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට මහත් සවියක් බව මේ අත්දැකීමෙන් අපට හොඳටම පෙනී යනවා.’

How the Internet Saved Turkey’s Internet-Hating President