[Op-ed] Sri Lanka’s RTI ‘Glass’ is Slowly Filling Up

Op-ed published in Ceylon Today broadsheet newspaper on Sunday, 1 April 2018:

Sri Lanka’s RTI Glass is Slowly Filling Up

by Nalaka Gunawardene

In June 2016, Sri Lanka became the 108th country in the world to pass a law allowing citizens to demand information from the government. After a preparatory period of six months, citizens were allowed to exercise their newly granted Right to Information (RTI) by filing information applications from February 2017 onward.

Just over a year later, the results are a mixed bag of successes, challenges and frustrations. There have been formidable teething problems – some sorted out by now, while others continue to slow down the new law’s smooth operation.

On the ‘supply side’ of RTI, several thousand ‘public authorities’ at central, provincial and local government level had to get ready to practise the notion of ‘open government’.  This includes the all government ministries, departments, state corporations, other stator bodies and companies that are wholly or majority state owned. Despite training programmes and administrative circulars, there remain some gaps in officials’ attitudes, capacity and readiness to process citizens’ RTI applications.

To be sure, we should not expect miracles in one year after we have had 25 centuries of closed government under all the Lankan monarchs, colonial rulers and post-independence governments. RTI is a major conceptual and operational ‘leap’ for some public authorities and officials who have hidden or denied information rather than disclosed or shared it with the public.

Owing to this mindset, some officials have been trying to play hide-and-seek with RTI applications. Others are grudgingly abiding by the letter of the law — but not its spirit. These challenges place a greater responsibility on active citizens to pursue their RTI applications indefatigably.

During the first year of operation, the independent RTI Commission had received a little over 400 appeals from persistent citizens who refused to take ‘No’ for an answer. In a clear majority of cases heard so far, the Commission has ordered disclosure of information that was initially declined. These rulings are sending a clear message to all public authorities: RTI is not a choice, but a legal imperative. Fall in line, or else…

To ensure all public authorities comply with this law, it is vital to sustain citizen pressure. This is where the ‘demand side’ of RTI needs a lot more work. Unlike most other laws of the land that government uses, RTI is a rare law that citizens have to exercise – government only responds. Experience across Asia and elsewhere shows that the more RTI is used by people, the sharper and stronger it becomes.

It is hard to assess current public awareness levels on RTI without doing a large sample survey (one is being planned). However, there is growing anecdotal evidence to indicate that more Lankans have heard about RTI even if they are not yet clear on specifics.

But we still have plenty to do on the demand side: citizens need to see RTI as a tool for solving their local level problems – both private and public grievances – and be motivated to file more RTI applications. For this, they must overcome a historical deference towards government, and start demanding answers more vociferously.

Citizens who have been denied clear or any answers to their pressing problems – on missing persons, land rights, subsidies or public spending – are using RTI as an additional tool. We need to sustain momentum. RTI is a marathon, not a sprint.

Even though some journalists and editors were at the forefront in advocating for RTI in Sri Lanka for over two decades, the Lankan media as a whole is yet to grasp RTI’s potential.

Promisingly, some younger journalists have been producing impressive public interest stories – on topics as varied as disaster responses, waste management and human rights abuses – based on what they uncovered with their RTI applications. One of them, working for a Sinhala language daily, has filed over 40 RTI applications and experienced a success rate of around 70 per cent.

Meanwhile, some civil society groups are helping ordinary citizens to file RTI applications. A good example is the Vavuniya-based youth group, the Association for Friendship and Love (AFRIEL), that spearheads a campaign to submit RTI applications across Sri Lanka’s Northern Province, seeking information on private land that has been occupied by the military during the civil war and beyond. Sarvodaya, Sri Lanka’s largest development organisation, is running RTI clinics in different parts of the country with Transparency International Sri Lanka to equip citizens to exercise this new right.

The road to open government is a bumpy one, but there is no turning back on this journey. RTI in Sri Lanka may not yet have opened the floodgates of public information, but the dams are slowly but surely breached. Watch this space.

Disclosure: The writer works with both government and civil society groups in training and promoting RTI. These views are his own.

Right to Information (RTI): Sri Lanka can learn much from South Asian Experiences

Nalaka Gunawardene speaks at RTI Seminar for Sri Lanka Parliament staff, 16 Aug 2016
Nalaka Gunawardene speaks at RTI Seminar for Sri Lanka Parliament staff, 16 Aug 2016

 

On 16 August 2016, I was invited to speak to the entire senior staff of the Parliament of Sri Lanka on Right to Information (RTI) – South Asian experiences.

Sri Lanka’s Parliament passed the Right to Information (RTI) law on 24 June 2016. Over 15 years in the making, the RTI law represents a potential transformation across the whole government by opening up hitherto closed public information (with certain clearly specified exceptions related to national security, trade secrets, privacy and intellectual property, etc.).

This presentation introduces the concept of citizens’ right to demand and access public information held by the government, and traces the evolution of the concept from historical time. In fact, Indian Emperor Ashoka (who reigned from c. 268 to 232 Before Christ) was the first to grant his subjects the Right to Information, according to Indian RTI activist Venkatesh Nayak, Coordinator, Commonwealth Human Rights Initiative (CHRI). Ashoka had inscribed on rocks all over the Indian subcontinent his government’s policies, development programmes and his ideas on various social, economic and political issues — including how religious co-existence.

Nalaka Gunawardene speaks at RTI Seminar for Parliament staff, Sri Lanka - 16 Aug 2016
Nalaka Gunawardene speaks at RTI Seminar for Parliament staff, Sri Lanka – 16 Aug 2016

Therefore, adopting an RTI law signifies upholding a great Ashokan tradition in Sri Lanka. The presentation looks at RTI good practices and implementation experiences in India, Nepal, Bangladesh, Pakistan and Maldives – all these South Asian countries passed an RTI law before Sri Lanka, and there is much that Sri Lanka can learn from them.

The presentation ends acknowledging the big challenges in implementing RTI in Sri Lanka – reorienting the entire public sector to change its mindset and practices to promote a culture of information sharing and transparent government.

 

 

සිවුමංසල කොලූගැටයා #273: තොරතුරු නීතිය සඳහා අරගලයේ පුරෝගාමියෝ හා නියමුවෝ

Parliament of Sri Lanka - Photo by Kolitha de Silva, from Wikimedia Commons
Parliament of Sri Lanka – Photo by Kolitha de Silva, from Wikimedia Commons

Sri Lanka’s Parliament debated the Right to Information (RTI) bill for two days (23 – 24 June 2016) before adopting it into law. No member opposed it, although some amendments were done during the debate.

A large number of Lankans and a few supportive foreigners share the credit for Sri Lanka becoming the 108th country in the world to have its own RTI (or freedom of information) law.

How we reached this point is a case study of campaigning for policy change and law reform in a developing country with an imperfect democracy.

In this week’s Ravaya column (appearing in the print issue of 3 July 2016), I recall the key pioneers, promoters and enablers. The long journey deserves greater documentation and analysis, but I hope this quick tribute initiates such chronicling.

See also earlier columns related to RTI:

26 June 2016:  සිවුමංසල කොලූගැටයා #272: මහජන තොරතුරු අයිතිය අශෝක අධිරාජයාගේ ඓතිහාසික දායාදයක්

1 May 2016: සිවුමංසල කොලූගැටයා #266: තොරතුරු නීතියේ වැඩිම ප‍්‍රයෝජන සාමාන්‍ය පුරවැසියන්ටයි!

22 November 2015: සිවුමංසල කොලූගැටයා #246: තොරතුරු අයිතිය විවෘත ආණ්ඩුකරණයට මුල් පියවරයි

දශක දෙකට වැඩි කලක් ගෙන ගිය බුද්ධිමය හා දේශපාලනමය අරගලයක ප්‍රතිඵලයක් ලෙස තොරතුරු දැන ගැනීම පිළිබඳ නීතිය (RTI Law) 2016 ජුනි 24දා පාර්ලිමේන්තුවේ ඒකච්ඡන්දයෙන් සම්මත වූවා.

ඒ සමග තොරතුරු නීතියක් හඳුන්වා දෙන ලෝකයේ 108 වන රට බවට ශ්‍රී ලංකාව පත්ව සිටිනවා.

මෙය යහපාලන රජයේ පොරොන්දුවක් ඉටු කිරීමක්. එමෙන්ම 2015 අප්‍රේල් මාසයේ 19 වන සංශෝධනයෙන් ව්‍යවස්ථාවට එක් කරන ලද තොරතුරු දැන ගැනීමේ මූලික අයිතිවාසිකම ප්‍රායෝගිකව ක්‍රියාත්මක කිරීමට ක්‍රමවේදයක් හඳුන්වා දීමක්.

මේ මොහොතේ අප වැඩි අවධානය යොමු කළ යුත්තේ දිනා ගත් තොරතුරු අයිතිය තහවුරු කිරීමට හා නිසි ලෙස ක්‍රියාත්මක කිරීමටයි. එසේ ඉදිරිය දෙස බලන අතර අප මෙතෙක් ආ ගමන දෙස හැරී බැලීම ද වටිනවා.

තොරතුරු අයිතිය දිනා ගන්නට විවිධාකාරයෙන් දායක වූ සියලු දෙනාට ලක් සමාජයේ ප්‍රණාමය හිමි විය යුතුයි. අද මා තැත් කරන්නේ එයින් ප්‍රමුඛයන් කිහිප දෙනකු සිහිපත් කරමින් ඔවුන්ගේ පුරෝගාමී මෙහෙවර අගය කිරීමටයි.

ශ්‍රී ලංකාවේ තොරතුරු අයිතිය පිළිබඳ සංවාදයේ හා ක්‍රියාවලියේ පිය සටහන් කෙටියෙන් වුවද ලේඛනගත කිරීමේ හොඳ උත්සාහයක් විකල්ප වෙබ් අඩවිය ගෙන තිබෙනවා. බලන්න: http://www.vikalpa.org/?p=27152

එයට අනුව මේ උත්සාහය ඇරඹුණේ 1994දී. 1994 අගෝස්තු පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයේදී පොදු පෙරමුණට සහාය දැක්වූ මාධ්‍ය සංවිධාන හා සිවිල් සංවිධාන කිහිපයක් කළ ඉල්ලීම්වලට අනුව එවකට මාධ්‍ය (තොරතුරු), සංචාරක හා ගුවන් සේවා අමාත්‍ය ධර්මසිරි සේනානායක ‘ආණ්ඩුවේ මාධ්‍ය ප්‍රතිපත්ති’ ගැන කැබිනට් පත්‍රිකාවක් 1994 පිළියෙළ කළා.

විකල්ප වෙබ් අඩවිය කියන්නේ එහි තොරතුරු දැන ගැනීමේ අයිතිය පිළි ගන්නා බවත්, ඒ සඳහා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ රැකවරණය ලබා දෙන බවත් සඳහන් වූ බවයි. තොරතුරු අයිතියට දේශපාලන මට්ටමේ ප්‍රතිඥාවක් මෙරට ලැබුණු මුල් වතාව එයයි.

මා දන්නා තරමට තොරතුරු අයිතිය මෙරට නිල ලේඛනයක මුල්වරට යෝජනා කරනු ලැබුවේ 1996 මැයි මාසයේ. ඒ මාධ්‍ය නිදහස හා භාෂණ නිදහසට බලපාන නීති සංශෝධනය කිරීම ගැන උපදෙස් දීමට පත් කරන ලද විද්වත් කමිටුවේ අවසන් වාර්තාවෙයි.

එම කමිටුව ප්‍රවීණ නීතිඥ ආර්. කේ. ඩබ්ලියු. ගුණසේකරගේ සභාපතිත්වයෙන් ක්‍රියාත්මක වූ නිසා වඩාත් ප්‍රකටව ඇත්තේ ගුණසේකර කමිටුව ලෙසයි. එහි සෙසු සාමාජිකයන් වූයේ ආචාර්ය ශිරාණි බණ්ඩාරනායක, ආචාර්ය රොහාන් එද්රිසිංහ, ආචාර්ය ජයම්පති වික්‍රමරත්න, ලූෂන් රාජකරුණානායක, ජාවඩ් යුසූෆ්, වික්ටර් ගුණවර්ධන හා සූරියා වික්‍රමසිංහයි.

භාෂණ නිදහසට ව්‍යවස්ථාමය සහතික වීම් නමැති දෙවන පරිච්ඡේදයේ මෙසේ සඳහන් වුණා. (ඉංග්‍රීසි මුල් කෘතියෙන් පරිවර්තනය මගෙන්): ‘1978 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව තොරතුරු දැන ගැනීමේ අයිතිය නිශ්චිත වශයෙන් සඳහන් කර නැතත්, එහි භාෂණ නිදහස පිළිබඳ අයිතීන් විග්‍රහ කරද්දී අධිකරණය එයට තොරතුරු නිදහසද අඩංගු වන බව නිර්ණය කර තිබේ. එසේ වුවද තොරතුරු අයිතිය වඩාත් විස්තරාත්මකව නීතිගත කිරීම වැදගත් හා අවශ්‍ය යයි අපි අදහස් කරමු. (1980දී ශ්‍රී ලංකාව අපරානුමත කොට ඇති) සිවිල් හා දේශපාලන අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ ජාත්‍යන්තර ප්‍රඥප්තියේ තොරතුරු අයිතිය විග්‍රහ කර ඇත්තේ ඕනෑම මාධ්‍යයක් හරහා තොරතුරු ඉල්ලීමට, ලැබීමට හා බෙදා හැරීමට ඇති අයිතියක් ලෙසයි. හැකි තාක් සීමා කිරීම්වලින් තොරව මෙම අයිතිය ලබා දිය යුතුය.’

අවාසනාවකට ගුණසේකර කමිටු වාර්තාවේ බොහෝ වැදගත් නිර්දේශ අඩංගු වුවත් එයින් බහුතරයක් ක්‍රියාත්මක වූයේ නැහැ. එයට අවශ්‍ය දේශපාලන කැපවීම හීන වී ගිය නිසා විය යුතුයි.

2014 නොවැම්බරයේ ගුණසේකරයන් වියෝ වූ අවස්ථාවේ ප්‍රකාශයක් නිකුත් කළ නිදහස් මාධ්‍ය ව්‍යාපාරය ඔහුගේ මෙහෙවර ඉහළින් අගය කළා. ‘අද දක්වාත් මාධ්‍ය නිදහස තහවුරු කිරීමට අවශ්‍ය නීතිමය සංශෝධන පිළිබඳ මූලිකම හා වැදගත්ම ලේඛනය වන්නේ 1996 නිකුත් වූ ගුණසේකර කමිටු වාර්තාවයි.’ එහි සඳහන් වුණා.

තොරතුරු අයිතිය දිනා ගන්නට වසර 20ක් පුරා පෙරමුණු කිහිපයක බුද්ධිමය අරගලයක් හා උත්සාහයන් සිදු වුණා. සැමදෙනා අතර සැම විට සම්බන්ධීකරණයක් නොතිබුණත්, පොදු අරමුණක් ලෙස තොරතුරු අයිතිය නීතිමය වශයෙන් පිළිගැනීම වෙනුවෙන් ඔවුන් කැපවී සිටියා.

No more with us: L to R - Dharmasiri Senanayake, R K W Goonesekere, Justice Mark Fernando, Victor Gunewardena, Tilak Jayaratne
No more with us: L to R – Dharmasiri Senanayake, R K W Goonesekere, Justice Mark Fernando, Victor Gunewardena, Tilak Jayaratne

මා ඔවුන් කාණ්ඩ කිහිපයකට බෙදා හඳුනා ගන්නවා.

  1. ප්‍රගතිශීලී නීතිඥයන් හා විනිසුරුවරුන්

තොරතුරු අයිතියට අදාළ ප්‍රඥාන්විත නඩු තීන්දු ලබා දීම හරහා ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ විනිසුරු මාක් ප්‍රනාන්දු (1941-2009) වැදගත් භූමිකාවක් ඉටු කළා. මෙරට භාෂණ නිදහස හා නීතිය ගැන කළ විග්‍රහයක ආචාර්ය අසංග වැලිකල ගිය වසරේ සිහිපත් කළේ විමල් ප්‍රනාන්දුට එරෙහිව ශ්‍රී ලංකා ගුවන් විදුලි සංස්ථාව :1996- නම් මූලික අයිතිවාසිකම් නඩුවේදී ප්‍රනාන්දු විනිසුරුවරයා දුන් තීන්දුවයි.

භාෂණ නිදහස තුළ තොරතුරු ලැබීමට හා බෙදා හැරීමට ඇති අයිතියද ගැබ්ව තිබෙන බවට මේ තීන්දුව තර්ක කළා. එහෙත් නඩු තීන්දු හා නඩු වාර්තා පමණක් මානව අයිතීන් තහවුරු කිරීමට නොසෑහෙන බව වැලිකල පෙන්වා දෙනවා. මන්ද සෑම විනිසුරුවරයාම ලිබරල් දැක්මකින් නීති විග්‍රහ නොකරන නිසා.

තොරතුරු අයිතිය මූලික අයිතිවාසිකමක් හා එයටම වෙන් වූ පනතක් ලෙස නීතිගත වීම අවශ්‍ය වූයේ එබැවින්. තොරතුරු අයිතිය වෙනුවෙන් විවිධ අවස්ථාවල මතවාදීව පෙනී සිටි නීතිවේදීන් අතර ජයන්ත ද අල්මේදා ගුණරත්න, එස්.ජී. පුංචිහේවා, ඩබ්ලිව්. ජේ. බැසිල් ප්‍රනාන්දු, ක්‍රිෂාන්ත වැලිඅමුණ, ජගත් ලියනආරච්චි හා කේ. ඩබ්ලිව්. ජනරංජන සිටිනවා.

ගුණසේකර කමිටුවේ සාමාජිකයකු වූ ආචාර්ය ජයම්පති වික්‍රමරත්න, 2015දී තොරතුරු නීතිය කෙටුම්පත් කිරීමේ විද්වත් කමිටුවේ සභාපතිවරයා වුණා. විසි වසරකට පසුව හෝ එම කමිටු නිර්දේශය ක්‍රියාත්මක කිරීමට ඔහුට නායකත්වය දීමට හැකිවීම සුවිශේෂ සිද්ධියක්.

  1. මාධ්‍යවේදීන් හා කතුවරුන්

තොරතුරු අයිතිය හුදෙක් මාධ්‍යවලට පමණක් නොව සමස්ත සමාජයටම එක ලෙස උපකාර වන්නක්. එහෙත් එහි වැදගත්කම කල් තබා හඳුනා ගත් පුරෝගාමීන් අතර මාධ්‍යවේදීන් ගණනාවක්ම සිටියා.

මෙරට සිටි ප්‍රවීණතම ඉංග්‍රීසි මාධ්‍යවේදියකු වූ වික්ටර් ගුණවර්ධන (1927-2002) ගුණසේකර කමිටුවේ සාමාජිකයකු ද වූවා. පැරණි සන්ඩේ ටයිම්ස් පත්‍රයේ කතුවරයාව සිට පසුව මාර්ග ආයතනයේ අධ්‍යක්ෂවරයකු වූ ඔහුට මාධ්‍ය නීතිය පිළිබඳ පුළුල් දැනුමක් තිබුණා. තොරතුරු නීතිය මෙරටට අවශ්‍ය හා වැදගත් ඇයිද යන්න ගැන පොදු අවකාශයේ මුලින්ම හඬ නැගූවන් අතර ඔහු සිටියා.

ගුණසේකර කමිටුවේ සිටි අනෙක් මාධ්‍යවේදියා ලූෂන් රාජකරුණානායක. තීරු ලිපි රචකයකු ලෙස තවමත් සක්‍රීය ඔහු මුල් යුගයේ නිදහස් මාධ්‍ය ව්‍යාපාරයේද මූලිකයෙක් වුණා.

සමහර මාධ්‍යවේදීන් තම මාධ්‍ය හරහා තොරතුරු  අයිතිය වෙනුවෙන් දිගටම පෙනී සිටියා. සන්ඩේ ටයිම්ස් වත්මන් කර්තෘ සිංහ රත්නතුංග එයින් එක් අයෙක්. ඔහු මාධ්‍ය නිදහස හා සමාජයීය වගකීම පිළිබඳ කොළඹ ප්‍රකාශනයේ (1998) ද මූලිකයෙක්.

ඔහුගේ තවත් දායකත්වයක් නම් මානව හිමිකම් පිළිබඳ තීරු ලිපියකට දිගු කලක් තිස්සේ තම පත්‍රයේ ඉඩ දීමයි. එය ලියන නීතිඥ කිෂාලි පින්ටෝ ජයවර්ධන දශක දෙකක් පුරා තොරතුරු අයිතිය ප්‍රවර්ධනය කළ අයෙක්. සම්මත වූ තොරතුරු නීතිය කෙටුම්පත් කිරීමට ද ඇය දායක වූවා.

තොරතුරු අයිතියට දැඩි අවධානය යොමු කළ තවත් ජ්‍යෙෂ්ඨ මාධ්‍යවේදියකු නම් රාවය ආරම්භක කර්තෘ වික්ටර් අයිවන්. රටේ දැනටමත් පවතින වත්කම් හා බැරකම් නීතිය හරහා පොදු උන්නතියට අදාළ තොරතුරු ඉල්ලා සිටිය හැකි බවත්, එහෙත් එය ලැබීමට නිලධාරිවාදී බාධා මතු වන බවත් ඔහු බොහෝ අවස්ථාවල පෙන්වා දී තිබෙනවා. රාජ්‍ය හා ශාස්ත්‍රීය මූලාශ්‍රවලින් ගවේෂණාත්මක ලෙස තොරතුරු සොයා ගෙන, සමාජ-ආර්ථීක-දේශපාලනික ප්‍රශ්න ගැන කාලීන විග්‍රහයන් කිරීමේ පූර්වාදර්ශ රැසක් වික්ටර් අයිවන් අපට ලබා දෙනවා.

මාධ්‍ය නිදහස සඳහා සක්‍රීයව පෙනී සිටින මාධ්‍ය සංවිධාන අතර තොරතුරු නීතිය කලක් තිස්සේ ප්‍රමුඛතාවක් වී පැවතියා. එම උද්ඝෝෂණවලට නායකත්වය දුන් හා සහභාගි වූ සැම නමින් සඳහන් කිරීමට මෙහි ඉඩක් නැහැ. එහෙත් ප්‍රබලව හා දිගටම ඒ වෙනුවෙන් පෙනී සිටි වරුණ කරුණාතිලක, සුනන්ද දේශප්‍රිය, ශාන් විජේතුංග, රංග කලන්සූරිය ආදීන් අප සිහිපත් කළ යුතුයි.

නව මාධ්‍ය හරහා තොරතුරු අයිතිය ගැන මෑත වසරවල හඬ නැංවූවන් අතර සම්පත් සමරකෝන්, සජීව විජේවීර හා සංජන හත්තොටුව සිටිනවා.

L to R - Kishali Piono Jayawardena, Dr Jayampathy Wickramaratne, Dr Rohan Edrisinha, Wijayananda Jayaweera, Dr P Sarawanamuttu
L to R – Kishali Piono Jayawardena, Dr Jayampathy Wickramaratne, Dr Rohan Edrisinha, Wijayananda Jayaweera, Dr P Saravanamuttu
  1. පර්යේෂකයන් හා බුද්ධිමතුන්

තොරතුරු අයිතිය සඳහා නීතිවේදීන් හා මාධ්‍යවේදීන් ගෙන ගිය දිගු අරගලයට සරසවි ඇදුරන් හා සරසවිවලින් බැහැර පොදු උන්නතියට කැප වූ බුද්ධිමතුන් ගණනාවකගේ ද දායකත්වය ලැබුණා.

මාධ්‍ය පර්යේෂක තිලක් ජයරත්න (1943-2012) මෙහිදී විශේෂයෙන් සඳහන් කළ යුතු වනවා. රාජ්‍ය මාධ්‍යයක් (ගුවන් විදුලි සංස්ථාව) හරහා ජනතාවට තොරතුරු ලබා දීමට හැකි තාක් උත්සාහ ගත් ඔහු පසු කලෙක මාධ්‍ය ප්‍රතිසංස්කරණවල මූලික අවශ්‍යතාව ගැන පුළුල්ව ලිපි ලේඛන රචනා කළා. ඔහු තොරතුරු අයිතිය දුටුවේ මාධ්‍ය ප්‍රතිසංස්කරණවල එක් පියවරක් ලෙසයි.

නීති ක්ෂේත්‍රයේ පර්යේෂකයන් ලෙස ආචාර්ය රොහාන් එද්රිසිංහ හා ආචාර්ය අසංග වැලිකල තොරතුරු නීති සම්පාදනයට හා ප්‍රවර්ධනයට බෙහෙවින් දායක වුණා. දේශපාලන විද්‍යාඥ හා මානව හිමිකම් ක්‍රියාකාරික ආචාර්ය පාකියසෝති සරවනමුත්තු හා සන්නිවේදන සංවර්ධනය සඳහා යුනෙස්කෝවේ අධ්‍යක්ෂවරයා ලෙස කලක් ක්‍රියා කළ විජයානන්ද ජයවීර තොරතුරු නීති සංවාදවල වැදගත් භූමිකාවක් තවමත් ඉටු කරනවා.

සන්නිවේදන විශේෂඥ හා නව මාධ්‍ය පර්යේෂක මහාචාර්ය රොහාන් සමරජීව, නීතිඥයකු ද වනවා. ඔහු තොරතුරු නීති කෙටුම්පත් විචාරයට ලක් කරන අතර නව සන්නිවේදන තාක්ෂණයන් හරහා තොරතුරු අයිතිය වඩාත් තහවුරු කර ගන්නා ක්‍රමවේද ගැන අප දැනුවත් කරනවා.

වෙරිටේ ආයතනයේ පර්යේෂණ අධ්‍යක්ෂ ගිහාන් ගුණතිලක මෑත වසරවල තොරතුරු අයිතිය විග්‍රහ කරමින් මෙරට පළවූ හොඳම අත්පොතක කතුවරයායි. තොරතුරු අයිතියේ ඉතිහාසය හා සංකල්පීය පරාසය ඔහු හොඳින් පහදා දෙනවා. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002441/244113E.pdf

තොරතුරු අයිතියේ සංවාදයට බුද්ධිමය තලයක කොටුවීමට ඉඩ නොදී එය සිවිල් සමාජ ක්‍රියාකාරීත්වය හරහා සමාජගත කළ කිහිප දෙනෙක්ද සිටිනවා. පුරවැසි බලය ප්‍රකාශකයකු වන ප්‍රවීණ ලේඛක ගාමිණී වියන්ගොඩ හා සිවිල් අයිතිවාසිකම් ව්‍යාපාරයේ ලේකම් සූරියා වික්‍රමසිංහ ඒ අතර කැපී පෙනෙනවා.

L to R - Dr Rohan Samarajiva, Gamini Viyangoda, Sinha Ratnatunga, Dr Asanga Welikala, Victor Ivan
L to R – Dr Rohan Samarajiva, Gamini Viyangoda, Sinha Ratnatunga, Dr Asanga Welikala, Victor Ivan

4. දේශපාලකයෝ හා සමාජ ක්‍රියාකාරිකයෝ

අවසන් වශයෙන් තොරතුරු නීතිය සැබෑ කර ගැනීමට දේශපාලනමය කැප වීම තීරණාත්මකව බලපෑවා.

2001-2004 රජය යටතේ තොරතුරු නීතියක් කෙටුම්පත් කොට එයට කැබිනට් අනුමැතියද ලැබ තිබුණා. එහෙත් එය පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කිරීමට පෙර පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හරිනු ලැබුවා. එම 2003 කෙටුම්පතට නායකත්වය දුන්නේ එවකට හා දැන් යළිත් අග්‍රාමාත්‍ය රනිල් වික්‍රමසිංහ.

ඉනික්බිති එළැඹි 2005-2014 අඳුරු දශකය තුළ තොරතුරු නීතියක් ගෙන ඒමට උත්සාහයන් කිහිපයක් කෙරුණා. 2010දී එවකට අධිකරණ අමාත්‍ය මිලින්ද මොරගොඩ ගත් උත්සාහයත්, 2010 සැප්තැම්බර් හා යළිත් 2011 ජුනි මාසයේ කරූ ජයසූරිය මන්ත්‍රීවරයා (දැන් කතානායක) ගත් උත්සාහයත් පසුගිය රජය විසින් ව්‍යර්ථ කරනු ලැබුවා.

මාධ්‍ය ඇමති ගයන්ත කරුණාතිලක හා නියෝජ්‍ය ඇමති කරුණාරත්න පරණවිතාන 2016 ජුනි 24 වනදා සම්මත කර ගත් තොරතුරු නීතිය දශක දෙකකට වැඩි කලක් එම සංකල්පය වෙනුවෙන් පෙනී සිටි සැමගේ සාමූහික ජයග්‍රහණයක්.

දැන් අභියෝගය නම් එය රැක ගනිමින් මනාව ක්‍රියාත්මක කිරීමයිග තොරතුරු අයිතිය සවිමත් වන්නේ පුරවැසි අප එය භාවිත කරන තරමටයි!

සිවුමංසල කොලූගැටයා #272: මහජන තොරතුරු අයිතිය අශෝක අධිරාජයාගේ ඓතිහාසික දායාදයක්

An Ashoka Pillar
An Ashoka Pillar

Sri Lanka’s Parliament is debating the Right to Information (RTI) Bill on June 23 – 24.

Over 15 years in the making, the RTI law represents a potential transformation across the whole government by opening up hitherto closed public information (with certain clearly specified exceptions related to national security, trade secrets, privacy and intellectual property, etc.).

While the media benefits from RTI, it is primarily a law for ordinary citizens to demand and receive information related to everyday governance (most of it at local levels). RTI changes the default mode of government from being classified to open.

In this week’s Ravaya column (appearing in the print issue of 26 June 2016), I point out that although the modern-day concept of Right to Information (also known as Freedom of Information) arose in Europe in the 18th century, there are comparable precedents in the East that date back to over two millennia.

Indian Emperor Ashoka (who reigned from c. 268 to 232 Before Christ) was the first to grant his subjects the Right to Information (RTI), according to Indian RTI activist Venkatesh Nayak, Coordinator, Commonwealth Human Rights Initiative (CHRI).

Speaking at a seminar on RTI in Colombo last month, Nayak said that Ashoka had inscribed on rocks all over the Indian subcontinent his government’s policies, development programmes and his ideas on various social, economic and political issues — including how religious co-existence.

“He insisted that the inscriptions should be in the local language and not in a courtly language like Sanskrit. And considering the fact that few of his subjects were literate, he enjoined officials to read out the edits to people at public gatherings,” Nayak added.

Therefore, adopting an RTI law signifies upholding a great Ashokan tradition in Sri Lanka. And implementing it would be a huge challenge – reorienting the entire public sector to change its mindset and practices to promote a culture of information sharing and transparent government.

See also: 1 May 2016: සිවුමංසල කොලූගැටයා #266: තොරතුරු නීතියේ වැඩිම ප‍්‍රයෝජන සාමාන්‍ය පුරවැසියන්ටයි!

The Hindustan Times image - by Jayanto
The Hindustan Times image – by Jayanto

තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ පනත් කෙටුම්පත ජුනි 23-24 දෙදින තුළ පාර්ලිමේන්තුවේ විවාදයට ගැනීමට නියමිතයි.

2016 මාර්තු 24 වනදා සභාගත කරන ලද කෙටුම්පත, ඉනික්බිති ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ විමර්ශනයට ලක් වී උපවගන්ති පහක යම් සංශෝධන කරනු ලැබුවා.

මේ කෙටුම්පත ලෝකගේ හත් වන හොඳම තොරතුරු නීතිය බවට කැනඩාවේ නීතිය හා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පිළිබඳ කේන්ද්‍රය (Centre for Law and Democracy) නම් විද්වත් ආයතනය සංසන්දනාත්මකව ඇගැයීමට ලක් කොට තිබෙනවා. එය ලොකු සංශෝධනවලින් තොරව සම්මත වනු ඇතැයි අපේ පැතුමයි.

මේ පනත් කෙටුම්පත අංග සම්පූර්ණ හෝ පරමාදර්ශී එකක් නොවූවද බොහෝ දුරට ප්‍රගතිශීලී යයි සැලකිය හැකියි. එය 1994න් ඇරඹි ප්‍රයත්නයක් මල්ඵල ගැන්වීමක්. මේ පනත නිසි ලෙස ක්‍රියාත්මක කිරීමට සහාය වීම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට ළැදි සැමගේම යුතුකමක් හා වගකීමක් වනවා.

තොරතුරු අයිතිය (Right to Information/Freedom of Information) පිළිබඳ සංකල්පය නූතන යුගයේ මතුව ආයේ යුරෝපයේ 18-19 වන සියවස්වල සිදු වූ දේශපාලනික හා දාර්ශනික පිබිදීම නිසායි. පොදු අවකාශය (Public Space) හා පොදු ජනයාට රාජ්‍ය පාලනය ගැන විමර්ශනයට අයිතිය (Public access and scrutiny) යන සංකල්ප අපට උරුම වූයේ යුරෝපීය චින්තකයන්ගෙන්.

එසේම නවීන ලෝකයේ මුල්ම තොරතුරු අයිතිය පිළිබඳ නීතිය සම්මත කර ගත්තේ එවකට ස්වීඩනයේ පාලනය යටතේ පැවති ෆින්ලන්තයේ. ඒ 1766දී. එනම් හරියටම වසර 250කට පෙර.

එහෙත් ජනසම්මතවාදී පාලකයන් සිය පාලනය ගැන ජනතාවට තොරතුරු හෙළි කිරීමේ ඉතිහාසය මීට වඩා පැරණියි. සැබැවින්ම එය පෙරදිග සම්ප්‍රදායක් බව මෑතදී මා හමු වූ ඉන්දියානු විද්වතෙක් පෙන්වා දුන්නා.

නවදිල්ලියේ පිහිටි පොදු රාජ්‍ය මණ්ඩලීය මානව හිමිකම් කේන්ද්‍රයේ සම්බන්ධීකාරක වෙන්කටේෂ් නායක් (Venkatesh Nayak) තොරතුරු අයිතිය පිළිබඳ විශේෂඥයෙක් මෙන්ම ක්‍රියාකාරිකයෙක්. ඔහු කියන්නේ තොරතුරු අයිතියේ පුරෝගාමියකු ලෙස ක්‍රිස්තු පූර්ව තුන් වන සියවසේ භාරතයේ රජකම් කළ අශෝක අධිරාජයා හඳුනාගත හැකි බවයි.

Right to Information - Venkatesh Nayak quote
Right to Information – Venkatesh Nayak quote

අශෝක අධිරාජයාගේ රාජ්‍ය පාලනයේ එක් පිළිවෙතක් වූයේ රටේ ප්‍රතිපත්ති හා නීතිරීති පොදු ජනතාවට ප්‍රකාශ කිරීමට ප්‍රසිද්ධ ස්ථානවල සෙල්ලිපි රැගත් (අශෝක ස්ථම්භ නමින් ප්‍රකට) කුලුනු ඉදිකිරීමයි. සියවස් විසිතුනකට පසුවත් මේ ස්ථම්භ රැසක් තවම ඉතිරිව තිබෙනවා.

මේවා අධ්‍යයනය කළ පුරාවිද්‍යාඥයන් සොයා ගත්තේ ඒවායේ භාෂාව පළාතෙන් පළාතට වෙනස්වන බවයි.

‘අධිරාජයාගේ රාජ සභාවේ භාවිත වුණේ සම්භාව්‍ය සංස්කෘත භාෂාවයි. එහෙත් රටවැසියන්ට තොරතුරු දෙන විට එයට සීමා නොවී, එක් එක් පළාතෙහි වැඩිපුරම භාවිත වන ප්‍රාදේශීය භාෂාවලින් එය ප්‍රකාශ කරන්නට තරම් අශෝක අධිරාජයා සැලකිලිමත් වී තිබෙනවා. එදිනෙදා පරිපාලනමය තොරතුරුවලට අමතරව ආගම් අතර සහජීවනය ආදී කරුණු ද මේ සෙල්ලිපිවල හමු වනවා’ යයි නායක් කියනවා.

එසේම අකුරු කියවීමේ හැකියාව එතරම් ප්‍රචලිත නොවූ එකල එම තොරතුරු හඬ නඟා රටවැසියන්ට කියැවීමටද අධිරාජයා විධිවිධාන යොදා තිබුණා. මෙයින්ද පෙනෙන්නේ සිය වැසියන් සමග ප්‍රශස්ත සන්නිවේදනයක යෙදීමට අශෝක අධිරාජයාට තිබූ සැබෑ වුවමනාවයි.

අශෝක අධිරාජයා මෙරටට බුදුදහම දායාද කිරීම මූලික නිමිත්ත කර ගත් පොසොන් පොහොය සමරනු ලැබුවේ ඉතා මෑතදී. මහජනයාට රාජ්‍ය තොරතුරු ලබාදීමේ උතුම් අශෝක සම්ප්‍රදායට අනුගතවීමට තොරතුරු නීතිය හරහා අපට අවස්ථාව උදා වනවා.

Ancient Right to Information: Ashoka Pillars
Ancient Right to Information: Ashoka Pillars

තොරතුරු අයිතිය ව්‍යවස්ථාවේ මූලික අයිතිවාසිකමක් ලෙස පිළිගෙන තොරතුරු නීතිය හරහා එය ප්‍රායෝගිකව තහවුරු කිරීම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ හොඳ ඉදිරි පියවරක්.

එහෙත් එය විවෘත ආණ්ඩුකරණයට යොමු වන ප්‍රගතිශීලී මෙඟහි එක් කඩඉමක් පමණයි.

තොරතුරු පනත තොරතුරු අර්ථ දක්වන්නේ පුළුල් ලෙසින්. පනතේ 43 වන වගන්තියට අනුව, මේ සියල්ල එයට හසු වනවාථ සටහන්, ලේඛන, සංදේශ, විද්‍යුත් තැපැල්, මත, උපදේශ, මාධ්‍ය නිවේදන, චක්‍රලේඛ, ලොග් සටහන්, ගිවිසුම්, වාර්තා, ප්‍රවෘත්ති පත්‍ර, සාම්පල්, ආදර්ශක, හුවමාරු වන ලිපි, නීති කෙටුම්පත්, පොත්, පිඹුරු, සිතියම්, චිත්‍ර, රූප සටහන්, සේයාපට, ක්ෂුද්‍ර සේයා පට, ශබ්ද පටිගත කිරීම්, වීඩියෝ පට, යන්ත්‍ර මගින් කියවිය හැකි වාර්තා, විද්‍යුත් ලිපි, පරිගණක වාර්තා හා ඒවායේ පිටපත්.

ඒ අනුව මේ සියලු මූලාශ්‍ර නිසි ලෙස සංරක්ෂණය කිරීම හා කළමනාකරණය කිරීම අදාළ සියලු පොදු ආයතනවල වගකීමක් බවට පත්වනවා. පනත ක්‍රියාත්මක වන අවස්ථාවේ පවතින තොරතුරු මූලාශ්‍ර වසර 10ක් යන තුරුත්, ඉනික්බිති බිහි කැරෙන තොරතුරු මූලාශ්‍ර වසර 12ක් යන තුරුත් සංරක්ෂණය කළ යුතු වනවා.

ඇතැම් පොදු ආයතනවල මනා සේ වාර්තා තබා ගැනීම සිදු නොවන බව අප දන්නවා. තොරතුරු නීතියත් සමග ඒ තත්ත්වය වෙනස් විය යුතුයි. තොරතුරු රැක ගන්නවා මෙන්ම ලෙහෙසියෙන් සොයා ගත හැකි ලෙසට ගබඩා වීමත් වැදගත්. මෙය මහජනයාට මෙන්ම රාජ්‍ය නිලධාරීන්ටද තමන්ගේ වැඩකටයුතුවලට මහෝපකාරී වනු ඇති.

තොරතුරු පනත යටතේ මේ රටේ ඕනෑම බාල-මහලු පුරවැසියකුට පොදු ආයතනයක ඇති තොරතුරක් ඉල්ලා සිටිය හැකියි. එම තොරතුරු, පනතේ 5 වන වගන්තියේ සඳහන් ව්‍යතිරේඛවලට (එනම් තොරතුරු දිය නොහැකි සාධකවලට) අදාළ නොවේ නම් එය නිශ්චිත කාල සීමාවක් තුළ ලබාදීමට පොදු ආයතන බැඳී සිටිනවා. මෙහිදී තමන්ට ඒ තොරතුරු අවශ්‍ය ඇයිද යන්න ඉල්ලුම්කාර පුරවැසියා කීමට අවශ්‍ය නැහැ.

ව්‍යතිරේඛ වන්නේ පුද්ගලිකත්වය අනවසරයෙන් ආක්‍රමණය වන අවස්ථා, රාජ්‍ය ආරක්ෂාවට බරපතළ ලෙස හානිදායක වන අවස්ථා, ආර්ථීක වශයෙන් සංවේදී තොරතුරු, බුද්ධිමය දේපළ පනත යටතේ ආරක්ෂිත වාණිජ රහස්, විභාග රහස්, අපරාධ විමර්ශනයට අදාළ තොරතුරු ආදියයි. මෙබදු ව්‍යතිරේඛ ලොව සැම තොරතුරු නීතියකම හමුවනවා.

Jagath Liyana Arachchi
Jagath Liyana Arachchi

මේ ගැන විමර්ශනයක යෙදුණු නීතිඥ ජගත් ලියනආරච්චි මෙසේ කියනවා: “පනත තුල පවතින ප‍්‍රතිපාදන ප‍්‍රවේශමෙන් පරීක්‍ෂා කිරීමේ දී පැහැදිලි වන එක්තරා කරුණක් වන්නේ පනත ගෙන එන්නේ තොරතුරු ලබා දීමට බවයි. තොරතුරු ලබා දීමට ව්‍යතිරේඛ ලබා දී තිබෙන්නේ යම් යම් කරුණු සම්බන්ධයෙන් දැඩි ලෙස අගතිදායක අවස්ථාවන් හිදී පමණි. කෙසේ නමුත් පනත් කෙටුම්පතේ දක්වා තිබෙන්නේ ‘මහජන බැඳියාවන්හි වැදගත්කම එම තොරතුරු හෙළිදරව් කිරීමෙන් වන හානියට වඩා වැඩි නම් එවැනි තොරතුරු සඳහා වන ඉල්ලීමක් ප‍්‍රතික්ෂේප නොකළ යුතු’ බවයි. ඒ අනුව තොරතුරු ලබා දීම හා ලබා නොදීම සම්බන්ධ පැහැදිලි ප‍්‍රතිපත්තියක් පවතී.”

තොරතුරු නීතිය සම්මත වී මාස 6ක කාලයක් තුළ එය ක්‍රියාත්මක කිරීමේ සූදානම සියලුම අදාළ පොදු ආයතන ලබා ගත යුතුයි. මේ සඳහා සෑම ආයතනයක්ම තොරතුරු නිලධාරියකු අනුයුක්ත කළ යුතුයි. මෙය රාජ්‍ය සේවකයන්ට අලුත් අත්දැකීමක්. ඒ සඳහා යම් පුහුණුවක්ද අවශ්‍ය වනවා.

සමස්ත රාජ්‍ය ක්ෂේත්‍රයට මේ සූදානම ලබාදීම හා පනත ක්‍රියාත්මක කිරීමේ වගකීමට මුල් වීම පැවරෙන්නේ මාධ්‍ය අමාත්‍යාංශයටයි. (තොරතුරු නීතිය හුදෙක් මාධ්‍යවලට සීමා නොවන, සමස්ත පුරවැසියන්ටම එක හා සමානව ප්‍රයෝජනවත් නීතියක් වුවත්.)

රාජ්‍ය තන්ත්‍රය සූදානම් වන අතරේ, තොරතුරු අයිතිය නිසි ලෙස ප්‍රයෝජනයට ගැනීමට පුරවැසියන්ටද යම් පෙළගැස්මක් අවශ්‍ය වනවා. තොරතුරු නීතිය යටතේ එදිනෙදා ප්‍රශ්නවලට විසඳුම් සොයාගත හැක්කේ කෙසේද යන්න ගැන සමස්ත ලක් සමාජයම දැනුවත් විය යුතුයි.

තොරතුරු අයිතිය ගැන ජනමත සමීක්ෂණයක් 2014 සැප්තැම්බරයේ ට්‍රාන්ස්පේරන්සි ඉන්ටර්නැෂනල් ශ්‍රී ලංකා විසින් සිදු කරනු ලැබුවා. මේ අයිතිය ගැන මහජන දැනුවත්බව, ආකල්ප හා අපේක්ෂා ගැන 450ක මහජන නියැදියක් හරහාත්, අමතරව 85ක රාජ්‍ය සේවකයන් සමග සාකච්ඡා හරහාත් විමර්ශනය කළා.

දිවයින පුරාම මහජනයාගෙන් 90%කටත් වඩා තොරතුරු අයිතිය පැවතිය යුතු බව  කියා සිටියා. එය නීතියෙන් තහවුරු කළ යුතු බවත්, අති බහුතරයක පිළිගැනීම වුණා. එයට හේතුව ලෙස දක්වන ලද සාධක නම්ථ වංචා හා දූෂණ අඩු කිරීමත මහජනයාට ඇතිවන පහසුවත කොයි කාටත් එක ලෙස තොරතුරු දත හැකිවීමත නීතිවිරෝධී ක්‍රියා අඩු කිරීම හා වඩාත් ප්‍රශස්ත තීරණ ගත හැකි වීමයි.

මහජන මුදලින් නඩත්තු කරන ආයතනවලින් මේ වන තුරු තොරතුරු ලබා ගන්නට ගත් උත්සාහයන් ගැන විමසන ලදුව 32%ක් ලබා ගත නොහැකි වූ බවත්, තවත් 30.8%ක් මහත් දුෂ්කරතාවෙන් තොරතුරු ලබා ගත් බවත් කියා සිටියා. ලෙහෙසියෙන් තොරතුරු ලබා ගෙන ඇත්තේ 34.3%ක් පමණයි. මෙය කිසිසේත් සතුටුදායක තත්ත්වයක් නොවෙයි.

සමීක්ෂණයට පාත්‍ර වූ රාජ්‍ය සේවක සංඛ්‍යාව කුඩා නිසා පුළුල් නිගමනවලට ඒම අපහසුයි. තොරතුරු අයිතිය ගැන පූර්ව දැනුමක් තිබුණේ ඔවුන්ගේ 47%කට පමණයි. එනම් බහුතරයක් (53%) එබන්දක් අසාවත් තිබුණේ නැහැ. එසේම 40%කට ටිකක් වැඩි ප්‍රතිශතයක් රාජ්‍ය නිලධාරීන් විශ්වාස කළේ මහජනයාට තොරතුරු දීම හරහා විවිධ ව්‍යාකූලතා මතුවිය හැකි බවයි.

‘මෙවන් ඍණ ආකල්ප හඳුනාගෙන ඒවාට ක්‍රමානුකූලව ප්‍රතිචාර දැක්වීම ඉතා වැදගත්. තොරතුරු අයිතිය නීතිගත කිරීම ප්‍රායෝගිකව සාර්ථක වනුයේ එය පිළි ගන්නා, එයට කැප වූ රාජ්‍ය සේවයක් බිහි කිරීම හරහායි.’ මේ සමීක්ෂණ ප්‍රතිඵල විග්‍රහ කරමින් ට්‍රාන්ස්පේරන්සි ආයතනය කියනවා.

මිලියන 1.5ක් පමණ ලාංකිකයන් අයත් රාජ්‍ය සේවය යනු විවිධ තනතුරු, වෘත්තිකයන් හා මට්ටම්වලින් සැදුම්ලත් එකක්. ජාතික, පළාත් හා පළාත් පාලන මට්ටමින් ගත් විට විවිධාකාරයේ මහජන ආයතන 4,800කට වැඩි සංඛ්‍යාවක් තිබෙනවා.

තොරතුරු නීතිය ක්‍රියාත්මක කිරීමේදී මේ සියල්ලේ නව පෙළගැස්මක් අවශ්‍යයි. තොරතුරු නිසි ලෙස ලේඛනගත කිරීම, ගබඩා කිරීම, කළමනාකරණය හා බෙදා හැරීම සම්බන්ධයෙන් මහජන ආයතනවල වඩාත් කාර්යක්ෂම ක්‍රමෝපායන් හඳුන්වා දීමට සිදුවනවා. මේ හරහා රාජ්‍ය සේවකයන්ට මෙන්ම මහජනයාටත් වාසි සැලසෙනවා.

තොරතුරු නීතිය ගැන බිය විය යුත්තේ අකාර්යක්ෂම හෝ දූෂිත නිලධාරීන් පමණයි. තමන්ගේ රාජකාරිය නිසි ලෙස ඉටු කරන අවංක නිලධාරීන්ට එයින් කිසිදු ප්‍රශ්නයක් නැහැ. එසේම ඇතැම් රාජ්‍ය ආයතන මේ නීතිය එන්නටත් පෙර පටන්ම තමන්ගේ සියලු තොරතුරු ස්වකැමැත්තෙන්ම මහජන පරිශීලනයට මුදා හැර තිබෙනවා. විශ්‍රාම වැටුප් දෙපාර්තමේන්තුව මීට හොඳ උදාහරණයක්.

එසේම තොරතුරු නීතිය ජාතික ආරක්ෂාවට තර්ජනයක් වන්නේද නැහැ. රහසිගත ආරක්ෂක තොරතුරු පනතේ ව්‍යාතිරේඛ මගින් ආවරණය කැරෙන නිසා.

2005 සිට ජාතික මට්ටමින් තොරතුරු නීතිය ක්‍රියාත්මක කරන ඉන්දියාවේ අත්දැකීම් සම්පිණ්ඩනය කරමින් වෙන්කටේෂ් නායක් කියන්නේ මෙයයි. ඉන්දියාවේ තොරතුරු නීතිය නිසා ජාතික ආරක්ෂාවට හෝ විදේශ ප්‍රතිපත්තිවලට කිසිදු හානියක් සිදු වී නැහැ. එසේම පාර්ලිමේන්තුවේ ගරුත්වයට කැළලක් වී නැහැ. අධිකරණයේ ස්වාධීනත්වය පළුදු වී නැහැ. වෙළඳ රහස් හෙළිදරව් කර නැහැ. පුරවැසියන්ගේ පුද්ගලිකත්වයට අනවසර පිවිසීම් සිදු වීද නැහැ.

න්‍යෂ්ටික අවිවලින් සන්නද්ධ ඉන්දියාවේ ජාතික ආරක්ෂාවට තොරතුරු නීතිය කිසිදු බලපෑමක් කර නැති නම් අප එබන්දක් ගැන බියවීම හේතු සහගත නැහැ.

තොරතුරු නීතිය සම්මත වූ පමණින්ම අපේ සමාජ, දේශපාලන හා ආර්ථීක ප්‍රශ්නවලට විසඳුම් ලැබෙන්නේ නැහැ. තොරතුරු අයිතිය නිර්මාණශීලීව හා අධිෂ්ඨාන පූර්වකව භාවිත කිරීම හරහායි වඩාත් වගවීම සහිත ආණ්ඩුකරණයක් හා වඩාත් විවෘත සමාජයක් බිහි වන්නේ.

ඕනෑම රටක තොරතුරු නීතියක් සාර්ථක වන්නේ එයින් එරට පුරවැසියන් වැඩ ගන්නා පමණටයි. ආවේග, අනුමාන, ඇදහිලි හා කුමන්ත‍්‍රණවාදී ප‍්‍රබන්ධ මත පදනම් වී නිගමනවලට එළඹීමට හුරුව සිටින අපේ සමාජය තොරතුරු, දත්ත, සාක්ෂි හා හරවත් විග‍්‍රහයන් හරහා ඉදිරියට ගෙන යාමේ දැවැන්ත අභියෝගය අප හමුවේ තිබෙනවා.

See also:

7 March 2015: Echelon March 2015 column: Beyond RTI – Towards Open Government