[Op-ed] RTI in Sri Lanka: It took 22 years, and journey continues

My op-ed essay on Right to Information (RTI) in Sri Lanka, published in the International Federation of Journalists (IFJ) South Asia blogsite (SAMSN Digital Hub) on 14 July 2016:

RTI in Sri Lanka - Nalaka Gunawardene op-ed published in IFJ South Asia blog, 14 July 2016
RTI in Sri Lanka – Nalaka Gunawardene op-ed published in IFJ South Asia blog, 14 July 2016

RTI in Sri Lanka:

It took 22 years, and journey continues

 By Nalaka Gunawardene

Sri Lanka’s Parliament debated the Right to Information (RTI) bill for two days (23 – 24 June 2016) before adopting it into law. No member opposed it, although some amendments were done during the debate.

If that sounds like an easy passage, it was preceded by over two decades of advocacy with various false starts and setbacks. A large number of Lankans and a few supportive foreigners share the credit for Sri Lanka becoming the 108th country in the world to have its own RTI (or freedom of information) law.

How we reached this point is a case study of campaigning for policy change and law reform in a developing country with an imperfect democracy. The journey deserves greater documentation and analysis, but here I want to look at the key strategies, promoters and enablers.

The story began with the change of government in Parliamentary elections of August 1994. The newly elected People’s Alliance (PA) government formulated a media policy that included a commitment to people’s right to know.

But the first clear articulation of RTI came in May 1996, from an expert committee appointed by the media minister to advise on reforming laws affecting media freedom and freedom of expression. The committee, headed by eminent lawyer R K W Goonesekere (and thus known as the Goonesekere Committee) recommended many reforms – including a constitutional guarantee of RTI.

Sadly, that government soon lost its zeal for reforms, but some ideas in that report caught on. Chief among them was RTI, which soon attracted the advocacy of some journalists, academics and lawyers. And even a few progressive politicians.

Different players approached the RTI advocacy challenge in their own ways — there was no single campaign or coordinated action. Some spread the idea through media and civil society networks, inspiring the ‘demand side’ of RTI. Others lobbied legislators and helped draft laws — hoping to trigger the ‘supply side’. A few public intellectuals helpfully cheered from the sidelines.

Typical policy development in Sri Lanka is neither consultative nor transparent. In such a setting, all that RTI promoters could do was to keep raising it at every available opportunity, so it slowly gathered momentum.

For example, the Colombo Declaration on Media Freedom and Social Responsibility – issued by the country’s leading media organisations in 1998 – made a clear and strong case for RTI. It said, “The Official Secrets Act which defines official secrets vaguely and broadly should be repealed and a Freedom of Information Act be enacted where disclosure of information will be the norm and secrecy the exception.”

That almost happened in 2002-3, when a collaboratively drafted RTI law received Cabinet approval. But an expedient President dissolved Parliament prematurely, and the pro-RTI government did not win the ensuing election.

RTI had no chance whatsoever during the authoritarian rule of Mahinda Rajapaksa from 2005 to 2014. Separate attempts to introduce RTI laws by a Minister of Justice and an opposition Parliamentarian (now Speaker of Parliament) were shot down. If anyone wanted information, the former President once told newspaper editors, they could just ask him…

His unexpected election defeat in January 2015 finally paved the way for RTI, which was an election pledge of the common opposition. Four months later, the new government added RTI to the Constitution’s fundamental rights. The new RTI Act now creates a mechanism for citizens to exercise that right.

Meanwhile, there is a convergence of related ideas like open government (Sri Lanka became first South Asian country to join Open Government Partnership in 2015) and open data – the proactive disclosure of public data in digital formats.

These new advocacy fronts can learn from how a few dozen public spirited individuals kept the RTI flames alive, sometimes through bleak periods. Some pioneers did not live to see their aspiration become reality.

Our RTI challenges are far from over. We now face the daunting task of implementing the new law. RTI calls for a complete reorientation of government. Proper implementation requires political will, administrative support and sufficient funds. We also need vigilance by civil society and the media to guard against the whole process becoming mired in too much red tape.

RTI is a continuing journey. We have just passed a key milestone.

Science writer and columnist Nalaka Gunawardene has long chronicled Sri Lanka’s information society and media development issues. He tweets at @NalakaG.

 

[Op-ed] Major Reforms Needed to Rebuild Public Trust in Sri Lanka’s Media

Text of an op-ed essay published in the Sunday Observer on 10 July 2016:

Major Reforms Needed to Rebuild Public Trust

in Sri Lanka’s Media

 By Nalaka Gunawardene

Sri Lanka’s government and its media industry need to embark on wide-ranging media sector reforms, says a major new study released recently.

Such reforms are needed at different levels – in government policies, laws and regulations, as well as within the media industry and profession. Media educators and trainers also have a key role to play in raising professional standards in our media, the study says.

Recent political changes have opened a window of opportunity which needs to be seized urgently by everyone who desires a better media in Sri Lanka, urges the study report, titled Rebuilding Public Trust: An Assessment of the Media Industry and Profession in Sri Lanka.

Rebuilding Public Trust: An Assessment of the Media Industry and Profession in Sri Lanka (May 2016)
Rebuilding Public Trust: An Assessment of the Media Industry and Profession in Sri Lanka (May 2016)

The report was released on World Press Freedom Day (May 3) at a Colombo meeting attended by the Prime Minister, Leader of the Opposition and Minister of Mass Media.

The report is the outcome of a 14-month-long research and consultative process. Facilitated by the Secretariat for Media Reforms, it engaged over 500 media professionals, owners, managers, academics, relevant government officials and members of various media associations and trade unions. It offers a timely analysis, accompanied by policy directions and practical recommendations. I served as is overall editor.

“The country stands at a crossroads where political change has paved the way for strengthening safeguards for freedom of expression (FOE) and media freedom while enhancing the media’s own professionalism and accountability,” the report notes.

Politicians present at the launch could only agree.

“The government is willing to do its part for media freedom and media reforms. But are you going to do yours?” he asked the dozens of editors, journalists and media managers present. There were no immediate answers.

Prime Minister Ranil Wickremesinghe speaks at the launch of 'Rebuilding Public Trust' report in Colombo, 3 May 2016 (Photo courtesy SLPI)
Prime Minister Ranil Wickremesinghe speaks at the launch of ‘Rebuilding Public Trust’ report in Colombo, 3 May 2016 (Photo courtesy SLPI)

Whither Media Professionalism?

The report acknowledges how, since January 2015, the new government has taken several positive steps. These include: reopening investigations into some past attacks on journalists; ending the arbitrary and illegal blocking of political websites done by the previous regime; and recognising access to information as a fundamental right in the 19th Amendment to the Constitution (after the report was released, the Right to Information Act has been passed by Parliament, which enables citizens to exercise this right).

These and other measures have helped improve Sri Lanka’s global ranking by 24 points in the World Press Freedom Index (https://rsf.org/en/ranking). It went up from a dismal 165 in 2015 index (which reflected conditions that prevailed in 2014) to a slightly better 141 in the latest index.

Compiled annually by Reporters Without Borders (RSF), a global media rights advocacy group, the Index reflects the degree of freedom that journalists, news organisations and netizens (citizens using the web) enjoy in a country, and the efforts made by its government to respect and nurture this freedom.

Sri Lanka, with a score of 44.96, has now become 141st out of 180 countries assessed. While we have moved a bit further away from the bottom, we are still in the company of Burma (143), Bangladesh (144) and South Sudan (140) – not exactly models of media freedom.

Clearly, much more needs be done to improve FOE and media freedom in Sri Lanka – and not just by the government. Media owners and managers also bear a major responsibility to create better working conditions for journalists and other media workers. For example, by paying better wages to journalists, and allowing trade union rights (currently denied in many private media groups, though enjoyed in all state media institutions).

Rebuilding Public Trust acknowledges these complexities and nuances: freedom from state interference is necessary, but not sufficient, for a better and pluralistic media.

It also points out that gradual improvement in media freedom must now to be matched by an overall upping of media’s standards and ethical conduct.

By saying so, the report turns the spotlight on the media itself — an uncommon practice in our media. It says that only a concerted effort by the entire media industry and all its personnel can raise professional standards and ethical conduct of Sri Lanka’s media.

A similar sentiment is expressed by Dr Ranga Kalansooriya, an experienced journalist turned media trainer who was part of the report’s editorial team (and has since become the Director General of the Department of Information). “Sri Lanka’s media freedom has gone up since January 2015, but can we honestly say there has been much (or any) improvement in our media’s level of professionalism?” he asks.

Media in Crisis

Tackling the dismally low professionalism on a priority basis is decisive for the survival of our media which points fingers at all other sections of society but rarely engages in self reflection.

Rebuilding Public Trust comes out at a time when Sri Lanka’s media industry and profession face many crises stemming from an overbearing state, unpredictable market forces and rapid technological advancements. Balancing the public interest and commercial viability is one of the media sector’s biggest challenges today.

The report says: “As the existing business models no longer generate sufficient income, some media have turned to peddling gossip and excessive sensationalism in the place of quality journalism. At another level, most journalists and other media workers are paid low wages which leaves them open to coercion and manipulation by persons of authority or power with an interest in swaying media coverage.”

Notwithstanding these negative trends, the report notes that there still are editors and journalists who produce professional content in the public interest while also abiding by media ethics.

Unfortunately, their good work is eclipsed by media content that is politically partisan and/or ethnically divisive.

For example, much of what passes for political commentary in national newspapers is nothing more than gossip. Indeed, some newspapers now openly brand content as such!

Similarly, research for this study found how most Sinhala and Tamil language newspapers cater to the nationalism of their respective readerships instead of promoting national integrity.

Such drum beating and peddling of cheap thrills might temporarily boost market share, but these practices ultimately erode public trust in the media as a whole. Surveys show fewer media consumers actually believing that they read, hear or watch.

One result: younger Lankans are increasingly turning to entirely web-based media products and social media platforms for obtaining their information as well as for speaking their minds. Newspaper circulations are known to be in decline, even though there are no independently audited figures.

If the mainstream media is to reverse these trends and salvage itself, a major overhaul of media’s professional standards and ethics is needed, and fast. Newspaper, radio and TV companies also need clarity and a sense of purpose on how to integrate digital platforms into their operations (and not as mere add-ons).

L to R - Lars Bestle of IMS, R Sampanthan, Ranil Wickremesinghe, Karu Paranawithana, Gayantha Karunathilake with copies of new study report on media reforms - Photo by Nalaka Gunawardene
L to R – Lars Bestle of IMS, R Sampanthan, Ranil Wickremesinghe, Karu Paranawithana, Gayantha Karunathilake with copies of new study report on media reforms – Photo by Nalaka Gunawardene

Recommendations for Reforms

The report offers a total of 101 specific recommendations, which are sorted under five categories. While many are meant for the government, a number of important recommendations are directed at media companies, journalists’ and publishers’ associations, universities, media training institutions, and development funding agencies.

“We need the full engagement of all stakeholders in building a truly free, independent and public interest minded pluralistic media system as a guarantor of a vibrant democracy in Sri Lanka,” says Wijayananda Jayaweera, a former director of UNESCO’s Communication Development Division, who served as overall advisor for our research and editorial process.

In fact, this assessment has used an internationally accepted framework developed by UNESCO, the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organisation. Known as the Media Development Indicators (MDIs), this helps identify strengths and weaknesses, and propose evidence-based recommendations on how to enhance media freedom and media pluralism in a country. Already, two dozen countries have used this methodology.

The Sri Lanka study was coordinated by the Secretariat for Media Reforms, a multistakeholder alliance comprising the Ministry of Parliamentary Reforms and Mass Media; Department of Mass Media at University of Colombo; Sri Lanka Press Institute (SLPI); Strategic Alliance for Research and Development (SARD); and International Media Support (IMS) of Denmark.

We carried out a consultative process that began in March 2015. Activities included a rapid assessment discussed at the National Summit for Media Reforms in May 2015 (attended by over 200), interviews with over 40 key media stakeholders, a large sample survey, brainstorming sessions, and a peer review process that involved over 250 national stakeholders and several international experts.

Nalaka Gunawardene, Editor of Rebuilding Public Trust in Media Report, presents key findings at launch event in Colombo, 3 May 2016 - (Photo courtesy SLPI)
Nalaka Gunawardene, Editor of Rebuilding Public Trust in Media Report, presents key findings at launch event in Colombo, 3 May 2016 – (Photo courtesy SLPI)

Here is the summary of key recommendations:

  • Law review and revision: The government should review all existing laws which impose restrictions on freedom of expression with a view to amending them as necessary to ensure that they are fully consistent with international human rights laws and norms.
  • Right to Information (RTI): The RTI law should be implemented effectively, leading to greater transparency and openness in the public sector and reorienting how government works.
  • Media ownership: Adopt new regulations making it mandatory for media ownership details to be open, transparent and regularly disclosed to the public.
  • Media regulation: Repeal the Press Council Act 5 of 1973, and abolish the state’s Press Council. Instead, effective self-regulatory arrangements should be made ideally by the industry and covering both print and broadcast media.
  • Broadcast regulation: New laws are needed to ensure transparent broadcast licensing; more rational allocation of frequencies; a three-tier system of public, commercial and community broadcasters; and obligations on all broadcasters to be balanced and impartial in covering politics and elections. An independent Broadcasting Authority should be set up.
  • Digital broadcasting: The government should develop a clear plan and timeline for transitioning from analogue to digital broadcasting in television as soon as possible.
  • Restructuring state media: The three state broadcasters should be transformed into independent public service broadcasters with guaranteed editorial independence. State-owned Associated Newspapers of Ceylon Limited (Lake House) should be operated independently with editorial freedom.
  • Censorship: No prior censorship should be imposed on any media. Where necessary, courts may review media content for legality after publication. Laws and regulations that permit censorship should be reviewed and amended.
  • Blocking of websites: The state should not limit online content or social media activities in ways that contravene freedoms guaranteed by the Constitution and international conventions.
  • Privacy and surveillance: Privacy of all citizens and others should be respected by the state and the media. There should be strict limits to the state surveillance of private individuals and entities’ phone and other electronic communications.
  • Media education and literacy: Journalism and mass media education courses at tertiary level should be reviewed and updated to meet current industry needs and consumption patterns. A national policy is needed for improving media literacy and cyber literacy.

Full report in English is available at: https://goo.gl/5DYm9i

Sinhala and Tamil versions are under preparation and will be released shortly.

Science writer and media researcher Nalaka Gunawardene served as overall editor of the new study, and also headed one of the four working groups that guided the process. He tweets as: @NalakaG

සිවුමංසල කොලූගැටයා #273: තොරතුරු නීතිය සඳහා අරගලයේ පුරෝගාමියෝ හා නියමුවෝ

Parliament of Sri Lanka - Photo by Kolitha de Silva, from Wikimedia Commons
Parliament of Sri Lanka – Photo by Kolitha de Silva, from Wikimedia Commons

Sri Lanka’s Parliament debated the Right to Information (RTI) bill for two days (23 – 24 June 2016) before adopting it into law. No member opposed it, although some amendments were done during the debate.

A large number of Lankans and a few supportive foreigners share the credit for Sri Lanka becoming the 108th country in the world to have its own RTI (or freedom of information) law.

How we reached this point is a case study of campaigning for policy change and law reform in a developing country with an imperfect democracy.

In this week’s Ravaya column (appearing in the print issue of 3 July 2016), I recall the key pioneers, promoters and enablers. The long journey deserves greater documentation and analysis, but I hope this quick tribute initiates such chronicling.

See also earlier columns related to RTI:

26 June 2016:  සිවුමංසල කොලූගැටයා #272: මහජන තොරතුරු අයිතිය අශෝක අධිරාජයාගේ ඓතිහාසික දායාදයක්

1 May 2016: සිවුමංසල කොලූගැටයා #266: තොරතුරු නීතියේ වැඩිම ප‍්‍රයෝජන සාමාන්‍ය පුරවැසියන්ටයි!

22 November 2015: සිවුමංසල කොලූගැටයා #246: තොරතුරු අයිතිය විවෘත ආණ්ඩුකරණයට මුල් පියවරයි

දශක දෙකට වැඩි කලක් ගෙන ගිය බුද්ධිමය හා දේශපාලනමය අරගලයක ප්‍රතිඵලයක් ලෙස තොරතුරු දැන ගැනීම පිළිබඳ නීතිය (RTI Law) 2016 ජුනි 24දා පාර්ලිමේන්තුවේ ඒකච්ඡන්දයෙන් සම්මත වූවා.

ඒ සමග තොරතුරු නීතියක් හඳුන්වා දෙන ලෝකයේ 108 වන රට බවට ශ්‍රී ලංකාව පත්ව සිටිනවා.

මෙය යහපාලන රජයේ පොරොන්දුවක් ඉටු කිරීමක්. එමෙන්ම 2015 අප්‍රේල් මාසයේ 19 වන සංශෝධනයෙන් ව්‍යවස්ථාවට එක් කරන ලද තොරතුරු දැන ගැනීමේ මූලික අයිතිවාසිකම ප්‍රායෝගිකව ක්‍රියාත්මක කිරීමට ක්‍රමවේදයක් හඳුන්වා දීමක්.

මේ මොහොතේ අප වැඩි අවධානය යොමු කළ යුත්තේ දිනා ගත් තොරතුරු අයිතිය තහවුරු කිරීමට හා නිසි ලෙස ක්‍රියාත්මක කිරීමටයි. එසේ ඉදිරිය දෙස බලන අතර අප මෙතෙක් ආ ගමන දෙස හැරී බැලීම ද වටිනවා.

තොරතුරු අයිතිය දිනා ගන්නට විවිධාකාරයෙන් දායක වූ සියලු දෙනාට ලක් සමාජයේ ප්‍රණාමය හිමි විය යුතුයි. අද මා තැත් කරන්නේ එයින් ප්‍රමුඛයන් කිහිප දෙනකු සිහිපත් කරමින් ඔවුන්ගේ පුරෝගාමී මෙහෙවර අගය කිරීමටයි.

ශ්‍රී ලංකාවේ තොරතුරු අයිතිය පිළිබඳ සංවාදයේ හා ක්‍රියාවලියේ පිය සටහන් කෙටියෙන් වුවද ලේඛනගත කිරීමේ හොඳ උත්සාහයක් විකල්ප වෙබ් අඩවිය ගෙන තිබෙනවා. බලන්න: http://www.vikalpa.org/?p=27152

එයට අනුව මේ උත්සාහය ඇරඹුණේ 1994දී. 1994 අගෝස්තු පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයේදී පොදු පෙරමුණට සහාය දැක්වූ මාධ්‍ය සංවිධාන හා සිවිල් සංවිධාන කිහිපයක් කළ ඉල්ලීම්වලට අනුව එවකට මාධ්‍ය (තොරතුරු), සංචාරක හා ගුවන් සේවා අමාත්‍ය ධර්මසිරි සේනානායක ‘ආණ්ඩුවේ මාධ්‍ය ප්‍රතිපත්ති’ ගැන කැබිනට් පත්‍රිකාවක් 1994 පිළියෙළ කළා.

විකල්ප වෙබ් අඩවිය කියන්නේ එහි තොරතුරු දැන ගැනීමේ අයිතිය පිළි ගන්නා බවත්, ඒ සඳහා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ රැකවරණය ලබා දෙන බවත් සඳහන් වූ බවයි. තොරතුරු අයිතියට දේශපාලන මට්ටමේ ප්‍රතිඥාවක් මෙරට ලැබුණු මුල් වතාව එයයි.

මා දන්නා තරමට තොරතුරු අයිතිය මෙරට නිල ලේඛනයක මුල්වරට යෝජනා කරනු ලැබුවේ 1996 මැයි මාසයේ. ඒ මාධ්‍ය නිදහස හා භාෂණ නිදහසට බලපාන නීති සංශෝධනය කිරීම ගැන උපදෙස් දීමට පත් කරන ලද විද්වත් කමිටුවේ අවසන් වාර්තාවෙයි.

එම කමිටුව ප්‍රවීණ නීතිඥ ආර්. කේ. ඩබ්ලියු. ගුණසේකරගේ සභාපතිත්වයෙන් ක්‍රියාත්මක වූ නිසා වඩාත් ප්‍රකටව ඇත්තේ ගුණසේකර කමිටුව ලෙසයි. එහි සෙසු සාමාජිකයන් වූයේ ආචාර්ය ශිරාණි බණ්ඩාරනායක, ආචාර්ය රොහාන් එද්රිසිංහ, ආචාර්ය ජයම්පති වික්‍රමරත්න, ලූෂන් රාජකරුණානායක, ජාවඩ් යුසූෆ්, වික්ටර් ගුණවර්ධන හා සූරියා වික්‍රමසිංහයි.

භාෂණ නිදහසට ව්‍යවස්ථාමය සහතික වීම් නමැති දෙවන පරිච්ඡේදයේ මෙසේ සඳහන් වුණා. (ඉංග්‍රීසි මුල් කෘතියෙන් පරිවර්තනය මගෙන්): ‘1978 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව තොරතුරු දැන ගැනීමේ අයිතිය නිශ්චිත වශයෙන් සඳහන් කර නැතත්, එහි භාෂණ නිදහස පිළිබඳ අයිතීන් විග්‍රහ කරද්දී අධිකරණය එයට තොරතුරු නිදහසද අඩංගු වන බව නිර්ණය කර තිබේ. එසේ වුවද තොරතුරු අයිතිය වඩාත් විස්තරාත්මකව නීතිගත කිරීම වැදගත් හා අවශ්‍ය යයි අපි අදහස් කරමු. (1980දී ශ්‍රී ලංකාව අපරානුමත කොට ඇති) සිවිල් හා දේශපාලන අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ ජාත්‍යන්තර ප්‍රඥප්තියේ තොරතුරු අයිතිය විග්‍රහ කර ඇත්තේ ඕනෑම මාධ්‍යයක් හරහා තොරතුරු ඉල්ලීමට, ලැබීමට හා බෙදා හැරීමට ඇති අයිතියක් ලෙසයි. හැකි තාක් සීමා කිරීම්වලින් තොරව මෙම අයිතිය ලබා දිය යුතුය.’

අවාසනාවකට ගුණසේකර කමිටු වාර්තාවේ බොහෝ වැදගත් නිර්දේශ අඩංගු වුවත් එයින් බහුතරයක් ක්‍රියාත්මක වූයේ නැහැ. එයට අවශ්‍ය දේශපාලන කැපවීම හීන වී ගිය නිසා විය යුතුයි.

2014 නොවැම්බරයේ ගුණසේකරයන් වියෝ වූ අවස්ථාවේ ප්‍රකාශයක් නිකුත් කළ නිදහස් මාධ්‍ය ව්‍යාපාරය ඔහුගේ මෙහෙවර ඉහළින් අගය කළා. ‘අද දක්වාත් මාධ්‍ය නිදහස තහවුරු කිරීමට අවශ්‍ය නීතිමය සංශෝධන පිළිබඳ මූලිකම හා වැදගත්ම ලේඛනය වන්නේ 1996 නිකුත් වූ ගුණසේකර කමිටු වාර්තාවයි.’ එහි සඳහන් වුණා.

තොරතුරු අයිතිය දිනා ගන්නට වසර 20ක් පුරා පෙරමුණු කිහිපයක බුද්ධිමය අරගලයක් හා උත්සාහයන් සිදු වුණා. සැමදෙනා අතර සැම විට සම්බන්ධීකරණයක් නොතිබුණත්, පොදු අරමුණක් ලෙස තොරතුරු අයිතිය නීතිමය වශයෙන් පිළිගැනීම වෙනුවෙන් ඔවුන් කැපවී සිටියා.

No more with us: L to R - Dharmasiri Senanayake, R K W Goonesekere, Justice Mark Fernando, Victor Gunewardena, Tilak Jayaratne
No more with us: L to R – Dharmasiri Senanayake, R K W Goonesekere, Justice Mark Fernando, Victor Gunewardena, Tilak Jayaratne

මා ඔවුන් කාණ්ඩ කිහිපයකට බෙදා හඳුනා ගන්නවා.

  1. ප්‍රගතිශීලී නීතිඥයන් හා විනිසුරුවරුන්

තොරතුරු අයිතියට අදාළ ප්‍රඥාන්විත නඩු තීන්දු ලබා දීම හරහා ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ විනිසුරු මාක් ප්‍රනාන්දු (1941-2009) වැදගත් භූමිකාවක් ඉටු කළා. මෙරට භාෂණ නිදහස හා නීතිය ගැන කළ විග්‍රහයක ආචාර්ය අසංග වැලිකල ගිය වසරේ සිහිපත් කළේ විමල් ප්‍රනාන්දුට එරෙහිව ශ්‍රී ලංකා ගුවන් විදුලි සංස්ථාව :1996- නම් මූලික අයිතිවාසිකම් නඩුවේදී ප්‍රනාන්දු විනිසුරුවරයා දුන් තීන්දුවයි.

භාෂණ නිදහස තුළ තොරතුරු ලැබීමට හා බෙදා හැරීමට ඇති අයිතියද ගැබ්ව තිබෙන බවට මේ තීන්දුව තර්ක කළා. එහෙත් නඩු තීන්දු හා නඩු වාර්තා පමණක් මානව අයිතීන් තහවුරු කිරීමට නොසෑහෙන බව වැලිකල පෙන්වා දෙනවා. මන්ද සෑම විනිසුරුවරයාම ලිබරල් දැක්මකින් නීති විග්‍රහ නොකරන නිසා.

තොරතුරු අයිතිය මූලික අයිතිවාසිකමක් හා එයටම වෙන් වූ පනතක් ලෙස නීතිගත වීම අවශ්‍ය වූයේ එබැවින්. තොරතුරු අයිතිය වෙනුවෙන් විවිධ අවස්ථාවල මතවාදීව පෙනී සිටි නීතිවේදීන් අතර ජයන්ත ද අල්මේදා ගුණරත්න, එස්.ජී. පුංචිහේවා, ඩබ්ලිව්. ජේ. බැසිල් ප්‍රනාන්දු, ක්‍රිෂාන්ත වැලිඅමුණ, ජගත් ලියනආරච්චි හා කේ. ඩබ්ලිව්. ජනරංජන සිටිනවා.

ගුණසේකර කමිටුවේ සාමාජිකයකු වූ ආචාර්ය ජයම්පති වික්‍රමරත්න, 2015දී තොරතුරු නීතිය කෙටුම්පත් කිරීමේ විද්වත් කමිටුවේ සභාපතිවරයා වුණා. විසි වසරකට පසුව හෝ එම කමිටු නිර්දේශය ක්‍රියාත්මක කිරීමට ඔහුට නායකත්වය දීමට හැකිවීම සුවිශේෂ සිද්ධියක්.

  1. මාධ්‍යවේදීන් හා කතුවරුන්

තොරතුරු අයිතිය හුදෙක් මාධ්‍යවලට පමණක් නොව සමස්ත සමාජයටම එක ලෙස උපකාර වන්නක්. එහෙත් එහි වැදගත්කම කල් තබා හඳුනා ගත් පුරෝගාමීන් අතර මාධ්‍යවේදීන් ගණනාවක්ම සිටියා.

මෙරට සිටි ප්‍රවීණතම ඉංග්‍රීසි මාධ්‍යවේදියකු වූ වික්ටර් ගුණවර්ධන (1927-2002) ගුණසේකර කමිටුවේ සාමාජිකයකු ද වූවා. පැරණි සන්ඩේ ටයිම්ස් පත්‍රයේ කතුවරයාව සිට පසුව මාර්ග ආයතනයේ අධ්‍යක්ෂවරයකු වූ ඔහුට මාධ්‍ය නීතිය පිළිබඳ පුළුල් දැනුමක් තිබුණා. තොරතුරු නීතිය මෙරටට අවශ්‍ය හා වැදගත් ඇයිද යන්න ගැන පොදු අවකාශයේ මුලින්ම හඬ නැගූවන් අතර ඔහු සිටියා.

ගුණසේකර කමිටුවේ සිටි අනෙක් මාධ්‍යවේදියා ලූෂන් රාජකරුණානායක. තීරු ලිපි රචකයකු ලෙස තවමත් සක්‍රීය ඔහු මුල් යුගයේ නිදහස් මාධ්‍ය ව්‍යාපාරයේද මූලිකයෙක් වුණා.

සමහර මාධ්‍යවේදීන් තම මාධ්‍ය හරහා තොරතුරු  අයිතිය වෙනුවෙන් දිගටම පෙනී සිටියා. සන්ඩේ ටයිම්ස් වත්මන් කර්තෘ සිංහ රත්නතුංග එයින් එක් අයෙක්. ඔහු මාධ්‍ය නිදහස හා සමාජයීය වගකීම පිළිබඳ කොළඹ ප්‍රකාශනයේ (1998) ද මූලිකයෙක්.

ඔහුගේ තවත් දායකත්වයක් නම් මානව හිමිකම් පිළිබඳ තීරු ලිපියකට දිගු කලක් තිස්සේ තම පත්‍රයේ ඉඩ දීමයි. එය ලියන නීතිඥ කිෂාලි පින්ටෝ ජයවර්ධන දශක දෙකක් පුරා තොරතුරු අයිතිය ප්‍රවර්ධනය කළ අයෙක්. සම්මත වූ තොරතුරු නීතිය කෙටුම්පත් කිරීමට ද ඇය දායක වූවා.

තොරතුරු අයිතියට දැඩි අවධානය යොමු කළ තවත් ජ්‍යෙෂ්ඨ මාධ්‍යවේදියකු නම් රාවය ආරම්භක කර්තෘ වික්ටර් අයිවන්. රටේ දැනටමත් පවතින වත්කම් හා බැරකම් නීතිය හරහා පොදු උන්නතියට අදාළ තොරතුරු ඉල්ලා සිටිය හැකි බවත්, එහෙත් එය ලැබීමට නිලධාරිවාදී බාධා මතු වන බවත් ඔහු බොහෝ අවස්ථාවල පෙන්වා දී තිබෙනවා. රාජ්‍ය හා ශාස්ත්‍රීය මූලාශ්‍රවලින් ගවේෂණාත්මක ලෙස තොරතුරු සොයා ගෙන, සමාජ-ආර්ථීක-දේශපාලනික ප්‍රශ්න ගැන කාලීන විග්‍රහයන් කිරීමේ පූර්වාදර්ශ රැසක් වික්ටර් අයිවන් අපට ලබා දෙනවා.

මාධ්‍ය නිදහස සඳහා සක්‍රීයව පෙනී සිටින මාධ්‍ය සංවිධාන අතර තොරතුරු නීතිය කලක් තිස්සේ ප්‍රමුඛතාවක් වී පැවතියා. එම උද්ඝෝෂණවලට නායකත්වය දුන් හා සහභාගි වූ සැම නමින් සඳහන් කිරීමට මෙහි ඉඩක් නැහැ. එහෙත් ප්‍රබලව හා දිගටම ඒ වෙනුවෙන් පෙනී සිටි වරුණ කරුණාතිලක, සුනන්ද දේශප්‍රිය, ශාන් විජේතුංග, රංග කලන්සූරිය ආදීන් අප සිහිපත් කළ යුතුයි.

නව මාධ්‍ය හරහා තොරතුරු අයිතිය ගැන මෑත වසරවල හඬ නැංවූවන් අතර සම්පත් සමරකෝන්, සජීව විජේවීර හා සංජන හත්තොටුව සිටිනවා.

L to R - Kishali Piono Jayawardena, Dr Jayampathy Wickramaratne, Dr Rohan Edrisinha, Wijayananda Jayaweera, Dr P Sarawanamuttu
L to R – Kishali Piono Jayawardena, Dr Jayampathy Wickramaratne, Dr Rohan Edrisinha, Wijayananda Jayaweera, Dr P Saravanamuttu
  1. පර්යේෂකයන් හා බුද්ධිමතුන්

තොරතුරු අයිතිය සඳහා නීතිවේදීන් හා මාධ්‍යවේදීන් ගෙන ගිය දිගු අරගලයට සරසවි ඇදුරන් හා සරසවිවලින් බැහැර පොදු උන්නතියට කැප වූ බුද්ධිමතුන් ගණනාවකගේ ද දායකත්වය ලැබුණා.

මාධ්‍ය පර්යේෂක තිලක් ජයරත්න (1943-2012) මෙහිදී විශේෂයෙන් සඳහන් කළ යුතු වනවා. රාජ්‍ය මාධ්‍යයක් (ගුවන් විදුලි සංස්ථාව) හරහා ජනතාවට තොරතුරු ලබා දීමට හැකි තාක් උත්සාහ ගත් ඔහු පසු කලෙක මාධ්‍ය ප්‍රතිසංස්කරණවල මූලික අවශ්‍යතාව ගැන පුළුල්ව ලිපි ලේඛන රචනා කළා. ඔහු තොරතුරු අයිතිය දුටුවේ මාධ්‍ය ප්‍රතිසංස්කරණවල එක් පියවරක් ලෙසයි.

නීති ක්ෂේත්‍රයේ පර්යේෂකයන් ලෙස ආචාර්ය රොහාන් එද්රිසිංහ හා ආචාර්ය අසංග වැලිකල තොරතුරු නීති සම්පාදනයට හා ප්‍රවර්ධනයට බෙහෙවින් දායක වුණා. දේශපාලන විද්‍යාඥ හා මානව හිමිකම් ක්‍රියාකාරික ආචාර්ය පාකියසෝති සරවනමුත්තු හා සන්නිවේදන සංවර්ධනය සඳහා යුනෙස්කෝවේ අධ්‍යක්ෂවරයා ලෙස කලක් ක්‍රියා කළ විජයානන්ද ජයවීර තොරතුරු නීති සංවාදවල වැදගත් භූමිකාවක් තවමත් ඉටු කරනවා.

සන්නිවේදන විශේෂඥ හා නව මාධ්‍ය පර්යේෂක මහාචාර්ය රොහාන් සමරජීව, නීතිඥයකු ද වනවා. ඔහු තොරතුරු නීති කෙටුම්පත් විචාරයට ලක් කරන අතර නව සන්නිවේදන තාක්ෂණයන් හරහා තොරතුරු අයිතිය වඩාත් තහවුරු කර ගන්නා ක්‍රමවේද ගැන අප දැනුවත් කරනවා.

වෙරිටේ ආයතනයේ පර්යේෂණ අධ්‍යක්ෂ ගිහාන් ගුණතිලක මෑත වසරවල තොරතුරු අයිතිය විග්‍රහ කරමින් මෙරට පළවූ හොඳම අත්පොතක කතුවරයායි. තොරතුරු අයිතියේ ඉතිහාසය හා සංකල්පීය පරාසය ඔහු හොඳින් පහදා දෙනවා. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002441/244113E.pdf

තොරතුරු අයිතියේ සංවාදයට බුද්ධිමය තලයක කොටුවීමට ඉඩ නොදී එය සිවිල් සමාජ ක්‍රියාකාරීත්වය හරහා සමාජගත කළ කිහිප දෙනෙක්ද සිටිනවා. පුරවැසි බලය ප්‍රකාශකයකු වන ප්‍රවීණ ලේඛක ගාමිණී වියන්ගොඩ හා සිවිල් අයිතිවාසිකම් ව්‍යාපාරයේ ලේකම් සූරියා වික්‍රමසිංහ ඒ අතර කැපී පෙනෙනවා.

L to R - Dr Rohan Samarajiva, Gamini Viyangoda, Sinha Ratnatunga, Dr Asanga Welikala, Victor Ivan
L to R – Dr Rohan Samarajiva, Gamini Viyangoda, Sinha Ratnatunga, Dr Asanga Welikala, Victor Ivan

4. දේශපාලකයෝ හා සමාජ ක්‍රියාකාරිකයෝ

අවසන් වශයෙන් තොරතුරු නීතිය සැබෑ කර ගැනීමට දේශපාලනමය කැප වීම තීරණාත්මකව බලපෑවා.

2001-2004 රජය යටතේ තොරතුරු නීතියක් කෙටුම්පත් කොට එයට කැබිනට් අනුමැතියද ලැබ තිබුණා. එහෙත් එය පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කිරීමට පෙර පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හරිනු ලැබුවා. එම 2003 කෙටුම්පතට නායකත්වය දුන්නේ එවකට හා දැන් යළිත් අග්‍රාමාත්‍ය රනිල් වික්‍රමසිංහ.

ඉනික්බිති එළැඹි 2005-2014 අඳුරු දශකය තුළ තොරතුරු නීතියක් ගෙන ඒමට උත්සාහයන් කිහිපයක් කෙරුණා. 2010දී එවකට අධිකරණ අමාත්‍ය මිලින්ද මොරගොඩ ගත් උත්සාහයත්, 2010 සැප්තැම්බර් හා යළිත් 2011 ජුනි මාසයේ කරූ ජයසූරිය මන්ත්‍රීවරයා (දැන් කතානායක) ගත් උත්සාහයත් පසුගිය රජය විසින් ව්‍යර්ථ කරනු ලැබුවා.

මාධ්‍ය ඇමති ගයන්ත කරුණාතිලක හා නියෝජ්‍ය ඇමති කරුණාරත්න පරණවිතාන 2016 ජුනි 24 වනදා සම්මත කර ගත් තොරතුරු නීතිය දශක දෙකකට වැඩි කලක් එම සංකල්පය වෙනුවෙන් පෙනී සිටි සැමගේ සාමූහික ජයග්‍රහණයක්.

දැන් අභියෝගය නම් එය රැක ගනිමින් මනාව ක්‍රියාත්මක කිරීමයිග තොරතුරු අයිතිය සවිමත් වන්නේ පුරවැසි අප එය භාවිත කරන තරමටයි!

BBC Sinhala interview on RTI: තොරතුරු දැන ගැනීමේ සංකල්පය ‘අශෝක අධිරාජයාගෙන්’

I was interviewed by BBC Sinhala in London on 21 June 2016, on the eve of Sri Lanka’s Parliament passing the long-waited Right to Information law. In this interview with BBC’s Saroj Pathirana, I look at the journey so far (it took over 2o years to get this law adopted) and challenges than remain.

Chief among the challenges from now on: reorienting all state structures to be open and info-sharing rather than closed and secretive (default mode until now); raising public awareness on the provisions and benefits of RTI law (including debunking of myths and misconceptions); and learning to be a more information-literate society as a whole.

BBC Sinhala home page on 27 June 2016, featuring Nalaka Gunawardene interview on Right to Information in Sri Lanka
BBC Sinhala home page on 27 June 2016, featuring Nalaka Gunawardene interview on Right to Information in Sri Lanka

Here is the full story. You can also read it on BBC online at: http://www.bbc.com/sinhala/sri-lanka-36634031

තොරතුරු දැන ගැනීමේ සංකල්පය ‘අශෝක අධිරාජයාගෙන්

2016 ජුනි 26: තොරතුරු දැන ගැනීමේ පනත පාර්ලිමේන්තුවේ සම්මත වූ නමුත් එය ජනගත කරන්නේ කෙසේදැයි යන අභියෝගය රට හමුවේ පවතින බව ප්‍රවීණ ලේඛක නාලක ගුණවර්ධන පවසයි.

ඔහු ඒ බව කියා සිටියේ පසුගියදා පාර්ලිමේන්තුවේදී සම්මත කර ගන්නා ලද තොරතුරු දැන ගැනීමේ පනත සහ එහි වැදගත්කම පිළිබඳ රටේ සාමාන්‍ය ජනතාවගෙන් බහුතරය දැනුවත් දැයි බීබීසී සංදේශය කළ විමසීමකදී.

”ඇත්තටම එහෙම දැනුවත් භාවයක් නැහැ. අපි එය පිළිගත යුතුව තිබෙනවා. ඒ වගේම ඒ සම්බන්ධයෙන් යම් යම් පියවර ගත යුතුව තිබෙනවා.”

අදාළ පනත සම්මත කර ගැනීම වෙනුවෙන් ශ්‍රී ලංකාව තුළ හඬ නැගුවේ මධ්‍යම පාන්තික සමාජ සහ දේශපාලන ක්‍රියාධරයන් ඇතුළු මාධ්‍යවේදීන් පිරිසක් බවත් ඔහු සඳහන් කළේය.

කෙසේ නමුත් අසල්වැසි ඉන්දියාවේ පැවතුනේ එයට වඩා වෙනස් තත්වයක් බව විද්‍යා ලේඛක නාලක ගුණවර්ධන පෙන්වා දෙයි.

Nalaka Gunawardene (left) with BBC journalist Saroj Pathirana at BBC Broadcasting House in London on 21 June 2016
Nalaka Gunawardene (left) with BBC journalist Saroj Pathirana at BBC Broadcasting House in London on 21 June 2016

ඇයි අපට වැදගත්?

”අනූව දශකයේ, ඉන්දියාව තුළ මේ තොරතුරු දැන ගැනීමේ පනත අවශ්‍යයි කියන ඉල්ලීම ආවේ බිම් මට්ටමින්. ප්‍රාන්ත මට්ටමින් නීති ගත වී 2005 වසරේ ඉන්දියාව ජාතික මට්ටමින් තොරතුරු නීතිය සම්මත කර ගත්තා. මේක ඇයි අපට වැදගත්? මොනවද මෙයින් ගත හැකි ප්‍රයෝජන කියන කාරණා, නීතිය සම්මත වෙන කොටත් මිනිස්සු දැන සිටියා”

තොරතුරු දැන ගැනීමේ පනතේ ඇති වැදගත්කම ජන ගත කිරීම සඳහා ශ්‍රී ලංකාවේ සිවිල් සංවිධාන, මාධ්‍ය ආයතන සහ ක්‍රියාධරයන්ට සුවිශේෂී වගකීමක් පැවරෙන බවයි තොරතුරු දැන ගැනීමේ පනත සම්බන්ධ උපදේශක මණ්ඩලයේ සාමාජිකයකු වූ ලේඛක නාලක ගුණවර්ධන පෙන්වා දෙන්නේ.

”මේක වෙනත් නීති වගේ නොවෙයි.මෙය ජනතාව වෙනුවෙන් සම්මත වූ නීතියක්. සාමාන්‍යයෙන් පනවන ලද නීති ක්‍රියාත්මක කරන්නේ ආණ්ඩුව. නමුත් තොරතුරු නීතිය භාවිත කරන්න ඕනි පුරවැසියෝ.”

තොරතුරු පනත හරහා පුරවැසියන්ට රාජ්‍ය ආයතන, පොදු අධිකාරියක තොරතුරු ඉල්ලා සිටීමට සහ ලබා ගැනීමට නෛතික අයිතියක් හිමි වේ.

”නීතිය සම්මත වූ පසු රජයට මාස හයක කාල සීමාවක් තිබෙනවා මේ සඳහා රාජ්‍ය තන්ත්‍රය සුදානම් කරන්න. ඉන් පසු ජනතාවට පුළුවන් ඕනෑම රජයේ ආයතනයක තොරතුරු ඉල්ලා සිටින්න. ඒ සඳහා හේතු දක්වන්න අවශ්‍ය නැහැ.”

ශ්‍රී ලංකා පාර්ලිමේන්තුව තුළ දින දෙකක් විවාදයට ගත් තොරතුරු දැන ගැනීමේ පනත සංශෝධන සහිතව ජුනි 24 වනදා ඒකමතිකව සම්මත විය
ශ්‍රී ලංකා පාර්ලිමේන්තුව තුළ දින දෙකක් විවාදයට ගත් තොරතුරු දැන ගැනීමේ පනත සංශෝධන සහිතව ජුනි 24 වනදා ඒකමතිකව සම්මත විය

අශෝක කුලුණු

ඇතැම් තොරතුරු ලබා දීම ප්‍රතික්ෂේප කළ හැකි අදාළ පනතේ දක්වා ඇති ව්‍යතිරේක හැරුණු කොට අනෙකුත් සියලු තොරතුරු ලබා ගැනීමට ජනතාවට අයිතිය හිමි වන බවයි ඔහු පවසන්නේ.

ව්‍යතිරේකවලින් බැහැර වන තොරතුරු ලබා නොදෙන්නේ නම් තොරතුරු අයිතිය පිළිබඳ ස්වාධීන කොමිසමට පැමිණිලි කළ හැකි බවත් ප්‍රවීණ ලේඛක නාලක ගුණවර්ධන කියා සිටියේය.

සංකල්පයක් වශයෙන් තොරතුරු දැන ගැනීමේ නීතිය දකුණු ආසියාවට අලුත් දෙයක් නොවන බව ඔහු පෙන්වා දෙන්නේ අශෝක අධිරාජයා සමයේ ස්ථාපනය කරන ලද අශෝක කුලුණු උදාහරණයට ගනිමිනි.

”මේ කුලුණුවල, රජතුමා කරන්නේ කුමක්ද? රාජ්‍ය පාලකයාගේ ප්‍රතිපත්ති මොනාද? ස්ථාපිත කොට තිබුණා. එක් එක් ස්ථම්භය පිහිටුවන ස්ථානයේ එම ප්‍රදේශයේ භාෂාවෙන් පුවරුවල සටහන් යෙදුවා. සියලු දෙනාටම සාක්ෂරතාවය නැති නිසා විටින් විට පුවරුවල ඇති සටහන් හඬ නගා කියවන්න රාජ්‍ය නිලධාරීන්ට නියෝග කළා.”

තොරතුරු දැන ගැනීමේ වැදගත්කම හඳුනා ගනිමින් එවැනි පනතක් මුලින්ම නීති ගත කරන ලද්දේ ස්වීඩනය බවත් ප්‍රවීණ ලේඛක නාලක ගුණවර්ධන වැඩිදුරටත් සඳහන් කළේය.

”බටහිරින් ලැබුණු ආභාෂයක් වශයෙන් මේ වතාවේ තොරතුරු දැන ගැනීමේ පනත අපට ලැබුනත් අපේ සංස්කෘතික උරුමයක් තිබෙනවා රජය, මහජනතාව වෙත තොරතුරු සරල බසින් ලබා දෙන බවට”

[Op-ed] Sri Lanka’s Right to Information: A New Journey Begins Now!

Text of an op-ed essay I wrote within hours of Sri Lanka’s Parliament passing the Right to Information (RTI) law. It has been published in The Sunday Observer today, 26 June 2016.

Cartoon by Awantha Artigala, Daily Mirror newspaper Sri Lanka
Cartoon by Awantha Artigala, Daily Mirror newspaper Sri Lanka

Right to Information: A New Journey Begins Now!

 By Nalaka Gunawardene

On 24 June 2016, Sri Lanka’s Parliament unanimously adopted the Right to Information (RTI) law.

This marks the culmination of over two decades of advocacy by civil society groups and journalists. It also fulfills a key promise of the yahapalana government.

Passing the law has been no easy task, as it went through a year of drafting, judicial review by Supreme Court, and considerable political scrutiny. The government and other political parties in Parliament – who rarely agree on anything – came together to pass the law without a vote.

However, our challenges are far from over. Now begins the daunting task of implementing the new law. RTI calls for a complete reorientation of government in how it handles information and promotes openness. This is unfamiliar ground.

As one skeptical citizen, Harindra Dassanayake (@HarindraBD) said on Twitter within hours of the law passing: “Lanka as many good laws, with hopeless or zero impact. Hope RTI [would] be different. It’s time to act and not celebrate.”

Indeed, there is much to do. The law’s adoption is only a fresh start. Proper implementation requires political will, administrative support and sufficient public funds.

We would also need on-going monitoring by civil society groups and the media to guard against the whole process becoming mired in too much red tape.

Late comers, quick learners?

With the new law, Sri Lanka becomes the 108th country in the world to have introduced RTI laws, also known as freedom of information laws.

That leaves only Bhutan in South Asia without a national RTI law, according to Venkatesh Nayak, Programme Coordinator with the Commonwealth Human Rights Initiative (CHRI) in New Delhi.

Nayak, a noted RTI expert and activist, says that countries without RTI laws are becoming a smaller and smaller minority on the planet.

He adds: “But for the long drawn ethnic conflict, Sri Lanka would have been the second country in South Asia to enact a national RTI law if efforts made in 2003-4 had reached fruition.”

In the event, Sri Lanka took the belated first step in April 2015, when the 19th Amendment to the Constitution made the right to information a fundamental right. The RTI Act puts in place the administrative arrangement to enable citizens can exercise that right.

Sri Lanka is certainly a late comer to the global RTI community, but we can exploit this to our advantage. Our neighbours and others countries have so much experience in this respect that can help us in implementation.

For example, RTI has emerged such a powerful tool in the hands of Indian citizens since the national law came into effect in 2005. So much so that it is now become a verb (as in “We will RTI this information” when confronted with a problem).

Across India, young schoolchildren and grandmothers with no formal education are using RTI requests to solve local level problems – from overdue scholarship payments to restoring suspended rural bus services.

Meanwhile in Bangladesh, which adopted its RTI law in 2009, citizens and NGOs are creatively using public information to combat poverty and counter corruption.

RTI has transformed Indian society within a decade
RTI has transformed Indian society within a decade

RTI needs imagination

What transformative impacts can the RTI law have on Lankan society, politics and governance? The answer is in everybody’s hands.

Unlike most other laws, RTI is one for citizens to seize and use. That, in turn, requires a commitment to the public interest, plus plenty of imagination and tenacity.

When the new Act comes into effect six months from now, any citizen of any age should be able to seek and receive information held with a public authority at central, provincial or local levels.

The law covers all organs of the State – Parliament, Executive (President and Cabinet) and the Judiciary. This includes the police and public sector corporations, local government bodies, as well as private entities carrying out public functions or providing public services under contract or license from local authorities (to the extent such work is concerned).

To be sure, the law has some exemptions when the right of access to information may be denied on legitimate grounds such as protecting the privacy of individuals, safeguarding national security and preventing the premature release of vital economic data (e.g. exchange rates, regulation of banking and taxation). These are common to RTI laws the world over.

Some are not happy with the extent of exemptions. But in my view, we should focus on so much information that now becomes our right to ask for — and receive within 21 days or less.

On the part of public authorities, they will no longer be allowed to release information as and when they wish. RTI law defines how it must be done and failure to do so has consequences for public officials.

Citizens, on their part, must find sufficient purpose and focus in information they can demand and receive. RTI is not a mere political slogan, but a practical tool for solving problems.

Problem solving

For example, how does our local body spend our tax money? On what basis are Samurdhi beneficiaries selected? Or how are government jobs given to some and not others?

RTI will prise open the hitherto closely guarded ‘reservoirs’ of information.

A five member RTI Commission appointed by the President — on the recommendations of the Constitutional Council — will monitor and process and investigate citizen complaints and appeals. The Commission’s decisions can also be challenged before the Court of Appeal.

All this concerns the ‘supply side’ of public information, which is surely going to be enhanced.  But what about the demand side? Are we ready for active citizenship armed with more information?

To draw an analogy from water management, opening sluice gates of a water reservoir can benefit only if the downstream systems are in place and the users are ready. With both water and information, recipients need to know how to make the best use of what comes through.

In the coming weeks and months, much needs to be done to ensure RTI readiness among public officials, and RTI awareness among the public.

Finally, citizens can look back at govt...do we know how?
Finally, citizens can look back at govt…do we know how?

Bigger Picture

As we get busy with the nitty-gritty operational details, let us not lose sight of the bigger picture. RTI signifies unleashing a new potential, and a major change in the status quo.

First, we must shake off a historical legacy of governments not being open or accountable to citizens. For over 2,000 years of monarchy, over 400 years of colonial rule and 67 years of self-rule since independence, all our governments have restricted public information – even mundane ones unrelated to any security or sensitive issues.

The ‘default setting’ in most government agencies is to deny and restrict information. To change this, both public servants and citizens will need a paradigm shift in their minds.

As long-standing champions of RTI, Lankan media and civil society must now switch roles. While benefiting from RTI themselves, they can nurture the newly promised openness in every sphere of public life. They can show, inspire and equip other citizens how best to make use of it.

However, RTI is not just a piece of law or changing how governments share public information. At its most basic, RTI is a collective state of mind. With its adoption, our society can start moving along a more open, informed and inquisitive pathway.

Science writer and columnist Nalaka Gunawardene has long chronicled the rise of Sri Lanka’s information society. He tweets at @NalakaG

සිවුමංසල කොලූගැටයා #263: ගරු සරු නැති විවෘත සංවාද අවකාශයක් අවශ්‍ය ඇයි?

Nalaka Gunawardene (left) & Ajith Perakum Jayasinghe at Nelum Yaya Blog awards for 2015, held on 26 March 2016
Nalaka Gunawardene (left) & Ajith Perakum Jayasinghe at Nelum Yaya Blog awards for 2015, held on 26 March 2016

In this week’s Ravaya column (appearing in the print issue of 3 April 2016), I probe why the blogosphere and other social media platforms are vital for public discourse in the Lankan context.

Sri Lanka’s mainstream media does not serve as an adequate platform for wide-ranging public discussion and debate. Besides being divided along ethnic and political lines, the media is also burdened by self-imposed restrictions where most don’t critique certain social institutions. Among the top-ranked ‘sacred cows’ are the armed forces and clergy (especially Buddhist clergy).

No such “no-go areas” for bloggers, tweeps and Facebookers. New media platforms have provided a space where irreverence can thrive: a healthy democracy badly needs such expression. I base this column partly on my remarks at the second Nelum Yaya Blog Awards ceremony held on 26 March 2016.

I also refer to a landmark ruling in March 2015, where the Supreme Court of India struck down a “draconian” law that allowed police to arrest people for comments on social media networks and other websites.

India’s apex court ruled that Section 66A of the Information Technology Act was unconstitutional in its entirety, and the definition of offences under the provision was “open-ended and undefined”.

The provision carried a punishment of up to three years in jail. Since its adoption in 2008, several people have been arrested for their comments on Facebook or Twitter. The law was challenged in a public interest litigation case by a law student after two young women were arrested in November 2012 in Mumbai for comments on Facebook following the death of a politician.

Speaker Karu Janasuriya presents Lifetime Award to Nalaka Gunawardene at Nelum Yaya Blog Awards on 26 March 2016 - Photo by Pasan B Weerasinghe
Speaker Karu Janasuriya presents Lifetime Award to Nalaka Gunawardene at Nelum Yaya Blog Awards on 26 March 2016 – Photo by Pasan B Weerasinghe

මගේ මාධ්‍ය ගුරුවරයා වූ ශ‍්‍රීමත් ආතර් සී. ක්ලාක් නිතර දුන් ඔවදනක් වූයේ  ඕනෑම කාලීන ප‍්‍රශ්නයක හෝ සංවාදයක සමීප දසුන මෙන්ම දුර රූපය හෙවත් සුවිසල් චිත‍්‍රය (Bigger Picture) ද විමසා බලන්න කියායි.

බොහෝ එදිනෙදා අරගල හා මත ගැටුම්වලට පසුබිම් වන ඓතිහාසික සාධක හා දිගුකාලීන ප‍්‍රවාහයන් තිබෙනවා. ඒවා හඳුනා ගැනීම හරහා වත්මන් සිදුවීම් වඩාත් හොඳින් අවබෝධ කර ගත හැකියි.

අපේ සමාජයේ ගතාතනුගතිකත්වය හා නූතනත්වය අතරත්, වැඩවසම් අධිපතිවාදය හා සමානාත්මතාව අතරත් නොනවතින අරගලයක් පවතිනවා.

මෙය හුදෙක් දේශපාලනමය හෝ පන්ති අතර ගැටුමක් පමණක් නොවෙයි. අධ්‍යාපන ක‍්‍රමය, වෘත්තීන් මෙන්ම ජන මාධ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රය ආදී බොහෝ තැන්හිදී එය විවිධාකාරයෙන් අපට හමු වනවා.

ඓතිහාසිකව වරප‍්‍රසාද භුක්ති විඳින සමාජ පිරිස් සෙසු අය නැගී එනවාට කැමති නැහැ. උදාහරණයකට 1931දී බි‍්‍රතාන්‍ය පාලකයන් අපට සර්වජන ඡන්ද බලය ප‍්‍රදානය කිරීමට සැරසෙන විට අපේ සමහර ප‍්‍රභූන් හා උගතුන් එයට එරෙහි වුණා. තමන්ගේ ඡන්දය නිසි ලෙස භාවිත කිරීමට නොතේරෙන අයට එම බලය දීම අවදානම් සහගත බවට තර්ක කෙරුණා.

එහි යටි අරුත වූයේ ලක් ඉතිහාසයේ කිසිම දිනෙක සාමාන්‍ය ජනයාට කිසිදු අයිතියක් හෝ වරප‍්‍රසාදයක් හෝ නොතිබීමයි.

නූගතුන්ට හා දුප්පතුන්ට ආණ්ඩු තේරීමේ බලයක් නොදිය යුතුය යන්න එදා යටත් විජිත ශ‍්‍රී ලංකාවේ පමණක් නොව වත්මන් තායිලන්තයේ ද ප‍්‍රභූන් තවමත් මතු කරන තර්කයක්. (සරසවි අධ්‍යාපනයක් නොලද හෝ ආදායම් බදු ගෙවීමට තරම් නොඋපයන අයගේ ඡන්ද බලය අහිමි කළ යුතු යයි තායි ප්‍රභූ පිරිසක් යෝජනා කොට තිබෙනවා.)

එහෙත් ලිබරල් ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයට සංකල්පීය ලෙස කැප වී සිටි බි‍්‍රතාන්‍ය පාලකයෝ අපේ ප‍්‍රභූ විරෝධතා මැද සර්වජන ඡන්ද බලය අපට දායාද කළා. යම් අඩුපාඩු සහිතව වුවත් වසර 85ක් තිස්සේ මැතිවරණ දුසිම් ගණනකදී අපේ ජනයා මේ බලය භාවිත කර තිබෙනවාග

මව්පියන්ගෙන් පාසල් ගාස්තු අය නොකර, මහජනයාගෙන් එකතු වන බදු මුදල් යොදවා අධ්‍යාපන ක්ෂේත‍්‍රය නඩත්තු කිරීමේ සංකල්පය 1940 දශකයේ යෝජනා වූ විට ද සමහර ප‍්‍රභූන්ගේ ප‍්‍රතිරෝධයක් මතුව ආවා. (නිදහස් අධ්‍යාපනය ලෙස වැරදියට හඳුන් වන්නේ මේ ක‍්‍රමයයි.)

එහිදී ද යටි අරුත වුයේ වරප‍්‍රසාද භුක්ති විඳිමින් සිටි සංඛ්‍යාත්මක සුළුතරය, අධ්‍යාපනය හරහා සාමාන්‍ය ජනයාගේ දු දරුවන් සමාජයේ උසස් යයි පිළිගත් වෘත්තීන්ට හා තනතුරුවලට පිවිසීම දැකීමට නොකැමැති වීමයි.

පසුගිය සියවසේ මේ තීරණාත්මක අවස්ථා දෙකෙහිදීම මෙරට සමහර පුවත්පත් (එවකට තිබූ ප‍්‍රබලම මාධ්‍යය) පොදු ජනයා වෙනුවෙන් පෙනී සිටියා. සර්වජන ඡන්දයේත්, මුදල් අය නොකරන අධ්‍යාපනයේත් දිගු කාලීන සමාජ වටිනාකම තර්කානුකූලව පෙන්වා දීමට ප‍්‍රගතිශීලී පුවත්පත් කතුවරුන් පෙරට ආවා. (ඒ අතර ප‍්‍රතිගාමී බලවේග වෙනුවෙන් පෙනී සිටි පුවත්පත්ද තිබුණා.)

කන්නන්ගරයන්ගේ අධ්‍යාපන ප‍්‍රතිසංස්කරණවලට එරෙහිව නැගී ආ ප‍්‍රතිරෝධයට ප‍්‍රතිචාර දැක්වීමට ආචාර්ය ඊ. ඩබ්ලිව්. අදිකාරම්, ආචාර්ය ගුණපාල මලලසේකර හා ආනන්ද මීවනපලාන තිදෙනා ආරක්ෂක වළල්ලක් මෙන් ක‍්‍රියා කළ සැටි ලේඛනගතව තිබෙනවා. පොදු උන්නතිය සඳහා වැදගත් තීරණ හා පියවර වෙනුවෙන් ජනමතය ගොඩ නැංවීමට මාධ්‍ය සමහරකගේ සහයෝගය ඔවුන් ලබා ගත්තා.

එදාට වඩා මාධ්‍ය ආයතන බහුල වී ඇති, තාක්ෂණය ඉදිරියට ගොස් තිබෙන අද තත්ත්වය කුමක්ද? ඇන්ටනාවකින් නොමිලයේ හසු කර ගත හැකි ටෙලිවිෂන් සේවාවන් 20කට වැඩි ගණනක්, FM නාලිකා 50ක් පමණ හා භාෂා තුනෙන්ම විවිධාකාරයේ පුවත්පත් දුසිම් ගණනක් අද මෙරට තිබෙනවා.

එහෙත් පොදු උන්නතියට ඍජුවම අදාළ වන අවස්ථා හා සංවාදවලදී මේ මාධ්‍ය බහුතරයක් සිටින්නේ කොතැනක ද යන්න සීරුවෙන් විමසා බැලිය යුතුයි.

මගේ දිගු කාලීන නිරීක්ෂණය නම් වැඩවසම්, ගතානුගතික හා අධිපතිවාදී වුවමනාකම්/මතවාදයන් සඳහා අපේ මාධ්‍ය එළිපිටම පෙනී සිටීම ප‍්‍රබල වී ඇති බවයි.

මෙයට හේතුව මාධ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රය අධික ලෙස දේශපාලනකරණය ලක් වීම යයි යමෙකුට තර්ක කළ හැකියි. ඔව්, එයත් එක් හේතුවක්. එහෙත් මීට පරම්පරාවකට හෝ දෙකකට හෝ පෙර තිබූ මාධ්‍ය වෘත්තීය බව හා සමාජ කැප වීම ටිකෙන් ටික හීන වී යාමට මාධ්‍ය කර්මාන්තය තුළ අභ්‍යන්තර පිරිහීම ද දායක වී තිබෙනවා. මේ තත්ත්වය රාජ්‍ය මෙන්ම පෞද්ගලික හිමිකාරිත්වයෙන් යුතු මාධ්‍යවල දැකිය හැකියි.

වසර ගණනක් පුරා පැවති මාධ්‍ය මර්දනය හමුවේ සමහර මාධ්‍ය ආයතන හා මාධ්‍ය තීරකයන් (කතුවරුන්, කළමනාකරුවන්) හීලෑ වී ඇති බවක් පෙනෙනවා.

එසේම බහුතරයක් මාධ්‍ය අනවශ්‍ය පුජනීයත්වයකින් සලකන, එනිසාම හේතු සහගත විවේචනයකට හෝ බියවන ප්‍රසිද්ධ චරිත හා පොදු ආයතන සංඛ්‍යාව වෙන කවරදාටත් වඩා වැඩි වී තිබෙනවා.

මේ බොල් පිළිම වන්දනාවේ යන ප‍්‍රධාන ධාරාවේ මාධ්‍යවලට සාමාන්‍ය ජනයා වෙනුවෙන් හෝ පොදු උන්නතිය සඳහා හෝ පෙනී සිටීම කාලයක්, අවශ්‍යතාවක් නැහැ. මෙය ඛේදජනක යථාර්ථයක්.

කුලියාපිටියේ පාසල් දරුවා HIV ආසාදිත යැයි කියා කොන් කරනු ලැබූ විට අපේ බොහෝ බහුතරයක් මාධ්‍ය කළේ එය තලූ මරමින් වාර්තා කිරීම පමණයි. අඩු තරමින් ඒ දරුවාගේ හා මවගේ පෞද්ගලිකත්වයටවත් ගරු කෙරුණේ නැහැ. දරුවාට දුරින් පිහිටි විකල්ප පාසලක් සොයා දීමේ යෝජනාව මතු වී ඉදිරියට ගියේ ෆේස්බුක් සමාජ මාධ්‍යය හරහායි.

මහනුවර දළදා මාලිගය ඉදිරිපිටින් දිවෙන මාර්ගය වසර ගණනාවක් පුරා වාහන ධාවනයට ඉඩ නොදී වසා තිබීම නිසා ඇති වන අධික වාත දුෂණය හා අති මහත් ජනතා අපහසුතාව ගැන බොහෝ ප‍්‍රධාන ධාරාවේ (සිංහල) මාධ්‍ය ඇති තරම් කතා නොකළේ ඇයි? අස්ගිරි විහාරය එය යළිත් විවෘත කිරීමට අහේතුකව විරුද්ධ වීම නිසාද?

නාමධාරී ටික දෙනෙකුගේ අත්තනෝමතික විරෝධය නිසා මේ ගැන විග‍්‍රහ කැරෙන විද්‍යාත්මක ලිපි පවා පළ කිරීමට සමහර පුවත්පත් පැකිලෙනවා. එම පසුබිම තුළ විවෘත සංවාද වෙබ්ගත වී තිබෙනවා. නැතිනම් සාපේක්ෂව වැඩි පරාසයක මත ගැටුමට ඉඩ දෙන ඉංග‍්‍රීසි පුවත්පත්වලට සීමා වී තිබෙනවා.

අපේ ඉංග‍්‍රීසි පුවත්පත් වුවද සමහර මාතෘකා ගැන විවෘත මත දැක්වීමට බියයි. මාධ්‍ය වාරණයක් හෝ මාධ්‍යවලට මැර බලය පෑමක් නැති අද දවසේත් සමහර කතුවරුන් මහ දවල් බියට පත් වන, අහම්බෙන්වත් විවේචනය නොකරන සමාජ ආයතන තිබෙනවා. හමුදාව හා සංඝ සමාජය ඒ අතර ප‍්‍රධානයි. විශ්වවිද්‍යාල ගැනත් බොහෝ මාධ්‍ය තුළ ඇත්තේ බය පක්ෂපාතීකම පෙරදැරි කර ගත් ආකල්පයක්.

මේ හැම ආයතනයකම හොඳ මෙන්ම නරකද සාක්ෂි සහිතව දැකීම හා මැදහත්ව විග‍්‍රහ කිරීම අපට මාධ්‍යවලින් බලාපොරොත්තු වන්නට බැහැ. තමන්ගේ සරසවි ඇදුරන් මාධ්‍ය හරහා අනවශ්‍ය ලෙස පිම්බීම මාධ්‍යකරුවන් අතර බහුල පුරුද්දක්.

වුවමනාවට වඩා බය පක්ෂපාතී වූ, අධිපතිවාදයන්ට නතු වූ ප‍්‍රධාන ධාරාවේ මාධ්‍යයට යම් තරමකට හෝ විකල්ප අවකාශයක් මතු වන්නේ වෙබ් හරහා ලියැවෙන බ්ලොග් රචනා හා සමාජ මාධ්‍ය අදහස් ප‍්‍රකාශනය තුළින්. මෙය සමාජයීය හිදැසකට හෙවත් රික්තයකට මතුව ආ සාමූහික ප‍්‍රතිචාරයක් ලෙසද දැකිය හැකියි.

මාර්තු 26 වනදා දෙවන වරටත් පවත්වන ලද නෙළුම් යාය සිංහල බ්ලොග් සම්මාන උළෙලේදී මේ ගැන මා අදහස් දැක්වීමක් කළා. එහිදී මා කීවේ බ්ලොග් අවකාශය හා සමාජ මාධ්‍ය තුළ හමු වන ‘ගරු සරු නැති ගතිය’ (irreverence) දිගටම පවත්වා ගත යුතු බවයි.

මේ ගතිය අධිපතිවාදී තලයන්හි සිටින අයට, නැතිනම් ජීවිත කාලයක් පුරා අධිපතිවාදය ප‍්‍රශ්න කිරීමකින් තොරව පිළි ගෙන සිටින ගතානුගතිකයන්ට නොරිස්සීම අපට තේරුම් ගත හැකියි.

ඔවුන් මැසිවිලි නගන්නේ සමාජ මාධ්‍ය නිසා සාරධර්ම බිඳ වැටන කියමින්. ඇත්තටම එහි යටි අරුත නම් පූජනීය චරිත ලෙස වැඳ ගෙන සිටින අයට/ආයතනවලට අභියෝග කැරෙන විට දෙවොලේ කපුවන් වී සිටින ප‍්‍රධාන ධාරාවේ මාධ්‍ය කතුවරුන්ට දවල් තරු පෙනීමයි!

සමාජ මාධ්‍ය පාලනය කරන්න යැයි ඔවුන් කෑගසන්නේ දේවාලේ ව්‍යාපාරවලට තර්ජනයක් මතු වීම හරහා කලබල වීමෙන්.

මෙයින් මා කියන්නේ  ඕනෑම දෙයක් කීමට හෝ ලිවීමට ඉඩ දිය යුතුය යන්න නොවෙයි. එහෙත් සමාජ මාධ්‍ය නියාමනය ඉතා සීරුවෙන් කළ යුත්තක් බවයි. නැතහොත් සමාජයක් ලෙස දැනට ඉතිරිව තිබෙන විවෘත සංවාද කිරීමට ඇති අවසාන වේදිකාවත් අධිපතිවාදයට හා සංස්කෘතික පොලිසියට නතු වීමේ අවදානම තිබෙනවා.

අපටත් වඩා ගතානුගතික වූ ඉන්දියානු සමාජය පුරවැසි අයිතීන් වෙනුවෙන් නව තාක්ෂණය හා නූතනත්වය යොදා ගන්නා සැටි අධ්‍යයනය කිරීම වැදගත්.

Image courtesy The Hindustan Times
Image courtesy The Hindustan Times

2015 මාර්තුවේ ඉන්දියානු ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය වැදගත් තීන්දුවක් ප‍්‍රකාශයට පත් කළා. එනම් 2008දී පනවන ලද එරට තොරතුරු තාක්ෂණ පනතේ 66A වගන්තිය ව්‍යවස්ථා විරෝධී බවයි. එම වගන්තිය යටතේ ක‍්‍රියා කරමින් ෆේස්බුක් හා ට්විටර් සමාජ මාධ්‍යවල විකල්ප මත පළ කළ ඉන්දියානුවන් කිහිප දෙනකු එරට පොලිසිය විසින් අත්අඩංගුවට ගෙන තිබුණා. මේ ගැන කම්පාවට පත් නීති ශිෂ්‍යාවක් මෙයට එරෙහිව එරට ඉහළම උසාවියට පෙත්සමක් ඉදිරිපත් කළා.

BBC Online: 24 March 2016

Section 66A: India court strikes down ‘Facebook’ arrest law

‘ඕනෑම සමාජයක භාෂණ නිදහස පැවතිය යුතු අතර එයට කරන සීමා කිරීම් අතිශයින් යුක්ති සහගත විය යුතුයි. තොරතුරු තාක්ෂණ පනතේ 66A වගන්තිය මේ සීමා ඉක්මවා ගිය, පුරවැසි ප‍්‍රකාශන අයිතිය අනිසි ලෙස කොටු කරන්නක්’ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ තීන්දුවේ සඳහන් වූවා.

තව දුරටත් තීන්දුව මෙසේද කීවා. ‘ඕනෑම කරුණක් ගැන සාකච්ඡා කරන්නත් (discussion), යම් ක‍්‍රියාමාර්ගයක් වෙනුවෙන් එයට පක්ෂව මත පළ කරන්නත් (advocacy) පුරවැසියන්ට නිදහස තිබෙනවා. එම මත දැක්වීම් කෙතරම් ජනප‍්‍රිය ද නැද්ද යන්න එහිදී අදාළ නැහැ. මත දැක්වීම ඉක්මවා යම් සමාජ විරෝධී උසිගැන්වීමක්  (incitement) සිදු වේ නම් පමණක් නීතිය හා සාමයට තර්ජනයක් කියා එය පාලනය කළ හැකියි. වෙබ් හරහා පළ කරන අදහස් සමහරුන්ට දිරවා ගත නොහැකි වූ පමණටවත්, අතිශයින් ආන්දෝලනාත්මක වූ පමණටවත් එයට මැදිහත් වීමට පොලිසියට හෝ රජයට හෝ ඉඩක් නොතිබිය යුතුයි.

The Hindu, 26 March 2016: The judgment that silenced Section 66A

Image source: http://www.news18.com/news/india/cartoon-of-the-day-23-977140.html
Image source: http://www.news18.com/news/india/cartoon-of-the-day-23-977140.html

මේ ඉතා වැදගත් තීන්දුව ගැන අදහස් දැක්වූ ප‍්‍රකට ඉන්දියානු නීති ක‍්‍රියාකාරකයකු වන ලෝරන්ස් ලියැං (Lawrence Liang) කිවේ මෙයයි. ‘ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී සමාජයක විවේචනය කිරීමට හා විසමුම්තියට  ඕනෑම අයකුට නිදහස තිබිය යුතු බව ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය නැවත වරක් පිළිගෙන තියෙනවා. යම් මත දැක්වීමක් නිසා සමහරුන්ගේ මාන්නයට හෝ අධිපතිවාදයට පහර වැදුණු පමණට එය කිසිසේත්ම නීති විරෝධී වන්නේ නැහැ!’

Free speech Ver.2.0, by Lawrence Liang. The Hindu. 25 March 2015

21 වන සියවසේ ප‍්‍රකාශන නිදහස ගැන විමර්ශනය කරන විට සාමාන්‍ය ජනයා ඉන්ටර්නෙට් හරහා කරන තොරතුරු හුවමාරුවට හා මත දැක්වීම්වලට අනිවාර්යයෙන්ම ඉඩ සහතික කළ යුතු බව ඔහු කියනවා. ප‍්‍රකාශන නිදහස ප‍්‍රධාන ධාරාවේ මාධ්‍යවලට පමණක් සුවිශේෂී වන අයිතියක් නොවෙයි.

‘භාෂණ හා ප‍්‍රකාශන නිදහස ගැන ඉන්දියාවේ අලූත් ආකාරයේ සංවාදයන් බිහි වන සැටි මා දකිනවා. 66A වගන්තිය ඉවත් කිරීමට පෙළ ගැසුණේ නීතිඥයන්, බ්ලොග් රචකයන්, සමාජ ක‍්‍රියාකාරිකයන් හා සමාජ මාධ්‍ය භාවිත කරන්නන්. සන්නිවේදනය නම් වූ පරිසර පද්ධතිය තුළ ප‍්‍රධාන ධාරාවේ මාධ්‍යවලට අමතරව දැන් වෙබ්ගත සන්නිවේදකයන් ද හරි හරියට සක‍්‍රීයව සිටිනවා. මේ නිසා රජයන්ට හා අධිපතිවාදීන්ට හිතුමතයට ක‍්‍රියා කළ නොහැකියි.’ ලියැං තවදුරටත් කියනවා.

ළිංමැඬියාවෙන් පෙළෙන අපේ සමාජයට කවදා හෝ ළිඳෙන් ගොඩ යන්නට අත්වැලක් සපයන්නේ අධිපතිවාදය හෙළා දකින නූතනත්වය පමණයි!

Image courtesy www.livemint.com
Image courtesy http://www.livemint.com

සිවුමංසල කොලූගැටයා #260: විද්‍යුත් මාධ්‍ය නියාමනය යනු වාරණය නොවේ!

Sri Lanka’s broadcast sector, which was a state monopoly for decades, was finally opened up for private sector participation in 1992. However, it has been an ad hoc process ever since – with no clear rules nor any independent enforcement or regulatory mechanism. The broadcast licensing process remains undefined, opaque and discretionary on the part of politicians and officials in charge of media.

This has led to a squandering of the electromagnetic spectrum, a public property: private sector participation in broadcasting has been open only to business confidantes of various ruling parties that have been in office since 1990.

In this Ravaya column (appearing in issue of 6 March 2016), I further discuss the highly problematic broadcast ‘liberalisation’ in Sri Lanka and the resulting complications. I quote from an expert analysis titled Political economy of the electronic media in Sri Lanka by Tilak Jayaratne and Sarath Kellapotha (2012). I also discuss potential ways of resolving the current chaos by regularizing the broadcast licensing process, setting up an independent broadcast regulator, and belatedly bringing transparency and accountability to the sector.

Finally, I clarify that media regulation is not the control of media content or messages, but merely creating a level playing field for all participant companies including the state broadcasters in ways that would best serve the interest of audiences who are the public.

Photo by Louie Psihoyos, National Geographic
Photo by Louie Psihoyos, National Geographic

වසර 25ක කාලයක් තිස්සේ, විද්‍යුත් මාධ්‍ය (රේඩියෝ, ටෙලිවිෂන්) ක්ෂේත‍්‍රයට පෞද්ගලික සමාගම්වලට පිවිසීමට ඉඩ දීම හරහා පොදු සම්පතක් වන විද්‍යුත් සංඛ්‍යාත අපහරණය වී ඇති සැටි අප ගිය සතියේ කතා කළා.

මගේ විග‍්‍රහයේ අරමුණ වූයේ රජයේ විද්‍යුත් මාධ්‍ය භාවිතය හා (පෙර පැවති) ඒකාධිකාරය සාධාරණීකරණය කිරීම නොවෙයි. රටට තනි රේඩියෝ ආයතනයක් හා ටෙලිවිෂන් ආයතන දෙකක් තිබූ, ඒ සියල්ලම රජයේ හොරණෑ වූ 1992ට පෙර යුගයට ආපසු යන්නට මා නම් කැමති නැහැ.

එහෙත් පොදු දේපළක් වන සංඛ්යාත පාරදෘශ් රමවේදයක් හරහා රාජ්, පෞද්ගලික හා රජා මාධ් අතර බෙදා නොදීමේ විපාකයි අප දැන් අත් විඳින්නේ. රමාද වී හෝ විද්යුත් මාධ් ක්ෂේතරයේ බලපත් ලබා දීම, සංඛ්යාත බෙදා දීම හා ඒවා ලබන්නන්ගේ සමාජයීය වගකීම් සහතික කිරීම සඳහා නිසි නියාමනයක් අත්යවශ්යයි.

වඩාත් පරිණත ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයක් හා ආණ්ඩුකරණයක් ඇති රටවල විද්‍යුත් මාධ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රය නිසියාකාරව නියාමනයට ලක් වනවා. නියාමනය (media regulation) යනු කිසිසේත් මාධ්‍ය අන්තර්ගතය පාලනය කිරීම (content control) හෝ වාරණය කිරීම (censorship) නොවෙයි.

පොදු දේපළක් භාවිත කරමින් විකාශයන් කරන ආයතන නිසි නීතිමය හා ආචාරධර්ම රාමුවකට නතු කිරීම හා ඒ හරහා පොදු උන්නතියට මුල් තැන දීම පමණයි.

විදුලි සංදේශ ක්ෂේත‍්‍රයේ මෙය සිදු කෙරුණේ 1990 දශකයේදී. ඓතිහාසිකව ටෙලිකොම් ඒකාධිකාරය හිමිව තිබූ විදුලි සංදේශ දෙපාර්තමේන්තුව ප‍්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමෙන් හා එයට පරිබාහිරව ටෙලිකොම් නියාමන කොමිසමක් (TRCSL) බිහි කිරීමෙන්. ඒ හරහා තරගකාරීත්වයට ඉඩ දී පාරිභෝගිකයාට වාසි වැඩි කළා.

අපේ ටෙලිකොම් නියාමන කොමිසම රජයේ ආයතනයක් නිසා එය ස්වාධීන නැහැ. එහෙත් ටෙලිකොම් ක්ෂේත‍්‍රය විධිමත් කිරීමට සැලකිය යුතු මෙහෙවරක් කරනවා. මේ හා සමාන ආයතනයක් රේඩියෝ හා ටෙලිවිෂන් ක්ෂේත‍්‍රවල තවමත් නැහැ.

එයට රාමුව සපයන නීතියක් ද නැති පසුබිම තුළ විද්‍යුත් මාධ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රයට ඇත්තේ 1966 ගුවන් විදුලි සංස්ථා පනත හා 1982 රූපවාහිනී සංස්ථා පනත පමණයි. මේ දෙකම යල්පැන ගිය, නූතන අභියෝගවලට මුහුණ දීමට නොහැකි නීති දෙකක්. මෙනයින් විද්‍යුත් මාධ්‍ය නියාමනයට අප තවම ප‍්‍රවේශ වී හෝ නැහැ. කළ යුතු බොහෝ දේ තිබෙනවා.

1925 සිට 1992 දක්වා වසර 67ක් මුළුමනින්ම ලක් රජයේ ඒකාධිකාරයක් ලෙස පැවති විද්‍යුත් මාධ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රයට 1992 සිට පෞද්ගලික අංශයේ ඇතැම් සමාගම්වලට පිවිසීමට ඉඩ ලැබුණා. මුලින් රේඩියෝ නාලිකා ඇරැඹීමටත්, පසුව ටෙලිවිෂන් නාලිකා පවත්වා ගෙන යාමටත් ඉඩ දීම විද්‍යුත් මාධ්‍ය විවෘත කිරීම (Broadcast liberalisation) ලෙස හඳුන්වනු ලැබුවත් එය විවෘත, ක‍්‍රමවත් හා අපක්ෂපාත ලෙස සිදු වූයේ නැහැ.

මුල පටන් අද දක්වාම සිදු වෙමින් ඇත්තේ බලයේ සිටින පක්ෂවලට සමීප හා හිතවත් ව්යාපාරිකයන්ට විද්යුත් මාධ් ඇරැඹීමේ බලපත් (ලයිසන්) ලබා දී සඳහා සංඛ්යාත අනුයුක්ත කිරීමයි. 1992 සිට පැවති සියලූම රජයන් සිය ගජමිතුරු ව්යාපාරිකයන් හා හිතවතුන් අතර මේ වරපරසාදය බෙදා දී තිබෙනවා.

1994 අගෝස්තු 15 වැනිදා පැවති මහ මැතිවරණයෙන් පොදු ජන එක්සත් පෙරමුණ බලයට පත් වුණා. ඔවුන්ගේ මැතිවරණ ප‍්‍රතිපත්ති ප‍්‍රකාශයේ මාධ්‍ය ගැන කරුණු කිහිපයක් සඳහන් වූවා. ජනමාධ්‍ය රජයේ හා දේශපාලකයන්ගේ පාලනයෙන් නිදහස් කිරීම, මාධ්‍ය නිදහස සහතික කිරීම, මුද්‍රිත හා විද්‍යුත් මාධ්‍ය දෙකේම ගුණාත්මක අගය දියුණු කිරීම මෙන්ම නව භාවිතයන් තුළින් අලූත් ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී මාධ්‍ය සංස්කෘතියක් ගොඩනැගීම ඒ අතර තිබුණා.

මේ ප‍්‍රතිඥා රාජ්‍ය මාධ්‍ය ප‍්‍රතිපත්තිය ලෙස 1994 ඔක්තෝබරයේ කැබිනට් මණ්ඩලය විසින් පිළිගනු ලැබුවා. මාධ්‍ය ප‍්‍රතිසංස්කරණය සඳහා විද්වත් කමිටු තුනක් පත් කළා. ඒවා පුළුල් සංවාදයන්ගෙන් පසු හරබර නිර්දේශ රැසක් යෝජනා කළත් අවාසනාවකට චන්ද්‍රිකා රජය ඒවා ක‍්‍රියාත්මක කළේ නැහැ.

විද්‍යුත් මාධ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රයේ දශක ගණනක අත්දැකීම් තිබූ නැසී ගිය තිලක් ජයරත්න සූරීන් හා කෘතහස්ත රේඩියෝ මාධ්‍යවේදී සරත් කැල්ලපත දෙපළ මෙරට විද්‍යුත් මාධ්‍යයේ පරිණාමය හා වත්මන් අභියෝග ගැන විචාරශීලී නිබන්ධයක් 2012දී රචනා කළා. [Political Economy of the Electronic Media in Sri Lanka. http://goo.gl/H8UYeq]

Tilak Jayaratne
Tilak Jayaratne

ඔවුන් 1990 දශකයේ මුල් භාගය ගැන මෙසේ කියනවා. ‘(තෝරා ගත්) පෞද්ගලික සමාගම්  හරහා රේඩියෝ සේවාවන් කිහිපයකුත් ටෙලිවිෂන් සේවාවන් දෙක තුනකුත් ඇරඹුනේ මේ කාලයෙයි. එහෙත් දේශීය ප‍්‍රවෘත්ති ප‍්‍රචාරය කිරීම ඔවුනට තහනම් වුණා. විදෙස් ප‍්‍රවෘත්ති සේවා මෙරට ප‍්‍රතිරාවය කරන විටදී පවා ශ‍්‍රී ලංකාව ගැන කිසිදු සඳහනක් වූවොත් එය අවහිර කළ යුතු වුණා. මේ සාපේක්ෂ විවිධත්වය හරහා සැබැවින්ම මාධ්‍ය බහුවිධත්වයක් හෝ මාධ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රයේ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රීකරණයක් හෝ බිහි වූයේ නැහැ. එසේම මුල් වසර කිහිපයේදී රාජ්‍ය විද්‍යුත් මාධ්‍ය සතුව තිබූ ඒකාධිකාරයට ප‍්‍රබල අභියෝගයක් එල්ල වූයේද නැහැ.’

විද්‍යුත් මාධ්‍ය ප‍්‍රතිව්‍යුහකරණයේ දේශපාලන සීමාවන් මනාව පෙනී ගිය අවස්ථාවක් ලෙස රජයේ ගුවන් විදුලි සංස්ථාවේ නව අධ්‍යාපන සේවය ඔවුන් ගෙන හැර දක්වනවා. විජේතුංග ජනාධිපතිවරයා යටතේ 1994 ජුනි මාසයේ අරඹන ලද මේ සේවය වඩාත් විවෘත, සංවාදශීලී ආකෘතියක් හඳුන්වා දුන්නත් එය ටික කලකට පමණක් සීමා වූ සැටි ඔවුන් විස්තර කරනවා.

මාධ්‍ය නිදහස ස්ථාපිත කරන බවට ප‍්‍රතිඥා දෙමින් බලයට පත් චන්ද්‍රිකා කුමාරතුංග රජය යටතේ වුවත් පවතින රජයේ දේශපාලන දැක්මට වෙනස් වූ අදහස් සාකච්ඡා කිරීමට මේ සේවය තුළද ඉඩක් ලැබුණේ නැහැ.

1997 මාර්තුවේ චන්ද්‍රිකා රජය ශ‍්‍රී ලංකා විද්‍යුත් මාධ්‍ය අධිකාරියක් පිහිටුවීමට පනත් කෙටුම්පතක් (Sri Lanka Broadcasting Authority Bill) ගැසට් කළා. මෙය අභියෝගයට ලක් කරමින් පුරවැසියන් 15 දෙනෙකු ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ පෙත්සමක් ගොනු කළා.

රාජ්‍ය මාධ්‍යවලට එක් අන්දමකටත්, පෞද්ගලික මාධ්‍යවලට තවත් අන්දමකටත් නියාමනය කිරීමට යෝජිතව තිබීම වෙනස්කමක් හා අසාධාරණයක් යැයි ඔවුන් තර්ක කළා. මේ ඇතුලූ තවත් තර්ක සලකා බැලූ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය එම පනත් කෙටුම්පත ව්‍යවස්ථානුකූල නොවන බව තීරණය කළා.

එම වැදගත් නඩු තීන්දුවේ මෙසේ ද සඳහන් වුණා. ‘විද්‍යුත් මාධ්‍ය බලපත‍්‍ර ලබා දෙන ආයතනය රජයෙන් ස්වාධීන විය යුතුයි. රාජ්‍ය හා පෞද්ගලික හිමිකාරිත්වය යටතේ ඇති සියලූම විද්‍යුත් මාධ්‍ය එක් නියාමන අධිකාරියක් යටතේ තිබීම වඩාත් යෝග්‍යයි. එවිට එම ක්ෂේත‍්‍රයට අදාළ ප‍්‍රතිපත්ති  නිසි ලෙස සාදාගෙන ක‍්‍රියාත්මක කළ හැකි වනවා. මේ ස්වාධීන නියාමන අධිකාරියට විද්‍යුත් සංඛ්‍යාත බෙදාදීම ඇතුළු සියලූ තාක්ෂණික සාධක ගැන වගකිව යුතුයි.’

TV-Tower-Spectrum

එම පනත් කෙටුම්පත සංශෝධිතව යළි ඉදිරිපත් කෙරුණේ නැහැ. මේ නිසා අද දක්වාත් මෙරට විද්‍යුත් මාධ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රය අවිධිමත්, නිසි නියාමන රාමුවකින් තොරව ක‍්‍රියාත්මක වනවා. නිලධාරීන්ගේ හා අමාත්‍යවරුන්ගේ හිතුමතයට තීරණ ගැනීම දිගටම සිදු වනවා.

1992-2012 දශක දෙකක කාලය තුළ විද්‍යුත් මාධ්‍ය බලපත‍්‍ර රැසක්ම නිකුක් කළත්, අපේක්ෂිත පරිදි සැබෑ මාධ්‍ය බහුවිධත්වයක් (media pluralism) මෙරට බිහි වී නැහැ.

බහුවිධත්වය සඳහා නාලිකා/සේවා ගණන වැඩි වීම පමණක් සෑහෙන්නේ නැහැ. සමාජයක සියලූ ජන කොටස් හා මතවාදයන් නිසි ලෙස නියෝජනය කරන, ඉඩ සලසන මාධ්‍ය පාරිසරික පද්ධතියක් බිහිවීම අවශ්‍යයි. අගනුවර කේන්ද්‍රීය, රාජ්‍ය මූලික හා වෙළඳපොළ ප‍්‍රාග්ධනයට නතු මාධ්‍යවලින් පමණක් මෙය සපුරා ගන්නට බැහැ.

ජයරත්න හා කැල්ලපත මෙරට විද්‍යුත් මාධ්‍ය ඉතිහාසය මෙසේ කැටි කරනවා. “යුරෝපයේ රේඩියෝ පටන් ගත් කාලයේම වගේ මෙරටටත් එම මාධ්‍යය හඳුන්වා දෙනු ලැබුව ද, එයට ආවේණික වූ බි‍්‍රතාන්‍ය සම්ප‍්‍රදායන් මෙහි ආයේ නැහැ. අපට ආවේණික විද්‍යුත් මාධ්‍ය සම්ප‍්‍රදායක් අප බිහි කර ගත්තේ ද නැහැ. දශක ගණනක් තනිකරම රජයේ ප‍්‍රචාරක මාධ්‍යය වූ රේඩියෝ (පසු කාලීනව ටෙලිවිෂන්) ඉනික්බිති පෞද්ගලික සමාගම්වලට ලාභ උපදවන ව්‍යාපාර වූවා. ඉඳහිට මහජන සේවා විද්‍යුත් මාධ්‍යවල ගතිගුණ දක්නට ලැබුණත් බොහෝ කොටම අපට ඇත්තේ අධිපතිවාදී, ප‍්‍රචාරාත්මක මාධ්‍ය කලාවක්.

“එසේම මෙරට ප‍්‍රජා ගුවන්විදුලි සේවා ඇතැයිද කීම ද මුලාවක්. මන්ද මෙරට ඇත්තේ රජයේ ගුවන් විදුලියේ ග‍්‍රාමීය විකාශයන් මිස සැබැවින්ම ප‍්‍රජාව පාලනය කරන රේඩියෝ නොවේ. වාණිජකරණය හමුවේ තොරතුරු හා මහජන අධ්‍යාපනයට වඩා විනෝදාස්වාදයට මුල් තැන දීම පෞද්ගලික විද්‍යුත් මාධ්‍ය ප‍්‍රතිපත්තියයි.”

26 April 2015: සිවුමංසල කොලූගැටයා #216: ලොවම හිනස්සන ලක් රජයේ සන්නිවේදන විහිළු

රාජ්‍ය-පෞද්ගලික දෙඅංශයම පොදු දේපළක් වන විද්‍යුත් සංඛ්‍යාත යොදා ගෙන රේඩියෝ-ටෙලිවිෂන් විකාශය කළත්, අන්තිමේදී මේ දෙපිරිසම පොදු උන්නතියට කැප වන්නේ සීමිත අන්දමින් පමණයි. 1990 සිට විද්‍යුත් මාධ්‍ය බලපත‍්‍ර ලැබූවන් අතර වත්මන් අග‍්‍රාමාත්‍යවරයාගේ සහෝදරයන් දෙදෙනෙකුද සිටිනවා. (ශාන් වික‍්‍රමසිංහ හා නිරාජ් වික‍්‍රමසිංහ).

ගජමිතුරන්ට හිතුමතයට විද්‍යුත් මාධ්‍ය බලපත‍්‍ර හා සංඛ්‍යාත ලබා දීමේදී ඔවුන් නිසි නියාමනයකට යටත් කොට නැහැ. එසේම හේතු නොදක්වා බලපත්  ඕනෑම විටෙක ආපසු ගත හැකි වීම හරහා මාධ්‍ය අන්තර්ගතයට අනිසි බලපෑම් කිරීමටද දේශපාලකයන්ට හා නිලධාරීන්ට අවකාශය ලැබෙනවා.

1992 සිට 2012 දක්වා විවිධ රජයන් යටතේ නිකුත් කළ විද්‍යුත් මාධ්‍ය බලපත‍්‍රධාරීන්ගේ ලැයිස්තුවක් මාධ්‍ය අමාත්‍යාංශ වෙබ් අඩවියේ තිබෙනවා. රාජ්‍ය විද්‍යුත් මාධ්‍ය හැරුණු කොට පෞද්ගලික සමාගම් 38කට බලපත‍්‍ර දී තිබෙනවා. සමහරුන්ට රේඩියෝ පමණයි. තවත් අයට රේඩියෝ ටෙලිවිෂන් දෙකම. සමහරුන්ට භෞමික සංඥා බෙදාහැරීමටත්, තවත් සමාගම්වලට චන්ද්‍රිකා හරහා බෙදා හැරීමටත් අවසර දී තිබෙනවා. http://www.media.gov.lk/images/pdf_word/licensed-institutions-tv-radio.pdf

මේ බලපත් 38න් 25ක්ම නිකුත් කොට ඇත්තේ 2006-2011 වකවානුවේ. එනම් රාජපක්ෂ පාලන සමයේදී. බලපත් ලද සැවොම විකාශ අරඹා නැහැ.

හරි පාරේ ගොස් තරගකාරීව, විවෘතව ඉල්ලා සිට විද්‍යුත් මාධ්‍ය බලපත් ලද නොහැකි පසුබිම තුළ හොර පාරෙන් ලබා ගත් බලපත්වලට ලොකු ඉල්ලූමක් බිහිව තිබෙනවා. සමහර බලපත‍්‍ර කිහිප විටක් අතින් අත ගොස් ඇත්තේ රුපියල් කෝටි ගණනක මුදල් හුවමාරුවටයි.

ඇත්තටම විද්යුත් සංඛ්යාත කළු කඩයක් බිහිවීම (black market in broadcast licences) ගැන 1990 සිට බලයේ සිටි සියලූම රජයන් වගකිව යුතුයි.

මේ ගැන මෑතදී විග්‍රහයක් කළ දේශපාලන විචාරක හා බ්ලොග් ලේඛක අජිත් පැරකුම් ජයසිංහ මෙසේ කියනවා:

Ajith Perakum Jayasinghe
Ajith Perakum Jayasinghe

“ලංකාවේ විකාශන තරංග පරාසය බෙදා දෙන ආකාරය නීත්‍යානුකූල නැත. එය ආණ්ඩුක්‍ර‍ම ව්‍යවස්ථාවේ ප්‍ර‍ජාතාන්ත්‍රික මූලධර්මවලට ද පටහැණිය. පාසලක කැන්ටිමක් බදු දෙන විටත් ටෙන්ඩර් කැඳවාල ඕනෑම කෙනෙකුට විවෘතව මිළ ගණන් ඉදිරිපත් කිරීමට අවස්ථාව ලබා දී සුදුස්සා තෝරා ගනු ලැබේ.

“පොදු දේපලවල භාරකරු වන රජය ඒවා සම්බන්ධයෙන් පාරදෘෂ්‍ය අන්දමින් කටයුතු කළ යුතු බව ඉතා පැහැදිලිය. රජය පොදු දේපලවල හිමිකරු නොව ඒවායේ භාරකරු පමණක් බව එප්පාවල පොස්පේට් නිධිය සම්බන්ධයෙන් මහමාන්කඩවල පියරතන හිමියන් විසින් පවරන ලද නඩුවට අදාළව ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය විසින් දෙන ලද තීන්දුවෙහි පැහැදිලිව දැක්වේ.

“එසේ නම්, මහජනතාවට අයිති පොදු දේපලක් වන ගුවන් විදුලි විකාශ පරාසය පමණක් යාලු මිත්‍ර‍කමටල පගාවට හිතවතුන්ට බෙදා දුන්නේ කෙසේද? මහජනතාවගේ ගුවන් විදුලි පරාසයෙන් සංඛ්‍යාත සොරකම් කළ සොරුන් අතර ජනතා විමුක්ති පෙරමුණ ද සිටින නිසා ඔවුන් දැන්වත් මේ ගැන කතා කළ යුතුය.

“මහජනතාවගේ සංඛ්‍යාත සොරකම් කරගත් අයට ජන මනස විකෘති කරන. ජාතිවාදී, ආගම්වාදී, ස්ත්‍රී විරෝධී වැඩසටහන් විකාශය කිරීමට ඉඩ දීමට ආණ්ඩුවට අයිතියක් නැත. එහෙම වැඩසටහන් ඉදිරිපත් කිරීම මාධ්‍ය නිදහස වන්නේ ද නැත.”  http://www.w3lanka.com/2016/02/blog-post_15.html

විද්‍යුත් චුම්බක වර්ණාවලියේ සමහර පරාසයන්වල තව දුරටත් දීමට සංඛ්‍යාත ඉතිරිව නැහැ. FM පරාසය දැනටමත් තදබදයට ලක් වෙලා. මෙයට හේතුව රටේ නීතියක් නැති වුවත් භෞතික විද්‍යාවේ නීති කවදත් කොතැනත් එක ලෙස ක‍්‍රියාත්මක වීමයි.

හිටපු ටෙලිකොම් නියාමක හා සන්නිවේදන විශේෂඥ මහාචාර්ය රොහාන් සමරජීව කියන්නේ හොඳම ක‍්‍රමවේදය නම් සංඛ්‍යාත සඳහා වෙන්දේසියක් පවත්වා ඉහළම ඉල්ලූම්කරුවන්ට ඒවා ප්‍රසිද්ධියේ බදු දීම බවයි.

ජයරත්න හා කැල්ලපත ලියූ නිබන්ධය සිංහලෙන්:

http://mediareformlanka.com/files/Media_Book_Sinhala.pdf

සිවුමංසල කොලූගැටයා #259: වසර 25ක් පුරා සිදු වන විද්‍යුත් සංඛ්‍යාත කොල්ලය

Broadcast transmission tower

Broadcasting uses the electro-magnetic spectrum, a public resource. It is also a finite resource: there is only so much of the spectrum available for broadcasting and other uses such as telecommunications, emergency communications and military uses. And because it is a scarce resource, it is valuable.

In a landmark 1995 judgment, the Supreme Court of India held that the airwaves or frequencies in the electro-magnetic spectrum are a public property. Thus, their use had to be controlled and regulated by a public authority in the interests of the public and to prevent the invasion of their rights. Since the broadcast media involves the use of the airwaves, this factor creates an inbuilt restriction on its use, as in the case of any other public property.

Sri Lanka’s broadcast sector, which was a state monopoly for decades, was finally opened up for private sector participation in 1992. However, this decision was not accompanied by any specific laws or regulations; it has been an ad hoc process ever since. There are no clear rules nor any independent enforcement or regulatory mechanism. The broadcast licensing process remains undefined, opaque and discretionary on the part of the minister and officials in charge of media.

There are no published guidelines or criteria. In their absence, there is no legal provision to support public service media or community media through licensing. Licence issuing practices so far do not indicate any such interest. The private sector participation in broadcasting has been open only to business confidantes of various ruling parties that have been in office since 1990.

In this week’s Ravaya column (appearing in issue of 28 February 2016), I discuss the plundering of the electromagnetic spectrum in Sri Lanka and the resulting chaos in the broadcast sector. I quote former Media Ministry secretary Dr Charitha Herath and Colombo University mass media academic Dr Pradeep Nishantha Weerasinghe whose masters degree thesis analysed the early years of broadcast sector ‘liberalization’ in Sri Lanka during the 1990s.

See also:

BBC Online: Profile of Sri Lanka’s media

Political economy of the electronic media in Sri Lanka by Tilak Jayaratne and Sarath Kellapotha (2012)

Electromagnetic Spectrum
Electromagnetic Spectrum

කොළඹ කොටුවේ, කොල්ලූපිටියේ හෝ බම්බලපිටියේ වාණිජ වශයෙන් ඉතා ඉහළ ඉඩම් වටිනාකමක් පවතින ප‍්‍රදේශයකින් රජයට (එනම් මහජනයාට) අයත් අක්කර සිය ගණනක් කිසිදු ගෙවීමකින්/අය කිරීමකින් තොරව රජයට හිතවත් ව්‍යාපාරිකයන් කිහිප දෙනකුට දිගු කාලීන කුලී ක‍්‍රමයට පවරා දුන්නා යයි සිතන්න.

 

ලිපි ලේඛන සැකසීම රහසේ කළත් එම ඉඩම්වල ව්‍යාපාරික ක‍්‍රියා අරඹන විට එළිපිට කළ යුතු නිසා ජන අවධානය නිතැතින් යොමු වනවා. එවිට එම ඉඩම් කුමන පදනමක් මත එසේ පැවරුවාද යන්න ගැන මාධ්‍යවල හා පාර්ලිමේන්තුවේ ප‍්‍රශ්න කළ හැකි වනවා.

මෙකී කල්පිත තත්ත්වයට සමාන්තර රියාදාමයක් දැන් වසර 25 පමණ කාලයක් මෙරට සිදු වෙමින් තිබෙනවා. නියත වශයෙන්ම මෙරට මහජනයාට අයත් සම්පතක්, කිසිදු රමවේදයක් නොමැතිව 1990 සිට බලයේ සිටි එජාප, රීලනිප හා හවුල් රජයන් විසින් තමන්ගේ ගජමිතුරු ව්යාපාරිකයන්ට නොමිලයේ දී තිබෙනවා.

ඒවා ලද ව්‍යාපාරිකයෝ කිසිදු හිරිකිතයකින් තොරව ප‍්‍රසිද්ධියේ හා බොහෝ විට සංදර්ශනකාමී ලෙසින් එම සම්පත යොදා ගෙන ව්‍යාපාර කරනවා. එයින් කෝටි ගණන් ලාබ ලබනවා. එපමණක් නොව ඔවුන් රටේ දේශපාලනයට, සංස්කෘතියට හා ජන ජීවිතයට ප්‍රබල බලපෑම් ද කරනවා.

හැම රජයක් යටතේම දිගින් දිගටම සිදු වන මේ මහජන සම්පත් මංකොල්ලය ගැන රටේ මහජනයාට, සිවිල් සමාජ සංවිධානවලට, වෘත්තිකයන්ට හෝ පාර්ලිමේන්තුවට බැලූ බැල්මට තැකීමක් නැහැ. අඩු තරමින් මෙබඳු කොල්ලයක් සිදු වනබවට හෝ ඇති තරම් අවබෝධයක් නැහැ.

අප මේ කතා කරන්නේ ඇසට නොපෙනෙන, ස්පර්ශයට හසු නොවන මහජන සම්පතක් වීම එයට මූලික හේතුවයි. නොපෙනෙන දෙයක් අගයන්නට හා රැක ගන්නට අප බොහෝ දෙනකු පෙළඹෙන්නේ නැහැ.

කුමක්ද මේ සම්පත?

එය විද්‍යුත් චුම්බක වර්ණාවලියයි (Electro-magnetic Spectrum). එය භෞතික විද්‍යාවේ මූලික සංසිද්ධියක්. තොරතුරු සමාජයට හා මාධ්‍ය කර්මාන්තයට අතිශයින් වැදගත්ල නැතිවම බැරි සම්පතක්. එසේම නිශ්චිත සීමාවන් ඇති සම්පතක්.

අපට ඇසට පෙනෙන ආලෝකය ද ඇතුළු බොහෝ ස්වාභාවික තරංගයන් මේ වර්ණාවලියේ විවිධ පරාසයන්ට අයත්. වර්ණාවලියේ එක් එක් තැන්වල විවිධාකාර තරංග හමු වනවා. සංඛ්‍යාතය අඩු රේඩියෝ තරංගවල සිට සංඛ්‍යාතය වැඩි ගැමා කිරණ දක්වා වර්ණාවලිය විහිදෙනවා. මේ අතර මයික්‍රෝ තරංග, අධෝරක්ත ආලෝකය, පරාජම්බුල ආලෝකය, X-කිරණ ආදිය ද වනවා. මේ සියල්ල අවකාශය හරහා ගමන් කිරීමට සමත්.

අපට ප‍්‍රකෘති ඇසට පෙනෙන්නේ වර්ණාවලියෙන් සාපේක්ෂව කුඩා කොටසක් වන සූර්යාලෝකය පමණයි. (එහිද වර්ණ හතක් එකට මිශ‍්‍රව තිබෙනවා. දේදුන්නක් බිහි වන විට තාවකාලිකව වෙන් වී පෙනෙන්නේ මේ වර්ණ හතයි.)

වර්ණාවලියේ ඇතැම් තරංග යොදා ගනිමින් දුරස්ත සන්නිවේදනය කළ හැකි බව 19 වන සියවසේදී භෞතික විද්‍යා පර්යේෂණවලින් සොයා ගනු ලැබුවා. මෙයට දායක වූ විද්‍යාඥයන් හා ඉංජිනේරුවන් රැසක් සිටියා.

මේ සොයා ගැනීම් මත පදනම් වී රේඩියෝ විකාශයන් 20 වන සියවසේ මුල් දශක දෙකෙහිදී ඇරඹුණා. ඊට ටික කලකට පසු තරංග හරහා ශබ්දය හා රූප දෙකම යැවීමේ ටෙලිවිෂන් තාක්ෂණය භාවිතයට ආවා. රැහැන් රහිතව දුරකතන සංඥා යැවීමට වර්ණාවලියේ තරංග යොදා ගැනීම ගැන 1950 ගණන්වල සිට කළ අත්හදා බැලීම් නිසා 1980 දශකය වන විට ජංගම දුරකතන සේවාද බිහි වුණා.

දුරකතන (කථාබහ හා දත්ත) සන්නිවේදනය, විද්‍යුත් මාධ්‍ය සන්නිවේදනය, ආපදා සන්නිවේදනය, ගුවන්යානා සහ නැව් සමග සන්නිවේදනය මෙන්ම හමුදාමය සන්නිවේදන සඳහාත් වර්ණාවලියේ විවිධ කොටස් බෙදා වෙන් කොට තිබෙනවා. මේ සඳහා ලොව සියලූ රටවල් එක්ව ජාත්‍යන්තර සම්මුති පිහිටුවා ගෙන තිබෙනවා.

එසේ නොකළොත් වර්ණාවලිය කාටවත් වැඩක් ගත නොහැකි පරිදි ව්‍යාකූල වූ මහා ගාලගෝට්ටියක් වනවා. ලෝක සම්මුතීන් දේශීය මට්ටමෙන් ක‍්‍රියාත්මක කිරීමට හා නිසි ලෙස නියාමනය කිරීමට හැම රටකම රාජ්‍ය ආයතනයක් තිබෙනවා. අපේ රටේ මේ වගකීම දරන්නේ විදුලි සංදේශ නියාමන කොමිසමයි (TRCSL).

මුද්‍රිත මාධ්‍ය හා විද්‍යුත් මාධ්‍ය (රේඩියෝ, ටෙලිවිෂන්) අතර ප‍්‍රධාන වෙනසක් තිබෙනවා. ප‍්‍රාග්ධනය සපයා ගත හැකි ඕනෑම අයකුට පුවත්පතක් හෝ සඟරාවක් ඇරැඹිය හැකියි. එහෙත් කිසිවකුට හිතුමතයට රේඩියෝ හෝ ටෙලිවිෂන් සේවාවක් පටන් ගන්න බැහැ. රටේ තිබෙන සංඛ්‍යාත පරාසය (Frequency Spectrum) සීමිත වූ මහජන සම්පතක්. එයින් සංඛ්‍යාත කිහිපයක් ලබා ගැනීමට TRCSL හරහා යා යුතුයි. එසේ නොමැතිව විකාශයන් කිරීම නීතිවිරෝධීයි.

විද්‍යුත් මාධ්‍ය ආයතන ඇරැඹීමට බලපත් ලබා දෙන්නේ මාධ්‍ය අමාත්‍යාංශයයි. මේ බලපත් ලබා දෙන නිසි, විවෘත ක‍්‍රමවේදයක් ගෙවී ගිය වසර 25 පුරාම විවිධ රජයන් යටතේ සකස් කෙරී නැහැ.

බලපත් ලබන සමාගම් ඉනික්බිති TRCSL වෙතින් විකාශය සඳහා සංඛ්‍යාත ලබා ගත යුතුයි. මේ සංඛ්‍යාත ලබාදීමේ ක‍්‍රමවේදය හා මෙතෙක් දුන් සංඛ්‍යාත පිළිබඳ විස්තර ඔඍක්‍ වෙබ් අඩවියේ තිබෙනවා. www.trc.gov.lk/spectrum-management/spectrum-management-in-sri-lanka.html

‘‘රටක සංඛ්‍යාත පරාසය සීමිතයි. එසේම එය පොදු දේපළක්. සංඛ්‍යාත පුද්ගලයන්ට හෝ සමාගම්වලට අයිති නැහැ. රජය යනු මේ පොදු දේපළහෙි භාරකරුවායි. භාරකරුවා ලෙස රජය කළයුත්තේ සංඛ්‍යාතයන් කුලියට හෝ බද්දට දීම මිස කිසිවකුට ඒවා සින්නක්කරයට දීම නොවෙයි. එහෙත් අපේ සංඛ්‍යාත බෙදා දීම කිසිදු පිළිවෙළකට සිදුවී නැහැ. මෙය විධිමත් කිරීමට නව පනතක් අප කෙටුම්පත් කළත් එය සම්මත කර ගන්නට හැකිවූයේ නැහැයැ’යි 2012-14 කාලයේ මාධ්‍ය අමාත්‍යාංශ ලේකම් ලෙස ක‍්‍රියා කළ ආචාර්ය චරිත හේරත් කියනවා.

එසේම තම සේවා කාලයේ අලූත් විද්‍යුත් මාධ්‍ය බලපත‍්‍ර කිසිවක් නොදුන් බවත් ඔහු පෙන්වා දෙනවා. පවතින අවුල ලෙහා ගැනීම අමාරු වැඩක්. එය තවත් ව්‍යාකූල නොවීමට නම් නිසි ක‍්‍රමවේදයක් බිහි කරන තුරු අලූත් බලපත් හෝ සංඛ්‍යාත කිසිවක් නොදීම ඉතා වැදගත්.

රාජ්‍ය ඒකාධිකාරය නිමා කරමින් පෞද්ගලික සමාගම්වලටද රේඩියෝ හා ටෙලිවිෂන් සේවා කිරීමට ඉඩ ලැබීම ගැන මාධ්‍ය ග්‍රාහකයෙක් ලෙසා මා එදත් අදත් සතුටුයි. එහෙත් එය සිදු වී ඇති ආකාරය ඉතා ගැටලු සහිතයි.

මේ ගැන ගවේෂණය කළ අයෙක් නම් කොළඹ සරසවියේ ශ‍්‍රීපාලි මණ්ඩපයේ ජනමාධ්‍ය පිළිබඳ ජ්‍යෙෂ්ඨ කථිකාචාර්ය ආචාර්ය ප‍්‍රදීප් නිශාන්ත වීරසිංහ. වසර 2000දී ඔහු නිම කළ ශාස්ත‍්‍රපති උපාධි නිබන්ධයට තේමා වූයේ 1990 දශකයේ මෙරට විද්‍යුත් මාධ්‍ය ප‍්‍රතිපත්තියයි. මහජනයාට අයත් වර්ණාවලිය ගජමිතුරන්ට බෙදා දීම ඇරඹුණේ ඒ කාලයේයි.

1988 ජනාධිපතිවරණය හා 1989 මහ මැතිවරණය ජය ගත් එක්සත් ජාතික පක්ෂය කැම්පේන් වකවානුවේ ඉදිරිපත් කළ ප‍්‍රතිපත්ති ප‍්‍රකාශවල මාධ්‍ය ගැන එතරම් සඳහනක් හමු වූයේ නැහැ. 1989දී උතුරේත්, දකුණේත් සන්නද්ධ තරුණ අරගල උත්සන්න වීම නිසා පුවත් වාරණය, පුවත් තහනම් කිරීම හා මාධ්‍ය ආයතන කෙරෙහි ඍජු හා අනියම් රාජ්‍ය බලපෑම් කිරීම සිදු වූ සැටි ප‍්‍රදීප් සිහිපත් කරනවා.

1989 අගදී පැවැත් වූ සර්ව පාක්ෂික සමුළුවේදී සාකච්ඡාවට බඳුන් වූ ප‍්‍රධාන කරුණු 7ක් අතර ජනමාධ්‍ය ස්වාධීනත්වය ද වූවා. ජවිපෙ හා එල්ටීටීඊය සහභාගි නොවූ මේ සාකච්ඡා අක‍්‍රියවීමේ අවදානම මතු වුණා. එහිදී ප‍්‍රධාන යෝජනා ලෙස බලය බෙදා හැරීම, මැතිවරණ ප‍්‍රතිසංස්කරණ, සුළු ජන නියෝජනය, විධායක ජනාධිපති ක‍්‍රමය අහෝසි කිරීම හා මූලික අයිතිවාසිකම් ආරක්ෂා කිරීම ආදිය ගැන නිසි පියවර ගැනීමට නොහැකි වූ පසුබිම තුළ ඉක්මනින් කළ හැකි යමක් පේ‍්‍රමදාස ජනාධිපතිවරයා සෙවූ බව ප‍්‍රදීප්ගේ තර්කයයි. එවකට සිටි ප‍්‍රවෘත්ති අමාත්‍යාංශ ලේකම් හා ප‍්‍රවෘත්ති ඇමතිවරයා හරහා මෙය තහවුරු කර ගෙන තිබෙනවා.

ඒ අනුව මෙරට පෞද්ගලික විද්‍යුත් මාධ්‍ය කඩිනමින් ඇරඹීමට ජනාධිපතිවරයා 1990දී තීරණය කළා. ‘ඔහු මේ තීරණය පෞද්ගලිකවම ගෙන ඇති අතර ඒ පිළිබඳව සිය කැබිනට් මණ්ඩලය තුළ පවා සාකච්ඡා කළ බවට සාක්ෂි හමු නොවේ. එම තීරණය ගැනීමෙන් සර්ව පාක්ෂික සමුළුවෙන් ඉදිරිපත් වූ යෝජනා එකින් එක ක‍්‍රියාත්මක කරමින් සිටින බවත්, තමා ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී පාලකයෙක් බවට පෞරුෂයක් ගොඩ නගා ගැනීමට පේ‍්‍රමදාස ජනාධිපතිවරයා එම තීරණය හරහා උත්සාහ ගත් බවත් පෙනේ. මෙයින් පැහැදිලි වන්නේ 1990දී ශ‍්‍රී ලංකාවේ විද්‍යුත් මාධ්‍ය පිළිබඳ රාජ්‍ය ප‍්‍රතිපත්තිය වෙනස් කිරීමට ගත් තීරණය දේශපාලන අවශ්‍යතා මත ගත් දේශපාලන තීරණයක් බවයි.’ ප‍්‍රදීප් කියනවා.

පෞද්ගලික විද්‍යුත් මාධ්‍ය සඳහා අවසර දීමට බලතල පවරා 1990 මාර්තු 14දා ජනාධිපතිවරයා කමිටුවක් පත් කළා. එහි සභාපති වූයේ ප‍්‍රවෘත්ති අමාත්‍යාංශයේ එවකට ලේකම් කේ. ඒ. එස්. ගුණසේකරයි. අධ්‍යාපන, තැපැල් හා විදුලි සංදේශ, සැලසුම් ක‍්‍රියාත්මක කිරීමේ හා ආරක්ෂක අමාත්‍යාංශවල ලේකම්/අතිරේක ලේකම්වරුත්, ජනාධිපති සහකාර ලේකම්වරයකුත්, ගුවන්විදුලි සංස්ථාවේ හිටපු සභාපතිවරයකු වූ ලිවි විජේමාන්නත් එහි සාමාජිකයන් වුණා.

මේ කමිටුව මාස 16ක් පුරා කතා කළත් සලකා බලා ඇත්තේ කරුණු තුනක් ගැන පමණයි. එනම්: රටේ ආරක්ෂක තත්ත්වයට විය හැකි බලපෑම්ත රටේ විදුලි සංදේශ සංඥා පද්ධතියට වන බලපෑම්ත හා බලපත‍්‍ර ලබාදීමට සුදුසු පුද්ගලයන් හා ආයතන.

රටේ පෞද්ගලික විද්යුත් මාධ් ඇරඹීමේ අවශ්යතාව ගැන හෝ ඇති විය හැකි සමාජ බලපෑම් පිළිබඳව හෝ මහජන අදහස් විමසීමක් කර නැහැ. විශේෂඥ උපදෙස් ලබා ගෙනද නැහැ.

‘මෙහිදී ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදනයක් සිදු වී නැති අතර අවසර දෙන ආයතන තෝරා ගැනීමේ කමිටුවක් පමණක් වූ බව පෙනේ’ යැයි ප‍්‍රදීප් කියනවා.

1992 අපේ‍්‍රල් 1 වැනිදා කේ. ඒ. එස්. ගුණසේකර කමිටුව විසින් ගුවන්විදුලි සංස්ථා පනතේ හා රූපවාහිනී සංස්ථා පනතේ බලතලවලට අනුව සමාගම් දෙකකට අවසරය ලබා දුන්නා. එනම් සීමාසහිත කලම්බු කමියුනිකේෂන් සමාගම හා සීමාසහිත ටෙල්ශාන් සමාගමයි.

මෙයින් කලම්බු කමියුනිකේෂන්හි කළමනාකාර අධ්‍යක්ෂවරයා වූයේ ලිවි විජේමාන්නයි. ජනාධිපති පේරමදාසගේ සමීපතමයකු වූ ඔහු අවසර දෙන කමිටුවේද සාමාජිකයකු වීම කෙතරම් සදාචාර සම්පන්නද?

එසේම ටෙල්ශාන් සමාගමේ සභාපති වූයේ පේ‍්‍රමදාස රජයේ සභානායක වූ රනිල් වික‍්‍රමසිංහගේ සහෝදර ශාන් වික‍්‍රමසිංහයි. මොහු 1979දී ITN Sri Lanka ඇරඹීමට හවුල් වූ මෙරට ටෙලිවිෂන් පුරෝගාමියෙක්.

1992 අගෝස්තු 7 වනදා සීමාසහිත මහාරාජා සමාගමටද බලපත‍්‍ර දෙනු ලැබුවා. එයද පේ‍්‍රමදාස ජනාධිපති සමග සමීප සබඳතා තිබූ ව්‍යාපාරික සමාගම් සමූහයක්.

ලිවී විජේමාන්නම කියා ඇති පරිදි අවසරය ලැබෙන විට කලම්බු කමියුනිකේෂන් සමාගම පිහිටුවා තිබුණේද නැහැ. එය ලියාපදිංචි කොට ඇත්තේ 1992 අපේ‍්‍රල් 27 වනදායි!

‘මෙයින් පැහැදිලි වන්නේ පෞද්ගලික විද්‍යුත් මාධ්‍ය ඇරඹීමේ තීරණය ක‍්‍රියාත්මක වූයේද කරුණු සොයා බැලීමෙන් තොරව ඉතා කඩිනමිනි.’ යයි ප‍්‍රදීප් කියනවා.

මේ බලපත‍්‍ර දීමට කිසිදු ආකාරයක ප‍්‍රසිද්ධ ඉල්ලූම්පත් කැඳවීමක් සිදු වූයේ නැහැ. කිසිදු මුදලක් රජය විසින් අය කර නැහැ. බලපත‍්‍ර වලංගු කාල සීමාවක් ද සඳහන් නැහැ. බලපත‍්‍රලාභීන්ට තිබූ එකම කොන්දේසිය වූයේ ප‍්‍රවෘත්ති ප‍්‍රචාරය නොකිරීම පමණයි. (1994 බලයට පත් චන්ද්‍රිකා රජය එම සීමාව ද ඉවත් කළා.)

විද්‍යුත් මාධ්‍ය රාජ්‍ය ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදනයේදී තිබිය යුතු අත්‍යවශ්‍ය ගුණාංග වන විවෘතභාවය, පැහැදිලි ලෙස ප‍්‍රකාශ වීම හා ජනතා සහභාගිත්වය යන සාධකවලින් එකක්වත් 1990-92 වකවානුවේ ක‍්‍රියාත්මක වූයේ නැහැ.

1988-93 වකවානුවේ මාධ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රයේ ස්වරූපය ගැන යුක්තිය පුවත්පතට ලියූ ලිපියක කුසල් පෙරේරා මාධ්‍ය විචාරකයා මෙසේ කියා තිබෙනවා:

‘‘1988න් පසු පේ‍්‍රමදාස යුගය මාධ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රයේ ද්විත්ව මුහුණුවරක් ඉසිලූ යුගයක් විය. මෙරට ජනමාධ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රයේ පැහැදිලි හා නින්දිත දේශපාලන මැදිහත් වීම් අප දුටුවේ මේ වකවානුවේදීය. රාජ්‍ය ස්ථාපිත හා රාජ්‍ය ගත මාධ්‍යයන්හි මාධ්‍යවේදීන් ඕනෑම රාජ්‍ය ආයතනයක සේවකයන් මෙන්ම රජයේ සේවකයන් විය. මෙම ප‍්‍රවණතාව එක පැත්තකින් වර්ධනය වූ අතර අනෙක් පැත්තෙන් මෙරට පළමුවරට විද්‍යුත් මාධ්‍ය රාජ්‍ය පාලන ප‍්‍රතිපත්තියෙන් බැහැරව බාහිර ප‍්‍රාග්ධනය සමග පෞද්ගලික විකාශන ආරම්භ වූයේ මේ යුගයේදීය. එය ප‍්‍රතිවිරෝධී බලවේග දෙකක ගැටුමක් විය.’’

තවත් සමාගම් විද්‍යුත් මාධ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රයට පිවිසීමට රජයට ඉල්ලූම් කළ නිසා ඒ ගැන සොයා බලා නිර්දේශ කිරීමට ජනාධිපති ඞී. බී. විජේතුංග 1993 අගෝස්තු 20 වැනිදා තවත් කමිටුවක් පත් කළා. ජනාධිපති අතිරේක ලේකම් චන්ද්‍ර වික‍්‍රමසිංහ සභාපති වූ එම කමිටුව පිටු හතක වාර්තාවක් සම්පාදනය කරනු ලදුව ජනපතිවරයා එය කැබිනට් මණ්ඩලයට ඉදිරිපත් කළා.

විකාශන අධිකාරියක් පිහිටුවීමට පනතක් සකස් කරන්නට නීති කෙටුම්පත් දෙපාර්තමේන්තුවට මේ වාර්තාව යැවීමට අමාත්‍යවරුන් අනුමැතිය දුන්නා. එයින් පසු යෝජිත නීතියට සිදු වූ දෙය වෙනම කතා කළ යුතුයි.

විද්‍යුත් මාධ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රය විධිමත් කිරීමට හා වර්ණාවලිය නම් අති වටිනා මහජන සම්පත තව දුරටත් දේශපාලන හා ව්‍යාපාරික ගජමිතුරන් අතර බෙදා ගැනීම නතර කිරීමට කුමක් කළ හැකිද?

මේ ගැන ලබන සතියේ වැඩිදුර කතා කරමු.

 

 

 

 

 

සිවුමංසල කොලූගැටයා #253: රටවැසියන්ට සවන් දෙන, සංවාදයට රිසි ජනාධිපතිවරයෙක් ඕනෑ කර තිබේ!

In this week’s Ravaya column (appearing in issue of 17 January 2016), I critique the public communications practices President Maithripala Sirisena of Sri Lanka – and call for better listening and more engagement by the head of state.

I point out that Sirisena is in danger of overexposure in the mainstream media, which I call the ‘Premadasa Syndrome’ (as this bad practice was started by President R Premadasa who was in office from 1988 to May 1993). I argue that citizens don’t need to be force-fed a daily dose of presidential activities on prime time news or in the next day’s newspapers. If public documentation is needed, use the official website.

Like other politicians in Sri Lanka, Sirisena uses key social media platforms like Facebook and Twitter to simply disseminate his speeches, messages and photos. But his official website has no space for citizens to comment. That is old school broadcasting, not engaging.

This apparent aloofness, and the fact that he has not done a single Twitter/Facebook Q&A session before or after the election, detracts from his image as a consultative political leader.

On the whole, I would far prefer to see a more engaged (yet far less preachy!) presidency. It would be great to have our First Citizen using mainstream media as well as new media platforms to have regular conversations with the rest of us citizens on matters of public interest. A growing number of modern democratic rulers prefer informal citizen engagement without protocol or pomposity. President Sirisena is not yet among them.

See my English essay which covers similar ground: Yahapalanaya at One: When will our leaders ‘walk the talk’? Groundviews.org, 4 January 2016

President Maithripala Sirisena (seated) launched Tell the President service on 8 January 2016 - Photo by Presidential Media Division
President Maithripala Sirisena (seated) launched Tell the President service on 8 January 2016 – Photo by Presidential Media Division

ජනාධිපති මෛත‍්‍රීපාල සිරිසේනගේ පදවි ප‍්‍රාප්තියේ ප‍්‍රථම සංවත්සරය යෙදුණු 2016 ජනවාරි 9 වනදා ජනපතිට කියන්න නම් නව සේවාව ඇරඹුණා.

තැපැල් පෙට්ටි අංක 123 වෙත යොමු කරන ලියුමක් හරහාත්, දුරකථන අංක 1919 හරහාත් ජනතාවට සිය ප‍්‍රශ්න හා ගැටලූ ඉදිරිපත් කළ හැකි බවයි මේ සේවය හඳුන්වා දෙමින් කියැවුණේ. එයට අමතරව ජනපතිගේ නිල වෙබ් අඩවියත් (http://tell.president.gov.lk/), ජංගම දුරකථන ඇප් එකක් හරහාත් විමසීම් හා පැමිණිලි යොමු කළ හැකියි.

මෙය හොඳ අරමුණකින් කරන උත්සාහයක්. ගාල්ලෙන් බිහි වූ දක්ෂ මාධ්‍යවේදියකු වන සජීව විජේවීරත් මෙයට සම්බන්ධයි. ‘යහපාලනයේදී ජනාධිපතිවරයා තනි නොකරමු’ යයි කියමින් තමන් මෙයට දායක වූ සැටි ගැන ඔහුගේ ෆේස්බුක් එකෙන් ගිය සතියේ කෙටි විස්තරයක් පළ කර තිබුණා.

යහපාලන රජයේ මහජන සන්නිවේදන පිළිවෙත් හා ක‍්‍රියාකලාපය ඇගැයීමකට ලක් කරන්නට මෙය හොඳ අවස්ථාවක් යයි මා සිතනවා.

යහපාලනයේ මොන අඩුපාඩු හා විසමතා තිබුණත් භාෂණ නිදහස හා ප‍්‍රකාශන නිදහස නම් අපට ලැබී තිබෙනවා. එහි ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙස අද අපට රටේ ජනපති හා අගමැති දෙපළත්, ඇමතිවරුනුත් නොබියව විවේචනය කළ හැකියි.

මේ නිදහස ගෙවි ගිය වසර පුරා මා රායෝගිකව අත්හදා බැලූවා. රටේ නායකයන් දෙපළ හේතු සහගතව හා කිසිදු දේශපාලන මතවාදී එල්බ ගැනීමකින් තොරව විවේචනය කිරීමට යළිත් හැකි වීම ඉතා වැදගත්.

එහෙත් නායකයන් පොදු අවකාශයේ කැරෙන විවේචන හා වෙනත් අදහස් පළ කිරීම්වලට සංවේදීද? ඔවුන් මේවා ගැන අවධානයෙන් සිටිනවාද? ඔවුන්ගේ කාර්යමණ්ඩල රටවැසියන්ගේ සිතුම් පැතුම් ගැන නිවැරදි ප‍්‍රතිශෝෂණයක් ජනපති හා අගමැති දෙපළට ලබා දෙනවාද?

යහපාලනයේ වසරක් ගෙවී ගියද මේවාට පිළිතුරු හරිහැටි පැහැදිලි නැහැ.

රටේ ජනපතිවරයා රටවැසියා සමග සන්නිවේදනය කරන සැටි මා කලෙක සිට අධ්‍යයනය කරනවා. සිරිසේන ජනපතිගේ සන්නිවේදන රටා මේ වන විට පැහැදිලියි.

සිරිසේනගේ මැතිවරණ ප‍්‍රකාශයේ (දෙසැම්බර් 2014) 62 වන පිටුවේ මෙසේද සඳහන් වනවා. ‘දියුණු වන සන්නිවේදන තාක්ෂණයත් සමාජ මාධ්‍යයන්හි ව්‍යාප්තියත්, සමාජ යහපතටම හේතු වන පරිදි කළමනාකරණය කර ගැනීම සඳහා මාධ්‍ය සංවර්ධන ප‍්‍රතිපත්තියත් බලගැන්වීමටද කටයුතු කරමි.’

ප‍්‍රතිපත්ති මට්ටමින් ඉදිරියට යාම අවශ්‍යයි. එහෙත් එයට සමාන්තරව ක‍්‍රියාවෙන් ද ආදර්ශයක් දීමට රටේ නායකයාට හැකියි.

රාජ්‍ය නායකයා සන්නිවේදනය කිරීම යනු හැම ජනමාධ්‍යකින්ම හැකි තාක් ඔහුගේ හෝ ඇයගේ ප‍්‍රතිරූපය පිම්බීම නොවෙයි. මේ අතිශය අදුරදර්ශී සම්ප‍්‍රදාය ඇරඹුණේ පේ‍්‍රමදාස ජනාධිපති කාලයේදීයි. රාජ්‍ය හා පෞද්ගලික මාධ්‍ය හරහා අනිවාර්යයෙන්ම දිනපතා ජනපති පුවත් ආවරණය කළ යුතුව තිබුණා. ඒ ගැන රටේ උපහාසාත්මක කතාද එකල පැතිරුණා. ඇත්තටම එය රටටම විහිලුවක් වුණා.

Cartoon by Gihan de Chickera, Daily Mirror
Cartoon by Gihan de Chickera, Daily Mirror

එයින් පසුව පත් වූ ජනාධිපතිවරුන් හා ඔවුන්ගේ සහචරයන් ද කළේ පේ‍්‍රමදාස මාවතේම යාමයි (විජේතුංග හැරෙන්නට). එහි අන්තයටම ගියේ මහින්ද රාජපක්ෂයි. මාධ් හරහා අධිආවරණය තුළින් තම නායකයාගේ අගය අඩු වන බව හා මහජන අපරසාදය වැඩි වන බව නායකයා වටා සිටින අය තේරුම් ගත්තේ නැහැ. නැතහොත් තාවකාලික ප‍්‍රමෝදයක් තකා නොදන්නා සේ සිටියා විය යුතුයි.

2015 නොවැම්බරයේ ජනාධිපති මාධ්‍ය ඒකකයේ කාර්ය මණ්ඩලය අමතා දේශනයක් කිරීමට මට ඇරයුම් කරනු ලැබුවා. එහිදී විවෘත හා විවේචනාත්මක මත දැක්වීමක් කරමින් මා උදක්ම ඉල්ලා සිටියේ ‘පේ‍්‍රමදාස ව්‍යාධියෙන්’ ජනාධිපති සිරිසේන රෝගී වීමට ඉඩ නොතබන ලෙසයි. එසේ වීමේ පෙරනිමිති මා දකින බවද කීවාග

රටේ නායකයා කුමක් කරන්නේද යන්න දැන ගැනීමට රටවැසියන්ට අයිතියක් තිබෙනවා. එහෙත් ඔහු සහභාගි වන හැම මුල්ගල තැබීම, විවෘත කිරීම, අමුත්තන් බැහැ දැකීම හා සෙසු කටයුතු ප‍්‍රධාන ධාරාවේ මුද්‍රිත හා විද්‍යුත් මාධ්‍ය හරහා ප‍්‍රචාරණය කිරීම අවශ්‍ය නැහැ.

ඕනෑම නම් ඒ සඳහා ජනාධිපති නිල වෙබ් අඩවිය යොදාගත හැකියි. එවිට (කැමති කෙනෙකුට කැමති විටෙක බලන්නට) තොරතුරු හෙළිදරව් කිරීම ඉහළ මට්ටමින් සිදු වෙතත් පත්තර කියවන, ටෙලිවිෂන් බලන ජනයාට ජනපති ගැන පුවත් කන්දරාවක් බලෙන් පැටවෙන්නේ නැහැ.

දිනපතාම සිල්ලර මට්ටමේ ජනපති පුවත් සියලූ මාධ්‍ය හරහා බෙදා නොහැර විටින් විට ජාතික මට්ටමෙන් වැදගත් නිමිති සඳහා පමණක් සියලූ මාධ්‍ය හරහා ජනයාට සමීප වුවොත් එහි අගය වැඩි වන බවත් මගේ කතාවේදි මා අවධාරණය කළා. එහෙත් මේ උපදෙස් පිළි ගත්තාද යන්න මට සැකයි. මාධ්‍ය මෛත‍්‍රීකරණය දිගටම සිදු වන බවක් පෙනෙන නිසා.

ජනාධිපතිවරයාගේ නව මාධ්‍ය භාවිතය ගැනත් මගේ විචාරයක් තිබෙනවා.

2015 ජනාධිපතිවරණයෙන් තේරී පත් වූ විගස සිරිසේන ජනපතිවරයා සමාජ මාධ්‍ය ජාල හරහා තමන්ට ලැබුණු ස්වේච්ඡා හා නොනිල සහයෝගයට ප‍්‍රසිද්ධියේ ස්තූති කළා.

එසේම රටේ ඉන්ටර්නෙට් භාවිත කරන පිරිස සමස්ත ජනගහනයෙන් 25%ක් වී, එය තව දුරටත් ටිකෙන් ටික වැඩි වන කාලයක තනතුරට පත් මේ ජනාපතිවරයාට මින් පෙර කිසිදු නායකයකුට නොතිබූ සන්නිවේදන අවස්ථාවක් උදා වී තිබෙනවා. එනම් සෙසු මාධ්‍යවලට සමාන්තරව නව මාධ්‍ය හරහා ද රටවැසියන් සමග සම්බන්ධ වීමටයි.

සෙසු මාධ්‍ය කිසිවකට වඩා නව මාධ්‍ය හරහා සංවාද කිරීමේ විභවය තිබෙනවා. එසේ කිරීමට ජනපතිට සැම විටම විවේක නැතත්, අඩුම තරමින් (කාර්ය මණ්ඩලය හරහා) සමාජ මාධ්‍යවල ජනයා මතු කරන අදහස් උදහස්වලට සවන් දිය හැකියි. වියදම් අධික ජනමත සමීක්ෂණ නිතර කරනු වෙනුවට බොහෝ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී රටවල නායකයන් දැන් කරන්නේ සමාජ මාධ්‍ය කතාබහ නිරීක්ෂණය කිරීමයි.

ජනපති සිරිසේන පදවි ප‍්‍රාප්තියෙන් පසු නිල ෆේස්බුක් හා ට්විටර් ගිණුම් ඇරඹුවා. ගෙවී ගිය වසර තුළ ඒවාට ඒකරාශී වූ ජන සංඛ්‍යාව වැඩි වී තිබෙනවා. 2015 මැද පමණ සිට ෆේස්බුක් වේදිකාව මත සිටින ලාංකික දේශපාලන චරිත අතරින් වැඩිම පිරිසක් එක් රැස්ව සිටින්නේ සිරිසේනගේ නිල ගිණුමටයි. (එතෙක් මුල් තැන සිටි මහින්ද රාජපක්ෂ දැන් දෙවැනි තැනට පත්වෙලා.)

සිරිසේන නිල ෆේස්බුක් ගිණුමෙන් කරන්නේ ඔහුගේ කතා, සුබපැතුම් හා උත්සව ඡායාරූප බෙදා හැරීම පමණයි. එහි එන පාඨකයන් සමග අන්තර් ක‍්‍රියා සිදුවන්නේ ඉතා අඩුවෙන්. එහෙත් මහින්ද රාජපක්ෂ නිල ෆේස්බුක් ගිණුම ඔහු තනතුරේ සිටින විටත්, ඉන් පසුවත් වඩා සංවාදශීලී ලෙසින් පවත්වා ගෙන යනවා.

සමාජ මාධ්‍ය සාර්ථකත්වය යනු හුදෙක් ගොඩ වැඩි කර ගැනීම නොවෙයි. එහි එන ජනයා සමග සාකච්ඡාමය ගනුදෙනු වැඩියෙන් කිරීමයි (engagement). සියයකට අධික ජනපති මාධ්‍ය ඒකක කාර්ය මණ්ඩලයේ දෙතුන් දෙනකු මෙයට කැප කිරීම වටිනවාග

ෆේස්බුක් හා ට්විටර් සමාජ මාධ්‍ය හරහා කලින් දැනුම් දෙන ලද නිශ්චිත කාලයක (පැය 2-3) මහජන ප‍්‍රශ්නවලට පිළිතුරු දීමේ සම්ප‍්‍රදායක් මතුව තිබෙනවා (FB/Twitter Q&A). මහින්ද රාජපක්ෂ මෙන්ම චම්පික රණවක වැනි ජ්‍යෙෂ්ඨ දේශපාලකයන්ද මෙය විටින් විට කරනවා. එහිදි ලැබෙන ප‍්‍රශ්න ගැන කිසිදු පාලනයක්/වාරණයක් කළ නොහැකි නමුත් තමන් කැමති ප‍්‍රශ්නවලට පමණක් තෝරා ගෙන කෙටියෙන් පිළිතුරු දිය හැකියි.

කණගාටුවට කරුණ වන්නේ ජනපති සිරිසේන හෝ අගමැති විකරමසිංහ වසරක් ගත වීත් කිසි විටෙක මෙබන්දක් නොකිරීමයි. සයිබර් අවකාශය හරහා රට වැසියන්ට මුහුණ දීමට ඇයි මෙතරම් පැකිලෙන්නේ?

Tell the President web banner
Tell the President web banner

‘ජනපතිට කියන්න’ සේවාවෙන් මේ අඩුපාඩු සපිරෙන්නේ නැහැ. එය ට්විටර් හා ෆේස්බුක් මෙන් විවෘත හා පාරදෘශ්‍ය වේදිකාවක් නොවෙයි.

සේවාව ඇරැඹුණු දවසේම රාජ්‍ය තොරතුරු සේවය දුරකථන අංක 1919 හරහා මා ප‍්‍රශ්නයක් යොමු කළා. එනම් මාධ්‍යවේදී ලසන්ත වික‍්‍රමතුංග ඝාතනයට ලක් වී එදිනට හරියටම වසර 7ක් පිරුණත්, යහපාලන පොරොන්දුවක් වූ එම අපරාධ විමර්ශනය කඩිනම් කිරීමට දැන් සිදු වන්නේ කුමක්ද යන්නයි.

මෙය පොදු උන්නතියට අදාළ ප‍්‍රශ්නයක්. මෙබඳු ප‍්‍රශ්න පොදු අවකාශයේ විවෘතව රාජ්‍ය නායකයන්ගෙන් ඇසිය හැකි නම් එහි වටිනාකම වැඩියි. එසේම මට ලැබෙන උත්තරය ද පොදු අවකාශයේ කාටත් කියවා ගත හැකි විවෘත එකක් විය හැකි නම් වඩාත් හොඳයි.

ජනපතිට කියන්න සේවය විවෘත ආණ්ඩුකරණයට (Open Government) තුඩු දෙන්නක් නොවන්නේ ඉහත කී සීමා නිසායි. මුල් පැය 24 තුළ ප‍්‍රතිචාර 3,000කට වඩා ලැබුණා යයි මාධ්‍ය වාර්තා කළත් ඒවා මොනවාද? කෙතරම් ඉක්මනින් ජනපති පිළිතුරු ලබා දෙනවාද යන්න දැනගත හැකි ක‍්‍රමයක් නැහැ.

සිවුමංසල කොලූගැටයා #246: තොරතුරු අයිතිය විවෘත ආණ්ඩුකරණයට මුල් පියවරයි

පෞද්ගලික ප‍්‍රශ්න, ආයාචනා හා පැමිණිලි යොමු කිරීමේදී සංවෘත ක‍්‍රමවේදයකුත්, පොදු ප‍්‍රශ්න සඳහා විවෘත ක‍්‍රමවේදයකුත් අවශ්‍යයි. මේ විවෘත ක‍්‍රමවේදයට කිසිදු අලූත් පරිශ‍්‍රමයක් දැරිය යුතු නැහැ. ජනාධිපතිවරයාගේ පවතින ෆේස්බුක් හා ට්විටර් නිල ගිණුම් හරහාම කළ හැකියි.

එවන් විවෘත සයිබර් සංවාදයක තවත් වැදගත්කමක් නම් මතු පරිශීලනය සඳහා වෙබ්ගතව සංරක්ෂණය වීමයි. කලින් කලට වචනය වෙනස් කරන දේශපාලකයන් මෙයට නොරිසි විය හැකි වුවත් ප‍්‍රතිපත්තිගරුක හා අවංක ජන නායකයකුට තමන් අද කියන දෙය ලබන සතියේ, ඉදිරි මාසයක හෝ වසරක කාටත් ලෙහෙසියෙන් බලා ගත හැකි පරිදි සංරක්ෂණය වීම ප‍්‍රශ්නයක් නොවෙයි.

ජනපතිට කියන්න සේවාව කිනම් රාමුවක් තුළ පවත්වා ගන්නවාද යන්න පැහැදිලි නැහැ. එහෙත් මේ හරහා යළිත් වරක් රටේ හැම මට්ටමේම ප‍්‍රශ්න ජනපතිවරයාට කේන්ද්‍ර වීමේ අවදානමක් ද තිබෙනවා.

හිටපු ජනපතිවරයා රටේ දෙපාර්තමේන්තු, අමාත්‍යාංශ හා සෙසු රාජ්‍ය ආයතන තන්ත‍්‍රය කොන්කර දැමීමේ හැම ප‍්‍රශ්නයක්ම විසඳන එකම ජගතා හා තීරකයා තමා පමණක් යන හැඟීම සමාජගත කරමින්. එය රාජ්‍ය පරිපාලනයට ඉතා අහිතකරයි.

විශේෂයෙන්ම 19 වන සංශෝධනයෙන් පසුව බලාත්මක කරන ලද ස්වාධීන කොමිසන් සභා ක‍්‍රියාත්මක වන පසුබිමෙක යළිත් අනවශ්‍ය ලෙස ජනපති-කේන්ද්‍රීය මහජන පැමිණිලි හා දුක් ගැනවිලි සම්ප‍්‍රදායක් ගොඩනැගීමට ඉඩ නොතැබිය යුතුයි.

එසේම රටවැසියන්ටත් මෙහි වගකීමක් තිබෙනවා. පත්වීම්, උසස්වීම්, වැටුප් වර්ධක, මාරුවීම්, විභාග ප‍්‍රතිඵල, පරිපාලන අක‍්‍රමිකතා ආදී බොහෝ කරුණු අරභයා නොවිසඳුණු ගැටලූ ඇති බව ඇත්තයි. එහෙත් මේ බොහොමයකට අදාළ පැමිණිලි හා පරීක්ෂණ ක‍්‍රමවේදයන් ඉමහත් මහජන මුදලකින් පවත්වා ගෙන යන බවත් අප දන්නවා. පවතින ක‍්‍රමවේදයන්ට යොමු නොවී හැම ප‍්‍රශ්නයම ජනපතිට කියන්න යාම ඔහුගේත්, රටේත් කාලය හා සම්පත් අපතේ යැවීමක්.

මේ අතර ජනපති නව මාධ්‍ය ගැන දක්වන ආකල්ප ගැනද යමක් කිව යුතුයි.

දෙසැම්බර් 27 වනදා අම්පාරේ රැස්වීමක් අමතමින් ජනපති සිරිසේන කළ සුචරිතවාදී කතාව සමාජ මාධ්‍යවල මහත් ආන්දෝලනයක් ඇති කළා. එන්රිකේ ගායකයාගේ දෙසැම්බර් 20 කොළඹ ප‍්‍රසංගයේ යම් පේ‍්‍රක්ෂක හැසිරීම් ගැන ජනපතිවරයා නොසතුට පළ කළ අතර එසේ කිරිමට ඔහුට පූර්ණ භාෂණ නිදහස තිබෙනවා. තමා කැමති මතයක් දැරීමට අන් සියලූ රටවැසියන්ට ඇති නිදහස එපමණින්ම ඔහුට ද තිබෙනවා.

එමෙන්ම රටේ නායකයා සමග ප‍්‍රසිද්ධියේ එකඟ නොවීමට හා ඔහු තරයේ විවේචනය කිරීමට ඒ හා සමාන අයිතියක් රටවැසියන් වන අප සතුයි. ජනපතිගේ මඩුවලිග කතාවට මාත් ඇතුළු සමාජ මාධ්‍ය භාවිත කරන බොහෝ දෙනෙකු විරෝධය දැක්වූවා.

‘අපේකම’ යන්න පටු ලෙසින් විග‍්‍රහ කිරීම ගැන මෙන්ම පුරාණ ලංකාවේ යොදා ගැනුණු, ශිෂ්ට සමාජයකට තව දුරටත් නොගැළපෙන ම්ලේච්ඡ දඬුවමක් (අඩු තරමින් කට වචනයෙන් හෝ) නිර්දේශ කිරීම ද අපේ විවේචනවලට හේතු වුණා.

President Sirisena of Sri Lanka lashes out at online critics claiming a plot to destroy him - Lankadeepa, 30 December 2015
President Sirisena of Sri Lanka lashes out at online critics claiming a plot to destroy him – Lankadeepa, 30 December 2015

මගේ වැටහීමට අනුව සංවාදය එතැනින් හමාර විය හැකිව තිබුණා. එහෙත් ලංකාදීප වාර්තාවකට අනුව දෙසැම්බර් 29 වනදා බත්තරමුල්ලේ කතාවක් කළ ජනාධිපතිවරයා නිවී යමින් තිබූ ප‍්‍රතිවිරෝධයට ඉන්දන එකතු කළා. වෙබ් අඩවි හෝ ෆේස්බුක් ඔස්සේ තමා ‘පොඩි පට්ටම් කිරීමට, අඹරා දැමීමට සහ නැති කිරීමට’ සමහරුන් කටයුතු කරන බවට චෝදනා කළා.

තමා වට කොට (වාචිකව) පහරදීමේ සංවිධානාත්මක ප‍්‍රයත්නයක් ඇතැයි යන උපකල්පනය මත රටේ නායකයා සැකමුසු මානසිකත්වයක් ගොඩ නගා ගනී නම් එය ඔහුටත්, රටටත් අහිතකරයි. සමාජ මාධ්‍ය තුළ දේශපාලන ප‍්‍රතිවාදීන් ද සිටිය හැකි නමුත් මා දන්නා තරමට එබඳු සංවිධානාත්මක ප‍්‍රයත්නයක් නැහැ.

එහෙත් එක් පැහැදිලි සත්යයක් තිබෙනවාග සමාජ මාධ් විශේෂයෙනුත්, වෙබ් අවකාශය පොදුවේත් ගරුසරු නොකරන තැනක්. අධිපතිවාදයන්ට හා උද්දච්චකමට නොකැමැති පිරිස එහි වැඩියි.

උදාහරණයකට වෙනත් මාධ්‍යවල තවමත් යෙදෙන තුමා හා තුමිය ආදිය එහි අදාළ නැහැ. හොඳ දෙයට සයිබර් අත්පොළසන් නාදයත් (එනම් දිගින් දිගටම ෂෙයාර් වීම් සහ ලයික් වීම) මෙන්ම අධිපතිවාදී හෝ පණ්ඩිත කථාවලට සයිබර් හූවත් මතුව එනවා. මඩුවලිග කථාවට ලැබුණේ දෙවැන්නයිග

හිමිකරුවන් නැති, කතුවරුන් නැති සමාජ මාධ්‍ය (වෙනත් මාධ්‍ය මෙන්) රාජ්‍ය බලය යොදා මෙල්ල කරන්නට බැහැ. හැකි එකම දෙය සීරුවෙන්, සුහදව හා සහයෝගීතාවෙන් එහි ගැවසෙන පිරිස සමග ගනුදෙනු කිරීමයි.

සමාජ මාධ්‍යවල ද උදව්වෙන් තනතුරට ආ සිරිසේන ජනාධිපතිවරයාට ඒ හරහා රටවැසියන් සමග හරවත් හා මිත‍්‍රශීලී සංවාදයකට යාමට තවමත් ඉඩ තිබෙනවා. දෙවැනි වසරේවත් ඔහු එය කරනු ඇතැයි අපි පතමු!

මාධ්‍යය කුමක් වුවත් රටවැසි අපට සවන් දෙනල අප සමග සුහදව කථා කරන හා අපට බණ නොකියන නූතන නායකයකු ඕනෑ!

See also:

4 January 2015: සිවුමංසල කොලූගැටයා #201: ශ‍්‍රී ලංකාවේ අරාබි වසන්තයක් හට ගත හැකිද?

11 January 2015: සිවුමංසල කොලූගැටයා #202: 2015 ජනාධිපතිවරණයේ සන්නිවේදන පාඩම්

18 January 2015: සිවුමංසල කොලූගැටයා #203: මෛත‍්‍රීගේ මැන්ඩෙලා මොහොත!

15 January 2014: සිවුමංසල කොලූගැටයා #160: දේශපාලන සන්නිවේදනයෙ ටෙලිවිෂන් සාධකය

My Samabima interview: තොරතුරු බෙදා ගනිමුද – බදා ගනිමුද?

logo.png

Samabima monthly magazine, published by Rights Now human rights advocacy group in Sri Lanka, has carried an interview with me in its December 2015 issue.

In this, I discuss the societal implications of a Right to Information law, which is to be adopted by Sri Lanka’s Parliament in early 2016. I reiterate that we need to see the new law as only the beginning of a long journey. Proper implementation will require adequate political will, administrative support and sufficient public funds. We would also need sustained monitoring by civil society groups and media to guard against the whole process becoming mired in too much red tape.

I also touch on serious inadequacies in our mainstream media that often fail to serve the public interest because of incompetence, arrogance or indifference. In this interview, I coin a phrase ‘Mass Media Brutality’ meted out to victims of crime or discrimination in Sri Lanka — when the media pack descends on an individual or family and unethical, sensational coverage follows.

 

Nalaka Gunawardene interview in Samabima magazine, Dec 2015 issue
Nalaka Gunawardene interview in Samabima magazine, Dec 2015 issue

Read the full issue online at: http://www.scribd.com/doc/293307988/SANHINDA-2015-December

See also: 18 Nov 2015: Right to Information should be a step towards Open Government