Don’t exaggerate Lanka’s kidney disease, its discoverer pleads

Feature article published in Ceylon Today newspaper,  28 Dec 2013

Don’t exaggerate Lanka’s kidney disease, its discoverer pleads

 By Nalaka Gunawardene

See also: Science and Politics of Mass Kidney Failure in Sri Lanka, Groundviews.org, 19 Aug 2012

Image courtesy Down to Earth magazine, India
Image courtesy Down to Earth magazine, India

While unexplained mass kidney failure is a serious public health problem in Sri Lanka, some persons are exaggerating the number of cases and deaths resulting from it, says the kidney specialist who first detected the disease.

Consultant Nephrologist Dr Tilak Abeysekera, who heads the Department of Nephrology and Transplantation at the Teaching Hospital Kandy, told a recent scientific meeting that it is very important to correctly diagnose the ailment – and not get it mixed up with other types of kidney disease.

“For example, only 16% of kidney patients in the Anuradhapura district can be classified as affected by what is now called Chronic Kidney Disease of unknown aetiology, or CKDu,” he said. He was speaking at a national symposium organised by the National Academy of Sciences of Sri Lanka (NASSL).

The symposium, held in Colombo on 10 December 2013, brought together senior representatives from many public institutions, research organisations and advocacy groups. It discussed the current status of knowledge of the disease, its occurrence, cause(s) and the short and long-term action needed to combat or mitigate it.

Wide-ranging discussions at the symposium highlighted the need for better disease surveillance, and further research. Participants also agreed on the need for much caution by policy makers and the media to avoid creating panic and confusion.

“Some writers to newspapers have claimed that the kidney disease is worse than the (2004) tsunami. The two tragedies are not comparable, and many numbers being mentioned in the media are gross exaggerations,” Dr Abeysekera said.

 Mystery disease

CKDu emerged in the early 1990s, when hundreds of people in Sri Lanka’s Dry Zone – heartland of its farming — developed kidney failure without having the common causative factors of diabetes or high blood pressure.

Most affected were men aged between 30 and 60 years who worked as farmers. The disease built up inside the body without tell-tale signs or symptoms, manifesting only in advanced stages.

Dr Abeysekera was the first to notice and report this variation of the disease that had no immediately apparent cause. As the numbers rose, doctors and other scientists began probing further, trying to identify factors that triggered kidney failure.

Having first appeared in the North Central Province, CKDu has since been reported from parts of five more provinces: the North Western, Uva, Eastern, Central and Northern. The endemic area now covers around 17,000 square km, which is home to over 2.5 million people. To date, it remains exclusively a Dry Zone disease.

Owing to discrepancies in record keeping, it is difficult to arrive at a reliable estimate of deaths resulting from CKDu, According to Dr. Kingsley de Alwis, President of NASSL, deaths have variously been estimated at between 20,000 and 22,000 over the past 20 years. These numbers are not fully verified.

According to him, some 8,000 persons are currently undergoing treatment. This costs the public health sector over Rs. 4,000 million every year.

Over the years, many scientific studies have been carried out and various environmental, geochemical and lifestyle related factors have been probed. Researchers now suspect environmental and genetic factors as causes – but a definitive link to a specific factor has yet to be found.

The National CKDu research project, initiated and led by the Ministry of Health during 2009-2011, has concluded that CKDu is caused by multiple factors instead of a single one (see also box below).

In particular, it found chronic exposure of people in the endemic area to low levels of Cadmium through the food chain and also to pesticides. It also reported a genetic susceptibility in individuals with CKDu.

 Many causes

Dr Shanthi Mendis, Director, Management of Non-communicable Diseases at WHO, told the symposium that kidney disease due to environmental factors is not unique to Sri Lanka. It has also been reported from Japan, Nicaragua, El Salvador, Croatia, Bulgaria and Serbia among others.

In Sri Lanka, WHO-supported research has shown that men over 39 years of age who are engaged in chena cultivation are more prone to CKDu. A positive family history in parents or siblings also increases the risk.

According to Dr Mendis, among the factors that appear to play a role are: chronic exposure to low levels of Cadmium through the food chain; exposure to nephrotoxic (kidney-damaging) pesticides; concurrent exposure to other heavy metals (Arsenic and Lead); deficiency of Selenium in diet; genetic susceptibility to kidney failure; and the use of Ayurvedic herbal remedies containing the Sapsanda plant (Aristolochia indica).

Cadmium enters the environment mainly through chemical fertilisers. The national research project did not find drinking water as a main source of Cadmium.

“In endemic areas, high Cadmium levels were found in certain vegetables such as lotus roots, freshwater fish and tobacco. But Cadmium in rice in both endemic and nonendemic areas was less than the allowable limit of 0.2 milligrams per kilogram,” Dr Mendis said.

Traces of Fluoride and Calcium naturally occurring in groundwater may also aggravate the effect of nephrotoxins and contribute to CKDu, she added.

Agrochemicals are not the only substances to watch. Dr Mendis also highlighted 66 Ayurvedic medicinal prescriptions that contain Aristolochia, being used for treating over 20 ailments. These include remedies for snakebite, fever, body pains, labour pain, indigestion and headache. Most people have no idea what their medicine contains, making it particularly difficult to assess exposure to this factor.

As often happens, research has raised more questions while clarifying some issues. Further studies are needed to understand exactly how certain plants accumulate heavy metals from their surroundings.

According to NASSL President Dr de Alwis, this is the typical process of science. “We need not be unduly alarmed about the number of different causes to which CKDu is attributed by scientists…Science works through a series of interactions, as well as the clash of ideas.”

Dr Tissa Vitarana, Senior Minister of Scientific Affairs who opened the symposium, asked all researchers to keep an open mind in such scientific investigations, ensure rigour of testing and analyis, and discuss their findings widely.

“There has been a spate of media abuse on CKDu. I’m glad to note that the media hype has died down so that a more sensible evaluation becomes possible,” he said.

Dr Vitarana, who is a virologist by training, added: “Cadmium, the main heavy metal suspected of being responsible for CKDu, enters our environment mainly through chemical fertilisers. There is no argument that we need to reduce use of such fertilisers. But as a scientist, I need to be convinced that Cadmium is the main cause. Right now, there is no such conclusive evidence, so we need to keep an open mind.”

Remedies & prevention

While the debate on exact causes of CKDu continues in scientific circles, the public health toll keeps rising.

“CKDu is a major public health issue placing a heavy burden on Government health expenditure and is a cause of catastrophic expenditure for individuals and families leading to poverty and stigma in the community,” WHO’s Dr Mendis said.

And as Minister Vitarana noted, in affected areas of the Dry Zone, farmers’ morale is breaking down. “This can raise questions on the future of farming in Sri Lanka.”

Based on the National CKDu research project, WHO has recommended a number of short and long term actions for ministries and other state agencies concerned with health, water supply, food and agriculture sectors.

An urgent priority is to supply clean drinking water to all people living in the endemic districts. Most people currently rely on groundwater, tapped through tube wells, hand pumps, or dug wells. The government’s 2014 budget proposals have recently allocated Rs 900 million to set up Reverse Osmosis small treatment plants that can purify ground water at local level.

Meanwhile, acting on other recommendations, the Ministry of Health has intensified public education and CKDu surveillance.  At the same time, more treatment facilities – including kidney dialysis units – are being set up.

Many families of patients living with CKDu face economic hardship as their breadwinner can no longer work. They need both livelihood and counselling support.

On the preventive front, the Health Ministry now advises against consuming lotus roots in endemic areas, and asks people to be careful with all herbal medicines containing Sapsanda. One study recommendation is for regulating the use of nephrotoxic herbal medicines.

The national research study has also recommended action for stricter regulation of agrochemicals. It specifically calls for regulating the indiscriminate use of synthetic fertilisers, in particular phosphate fertilisers containing traces of Cadmium, Arsenic and Lead. Farmer reliance on these can be reduced by greater use of locally made rock phosphate. Similarly, better regulation of pesticide distribution and use is also needed.

Going a step further, the study has advocated strengthening tobacco regulation to protect people from exposure to Cadmium through passive smoking. This should add to the already strong case against tobacco.

The humanitarian crisis of CKDu has reached such levels, notes WHO, that urgent remedial actions are needed even as researchers continue their investigations.

“Translating available research findings into action should not be delayed. Implementing multisectoral measures to people’s (especially children’s) exposure to nephrotoxins is a top priority,” said Dr Mendis. “Follow-up research should not be a barrier for implementing WHO recommendations.”

Text box:

 It was a national study, clarifies Health Ministry

The national research project on CKDu was co-funded by the World Health Organization (WHO) and Sri Lanka National Science Foundation (NSF). Comprising 11 studies, it is most comprehensive investigation on the topic so far, and involved dozens of local researchers and senior public health officials.

Research teams measured arsenic, cadmium, lead, selenium, pesticides and other elements, often linked with kidney failure, in biological samples from CKDu patients from three endemic areas (Anuradhapura, Polonnaruwa and Badulla). They compared the data with control groups from the endemic areas and a non-endemic area, i.e. Hambantota. They also analysed food, water, soil and agrochemicals from all the areas for the presence of heavy metals such as Cadmium, Arsenic and Lead.

The research findings were formally released in mid 2013. They were also published as a scientific paper in the international medical journal BMC Nephrology in August 2013. The full paper can be accessed free online at: http://www.biomedcentral.com/1471-2369/14/180

“This is a national study carried out by our own experts, with World Health Organization (WHO) providing technical advice and part of the funding,” said Dr P.G. Mahipala, Director General of Health Services at the Ministry of Health.

He clarified: “It is not correct to refer to this study as a WHO study.”

Don’t exaggerate Lanka’s kidney disease - by Nalaka Gunawardene - Ceylon Today, 28 Dec 2013
Don’t exaggerate Lanka’s kidney disease – by Nalaka Gunawardene – Ceylon Today, 28 Dec 2013

සිවුමංසල කොලූගැටයා #149: සිරිල් පොන්නම්පෙරුමගේ දැවැන්ත සෙවනැල්ල

In this week’s Ravaya column, I pay another tribute to Dr Cyril Ponnamperuma, Lankan biochemist who was one of the best known and most accomplished scientists produced by Sri Lanka.This explores the time he spent in Sri Lanka in the late 1980s, working as Presidential Science Adviser and Director of the Institute of Fundamental Studies (IFS) in Kandy.

See also my English tribute published in 2009: Dr. Cyril Ponnamperuma (1923-1994): A Passionate Champion of Public Science

Dr Cyril Ponnamperuma at IFS Kandy - Photo by Samanmalee Sugathadasa
Dr Cyril Ponnamperuma at IFS Kandy – Photo by Samanmalee Sugathadasa

‘එයා මොනවද හදල තියෙන්නේ?’

ජාත්‍යන්තර කීර්තියට පත් මහාචාර්ය සිරිල් පොන්නම්පෙරුම (1923 – 1994) ගැන 2013 අගොස්තු 11දා මා ලියූ කොලමට ලැබුණු එක් ප‍්‍රතිචාරයක් වූයේ එයයි.

පොන්නම්පෙරුමයන්ගේ ජෛව රසායනික විද්‍යා පර්යේෂණ ගැන විවාදයක් නැතත්, ඔහු විසිවන සියවසේ මෙරටින් බිහි වූ ශෙෂ්ඨතම විද්‍යාඥයකු යයි මේ ප‍්‍රශ්නය මතු කළ මගේ මිතුරා පිළිගත්තේ නැහැ. ඉංජිනේරුවකු වන ඔහු බොහෝ විට භෞතික ඉදිකිරීම් සළකා බලා එම තක්සේරුවට එළඹුණා විය හැකියි. එකී නිර්ණායකය අනුව බලන විට නම් මේ විද්‍යාඥයා පාලම්, ජලාශ, මහාමාර්ග හෝ වරාය නොතැනූ බව ඇත්තයි.

එහෙත් හැම විද්වතකුගේ ම දායකත්වය එබඳු තනි කෝදුවකින් මනින්නට බැහැ. පොන්නම්පෙරුම මා දකින්නේ විවෘත මනසකින් ලෝකය ගවේෂණය කරන්නට හැකියාවත්, ගැටඵ විසඳන්නට ආත්ම විශ්වාසයත් තිබෙන ගෝල පරපුරක් බිහි කළ නැණ පහනක් හැටියටයි. පර්යේෂණ ලෝකය හා ප‍්‍රතිපත්ති ලෝකය යා කළ මාහැගි පාලමක් ලෙසටයි. මේ කෝණවලින් ඔහුගේ දායකත්වය තව ටිකක් විග‍්‍රහ කරන්නට මා කැමතියි.

පොන්නම්පෙරුම ලොව මුල් පෙළ් දැනුම් ගවේෂකයෙක්, පර්යේෂකයෙක් හා ගුරුවරයෙක් වුණත් ඔහුගේ කුසලතා එයට සීමා වූණේ නැහැ. ඔහු ප‍්‍රතිපත්ති මට්ටමෙන් දේශපාලකයන් සමග විද්වත් ලෙස ගනුදෙනු කරන්නත්, මාධ්‍ය හරහා විද්‍යාත්මක චින්තනය පොදු ජනයාට සමීප කරන්නත් සමතකු වුණා. තනි පුද්ගලයකු තුළ මේ හැකියාවන් සංකලනය වන්නේ කලාතුරකින්.

1984 – 1990 කාලය තුළ ශී‍්‍ර ලංකාවේ ජනාධිපති විද්‍යා උපදේශක ලෙස ජේ. ආර්. ජයවර්ධන හා ආර්. පේ‍්‍රමදාස ජනාධිපතිවරුන් සමග කටයුතු කළ ඔහු, මූලික අධ්‍යයන ආයතනයේ (IFS) දෙවන අධ්‍යක්‍ෂවරයා ලෙසත් සේවය කළා.

විද්‍යාව හා තාක්‍ෂණය දියුණු වන ලෝකයේ රටවල ආර්ථික හා සමාජ සංවර්ධණ්‍ය නැණවත් සේ යොදා ගැනීම ගැන ඔහුට මුහුකුරා ගිය දැක්මක් තිබුණා. විද්‍යාවේ මූලික පර්යේෂණ (fundamental research) පවා සැබෑ ලොව ප‍්‍රශ්න හා අභියෝග විසදීමට ඉලක්ක කර ගත හැකි බව ඔහු විශ්වාස කළා.

පර්යේෂණ සඳහා මහජන මුදල් වැය කිරීම දියුණු වන රටකට කළ හැකි ප‍්‍රශස්ත ආයෝජනයක් බවත්, නිවැරදි ප‍්‍රතිපත්ති රාමුවක් තුළ, චින්තනයේ නිදහස පර්යේෂකයන්ට ලබා දෙමින් ඔවුන්ට යම් මග පෙන්වීම් කිරීම ඔහුගේ ක‍්‍රමවේදය වුණා. සාම්ප‍්‍රදායික සරසවි විද්‍යා පීඨ හා රාජ්‍ය පර්යේෂණායතනවලින් වෙනස් වූ IFS හරහා මේ සියල්ල කි‍්‍රයාවට නගන්නට ඔහු වෙර දැරුවා.

1981දී ජයවර්ධන රජය IFS පිහිටු වන විට එයට ගුරු කොට ගත් පර්යේෂණායතන දෙකක් තිබුණා. එකක් නම් ඉන්දියාවේ ටාටා මූලික පර්යේෂණායතනයයි. අනෙක ඊශ‍්‍රායලයේ වයිස්මාන් විද්‍යායතනයයි. දැනුමේ නිම් වළලූ පුඵල් කරන්නට කරන විද්‍යා පර්යේෂණවලින් රටේ ආර්ථිකයට හා ජන ජීවිතයට අදාල සංවර්ධන ගැටඵ විසදීමට ද තැත් කිරීම මේ පර්යේෂණායතනවල ප‍්‍රවේශයයි.

IFS මුල් අධ්‍යක්‍ෂවරයා වූයේ තවත් කීර්තිමත් ලාංකික විද්‍යාඥයකු වන ආචාර්ය චන්ද්‍ර වික‍්‍රමසිංහයි. කොළඹ කුඩා කාර්යාලයකට සීමා වුණු IFS මහනුවර හන්තානේ ඉඩකඩ හා පහසුකම් ඇති පර්යේෂණාගාර සංකීර්ණයක් බවට පත් වූයේ පොන්නම්පෙරුම එහි දෙවැනි අධ්‍යක්‍ෂවරයා ලෙස කටයුතු කළ කාලයේයි.

Institute of Fundamental Studies, Kandy, Sri Lanka
Institute of Fundamental Studies, Kandy, Sri Lanka

රට තුළ බුද්ධි ගලනයක් වීම වැළැක්වීමට ඔහු කළේ තෝරා ගත් විද්‍යාඥයන්ට තමන් දැනට සේවය කරන සරසවිවල සිටින අතර ම IFS සමග ද පර්යේෂණ සබඳතා පවත්වා ගැනීමේ නම්‍යශීලී ක‍්‍රමයක් ඇරඹීමයි. නිලධාරිවාදී කාර්යාලීය වේලාවන්ට වඩා ඔහුට වැදගත් වුණේ කැපවීම හා ප‍්‍රතිඵලයි. හොඳ පර්යේෂණ හා බුද්ධි ගවේෂණ කාර්යාල වේලාව තුළ එක් තැනකට කොටු වී කළ නොහැකි බව ඔහු ජාත්‍යන්තර අත්දැකීමෙන් දැන සිටියා.

රජයෙන් ලැබෙන ප‍්‍රතිපාදන මත පමණක් නොයැපී, ජාත්‍යන්තර මට්ටමෙන් පර්යේෂණවලට තිබෙන අරමුදල් තරගකාරී ලෙසින් හොඳ යෝජනා (proposals) ලියා දිනා ගැනීමේ සම්ප‍්‍රදායට ඔහු  IFS පර්යේෂකයන් යොමු කළා. වැඩ කරන්න  ඕනෑකම හා කැපවීම තිබේ නම් විකල්ප සම්පත් සොයා ගත හැකි බව ඔහු විශ්වාස කළා.

ඔහු කළෙ පොදු අභියෝග ජය ගන්නට සාමූහිකව හා විවිධ කෝණවලින් පර්යේෂණ කරන්නට විවිධ විද්‍යා ක්‍ෂෙත‍්‍රවල පර්යේෂකයන් දිරිමත් කිරීමයි (multi-disciplinary research).

උදාහරණයකට මෙරට ගොවිතැනේ ප‍්‍රබල සීමාකාරී සාධකයක් වන පොහොර ප‍්‍රශ්නය ගන්න. 1960 ගණන්වල සිට හරිත විප්ලවය හරහා ගොවිබිම්වලට යොදන රසායනික පොහොර හා අනෙකුත් කෘෂිරසායනික මගින් අස්වනු ඉහළ නැංවූවත් එයින් ගොවියාත්, රටත් වඩාත් විදේශවලට ණයගැති වන සැටි ඔහු දුටුවා.

IFS පර්යේෂකයන්ට ඔහු දුන් ඉලක්කයක් වූයේ මෙරට ගොවිතැනට අවශ්‍ය පොහොර මෙරට ම නිපදවා ගන්නා ක‍්‍රම දියුණු කිරීමයි. වාතයෙන් නයිට‍්‍රජන් සංශ්ලේෂණය කරන (රනිල කුලයේ) ශාක වැඩිපුර වැවීමත්, එප්පාවල ෆොස්ෆේට් නිධිය වඩා කාර්යක්‍ෂම ලෙස පොහොර බවට පත් කිරීමත් සොයා බලනු ලැබුවා.

මෙබඳු ගවේෂණ සඳහා කෘෂි විද්‍යාඥයන්, රසායන විද්‍යාඥයන් හා භෞතික විද්‍යාඥයන් පමණක් නොව සමාජ විද්‍යාඥයන් ද හවුල් කර ගැනීම පොන්නම්පෙරුමගේ දර්ශනයේ කොටසක් වුණා. කෙතරම් අනගි විසඳුමක් විද්‍යාඥයන් සොයා ගත්ත ද අවසානයේ එය ගොවීන්ට ප‍්‍රායෝගිකව යොදා ගත හැකි වීමේ වැදගත්කම ඔහු අවධාරණය කළා.

මෙරට මැණික් ගැරීම් සාම්ප‍්‍රදායිකව කෙරුණේ රත්නපුරය කේන්‍ද්‍රකොට ගත් සබරගමු පළාතේ හා මධ්‍යම පළාතේ ප‍්‍රදේශවලයි. මැණික් ඉල්ලම් පිහිටීම විද්‍යානුකූලව සිතියම් ගත කිරීමේ උත්සාහයක් හරහා මේ සාම්ප‍්‍රදායික කර්මාන්තයට යම් පදනමක් ලබා දෙන්නට IFS පර්යේෂණයක් උත්සාහ කළා. ඒ අතර මැණික් කැපීමට රොබෝ අතක් නිපද වූ තරුණ ඉංජිනේරුවකුට අවශ්‍ය දිරි ගැන්වීම හා ප‍්‍රතිපාදන ලබා දී එය ලෝක මට්ටමේ නව නිපැයුමක් බවට පත් කරන්නට ද පොන්නම්පෙරුම මූලික වූණා.

මෙබඳු උදාහරණ රාශියක් තිබෙනවා. සමාජ පසුබිම හා වයසින් අඩු බව නොතකා හොඳ අදහස් ඇති  ඕනෑ ම පර්යේෂකයකුට අතහිත දීමට ඔහු සැදී පැහැදී සිටියා.

Dr Cyril Ponnamperuma (right) and artist George Keyt
Dr Cyril Ponnamperuma (right) and artist George Keyt

විද්‍යාව හා කලාව බද්ධ කිරීම හරහා ද දැනුමේ නව මානයන් සොයා යා හැකි බව පොන්නම්පෙරුමගේ අදහස වුණා. මේ නිසා ජෝර්ජ් කීට් වැනි සම්මානනීය කලාකරුවන්, ප‍්‍රවීණ නර්තන ශිල්පීන් IFS වෙත ගෙන්වා ඔවුන් මුණ ගැසීමට පර්යේෂකයන්ට අවස්ථාව උදා කළා. ජපන් රජය IFS පර්යේෂණාගාර සංකීර්ණය තනා පරිත්‍යාග කරන විට IFS තුළ ජපන් සෙන් උද්‍යානයක් (Japanese Zen Garden) ද ඉදි කිරීමට ඔහු කි‍්‍රයා කළා.

IFS ආයතනය මහජනයාට විවෘත කරන දින පැවැත්වීමට ද පාසල් සිසුන් ගෙන්වා විද්‍යා පර්යේෂණ ගැන ඔවුන් දැනුවත් කරන වැඩසටහන් කිරීමට ද ඔහුගේ විද්‍යාව ජනතාව අතරට ගෙන යාමේ ප‍්‍රයන්තයේ අංගයන් වුණා. රටේ දක්‍ෂම සිසුන් වෘත්තික ක්‍ෂෙත‍්‍ර (වෛද්‍ය, ඉංජිනේරු හා නීති) වලට ඇදී යන පසුබිමක විද්‍යා පර්යේෂණ සඳහා හොඳ මොළ ඇද ගන්නේ කෙසේද යන්න ඔහු නිතර මෙනෙහි කළා.

ධූරානුක‍්‍රමවලට කොටු වී සිටි මෙරට පර්යේෂණ ක්‍ෂෙත‍්‍රයේ ක‍්‍රමවේදය වෙනස් කොට තරුණ පර්යේෂකයන්ට හා දක්‍ෂ සිසුන්ට පවා සංවාදමය අවකාශය විවර කැරෙන ආකාරයේ කෙටි සම්මන්ත‍්‍රණ (Research colloquium) නිතිපතා පැවැත්වූවා. මේවායේදී මුල් තැන ලැබුණේ විචාරශීලී දැනුම ගවේෂණයට මිස පර්යේෂකයන්ගේ පැටිකිරියට නොවෙයි.

එසේ ම ජෛව විද්‍යා, භෞතික විද්‍යා හා සමාජ විද්‍යා ක්‍ෂෙත‍්‍රවල පර්යේෂකයන් නිතර එකට මුණ ගැසී සාමීචි කරන සංවාදශීලී වාතාවරණයක් ඔහු ඇති කළා. මේවා අද කාලේ සුලබ වූවත් මීට වසර 25කට පෙර මෙරටට අඵත් හා අමුතු අත්දැකීම් වුණා.

එය යම් තරමකට IFS තුළ ස්ථාපිත කළත් විද්‍යා උපදේශක ලෙස මෙරට විද්‍යා අධ්‍යාපනය, පර්යේෂණ පිළිවෙත් හා විද්‍යා පර්යේෂණායතන පරිපාලනය නවීකරණය කරන්නට ඔශු ගත් උත්සාහයන් එතරම් දුර ගියේ නැහැ. එයට හේතුව අඵත් යමක් කරන්නට, හොඳ වැඩක් කරන්නට යන  ඕනෑ ම කෙනෙකුට ලක් සමාජයේ මතු වන ප‍්‍රතිරෝධයයි. පොන්නම්පෙරුම පිටස්තරයකු ලෙස දුටු අපේ සමහර විද්‍යාඥයන් ඔහු යෝජනා කළ හැම දේට ම සංවාදයකින් තොරව විරුද්ධ වුණා.

එහෙත් පොන්නම්පෙරුම විවර කළ නව මගෙහි ගිය එවකට තරුණ වියේ සිටි පර්යේෂකයෝ ගතානුගතිකත්වයෙන් හා වැඩවසම්බවින් මිදී කි‍්‍රයා කරන්නට පටන් ගත්තා.

පොන්නම්පෙරුමගේ ලොකු ම දායකත්වය ලෙස මා දකින්නේ ඔහු මුල් වී තැනූ ආයතන හෝ ඔහු දිරිගැන් වූ පර්යේෂණ නොවෙයි. විවෘත මනසක් ඇති හා අභිමානයෙන් යුතුව ලෝක මට්ටමේ පර්යේෂණ අපේ රට තුළ ම කිරීමට හැකි පර්යේෂක පරපුරක් බිහි කිරීමයි. ඔහුගේ සෙවනේ හැදුණු මහාචාර්ය රොහාන් සමරජීව වැනි විද්වතුන් අද සිය පර්යේෂණායතනය (LIRNEasia) හරහා ඉදිරියට ගෙන යන්නේ ඒ සම්ප‍්‍රදායයි.

තමා ලංකාවේ සිටින  ඕනෑම විටෙක දුරකථනයෙන් ඇමතීමට ඔහු මාධ්‍යවේදීන්ට ඉඩ සළසා තිබුණා. මේ විවෘත බවෙන් වැඩිපුර ප‍්‍රයෝජන ගත්තේ Daily News පත‍්‍රයේ ටී. සබාරත්නම් හා මායි.

පොන්නම්පෙරුම ඉතා නිරහංකාර චරිතයක් බව ටික කලකින් මා තේරුම් ගත්තා. අද මෙන් ජනාධිපති උපදේශකයන් දුසිම් ගණන් නොසිටි එකල ජනාධිපති විද්‍යා උපදේශක යනු ගාම්භීර තනතුරක්. එහෙත් පොන්නම්පෙරුමට කිසි දිනෙක තනතුරේ මාන්නයක් තිබුණේ නැහැ.

ඔහු ගමන් කළෙ සාමාන්‍ය පෙළේ කුඩා ජපන් මෝටර් රථයකයි. කොළඹ සිටින විට IFS අගනුවර කාර්යාලයේ ම කාමරයක නවාතැන් ගත්තා. කොළඹ-නුවර ගමන නිතර කරන නිසා මෙය වඩාත් ඉක්මනින් කළ හැකි ක‍්‍රමයක් තිබේදැයි ඔහු සොයා බැලූවා. රේ විජේවර්ධන විසින් දිය මත ගොඩ බැස්විය හැකි ආකාරයේ කුඩා ගුවන් යානයක් සැළසුම් කොට නිර්මාණය කළේ මේ සඳහායි. කොළඹ බේරේ වැවෙන් පිටත් වී නුවර වැවේ ගොඩ බෑ හැකි ඒ ගුවන් යානය නියමුවකු හා තනි මගියකුට පමණක් යා හැකි කුඩා එකක්. තාක්‍ෂණික අතින් අවශ්‍ය ප‍්‍රමිතීන් සියල්ල එය සපුරා ගත්ත ද යම් හේතුවක් නිසා භාවිතයට ගත නොහැකි වූවා.

පොන්නම්පෙරුමගේ සමහර අදහස් ප‍්‍රායෝගික වූයේ නැහැ. දඹල පර්යේෂණායතනයක් ඇරඹුවත් එය කල් පවත්වා ගන්නට බැරි වුණා. මහනුවර-පේරාදෙණිය ප‍්‍රදේශවල තිබෙන විවිධ විද්‍යාත්මක ආයතන ඒකරාශී කොට ‘විද්‍යා රාජපුර’ ලෙස නම් කිරීමට ඔහු ගෙනා යෝජනාව ද කි‍්‍රයාත්මක කළ නොහැකි වුණා. ඔහුගේ තවත් සමහර දුරදර්ශී සංකල්පයන් කි‍්‍රයාවට නැගුණේ 1990 ඔහු මෙරටින් නික්මී වසර කිහිපයක් ගත වුවාට පසුවයි.

අමෙරිකාවේදී පොන්නම්පෙරුමයන්ගෙන් උගත් හෝ ඔහු ලියූ පර්යේෂණ නිබන්ධවලින් දැනුම සරු කර ගත් පර්යේෂකයන් දහස් ගණනක් ලොව පුරා සිටිනවා. එබඳු අය ජපානය, ඉන්දියාව, ඉතාලිය, කැනඩාව, අමෙරිකාව හා බ‍්‍රසීලය වැනි රටවලදී මට මුණ ගැසී තිබෙනවා. ඒ සමහරකුට පොන්නම්පෙරුමගේ නම හරිහැටි උච්චාරණය කරන්නට අමාරු වුවත් ඔහු ඉතිරි කර ගිය දැනුම් සම්භාරය හා ප‍්‍රබෝධක ආවේගය (inspiration) ගැන ඉතා කෘතඥ පූර්වකව කථා කරනවා.

මේ යශෝරාවය භෞතික ඉදිකිරීම්වලට වඩා දහස් වාරයක් වටිනවා. යම් දිනෙක ග‍්‍රහකයක් හෝ ග‍්‍රහලොවක් මත ආවාටයක් පොන්නම්පෙරුම ලෙස නම් කැරෙනු ඇතැයි මා පතනවා. විශ්වයත් අපත් අතර සබඳතා ගවේෂණය කළ අපේ කොල්ලාට ලැබිය හැකි ඉහළ ම ගෞරවය එයයි.

See also:

සිවුමංසල කොලූගැටයා #129: විදු ලොව එළිය කළ ලාංකිකයා: සිරිල් පොන්නම්පෙරුම

Remembering Dr Cyril Ponnamperuma: Inspirational maverick of Sri Lankan science

Dr Ray Wijewardene (left) with two-seater plane he designed for Dr Cyril Ponnamperuma in 1990
Dr Ray Wijewardene (left) with two-seater plane he designed for Dr Cyril Ponnamperuma in 1990

Words that Saved the World

The Sunday Times (Sri Lanka) asked me to list the best book I’ve read in 2013 (and why); and also for the book I’d like to receive as a Christmas present.

I wrote a short piece in response, which is included in their feature titled ‘Leafing through the best picks’ on 22 Dec 2013.

Here’s my essay in full: it wasn’t easy to pick one good title in a year in which I read many enjoyable and mind-stretching books.

Word power amplifies political power...
Word power amplifies political power…

Words that Saved the World

By Nalaka Gunawardene

Although it lasted only a thousand days, John F Kennedy’s presidency was eventful and memorable in many respects. His legacy has inspired an estimated 40,000 books and films. This year, which marked the 50th anniversary of his assassination, I read an exceptional addition to this (still rising) pile.

To Move the World: JFK’s Quest for Peace (Random House, 2013), by Columbia University economist Jeffrey Sachs, revisits the extraordinary days from October 1962 to September 1963. That was JFK’s Annus mirabilis (Year of wonders) when he marshalled the power of oratory and political skills to achieve more peaceful relations with the Soviet Union and a dramatic slowdown in the proliferation of nuclear weapons.

During that year, which started with momentous ‘13 days’ of the Cuban missile crisis, JFK he gave a series of speeches where he argued that peace with the Soviet Union was both possible and highly desirable. One delivered to the American University in Washington DC in June 1963 is generally referred to as his Peace Speech. Sachs shows why it was one of the most important foreign policy speeches of the 20th Century – ultimately more consequential than any other by JFK.

If Winston Churchill “mobilized the English language and sent it into battle” during World War II, Kennedy used his mastery of the same language to talk the US and Soviet Union down from the brink of a planetary nuclear war.

What I’d love to get for Christmas is Madiba A to Z: The Many Faces of Nelson Mandela (Seven Stories Press, 2013) just written by my journalist friend Danny Schechter. We can count on Danny, who has spent 40 years chronicling the story of Mandela and South Africa’s struggle for freedom and equality, to provide plenty of depth, nuance and analysis.

Nalaka Gunawardene is a science writer and blogger.

සිවුමංසල කොලූගැටයා #148: වර්ණභේදවාදය පිටු දැකීමට ලැබුණු ලාංකික දායකත්වය

In this Ravaya column, I look back at Sri Lanka’s support for the anti-Apartheid struggle, extended in various ways — both officially and personally. Three times Prime Minister Mrs Sirimavo Bandaranaike was vocal in international forums, and also wrote personal letters to Nelson Mandela when he was in prison.

At a scholarly level, Lankan-born legal scholar Dr Christopher Weeramantry wrote a book titled ‘Apartheid: The closing phases?’ in 1980 which had far-reaching influence in the prolonged campaign against Apartheid.

Justice C G Weeramantry & Mrs Sirimavo Bandaranaike
Justice C G Weeramantry & Mrs Sirimavo Bandaranaike

නෙල්සන් මැන්ඩෙලා සිය දිගු ගමන නිමා කොට නික්ම ගියා. ඔහුගේ පරමාදර්ශී චරිත කථාව හා නොනිමි අරගලය ගැන මේ මාසය පුරා බොහෝ මාධ්‍ය හා සභාවන්හි කථා කැරෙනවා.

අපට කිලෝමීටර් දහස් ගණනක් ඈත රටක් වූ දකුණු අපි‍්‍රකාවේ අඩ සියවසක් පමණ කලක් කි‍්‍රයාත්මක වූ මර්දනකාරී වර්ණභේදවාදය (Apartheid) එකල අපේ අවධානයට ලක් වූයේ ඉඳහිටයි. 1982දී අපේ ටෙස්ට් කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩකයන් කිහිප දෙනකු නිල නොවන කි‍්‍රකට් සංචාරයකට එරටට යාම මහත් ආන්දෝලනයක් ඇති කළා.

වර්ණභේදවාදය නිසා කී‍්‍රඩා ලෝකයෙන් කොන් කර සිටි දකුණු අපි‍්‍රකාවේ පාලකයන් මුදල් වීසි කරමින් මෙසේ කී‍්‍රඩා කණ්ඩායම් ගෙන්වා ගැනීම සිදු වුණා. ඒ සංචාරයට සහභාගී වූ සියඵ ලාංකික කී‍්‍රඩකයන්  වසර 25ක කී‍්‍රඩා තහනමකට ලක් වූ බව අප දන්නවා. ඒ හරහා අපේ කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාවට ඇති වූ පසුබෑම විශාලයි. එහෙත් ඒ මොහොතේ ශී‍්‍ර ලංකාව ගත් ප‍්‍රතිපත්තිමය ස්ථාවරය ප‍්‍රගතිශීලී ලෝකයේ හා දකුණු අපි‍්‍රකානු විමුක්ති නායකයන්ගේ ප‍්‍රසාදයට හේතු වුණා.

1960 හා 1970 දශකවලදී ශී‍්‍ර ලංකාව ඉඩක් ලද සැම විටෙක ම ජාත්‍යන්තර තලයේදී දකුණු අපි‍්‍රකාවේ සමාජ සාධාරණත්වය වෙනුවෙන් කථා කළා. නොබැදි ව්‍යාපාරය, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය හා වෙනත් සභාවලදී ශී‍්‍ර ලංකා විදේශ ප‍්‍රතිපත්තිය පැහැදිලිව වර්ණභේදවාදයට එරෙහි වුණා. 1977 බලයට පත් රජය ද මේ ස්ථාවරය දිගට ම පවත්වා ගත්තා.

ශී‍්‍ර ලංකා අග‍්‍රාමාත්‍ය තනතුරට අමතරව විදේශ අමාත්‍ය ධූරය ද හෙබ වූ සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනායක මැතිනිය නිල මෙන්ම පෞද්ගලික මට්ටමින් ද අපේ රට ගැන හිතකර ප‍්‍රතිරූපයක් විදෙස් රටවල ඇති කරන්නට සමත් වුණා. සිරගතව සිටි නෙල්සන් මැන්ඩෙලාට ඇය ලියුම් ගණනාවක් යැවූ අතර තමන් එය මහත් සේ අගය කළ බව මැන්ඩෙලා පසු කලෙක ප‍්‍රකාශ කළා.

බණ්ඩාරනායක මැතිනිය හා මැන්ඩෙලා කිසි දිනෙක මුණ ගැසුණේ නැතත් ඇය ගැන ගෞරවාන්විත හැගීමක් මැන්ඩෙලා තුළ තිබුණා. ඒ බව චන්ද්‍රිකා කුමාරතුංග ජනාධිපතිනිය හමු වූ දෙවතාවක ම මැන්ඩෙලා මහත්  ඕනෑකමින් කියා තිබෙනවා.

රටක යහපත් ප‍්‍රතිරූපය ගොඩ නංවන්නට රාජ්‍ය නායකයන්, තානාපතිවරුන් හා වෙනත් නිලධාරීන් පමණක් නොව එරටින් බිහි වන බුද්ධිමතුන් හා කලාකරුවන් ද දායක වනවා.

වර්ණභේදවාදය එරෙහිව වැදගත් බුද්ධිමය මෙහෙවරක් කළ කීර්තිමත් ලාංකිකයකු නම් ආචාර්ය කි‍්‍රස්ටෝෆර් වීරමන්තී‍්‍රයි. මෙරට ශෙෂ්ඨාධිකරණ විනිසුරුකරුවකු ලෙස කලක් (1967-72) කි‍්‍රයා කොට පසුව  ඕස්ටේ‍්‍රලියාවේ නීති මහාචාර්යවරයකු ලෙස පත්ව ගිය ඔහු ජාත්‍යන්තර නීති හා අධිකරණ ක්‍ෂෙත‍්‍රයේ ගෞරවනීය චරිතයක්. මානව හිමිකම් සුරැකීමට හා ලෝක නීතියේ ආවරණය පුඵල් කිරිමට ඔහු දශක ගණනක මෙහෙවරක් කොට තිබෙනවා.

ඔහු වර්ණභේදවාදයට එරෙහි අරගලයට සම්බන්ධ වූයේ 1980දී ඒ ගැන පොතක් ලිවීමෙන්.

1970 දශකය මැදදී දකුණු අපි‍්‍රකාවේ ස්ටෙලන්බෝච් සරසවියේ (Stellenbosch University) රෝමන් ලන්දේසි නීතිය ඉගැන්වීමට ආරාධිත මහාචාර්යවරයකු ලෙස ආචාර්ය වීරමන්තී‍්‍රට ඇරැයුමක් ලැබුණා. තනතුරට සරිලන ගෙවීම් හා වරප‍්‍රසාදවලට අමතරව ‘ගරු සුදු ජාතිකයකු’ ලෙස ඔහු සැළකීමට ද සරසවිය ප‍්‍රතිඥා දුන්නා.

වීරමන්තී‍්‍ර මේ ශාස්තී‍්‍රය ඇරැයුම පිළිගත්තේ කොන්දේසි සහිතවයි. එනම් දේශනාගාරවල තමන් උගන්වන කිසිවක් වාරණය කළ නොහැකි බව හා තමා කැමති  ඕනෑ ම තැනකට ගොස් එරට  ඕනෑ ම කෙනකු සමග කථාබහ කිරීමේ අවකාශය තිබිය යුතු බවට. පවතින දැඩි වර්ණභේදවාදී රාමුව තුළ වුව ද සරසවිවලට යම් නම්‍යශීලිතාවක් හා නිදහසක් තිබූ බැවින් සරසවි පාලකයන් මේ කොන්දේසිවලට එකඟ වුණා.

මේ අනුව ඔහු පූර්ණකාලීනව සේවය කළ  ඕස්ටේ‍්‍රලියානු සරසවියෙන් නිවාඩු ලබා දකුණු අපි‍්‍රකාවට ගිය වීරමන්තී‍්‍ර, එහි මාස කිහිපයක් ගත කළා. මානව හිමිකම් නීති ගැන පර්යේෂකයකු ලෙස එම හිමිකම් මුඵමනින් ම පාහේ බහුතර ජනතාවකට අහිමි කළ රටකට ගොස් සැබෑ තත්ත්‍වය සියැසින් දැක බලා ගැනීමේ අවස්ථාව ඒ හරහා ඔහු ලබා ගත්තා.

සමේ වර්ණය මත පදනම් වී සමස්ත ජන සමාජයක් බෙදා වෙන් කොට දැඩි ලෙස ස්ථරීයකරණය කිරීම හරහා පාලනය කරන එරට ගැන පොතපතින් කියවා තිබුණත් එය අත්විදීම තමා තුළ බලවත් කම්පනයක් ඇති කළ බව වීරමන්තී‍්‍ර සිහිපත් කරනවා.

සුදු සුඵතරයකට රටේ හොඳම ප‍්‍රදේශවල පදිංචිවීමට, ඉහළ ම අධ්‍යාපනික හා ව්‍යාපාරික අවස්ථා භුක්ති විදීමට නීතියෙන් ඉඩ සළසා තිබූ අතර සම කඵ හා දුඹුරු බහුතරයට දැඩි සීමා බන්ධනවලට යටත්ව දුක සේ ජීවත් වීමට සිදුව තිබුණා. පොදු ස්ථානවලදී පවා සුදු ජාතිකයන්ට එක් දොරටුවකුත් අන් අයට තවත් දොරටුවකුත් නියම කැරුණා.

‘‘යුක්තිය, සාධාරණත්වය හා සමානාත්මතාවය ගැන මා දැන සිටි සියඵ ම මූලධර්මවලට මුඵමනින් එරෙහි වූ ක‍්‍රමයක් එවකට දකුණු අපි‍්‍රකාවේ කි‍්‍රයාත්මක වුණා.  ඕනෑ තැනෙකට යාමේ අසාමාන්‍ය නිදහසක් මට තිබූ නිසා මා කඵ ජාතිකයන්ගේ ජනාවාස, පතල් හා ගොවිපළවලට ගියා. එසේම ඉහළ මධ්‍යම පාංතික සුදු ජාතිකයන්ගෙන් සැදුම් ලත්  ශෙෂ්ඨාධිකරණය හා අනෙක් නීති ක්‍ෂෙත‍්‍රවල මා සංසරණය වුණා. එක ම රටේ අන්ත දෙකක යථාර්ථය මේ හරහා මා පෞද්ගලිකව අත් දුටුවා,’’ යයි වීරමන්තී‍්‍ර කියනවා.

වර්ණභේදවාදයට විරුද්ධ වූ සුදු ජාතිකයන් ගණනාවක් ද තමා දැන හඳුනා ගත් බවත්, ඔවුන් සමග රටේ නොයෙක් ප‍්‍රදේශවල සංචාරය කළ බවත් ඔහු සිහිපත් කරනවා.

‘‘මා එහි ගත කළ කාලයේ නෙල්සන් මැන්ඩෙලා ජීවිතාන්තය දක්වා සිරදඩුවම් නියම වී රොබන් දුපතේ දැඩි ආරක්‍ෂිත බන්ධනාගාරයේ සිටියා. එහෙත් ඔහු ඇතුඵ දේශපාලන සිරකරුවන්ගේ නම් එරට සාමාන්‍ය ජනතාව හොදින් දැන සිටියා. ඔවුන් ගැන නිතර ගෞරවයෙන් කථා බහ කැරුණා.’’

මැන්ඩෙලා හමුවීමට වීරමන්තී‍්‍ර ගත් උත්සාහය සාර්ථක වූයේ නැහැ. ඒ කාලයේ පවුලේ අයටවත් මැන්ඩෙලා බලන්නට ඉඩක් තිබුණේ නැහැ.

වීරමන්තී‍්‍ර පසුව සිය චරිත කථාවේ ලියූ හැටියට: ‘‘වර්ණභේදවාදී ක‍්‍රමය දැඩි ලෙස ස්ථාපිත වී ඇතැයි මතුපිටින් බැලූ විට පෙනුණත් එයට දිගු කල් පැවතීමට බැරි බව මා තේරුම් ගත්තා. යුක්තිය හා සාධාරණත්වය ගරු කරන කඵ, දුඹුරු හා සුදු සමැති සියඵ දෙනා මේ ක‍්‍රමය පිළිකුල් කළා. එයට එරෙහි ජන විරෝධය කැකෑරෙමින් තිබූ සැටි මා දුටුවා.’’

Apartheid, the closing phases - book cover
Apartheid, the closing phases – book cover

තම ඉගැන්වීම හමාර කොට ආපසු  ඕස්ටේ‍්‍රලියාවට ගිය වීරමන්තී‍්‍ර, තම අත්දැකීම් කැටි කොට වර්ණභෙදවාදය අවසන් කිරීමට කුමක් කළ යුතු ද නමින් පොතක් ලිව්වා. (‘Apartheid: The closing phases?’, 1980). වර්ණභේදවාදය සාධරණීකරණය කරන්නට දකුණු අප‍්‍රිකාවේ සමහර අවස්ථාවාදී උගතුන් මතු කර තිබූ තර්ක සියල්ල නිෂ්ප‍්‍රභ කරමින්, මේ නීතිගත අසාධාරණයේ දැවැන්ත සමාජ, ආර්ථික හා මානුෂික හානි පිටස්තරයකුගේ විග‍්‍රහයක් ලෙස පෙන්වා දුන්නා.

අපි‍්‍රකාවේ ස්වදේශිකයන් ම්ලේච්ඡ පිරිසක් බවත්, ස්වයං පාලනයකට හෝ සම අවස්ථා භුක්ති විදීමට ඔවුන්ට හැකියාවක් නැති බවත් කියමින් වර්ණභේදවාදී පාලකයන් ලෝක ප‍්‍රජාව නොමඟ යවමින් සිටි ඒ වකවානුවේ ස්වාධීන ආසියාතික උගතකු මෙසේ තර්කානුකූලව හා සාවධානව වර්ණභේදවාදය විවේචනය කිරීමේ ලොකු වැදගත්කමක් තිබුණා.

වර්ණභේදවාදය පිටුදැකීමට ප‍්‍රචණ්ඩත්වය වෙනුවට දේශපාලන කි‍්‍රයාදාමයකට යොමු වීමේ වැදගත්කමත්, ඒ සඳහා එරට තුළ හා එරටින් පිටත ගත හැකි නිශ්චිත පියවර 51කුත් වීරමන්තී‍්‍ර සිය පොතෙන් පෙන්වා දුන්නා.

සුදු ජාතික සුඵතර පාලනය ලෝක ප‍්‍රජාවෙන් කොන් කිරීමට ඔහු යෝජනා කළ පියවර අතර විදේශ ආයෝජන නොකර සිටීම, රටට විදේශීය බැංකු ණය දීම ප‍්‍රතික්‍ෂෙප කිරීම, එරටින් ඉදිරිපත් කැරෙන බුද්ධිමය දේපළ සඳහා පේටන්ට් ඉල්ලූම්පත් ප‍්‍රදානය නොකිරීම, හා ජනමතයට ප‍්‍රබලව බලපෑ හැකි කි‍්‍රස්තියානි පල්ලිය මේ සමාජ අරගලයට සෘජුව මැදිහත්වීම ආදිය ද වූවා.

මෙකී නොකී පියවර හරහා පාලකයන්ට බලපෑම් කරන අතර සාධාරණත්වය අගය කරන, නිර්දේශපාලනික සුදු ජාතික දකුණු අපි‍්‍රකානුවන් හැකි තරම් දෙනා උපක‍්‍රමශීලිව හවුල් කරගත යුතු යැයි ද වීරමන්තී‍්‍ර නිර්දේශ කළා.

1990දී නිදහස ලබා පැමිණී මොහොතේ පටන් මැන්ඩෙලා ගෙන ගියේ ද සුදු විරෝධී හෝ අධිරාජ්‍ය විරෝධි අරගලයක් නොවෙයි. සුදු-කඵ-දුඹුරු හැම දෙනාට සම අයිතිවාසිකම් දීමේ සාරධර්මීය ප‍්‍රයන්තයක්.

‘‘කෙතරම් දැඩි ලෙස කොපමණ කලක් කි‍්‍රයාත්මක කළත් අසාධාරණ පාලන ක‍්‍රමයක් සංවිධානාත්මක හා ප‍්‍රතිපත්තිගරුක විරෝධතාවයක් හරහා අවසන් කළ හැකි බව මා පෙන්වා දුන්නා. මගේ පොතේ බුද්ධිමය හා චින්තනමය බලපෑම් බොහෝ දුර විහිදුණු බව එරටින් ලැබුණු ප‍්‍රතිචාරවලින් මට පෙනී ගියා,’’ යයි වීරමන්තී‍්‍ර කියනවා.

පොත ප‍්‍රකාශයට පත් වූ විගස එය දකුණු අපි‍්‍රකාවට ගෙන ඒම හා ළඟ තබා ගැනීම එරට රජය විසින් තහනම් කරනු ලැබුවා. එහෙත් පොතේ මයික්‍රෝෆිල්ම් පිටපතක් පෑනක් තුළ සඟවා ගෙන එරටට හොරෙන් ගෙන යන ලදුව එය යටිබිම්ගත දේශපාලන කි‍්‍රයාකාරිකයන් විසින් රහසේ මුද්‍රණය කර බෙදා හරිනු ලැබුවා.

මේ පොත ලිවීම නිසා වර්ණභේදවාදී පාලකයන්ගේ උදහසට ලක් වූ වීරමන්තී‍්‍රට යළිත් එරටට යා හැකි වූයේ 1994 මැන්ඩෙලා ජනාධිපති වීමෙන් පසුවයි.

1994 එරට බහුතර ඡන්දයෙන් ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී රජයක් බලයට පත් වූ පසු වීරමන්තී‍්‍ර තමන් කලකට පෙර ඉගැන් වූ ස්ටෙලන්බෝච් සරසවියට ගියා. ඒ වන විට හේග් නුවර ලෝක අධිකරණයේ  උපසභාපති ලෙස ජාත්‍යන්තර සම්මානයට පත්ව සිටි ඔහු ඒ සරසවියේදී මහ ඉහළින් පිළිගනු ලැබුවා. කලක් තහනම් කරන ලද තමාගේ පොතේ පිටපත් දැන් එහි ආඩම්බරයෙන් ප‍්‍රදර්ශනය කැරෙන බව ඔහු දුටුවා.

images

මැන්ඩෙලා ගැන මෙරට මාධ්‍ය හරහා ගුණකථන හා විග‍්‍රහයන් කළ සමහරුන් ඔහු අධිරාජ්‍ය විරෝධියකු හා සුදු විරෝධියකු ලෙස ලඝු කළත් එය වැරදියි. ඔහු සියඵ අධිපතිවාද විරෝධියෙක්.

දකුණු අපි‍්‍රකාවේ වර්ණභේදවාදය 1948-1990 කාලයේ කි‍්‍රයාත්මක කළේ පිටතින් පැමිණ එරට අල්ලා ගත් පිරිසක් නොවෙයි. පරම්පරා ගණනක් එරට පදිංචිව සිටින, යුරෝපීය සම්භවයක් සහිත අෆි‍්‍රකානර් (Afrikaners) නමින් හඳුන්වන සුඵ ජාතිකයන් පිරිසක්. (මේ අය යම් තරමකට අපේ රටේ බර්ගර් ජාතියන්ට සම කළ හැකියි. අප තව දුරටත් බර්ගර්වරුන්ට යුරෝපීයයන් හෝ අධිරාජ්‍යවාදීන් යයි කියන්නේ නැහැ. ඒ අයත් අපේ ම මිනිස්සු.)

වර්ණභේදවාදී පාලනයට එරෙහිව මතවාදීව අරගල කොට ඉනික්බිති යටිබිම්ගත දේශපාලනයට පිවිසි මැන්ඩෙලා ඇතුඵ ANC සාමාජිකයෝ යම් ප‍්‍රචණ්ඩකාරී කි‍්‍රයාවල ද නිරත වුණා. මේ හේතුවෙන් අත්අඩංගුවට පත් වූ ඔහු ඇතුඵ පිරිසක් බරපතල චෝදනා ලබා 1963-64 වකවානුවේ දීර්ඝ නඩු විභාගයකට ලක් වුණා.

එහිදී චෝදනා ප‍්‍රතික්ෂේප කරමින්, තමන් නිවැරදි බවත්, වරද ඇත්තේ අසාධාරණ රාජ්‍ය තන්ත‍්‍රයේ බවත් මැන්ඩෙලා තර්ක කළා. නඩු තීන්දුව දෙන දවසේ ඔහු අධිකරණයේ චූදිතයකු ලෙස සාවධානව හා අභිමානවත් ලෙසින් කළ කථාව ලෝක ඉතිහාසයේ හොද ම කථා කිහිපය අතරින් එකක් ලෙස සැළකෙනවා.

ඔහු එය අවසන් කළේ මෙසේයි: ‘‘අපි‍්‍රකානුවන් සැමගේ නිදහසේ අරගලය වෙනුවෙන් මා මගේ මුඵ ජීවිතය ම කැප කොට තිබෙනවා. සුදු අධිපතිවාදයට එරෙහිව මෙන් ම කඵ අධිපතිවාදයට එරෙහිවත් මා සටන් වැදුණා. මගේ සිහිනය හා අරමුණ නම් සියඵ දෙනා සම අයිතිවාසිකම් හා සම අවස්ථා භූක්ති විදිමින් සාමකාමීව වෙසෙන සැබෑ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී නිදහස් සමාජයක් බිහි කිරීමයි. මේ පරමාදර්ශය සාක්ෂාත් කර ගන්නා තුරු ජීවත්වීම මගේ බලාපොරොත්තුවයි. එහෙත්  ඕනෑ වුවහොත් ඒ වෙනුවෙන් මිය යන්නට වුවත් මා සූදානම්!’’

Nelson Mandela (1918 - 2013) - Thank you & Goodbye!
Nelson Mandela (1918 – 2013) – Thank you & Goodbye!

“ආගමික උමතුවෙන් ලෝකය ගලවා ගැනීමේ එකම මග සියලුම ආගම් ප්‍රතික්ෂේප කිරීමයි” – එස්. එම්. බන්දුසීල

Lakbima Sinhala daily newspaper has just published my long interview with S M Banduseela who is widely recognised as Sri Lanka’s foremost translator of science and science fiction. He is best known as Arthur C Clarke’s Lankan translator.

Parts of this interview appeared earlier in the Sinhala Sunday newspaper Ravaya (24 Nov 2013):  “විද්‍යා ප්‍රබන්ධකරුවන් අයහපත් අනාගතයන් ගැන අපට අනතුරු අඟවනවා!” – එස්. එම්. බන්දුසීල

Those segments are not repeated here. Lakbima has also carried my questions related to Clarke’s views on traditional knowledge, and on religion. Banduseela answers them in his capacity as a leading rationalist and free thinker in Sri Lanka.

Note: Sir Arthur Clarke (1917-2008) was a life-long non-believer: he was against all forms of organised religion (no exceptions!), and considered religions to be the worst form of ‘mind virus‘.

As he often said: “One of the great tragedies of mankind is that morality has been hijacked by religion. So now people assume that religion and morality have a necessary connection. But the basis of morality is really very simple and doesn’t require religion at all. It’s this: “Don’t do unto anybody else what you wouldn’t like to be done to you.” It seems to me that that’s all there is to it.”

See also: Arthur C Clarke’s last story: A world without religion in 2500 A.D.

එස්. එම්. බන්දුසීල හා නාලක ගුණවර්ධන අතර සංවාදයක්

The ascent or descent of Man?
The ascent or descent of Man? Cartoon courtesy Daily Mirror, Sri Lanka

මානව ප්‍රගමනය සඳහා විද්‍යාව හෝ පැරණි සම්ප්‍රදායික දැනුම (traditional knowledge) යන දෙකෙන් එකක් තෝරා ගත යුතු යයි සමහරුන් ලිහිල් තර්කයක් ඉදිරිපත් කරනවා. මෙය කොතරම් ප්‍රායෝගික ?

සම්ප්‍රදායික හා නූතන යනුවෙන් දැනුම් පද්ධති දෙකක් ඇතැයි මම හිතන්නේ නැහැ. ලෝකයේ ඇත්තේ මිනිස් වර්ගයා සොයා ගත් දැනුමයි. ඒ ඒ දැනුම්, අදහස් හා සංකල්ප බිහි  වූයේ  ඒ ඒ පරිසරවල තිබු  අවශ්‍යතාවන්ට අනුවයි. එක් යුගයකදී ප්‍රයෝජනවත් වූ දැනුම් සමුදායක් එම තත්වයන් වෙනස්වී මෙන් පසු  එතරම් වැදගත් නොවන්නට පුළුවනි. උදාහරණයකට ආගමික මතිමතාන්තර වගේ.

සමහර සමාජයන්හි දැනුම සොයා ගැනීම නිරතුරුවම සිදුවන අතර එම සමාජ ඒ නිසාම දියුණුවෙන් දියුණුවට පත් වෙනවා. සමහර සමාජ අලුත් දැනුම සොයා යෑමට උත්සාහ නොකර අතීතකාමයෙන් මුසපත් වී එක තැන ම පල් වෙනවා. දැනුම වේගයෙන් ඉදිරියට යනවා. තාක්ෂණයත් වේගයෙන් දියුණු වෙනවා. අප කළ යුත්තේ මෙම ප්‍රවාහයට එක් වීම මිස අපේ සම්ප්‍රදායික දැනුම සියල්ලට ම වඩා උසස් යයි කියමින් ගෝත්‍රිකයන් මෙන්  ජීවත් වීම නොවෙයි.

ආතර් සී ක්ලාක් ඉතා පැහැදිලිව ම සියලු ආයතනගත ආගම් හා සාමයික දර්ශනයන් ප්‍රතික්ෂේප කළා. දේවවාදයන් නුදුරු අනාගතයේත්, අදේවවාදී අන් සියලු ම ආගම් ඉන් පසුවත් අවභාවිතය නිසා තුරන්ව යන බවට ඔහු ලියා තිබෙනවා. හේතුවාදියෙකු ලෙස ඔබ මෙය විග්‍රහ කරන්නේ කෙසේ ?

ක්ලාක් විද්‍යාවේත් තාක්ෂණයේත් දියුණුව  නිවැරදිව දුටු කෙනෙක්. අනාගතයේ විද්‍යාව විසින් සියලුම ආගමික සංකල්ප බිඳ දමන බව දුටු නිසා ඔහු සියලුම ආගම් ප්‍රතික්ෂේප කළා. මිනිසාට  තමා හා තම පරිසරය පිළිබඳ පැහැදිලි අවබෝධයක් නොතිබූ කාලයක බිහි වූ විවිධ සංකල්ප මෙන් ආගමත් එක් අවස්ථාවකදී මිනිස් සමාජයේ පැවැත්මට ප්‍රයෝජනවත් වෙන්නට ඇති. නමුත් අද එය සම්පූර්ණයෙන් ම මිනිස් සමාජයේ දියුණුවට තර්ජනයක් වී ඇති දෙයක්. ඒ නිසා මිනිසාගේ අනාගත පැවැත්ම ගැන සැලකිලිමත් වන සියලු දෙනාගේ වගකීම වන්නේ ආගමික මතවාද වලින් අන්ධ වී ඇති  සමාජය එයින් මුදවා ගැනීමයි. මේ නිසා අපි ක්ලාක්ගේ ස්ථාවරය ඉතා අගය කළ යුතුයි.

සියලු ආගම් කාරුණිකව ප්‍රතික්ෂේප කරන අතර ක්ලාක් අධ්‍යාත්මික බව (spirituality) අගය කළා. අධ්‍යාත්මික බව හා ආගම් යන දෙක වත්මන් සමාජයේ සමහරුන් පටලවා ගෙන තිබෙනවා නේද?

secularඔව්. අධ්‍යාත්මිකබව මිනිස් සන්තානයේ ගැඹුරෙන් ම ඇති දෙයක්. එයට අයත් වන්නේ ආදරය කරුණාව වැනි මුලික හැඟීම්. ආගම් විසින් කර ඇත්තේ මිනිසා සතුව තිබූ අධ්‍යාත්මික හා සදාචාරාත්මක හැඟීම් පැහැරගෙන එය ඔවුන්ගේ නිපයුමක් ලෙස ඉදිරිපත් කිරීමයි.  වත්මන් සමාජයේ  මතයක් තියෙනවා  ආගමක් අදහන්නේ නැති කෙනෙකුගේ  අධ්‍යාත්මික හෝ සදාචාරාත්මක බවක් නැතැයි කියා. ඇත්තෙන් ම ආගම් විශ්වාස නොකරන අය අතර ඉතා අධ්‍යාත්මික හා සදාචාරත්මක පුද්ගලයන් සිටිනවා. ඔවුන් එසේ වී ඇත්තේ දෙවි කෙනෙකුට හෝ කර්මය වැනි දේකට  බියෙන් නොව මිනිස්කමට උචිත එක ම චර්යා රටාව  එය බව පිළිගන්නා නිසයි.

මට මෙහිදී මතක් වෙනවා ආතර් සී ක්ලාක් ඔහු ලියූ The Fountains of Paradise නම් පොතේ උපුටා දක්වා ඇති ජවහර්ලාල් නේරුගේ කියමනක්. එය නම් 1962 වර්ෂයේ ශ්‍රී ලංකා විද්‍යාභිවර්ධන සංගමය අමතමින්  අගමැති නේරු කළ ප්‍රකාශයයි. එතුමා කියා සිටියේ “දේශපාලනය හා ආගම යල්පැන ගිය අදහස් බවත් දැන් කාලය පැමිණ ඇත්තේ විද්‍යාව හා අධ්‍යාත්මික ගුණ ධර්ම සඳහා බවත්”. (“Politics and religion are obsolete; the time has come for science and spirituality.”)

ඇත්තෙන් ම ආගමික උමතුවෙන් ලෝකය ගලවා ගැනීමේ එක ම මග වන්නේ සියලුම ආගම් ප්‍රතික්ෂේප කිරීමයි. එසේ නොවුන හොත් ආගමික ගැටුම්වලින් මිනිස් වර්ගයා ම විනාශ වී යෑමට ඉඩ තියෙනවා.

විද්‍යාව හා ආගම් අතර අතාත්වික ආකාරයේ මතුපිට සංසන්දනයක් කරන්නට සමහරුන් තැත් කරනවා. ඇතැම් ආගම් අදහන අයට දැඩි ලෙස උවමනා වී ඇත්තේ නූතන විද්‍යාව මගින්  තමන්ගේ ආගම තහවුරු වෙනවා යයි කියන්නට. මේ ගැන ඔබේ මතය?

මෙය මා දකින්නේ විද්‍යාවේ හා තාක්ෂණයේ වේගවත් දියුණුව  ඉදිරියේ තව දුරටත් පවත්වා ගත නොහැකි තමන්ගේ ආදිකාල්පික මත තහවුරු කිරීමට ගන්නා දුර්වල ප්‍රයත්නයක් හැටියටයි. සෑම ආගමක් ම මිනිසා විශේෂ නිර්මාණයක් ලෙස සැලකුවත්  සත්‍යය නම් මිනිසා යනු සත්ව පරිණාමයේ එක් අවස්ථාවක් පමණක් වීමයි. පරිණාමීය ක්‍රියාවලියේ එක් සතෙකුට පමණක් අදාල වන ‘සත්‍යයන්‘ තියෙන්නට බැහැ. උදාහරණයක් හැටියට මිනිසාට වඩා බුද්ධිමත්  යන්ත්‍රයකට මේ ආගම් අදාල වේ ද? එසේත් නැත්නම් ආගම් වලංගු වන්නේ කාබන්වලින් සැදුණු ජීවින්ට පමණක් ද?

ක්ලාක් මහතා  කියා තියෙනවා ආගම නියෝජනය කරන්නේ මිනිසාගේ නොමේරූ අවස්ථාවක්ය කියා. එතුමාගේ සමහර කෘතිවල මිනිස් වර්ගයා මෙම ළදරු ප්‍රවණතාවන්ගෙන් මිදෙන බවට ඉඟි කර තිබෙනවා. අද දක්නට ලැබෙන ආගමික උන්මාදය දෙස බලන විට පෘථිවියේ අනාගතය සුරක්ෂිත කළ හැක්කේ සියලු ආගම් ඉවත දැමීමේන් බව ඉතා පැහැදිලියි. එසේ නැත්නම් තමන් අදහන දෙය පමණක් සත්‍යයයි විශ්වාස කරන විවිධ කොටස් එකිනෙකා විනාශ කර දමන බවට කිසිම සැකයක් නැහැ.

See also: God, Science, and Delusion: A Chat With Arthur C. Clarke
by Matt Cherry in Free Inquiry magazine, Volume 19, Number 2 (1999)

Arthur C Clarke’s last story: A world without religion in 2500 A.D.

S M Banduseela interview with Nalaka Gunawardene - Daily Lakbima - 17 Dec 2013
S M Banduseela interview with Nalaka Gunawardene – Daily Lakbima – 17 Dec 2013

When Worlds Collide #95: Waiting for Sombath Somphone…

When Worlds Collide, by Nalaka Gunawardene

Text of my ‘When Worlds Collide’ column published in Ceylon Today Sunday broadsheet newspaper on 15 December 2013

My friend Sombath Somphone has been a gentle, generous and soft-spoken man as long as I have known him, which is over 15 years. Beneath that beaming face, however, is a sharp intellect, caring heart and quiet resolve.

He knows social change takes time, effort and comes in small steps. Especially in conservative societies and tight political systems like those in his country – Laos, one of the world’s five remaining socialist states (along with China, Cuba, North Korea and Vietnam).

Sombath isn’t a politician. Nor is he an activist, although some have given him that label. The Sombath I know is a sensitive thinker who pauses to reflect on where his country and the world are headed. He is also a teacher and mentor who has helped thousands of young…

View original post 1,179 more words

සිවුමංසල කොලූගැටයා #147: විස වෙළදාමේ යෙදෙන හරිත මාෆියා ලෝකයට ම තර්ජනයක්

This week’s Ravaya column (in Sinhala) looks at the widespread practice of toxic waste dumping in Italy (and overseas) by mafia groups contracted for the task by polluting industries. In the 1990s, this gave rise to what is now called Ecomafia.

I covered similar ground in this English column on 24 Nov 2013: When Worlds Collide #92: When Mafia Goes ‘Green’, Nobody is Safe!

Thanks to Greenaccord for all the information and some images.

ecomafia

මාෆියා!

මේ වචනය මෑත කාලයේ වඩාත් අපේ රටේ ජනමාධ්‍ය හරහාත්, දේශපාලන ක්‍ෂෙත‍්‍රයේත් භාවිතා වනු දැකිය හැකියි. නීතියට ඉහළින් හා සංවිධානගතව කැරෙන  ඕනෑ ම කි‍්‍රයාවක් හඳුන්වන්නට අප මාෆියා යයි කීවත් එය ඇරැඹුණු ඉතාලියේ ඒ සඳහා නිශ්චිත තේරුමක් තිබෙනවා.

මුල් අරුතින් මාෆියා (mafia) කියන්නේ සංවිධානගතව අපරාධ කි‍්‍රයාවල යෙදෙන, ඒ හරහා යම් භූමි ප‍්‍රදේශයක් පුරා සිය අණසක පතුරුවා ගෙන සිටින කල්ලිවලටයි. ඔවුන් එසේ කරන්නේ රාජ්‍ය නිලධාරීන් හා ජනතාවගේ ඡන්දයෙන් පත් වූ නියෝජිතයන් බිය වැද්දීමෙන්. නැත්නම් ඔවුන්ට තෑගිබෝග හා මුදල් ලබා දී නතු කර ගැනීමෙන්.

මේ සංකල්පීය නිරවුල් බව මා ලැබුවේ නොවැම්බරයේ දින කිහිපයක් ඉතාලියේ දකුණු දිග නේපල්ස් නගරයේ පැවති ජාත්‍යන්තර සමුඵවකට සහභාගි වීමෙන් පසුවයි. Greenaccord නම් ඉතාලියානු විද්‍යාත්මක හා පාරිසරික ආයතනයක් විසින් සංවිධානය කරන ලද මේ සමුඵවේ එක් සැසියක් මුඵමනින් වෙන් වූයේ ඉතාලිය මුහුණ දී සිටින බරපතල හරිත මාෆියාව (ecomafia)ගැන සාකච්ඡා කරන්නයි.

Greenaccord logoමාෆියා සියවස් ගණනක් පුරා ඉතාලියේ යම් ප‍්‍රදේශවල කි‍්‍රයාත්මක වූවත් හරිත මාෆියා බිහිව ආයේ 1990 දශකයේ පටන්. සාම්ප‍්‍රාදායිකව මත්ද්‍රව්‍ය, හොර සල්ලි හා කප්පම් ගැනීම ආදියේ නිරතව සිටි මාෆියා කල්ලි කෙමෙන් තම ආදායම් මාර්ග පුඵල් කිරීමට අවස්ථා සොයා ගියා. එහිදී ඔවුන් සොයා ගත්තේ පරිසර දුෂණය අවම කිරීම සඳහා අඵතෙන් හඳුන්වා දුන් හෝ වඩාත් දැඩි කළ නීතිරීති නිසා අපද්‍රව්‍ය ඉවතලීම බොහෝ කර්මාන්තවලට ප‍්‍රශ්නයක් වී ඇති බවයි.

කම්හල් දුමාරය පිට කිරීමේදී එය පිරිසිදු කරන විශෙෂිත දුම්බට සවි කිරීමටත්, ඝන හා ද්‍රව අපද්‍රව්‍ය විස ඉවත් කිරීමෙන් පසුව පමණක් මුදා හැරීමටත් සියඵ කර්මාන්තවලට නියම වුණා. මේ සඳහා අවශ්‍ය තාක්‍ෂණයට සැළකිය යුතු අමතර වියදමක් දැරීමට කර්මාන්ත හිමියන්ට සිදු වුණා. බොහෝ හිමියන් එය වැය කළත්, මේ නීතිගරුක පියවර මග හැරීමට හොර පාරක් ඇත්දැයි මුදල් තණ්හාවෙන් පෙඵණු සමහර කර්මාන්තකරුවන් විපරම් කළා.

ඉතාලි මාෆියා කල්ලි හීන්සීරුවේ එබඳු කම්හල් හිමියන්ට කීවේ ‘නිසි ලෙස ඉවතලීමට වැය වන මුදලට වඩා අඩු ගෙවීමක් අපට කරන්න. අප ඔබේ කම්හල් අපද්‍රව්‍ය අතුරුදහන් කරන්නම්!’ කියායි.

කොයිකාටත් හොරෙන් කම්හල් අපද්‍රව්‍ය මහා පරිමාණයෙන් භාර ගත් මාෆියා කල්ලි කළේ ඉතාලියේ ම ජනශුන්‍ය දුර බැහැර ප‍්‍රදේශවලට ගොස් ඒවා ඉවතලීමයි. මේ බොහෝ අපද්‍රව්‍යවල අධික ලෙස විස සහිත රසායනික ද්‍රව්‍ය අඩංගු බව කම්හල් හිමියන් මෙන් ම මාෆියා කල්ලි ද දැන සිටියා. එහෙත් ඔවුන් ඒ ගැන කිසිදු තැකීමක් කළේ නැහැ.

එපමණක් නොවෙයි. මාෆියාවට අනුබද්ධිත නීත්‍යානුකූල යම් ව්‍යාපාරවල අමුද්‍රව්‍ය ලෙස ද අධික විස සහිත අපද්‍රව්‍ය යොදා ගත්තා. උදාහරණ නම් මහාමාර්ග තැනීමට හා ගොඩනැගිලි ඉදිකිරීමට. එබඳු තැන්වලදී ඔවුන් රහසිගතව සිමෙන්ති හෝ කොන්කී‍්‍රට් මිශ‍්‍රණවලට විස අපද්‍රව්‍ය යම් ප‍්‍රමාණයක් එකතු කළා. එක් අවස්ථාවකදී ප‍්‍රාථමික පාසල් ගොඩනැගිල්ලක් තැනීමේදීත් මෙසේ කළ බව පසුව හෙළි වුණා.

Discussing ecomafia in Naples - L to R Dr Antonio Giordano, Franco Roberti, Christiana Ruggeri, Ermete Realacci, Angelo Spinillo & Antonio Pergolizzi
Discussing ecomafia in Naples – L to R Dr Antonio Giordano, Franco Roberti, Christiana Ruggeri, Ermete Realacci, Angelo Spinillo & Antonio Pergolizzi

වසර ගණනක් තිස්සේ මේ සාපරාධී කි‍්‍රයාව කර ගෙන යන්නට හරිත මාෆියාවන්ට හැකි වූයේ පොලීසිය, වෙනත් රාජ්‍ය නිලධාරීන් හා ප‍්‍රාදේශීය දේශපාලකයන්ගේ අනුදැනුම හා රැකවරණය යටතේ බව මේ ගැන ගවේෂණාත්මකව අධ්‍යයනය කළ ලෙගාම්බියන්තේ (Legambiente)  නම් ඉතාලි පාරිසරික සංවිධානය කියනවා. 1993දී මේ ප‍්‍රවණතාව මුල් වරට හඳුනා ගෙන ecomafia යන යෙදුම යෝජනා කළේ ඔවුන් විසින්.

එවක් පටන් ඉතාලියේ මාෆියා විරෝධී විශෙෂ පොලිස් හා අධිකරණ කණ්ඩායම් සමග සමීපව කි‍්‍රයාකරමින් හරිත මාෆියාවේ අපරාධ නිරාවරණය කරන්නට ලෙගාම්බියන්තේ කි‍්‍රයා කරනවා.

ලෙගාම්බියන්තේ සංවිධානයේ ඇන්ටෝනියෝ පර්ගොලිසි (Antonio Pergolizzi) කියන හැටියට: ‘‘විස අපද්‍රව්‍ය ඉවතලීමේ අභියෝගයට මුහුණ දී සිටි කර්මාන්තකරුවන් දුටු මාෆියාව එය හොඳ ව්‍යාපාරික අවස්ථාවක් කර ගත්තා. නිසි පරිදි විස අපද්‍රව්‍ය ඉවතලීමට යන වියදමෙන් හතරෙන් පංගුවකට පමණ අපද්‍රව්‍ය තොග අතුරුදහන් කරදීමේ කොන්ත‍්‍රාත්තුව මාෆියා භාර ගත්තා.’’

ජනාවාස වලින් දුරස්ථ වූ වන ලැහැබවල, ගංගා ඉවුරුවල හා මහාමාර්ග – ගොඩනැගිලි ඉදි කරන තැන්වල විස අපද්‍රව්‍ය ඉවත දැමීම වසර ගණනක් කර ගෙන ගියා. අත්හැර දැමූ ළිංවල, අවභාවිතයට ගිය ගල්වල හා ගොවිපළවල මෙන්ම ඉඩකඩ තිබූ  ඕනෑ ම තැනක විස අපද්‍රව්‍ය ඉවත දමා පළා යන්නට මාෆියාව කි‍්‍රයා කළා. එයින් පස හා ජලය බරපතල ලෙස දුෂණය වුණා. ඇතැම් අපද්‍රව්‍යවල පිළිකාකාරක රසායන ද්‍රව්‍ය 200කට වඩා තිබූ බව පසුව සොයා ගනු ලැබුවා.

Beware of Ecomafiaවිකිරණශීලී අපද්‍රව්‍ය ශරීරගත වූ විට නම් ඉක්මනින් මිනිසුන් රෝගී වනවා. එහෙත් සුඵ මාත‍්‍රා වලින් ජලයේ හා ආහාරදාමය ඔස්සේ විස අපද්‍රව්‍ය ශරීරගත වූ විට අහිතකර සෞඛ්‍ය විපාක මතුවන්නට දිගු කලක් ගත වනවා.

ඉතාලියේ සමහර නගර හා ගම්මානවල ජනයා අතර අසාමාන්‍ය තරමේ පිළිකා හට ගැනීම වාර්තාවීමත් සමග 1990 දශකය අග න්‍න විට රහස් පරීක්‍ෂකයන් මෙන් ම විද්‍යාඥයන් ද මෙයට හේතු විමර්ශනය කිරීම ඇරැඹුවා.

මිනිස් සිරුර එකවර ආහාරපාන, ජීවන චර්යා හා පාරිසරික බලපෑම් රැසකට පාත‍්‍ර වන නිසා යම් රෝගාබාධයකට හේතු කාරක වන තනි සාධකයක් හරියටම වෙන් කර හඳුනා ගැනීම දුෂ්කරයි. එහෙත් මාෆියාව විස අපද්‍රව්‍ය ඉවත දැමූ ප‍්‍රදේශවල පදිංචිකරුවන්ට පිළිකා ගෙන දීමට වැඩිපුර ම දායක වූයේ ඒවායේ රසායනද්‍රව්‍ය බවට ප‍්‍රමාණවත් සාක්ෂි ඇතැයි වෛද්‍ය පර්යේෂක ඇන්ටෝනියෝ ජියෝඩානෝ (Dr Antonio Giordano) කියනවා.

‘‘මුල් කාලයේ මේ ගැන ඇති තරම් මහජන අවබෝධයක් තිබුණේ නැති නිසා සාමාන්‍ය මිනිසුන් මෙහි බරපතලකම වටහා ගත්තේ නැහැ. එහෙත් පිළිකා ඇති වීම ඉහළ යත්ම එය වෙනස් වුණා. මෙය වෛද්‍යවරුන්ට හා සෞඛ්‍ය සේවකයන්ට පමණක් විසදාගත හැකි ප‍්‍රශ්නයක් නොවෙයි. මේ මහා අපරාධයට වගකිව යුතු කම්හල් හිමියන්, මාෆියා සාමාජිකයන් වගේ ම කලක් ඇස් කන් පියා ගෙන සිටි දුෂිත නිලධාරීන්ටත් එරෙහිව දැඩි පියවර ගත යුතුයි!’’

බහුතරයක් දුෂිත හෝ අකාර්යක්ෂම නිලධාරීන් හා දේශපාලකයන් අතර ජනතා සුභසාධනයට කැප වූ අයත් සිටිනවා. කලක් පරිසරවේදියකු ලෙස කි‍්‍රයාකොට පසුව දේශපාලනයට පිවිසි එර්මෙටේ රියලාචි (Ermete Realacci) එවන් අයෙක්. ඔහු දැන් ඉතාලි පාර්ලිමේන්තුවේ පාරිසරික කොමිසමේ සභාපති. කලක පටන් හරිත මාෆියාවට එරෙහිව කි‍්‍රයා කරන්නෙක්.

‘‘මුල් කාලයේ අපේ නීති කි‍්‍රයාත්මක කරන ආයතන මේ ප‍්‍රශ්නයේ බරපතලකම තේරුම් ගත්තේ නැහැ. පොලිස් හා රේගු නිලධාරීන් නිතර අවධානය යොමු කළේ මත්ද්‍රව්‍ය අල්ලන්නයි. පාරිසරික ප‍්‍රශ්න සුදුසු බාලදක්ෂයන්ටයි කියා සමහරුන් විහිඵත් කළා!’’ ඔහු කියනවා.

එහෙත් තවදුරටත් මෙය සුඵ පටු ප‍්‍රශ්නයක් නොවෙයි. 2010 වසරේ පමණක් මාෆියා කල්ලි අඩු තරමින් පාරිසරික අපරාධ 30,000ක් වත් කළ බවට අනුමාන කැරෙනවා. විස අපද්‍රව්‍ය අතුරුදහන් කිරීමට අමතරව නීතියෙන් ආරක්‍ෂා කළ සතුන් අල්ලා විකිණීම, හොර දැව ජාවාරම්, හොර මස්මඩු පවත්වාගෙන යාම මෙන් ම ජල සම්පත් අනිසි ලෙස හැරවීම ආදිය ද ඊට ඇතුළත්.

ලෙගාම්බියන්තේ ගණන් බලා ඇති අන්දමට ඉතාලිය තුළ හොර රහසේ විස අපද්‍රව්‍ය ඉවත් දැමීමේ ‘‘සේවාව’’ සැපයීම හරහා මාෆියා කල්ලි වසරකට අමෙරිකානු ඩොලර් බිලියන් 26ක් පමණ උපයනවා.

මේ දැවැන්ත හරිත මාෆියාවේ ග‍්‍රහණයට පත්වූ නගරාධිපතිවරුන්, පොලිස් නිලධාරීන් හා සෞඛ්‍ය පරීක්‍ෂකවරුන් රැසක් සිටිනවා. මෙයින් සමහරුන් හඳුනා ගෙන, ඔවුන් තනතුරුවලින් පහකොට නඩු පවරා තිබෙනවා. එහෙත් මාෆියාවට එරෙහිව සටන් කිරීම ඉතා අසීරු කාරියක්. තමන්ට එරෙහි නඩු විභාග කරන විනිසුරුවරයන් ඝාතනයට පවා මාෆියාව පෙළඹෙනවා.

ඉතාලියේ මාෆියා විරෝධි රාජ්‍ය නීති නිලධාරියා (Anti-Mafia Prosecutor) වන ෆ‍්‍රැන්කෝ රොබර්ටි (Franco Roberti) කියන්නේ මෑත වසරවල හරිත අපරාධවලට එරෙහි නීති වඩාත් පුඵල් හා දැඩි කොට ඇති බවයි. එසේම 2006දී පරිසරයට එරෙහි අපරාධ (crimes against the environment)  නම් නව අපරාධ කාණ්ඩයක් එරට අපරාධ නීතියට එකතු කරනු ලැබුවා.

තමාට හමුවූ එක් මාෆියා කල්ලි නායකයකු වරක් කී කථාවක් රොබර්ටි සිහිපත් කරනවා. ‘කොකෙන් වගේ මත්ද්‍රව්‍ය බෙදා හරිනවාට වඩා ලාභදායකයි – එමෙන්ම ලෙහෙසියි – විස අපද්‍රව්‍ය කොන්ත‍්‍රාත්තු භාර ගන්න එක!’’

රට තුළ මේ අපරාධවලට එරෙහිව නීති කි‍්‍රයාත්මක වීම උත්සන්න වන විට හරිත මාෆියා ව්‍යාපාර සෙසු යුරෝපීය රටවලට, චීනයට සහ අපි‍්‍රකාවේ සමහර රටවලට ව්‍යාප්ත වී ඇතැයි රොබර්ටි කියනවා. මෙසේ ගෝලීයකරණය වූ හරිත අපරාධ මැඩ පැවැත්වීමට ලෝක පොලීසිය (ඉන්ටර්පෝල්) හා රටවල් අතර නිල මට්ටමේ සහයෝගිතාව අත්‍යවශ්‍යයි.

‘තනි රටවල් ලෙස මේ ප‍්‍රශ්නය අපට ජය ගන්නට බැහැ. අද වන විට විස අපද්‍රව්‍ය ප‍්‍රවාහනය හා නොනිසි පරිදි ඉවත දැමීම සංවිධානාත්මක දැවැන්ත ජාත්‍යන්තර ජාවාරමක්. එයට එරෙහිවීමට නම් පරිසරවේදීන්, පොලිස් නිලධාරීන් හා රේගු නිලධාරීන් අත්වැල් බැඳ ගත යුතුයි’ රොබර්ටි කියනවා.

Toxic waste barrels

අමෙරිකානු අධිකරණ දෙපාර්තමේන්තුව කියන්නේ ගෝලීයකරණය වූ විස අපද්‍රව්‍ය ජාවාරම ලෝකයට ම තර්ජනයක් බවයි. විස පිටරට යවන රටවල මෙන් ම ඒවා ලබා ගෙන ඉවත ලන රටවලත් දුෂිත නිලධාරීන්ගේ උදව්වෙන් මේ අපරාධ කැරෙන බව ඔවුන් කියනවා. ලොව වඩාත් දුෂණ හා වංචා වැඩි රටවල් මේ තර්ජනයට ලක් වීමේ අවදානම ද වැඩියි.

විස අපද්‍රව්‍ය සමහර විට නොයෙක් ලේබල් හා වර්ගකිරීම් යටතේ දියුණු වන රටවලට යවනවා. එබඳු එක් ලේබලයක් නම් ‘වටිනා රසායන ද්‍රව්‍ය උකහා ගැනීමට අමුද්‍රව්‍ය’ ලෙස ඒවා වර්ග කිරීමයි. පළිබොධ නාශක මෙන් බැලූ බැල්මට විස බවක් නොපෙනෙන සමහරක් මේ අපද්‍රව්‍ය අඵ, පස් ආදී ස්වරූපයක් ගන්නවා.

ඉසුරුබර රටවල කර්මාන්තවලින් බැහැර කැරෙන විස අපද්‍රව්‍ය අපි‍්‍රකාවේ හා ආසියාවේ දුගී රටවලට හොර රහසේ යවා ඉවතලීමේ සංවිධානාත්මක ජාත්‍යන්තර අපරාධයන් ගැන 1980 දශකයේ මාධ්‍යවේදීන් හා පරිසරවේදීන් විශේෂ අවධානයක් යොමු කළා. එහිදී සිදු වූයේ දුගී රටවල දුෂිත නිලධාරීන් හෝ දේශපාලකයන්ගේ අනුදැනුම ඇතිව, ඔවුන්ට ද හොර ගෙවීම් කරමින් විස අපද්‍රව්‍ය ජනශූන්‍ය ප‍්‍රදේශවල විවෘතව මුදාහැරීමයි (Toxic Waste Dumping).

මේ ගැන 1990 දශකයේ මතුව ආ ජාත්‍යන්තර උද්ඝෝෂණ නිසා දේශසීමා හරහා විස අපද්‍රව්‍ය ප‍්‍රවාහනය දැඩි ලෙස සීමා කැරෙන හා නියාමනය කරන බේසල් සම්මුතිය (Basel Convention) නම් ජාත්‍යන්තර නීතිය 1992දී කි‍්‍රයාත්මක කැරුණා. ශී‍්‍ර ලංකාව ද එයට අත්සන් තබා සිටිනවා.

ලෝක රේගු සංවිධානය, ඉන්ටපෝල් ජාත්‍යන්තර පොලීසිය හා Toxic Watch වැනි ජාත්‍යන්තර පාරිසරික සංවිධානවල දැඩි අවධානය මෙයට යොමුවීම නිසා රටකින් රටකට විස අපද්‍රව්‍ය හොරෙන් යැවීම තරමක් දුරට සීමා වී තිබෙනවා. එහෙත් රටක් ඇතුළත සංවිධානාත්මක අපරාධ කල්ලි හා වංචනික කම්හල් හිමියන් එකතු වී දුරබැහැර තැන්වල විස අපද්‍රව්‍ය මුදා හැරීම  ඕනෑම රටක සිදු විය හැකියි.

දියුණු රටවලින් මතුව එන පාරිසරික හා සෞඛ්‍ය තර්ජනයන් ගැන නිතර උද්ඝෝෂණය කරන අපේ හරිතවේදීන්, අපේ ම ව්‍යාපාරිකයන් හා කල්ලි විසින් දේශීය හරිත මාෆියාවක් බිහි කරනු ඇත්දැයි විමසිලිමත් වීම වටිනවා.

යටගිය දවස වෙළදාමේ සේරිවාණිජලා මෙන් ම කච්ඡුපුටලාත් සිටියා වගේ අදත් හොඳ ව්‍යාපාරිකයන් මෙන් ම මුදලට කෑදර වංචනික ව්‍යාපාරිකයන් හැම රටක ම සිටිනවා. අපේ රට තුළ ම දේශීය කාර්මික අපද්‍රව්‍ය හොර රහසේ ඉවත දැමේ දැයි විමසිලිමත් වීම අවශ්‍යයි. එසේ කිරීමට වැඩි අවකාශ ලැබෙන්නේ කඩිනමින් යටිතල පහසුකම් හා ගොඩනැගිලි ඉදි කැරෙන ලංකාව වැනි ස්ථානවලයි!

Image courtesy www.legambiente.it
Image courtesy http://www.legambiente.it

Can the Development Community catch up with Nelson Mandela?

Op-ed essay originally published by the Communications Initiative (CI) on 12 Dec 2013 and reprinted in Ceylon Today  newspaper on 17 Dec 2013.

Image courtesy - ICTD Cape Town 2013 website
Image courtesy – ICTD Cape Town 2013 website

Nelson Mandela was not only an effective communicator, but also a champion of communication for development.

He spoke and wrote with conviction and empathy, which in turn enhanced his credibility and appeal. He changed history with his careful choice of words and images delivered with the right degree of passion. Social communicators can learn much from him.

However, his communications prowess extended beyond thoughtful prose and skillful oratory. He also understood the power of mass media in today’s information society — and used it well for nation building.

When they are in office, many political leaders of the majority world tend to overuse or misuse the media, for example by forcing public broadcasters to peddle ruling party propaganda. During his term as South Africa’s president, Mandela carefully avoided such excesses.

Instead, he strategically tapped the country’s pluralistic broadcast media to unify the divided nation. Clint Eastwood’s 2009 movie Invictus re-enacted a highlight of that approach.

As a policy maker, Mandela grasped the role of communication in development – both the concepts and delivery tools.

He promoted the use of information and communications technologies (ICTs) as part of socio-economic development in Africa and elsewhere.

The International Telecommunications Union (ITU), the UN agency promoting and tracking the progress of information society, recently saluted Mandela for having been a firm supporter of ICTs as a catalyst for social change and economic development.

At the same time, Mandela’s vision went beyond mere gadgets and telecom networks. Speaking at the ITU Telecom World in Geneva in 1995, he underlined the importance of communication and access to information to human beings. He called for eliminating the divide between information-rich and information-poor countries.

Three years later, while hosting ITU Telecom Africa in Johannesburg, President Mandela said: “As the information revolution gathers yet more pace and strikes deeper roots, it is already redefining our understanding of the world. Indeed, the speed of technological innovation could bring the ideal of the global village sooner than we thought possible. For the developing world, this brings both opportunity and challenge.”

Lofty statements like these are common at policy gatherings. But Mandela went further – and believed that communication should be seen as a basic human need. That set him apart from many members in the development community who have long considered it a secondary need.

Although it has been discussed for centuries, there is no universally accepted definition of basic human needs. During the 1970s, basic needs emerged as a key topic in development debates. Various studies — catalysed by UN agencies and the Club of Rome – tried to define it.

In 1976, the International Labour Organisation (ILO) prepared a report that identified basic needs as food, clothing, housing, education and public transportation. It partially drew on ILO’s country reports on Columbia, Kenya and Sri Lanka.

Since then, different development agencies have adopted variations of the original ILO list. National planners have used the concept to benchmark economic growth.

The ground reality has changed drastically since those heady days. About a year ago, I asked Frank La Rue, the UN Special Rapporteur on Freedom of Opinion and Expression, if communication should be considered a basic human need. He welcomed the idea, especially in view of rapid evolution of information society.

I soon found that Mandela had thought of it years earlier. Perhaps because he had such limited access to communication during his long years in prison, he appreciated its central value to all human beings.

You Can Hear Me Now - book coverIn a 2007 book titled You Can Hear Me Now: How Microloans and Cell Phones are Connecting the World’s Poor to the Global Economy, US writer Nicholas Sullivan quotes Mandela saying in a 1995 speech: “The desire to be in touch lies deep within us. It is a basic need.”

That remark, made while opening a mobile telecom network, was rather perceptive. At the time, less than 1 per cent of all Africans had access to a fixed phone, and there were only around one million mobile phones on the continent of 800 million.

Since then, mobile phones and other low-cost digital tools have spread phenomenally, transforming lives and livelihoods across the majority world. Sullivan calls it an external combustion engine: “a combination of forces that is sparking economic growth and lifting people out of poverty in countries long dominated by aid-dependent governments.”

While the market and society have marched ahead, many development professionals are still stuck in obsolete development paradigms. That is probably why some worry that there are more mobile phones than toilets in India. (So what? Mobiles are personal devices; toilets are a shared household amenity. Comparing their numbers is meaningless.)

It’s high time we revisited basic human needs and redefined them to suit current realities. The development community must finally catch up with Nelson Mandela.

Science journalist and development communicator Nalaka Gunawardene has been following social and cultural impacts of ICTs for over 20 years. 

Can Development Community Catch up with Nelson Mandela - Ceylon Today, 17 Dec 2013
Can Development Community Catch up with Nelson Mandela – Ceylon Today, 17 Dec 2013

When Worlds Collide #94: Nelson Mandela as a Great Communicator

When Worlds Collide, by Nalaka Gunawardene

Text of my ‘When Worlds Collide’ column published in Ceylon Today Sunday broadsheet newspaper on 8 December 2013

Goodbye Mandela

Nelson Mandela is no more. The world is exceptionally united in saluting the iconic fighter for democracy, freedom and equality for all humans.

The man who famously chronicled his ‘long walk to freedom’ also had a ‘long goodbye’ that stretched for several months. So his death did not come as a shock. Nevertheless, his departure provides an opportunity to reflect on what he accomplished — and, more importantly, how.

The news from South Africa on the evening of December 5 sparked off a global ‘mediathon’. In this frenzy, it is easy to overlook that Mandela was a complex personality who had his strengths and weaknesses. And that he headed a political struggle that involved many others.

American journalist and activist Danny Schechter, who made six documentary films with and…

View original post 1,297 more words

සිවුමංසල කොලූගැටයා #146: ජාතිවාදියා මානසික රෝගියෙක්දැයි ඇසූ ආචාර්ය ඊ. ඩබ්ලියු. අදිකාරම්

In this week’s Ravaya column (in Sinhala), I explore another facet of the scholar and free thinker Dr E W Adikaram (1905-1985). On 10 Nov 2013, I discussed his contributions as a pioneer in public communication of science in Sinhala. Today, I discuss his uncompromising stand on non-violence (ahimsa) and his debunking of racial segregation of humanity for which there is no biological basis.

I covered this topic in English on 16 Oct 2013: Dr E W Adikaram: Debunking the Delusion of Nationalism

Dr E W Adikaram
Dr E W Adikaram

ආචාර්ය ඊ. ඩබ්ලියු. අදිකාරම් සූරීන් විද්‍යා සන්නිවේදනයට කළ පුරෝගාමී දායකත්වය ගැන අප පසුගිය කොලමකින් (2013 නොවැම්බර් 10) කෙටි විග‍්‍රහයක් කළා. නව විද්‍යා දැනුම සරලව හා විචිත‍්‍රව සිංහල පාඨකයන්ට හා ශ‍්‍රාවකයන්ට ගෙන ඒමට ඔහු දශක ගණනක් ගෙන ගිය ඒකපුද්ගල ප‍්‍රයත්නයන් ප‍්‍රශංසනීයයි.

සිවුමංසල කොලූගැටයා #142: සිංහලෙන් විදු දැනුම රටට බෙදු ආචාර්ය අදිකාරම්

ඒ බොහොමයක් ඔහු කළේ ප‍්‍රකාශන සමාගම් හා වාණිජමය පදනමකින් තොරව මහජන සේවයක් ලෙසින්. එහෙත් ඊටත් වඩා තීරණාත්මක සමාජයීය මෙහෙවරක් ඔහු ඉටු කළ බව මගේ අදහසයි. එනම් අන්ධ විශ්වාස හා ඇදහිලිවල ගැලී සිටින ලක් සමාජය, මෝහයේ නිද්‍රාවෙන් අවදි කරන්නට ඔහු ගත් උත්සාහයයි.

ජාතිවාදය හා ජාතිකත්වය වැනි සංකල්ප ද ඔහු ප‍්‍රබලව විවේචනය කළා. සිංහල බෞද්ධ සමාජයේ ජනප‍්‍රිය වීම වෙනුවට දිගු කාලීනව ලක් මනස අවධි කිරීමේ අරමුණ උදෙසා ඔහු අභීතව හා අදීනව ක‍්‍රියා කළා.

ආචාර්ය අදිකාරම් කරුණු විමසා බලා, තුලනාත්මකව විග‍්‍රහ කොට අදහස් දක්වන්නට සමතෙක්. තර්ක කිරීමටත් හපන්. තමන්ගේ මතය නොබියව ප‍්‍රකාශ කිරීමට කිසි විටෙක පසුබට වූයේ නැහැ. සමහර වෙලාවට සම්මත සමාජ දැක්මට වෙනස් වූ හෝ ප‍්‍රතිවිරුද්ධ වූ හෝ ස්ථාවරයන්ට එළඹුණා. අන් අයගේ විකල්ප අදහස්වලට ගරු කරන අතර ම තනි ගසක් තනි කරලක් මෙන් තමන්ගේ මතය ඉදිරිපත් කළා.

මෙය වඩාත් කැපී පෙනුණු අවස්ථා දෙකක් මට සිහි වෙනවා. එකක් නම් අවිහිංසාව පිළිබඳ ඔහු ගත් තිරසාර ස්ථාවරය. ලොකු කුඩා කිසිදු සත්වයකුට දැනුවත්ව හිංසාවක් නොකිරීමේ දැඩි අධිෂ්ඨානයක් ඔහුට තිබුණා. ඒ සඳහා ඔහු ප‍්‍රායෝගිකත්වයෙන් ඔබ්බට පවා ගිය අවස්ථා ගැන අදිකාරම් චරිතාපදානයේ සත්‍ය සිදුවීම් හමු වනවා.

මසට සතුන් ඇති කිරීම හා මාංශ භක්ෂණයට එරෙහිව ඔහු ජීවිත කාලය පුරා ම කථා කළා. ශ‍්‍රී ලංකා නිර්මාංශ සංගමය (Sri Lanka Vegetarian Society) හරහා මේ සංකල්පය සමාජයේ ප‍්‍රචලිත කරන්නට බොහෝ සේ කැප වී ක‍්‍රියා කළා. එදිනෙදා කථාබහේ දී පවා ඒ ගැන කෙටියෙන් හෝ සඳහනක් කළා.

මා ඔහු හමු වූ මුල් අවස්ථාවේ අපේ කථාබහට මේ මාතෘකාව ද එක් වුණා. ‘සතුන්ගේ මළකුණු කෑම පිඟානට ළං කර ගන්නට ඔබට පිළිකුල් නැද්ද?’ ඒ ඔහු නිතර ඇසූ ප‍්‍රශ්නයක්.

පරිනාමයේ මුල් කාලයේ මාංශ භක්ෂණයට අපේ වර්ගයා තුළ ඇති වූ නැඹුරුව ටිකෙන් ටික දුරු කළ යුතු බවත්, මානව ප‍්‍රචණ්ඩත්වය පිටු දැකීමේ හොඳම දිගු කාලීන උපක‍්‍රමය එය බවත් ඔහු අවංකව විශ්වාස කළා.

ඔහුගෙ විග‍්‍රහය: ‘තමන්ගේ ආහාරය සඳහා හෝ වෙනත් අවශ්‍යතා සඳහා හෝ මිනිසුන් සතුන් මරන්නේ එම සත්වයන් කෙරේ, ආදරයත්, දායවත් නැතිකම නිසා. මේ සත්ව ඝාතන මුල් කර ගෙන මිනිසාගේ හිත ගොරෝසු වෙනවා ආදරය, දයාව, කරුණාව තුරන් වෙලා, කෲරකම වර්ධනය වෙනවා. මිනිසාගේ පැවැත්මට ගස් කොළන් අවශ්‍ය වන නිසාත්, මිනිසා පාථිවියේ පහළ වූයේ අනෙක් සතුන්ට වඩා පසු කාලයකදී නිසාත් මිනිසාට පෘථිවියේ තනි අයිතියක් හෝ විශෙෂ අයිතියක් ගැන කථා කරන්නට බැහැ. ’

Dr  E W Adikaram

අදිකාරම් සූරීන් මිය යන්නට තෙවසරකට පමණ පෙර පුවත්පත් ලිපියක් ලිවීමට ඔහු හමු වන්නට ගිය සැටි විද්‍යා ලේඛක එස්. එම්. බන්දුසීලයන් සිහිපත් කරනවා. එතැනදීත් මේ මාතෘකාව මතු වෙලා.

‘ලංකාවෙ සිටින ලොකු ම ත‍්‍රස්තවාදියා කවුදැයි ඔබ දන්නවා ද?’ ආචාර්ය අදිකාරම් අසනවා.

1983 වන විට උතුරේ යුද්ධය ඇරැඹී තිබුණු හෙයින් බන්දුසීලයන් ප‍්‍රභාකරන්ගේ නම සඳහන් කරනවා. එතකොට ආචාර්ය අදිකාරම්ගේ උත්තරය වූයේ ප‍්‍රභාකරන්ටත් වඩා අතිවිශාල ජීවිත හානියකට දිනපතා නායකත්වය දෙන කෙනකු රටේ සිටින බවයි. එවකට ධීවර ඇමතිවරයාගේ නම කියමින් මේ ‘මහා පරිමාණ සත්ව ඝාතනයට’ එරෙහිව ඔහු කථා කරනවා.

ආචාර්ය අදිකාරම්ගේ හැටි එහෙමයි. තැනේ හැටියට සැර බාල කිරීමක් හෝ ඇඟ බේරා ගෙන කථා කිරීමක් ඔහුට තිබුනේ නැහැ!

අදිකාරම් සූරීන් ඊටත් වඩා ප‍්‍රබල ලෙස විවේචනය කළ සමාජ සංකල්පයක් වූයේ ජාති, කුල, ගෝත‍්‍ර වශයෙන් මානව පවුල කොටස් කිරීමයි. මේ ගෝත‍්‍රවාදයට කිසිදු ජෛව විද්‍යාත්මක පදනමක් නැති බවත්, එය හිතෙන් මවා ගත් හා සංස්කෘතියෙන් වඩාත් තියුණු කළ බෙදීම් සමුදායක් බවත් ඔහු සාධක හා තර්ක සහිතව පෙන්වා දුන්නා.

ආචාර්ය අදිකාරම් තව දුරටත් මෙසේ අසනවා: ‘‘කුරුල්ලෝ ජාති වශයෙන් එකිනෙකට වෙනස් වෙති. උකුස්සා හා පරෙවියා අතරත්, වටුවා හා මොනරා අතරත් ස්වාභාවික වෙනසක් තිබේ. සිංහලයා හා දෙමළා අතරත්, ඉංගී‍්‍රසිකාරයා හා ජර්මන්කාරයා අතරත් එවැනි වෙනසක් තිබේ ද?’’

සැබැවින් නොපවතින ‘ලේබල්’ අලවා ගෙන ඒ අනුව පිල් බෙදී කුලල් කා ගැනීම උන්මාදයක් හෙවත් මානසික රෝගයක් බවත් ඔහු ප‍්‍රසිද්ධියේ කියා සිටියා. 1958 මැදදී ‘සිළුමිණ’ පුවත්පතට ඔහු ලියූ ලිපියක හෙඩිම වූයේ ‘ජාතිවාදියා මානසික රෝගියෙක් නොවේ ද?’ යන්නයි. මේ තර්කානුකූල විවේචනය එතැන් සිට විවිධ අවස්ථාවල පත‍්‍රිකාවක් හා දේශනයක් හැටියට යළි යළිත් ඔහු ප‍්‍රතිරාවය කළා.

‘‘දියසේන නොවන තැනැත්තා දියසේන යයි සිතා ගෙන දියසේන වශයෙන් හැසිරෙන විට ඔහු මානසික රෝගියකු වෙයි නම්, ඇත්ත වශයෙන් ම නැති සිංහල ජාතියක්, නැති දෙමළ ජාතියක්, නැති ඉංගී‍්‍රසි ජාතියක් ඇතැයි සිතා ගෙන මම සිංහලයෙක්මි, මම දෙමළෙක්මි, මම ඉංගී‍්‍රසිකාරයෙක්මි යයි හැසිරෙන තැනැත්තා මානසික රෝගියකු නොවන්නේ කෙසේ ද?’’

එයට එකඟ වූ පිරිස් මෙන් ම ඒ නිසා කැළඹීමට පත් වූ අය ද බොහෝ සිටි බව ඔහු ලියා තිබෙනවා. 1983 ජාතිවාදි කළු ජූලි කලහයෙන් පසු එම ලිපිය ඉංග‍්‍රීසියට පෙරලා වඩාත් පුළුල් පාඨක පිරිසක් අතර බෙදා හරිනු ලැබුවා. එහි අන්තර්ගතය හා තර්ක එදාටත් වඩා අදට අදාළයි.

Isn’t the Nationalist a Mental Patient? http://tiny.cc/EWA

1984 වසරේ ‘මානව’ විද්‍යා ප‍්‍රකාශනයේ 3 වන කලාපයට ආචාර්ය අදිකාරම් සමඟ කරන ලද සාකච්ඡාවක් ඇසුරෙන් සකස් කළ ලිපියක් හරහා ද මේ අදහස් නව පාඨක පිරිසකට හඳුන්වා දෙනු ලැබුවා. එවකට වෛද්‍ය ශිෂ්‍ය (දැන් වෛද්‍ය විශේෂඥ) අරුණ දෙවන්මිනි රබෙල් ලියූ එහි මාතෘකාව ‘ඔබයි, ජාතියයි, ජාතිවාදයයි’.

ජාතිවාදයේ සුලමුල ආචාර්ය ඊ. ඩබ්ලිව්. අදිකාරම්ගේ විග‍්‍රහයට ලක් වූයේ මේ අයුරින්: ‘‘ජාතිවාදය හෝ වෙනත් මොන යම් ආකාරයක බෙදීමක් හෝ ඇති වෙලා තිබෙන්නේ මිනිසා තුල පවතින ආත්මාර්ථකාමී භාවය නිසා. මේ හේතුවෙන් අනෙකා පරයා නැගිටින්නට යාමේදී මිනිසා තුල කෲරකමක් ඇති වෙනවා. මේ කෲරකම හා ආත්මාර්ථකාමීකම නිසා ම තමයි අද මිනිසා ජාති, කුල, රටවල් ආදි වශයෙන් වර්ගවලට බෙදිලා කටයුතු කරන්නේ.’’

‘‘ලොකු රටවල මෙම මානසික රෝගයෙන් පෙළෙන්නෝ මිනිසුන් ලක්ෂ ගණනක් මැරීම සඳහා පරමාණු ආයුධ තැනීම ආදී ලොකු උමතු කි‍්‍රයාවල යෙදෙනවා. ලංකාව වැනි කුඩා රටවල මෙම මානසික රෝගයෙන් පෙළෙන්නෝ මිනි මැරීම, කැති පොලූවලින් ඇන කොටා ගැනීම, තමන්ගේ නොවන භාෂාවකින් ලියන ලද නාම පුවරුවල තාර ගෑම ආදී කුඩා උමතු කි‍්‍රයාවල යෙදෙනවා.’’

මානව නියෝජිතයා හැටියට ගිය වෛද්‍ය ශිෂ්‍යයාගේ ජාතිය ගැන සමීපව ප‍්‍රශ්න කරන අදිකාරම් සූරීන් එය හුදු සිතින් මවා ගත් මනෝරූපයක් පමණක් බව කෙටි වේලාවකින් පෙන්වා දෙනවා. මේ ප‍්‍රශ්න හමුවේ නිරුත්තර වූයේ මානව නියෝජිතයා පමණක් නොවේ යයි ආචාර්ය අදිකාරම් සිනාසෙමින් පවසනවා.

Maawana Sinhala science mag, issue 3 - interview with Dr E W Adikaram in racism
Maawana Sinhala science mag, issue 3 – interview with Dr E W Adikaram in racism

ආගමික වතාවත් හා පුද පූජා ගැන කිසිදු විශ්වාසයක් නොතැබූ ඔහු සැබෑ බෞද්ධයන්ට එය චින්තනයෙන් හා චර්යාවෙන් කි‍්‍රයාත්මක කරන සැටි පෙන්වා දුන්නා. පෙනුමට හා අන්ධානුකරණයට ආගම් ඇදහීම ඔහු කිසි විටෙක පිළිගත්තේ නැහැ. ‘ජීවිතයට එක් වතාවක් පන්සිල් ගත්තාම හොඳට ම ඇති’ යැයි ඔහු කළ විග‍්‍රහය සමහර බෞද්ධයන්ට ඇල්ලූවේ නැහැ.

එසේ ම යමක් පැරණි හා දේශීය වූ පමණට ම එය අවිචාරවත්ව හා මුඵමනින් පිළිගත යුතු නැතැයි ආචාර්ය අදිකාරම් ප‍්‍රසිද්ධියේ කියා සිටි දෙයක්. ආකාශ වස්තූන් විසින් අපේ ඉරණම තීරණය කරනවා යයි කියන ජ්‍යෙතිෂයත්, හස්තරේඛා කියැවීමෙන් කෙනකුගේ ගති සොබා සහ අනාගතය දැකිය හැකි යයි කියන ගුප්ත ශාස්ත‍්‍රයත් ඔහු ප‍්‍රසිද්ධියේ ප‍්‍රශ්න කළා.

හස්තරේඛා කියැවීම වරක් ඔහු උපහාසයට ලක් කළේ මෙසේයි. ‘‘ඉඳහිට කෙනකුගේ රැකියාව හෝ කර්මාන්තය කුමක්දැයි අත් පිරික්සීමෙන් හොඳට අනුමාන කළ හැකියි. උදාහරණ හැටියට පොල් කැඞීමට ගස් නගින කෙනකුගේ දෑතේ කරගැටවලින්!’’

අපේ ඉතිහාසය, බුදුදහම හා සංස්කෘතිය ගැන පර්යේෂණාත්මක දැනුමක් හා පෙරදිග උරුමයන් පිළිබඳ ලොකු අවබෝධයක් තිබූ මේ වියතා මෙසේ විවෘත මනසකින් ප‍්‍රශ්න විග‍්‍රහ කිරීම විශේෂ වැදගත්කමක් ගන්නවා. ඔහුට බටහිරට ගැති වූ මානසිකත්වයක් තිබුණා යයි කිසිවකුටත් කිව නොහැකියි. අපේ උරුමයන් අතරින් වර්තමානයට අදාල දේ උකහා ගෙන ඉතිරිය ප‍්‍රවේශමින් පසෙක තැබිය යුතු බවට අදිකාරම් සූරීන්ගේ ලිපි ලේඛන අතර උපදෙස් හා විග‍්‍රහයන් හමු වනවා.

ආචාර්ය අදිකාරම්ගේ ඇතැම් දැඩි ස්ථාවරයන් ප‍්‍රායෝගික නොවූ බව මගේ අදහසයි. මුඵමනින් ම නිර්මාංශ ආහාරයට යොමු වීම පුද්ගල මට්ටමෙන් ගත යුතු තීරණයක් මිස රාජ්‍ය හෝ සාමයික හෝ මට්ටමෙන් පුරවැසියන් මත බලෙන් පැටවිය යුත්තක් නොවෙයි. එසේ ම සත්ත්ව පාලනය හා ධීවර කර්මාන්තය අද වන විට සැළකිය යුතු පිරිසකට ජීවිකාව හා ආදායම් මාර්ග සපයනවා. (1990 දශකය මුලදී බෞද්ධ භික්ෂූන් පිරිසකගේ බල කිරීම පිට අභ්‍යන්තර ධීවර කර්මාන්තයට රාජ්‍ය අනුබලය නතර කිරීම නිසා එම ක්‍ෂෙත‍්‍රයත්, ප්‍රෝටීන් ආහාර ප‍්‍රභවයකුත් කලකට අඩාල වූ සැටි අපට මතකයි.)

එහෙත් අදිකාරම් දුම්පානයට හා මත්පැනට එරෙහිව ගත් සාරධර්මීය ස්ථාවරය නම් ඊට වඩා වැඩි ජන පිරිසක් අතරට සමීප වූවා යයි කිව හැකියි.

අදිකාරම් චරිතාපදානයක් පළ වී ඇත්දැයි පාඨකයන් කිහිප දෙනකු මගෙන් විමසුවා. ජයන්ත විජේවික‍්‍රම නම් මහතකු ඔහු ගැන ලියූ පොතක් මා කියවා තිබෙනවා. දෙනගම සිරිවර්ධන මාධ්‍යවේදියා වසර කිහිපයකට පෙර අදිකාරම් කථාව කොටස් වශයෙන් විදුසරට රචනා කළා. එයට අමතරව එතුමන්ගේ සිතිවිලි පති‍්‍රකා කාණ්ඩ කිහිපයක් ලෙස පොත් හැටියට මුද්‍රණය කොට අලෙවි කැරෙනු මෙවර කොළඹ පොත් ප‍්‍රදර්ශනයේදි මා දුටුවා.

www.facebook.com/E.W.Adikaram