Malima Episode #10: How to trigger an organic farming revolution…

Malima (New Directions in Innovation) is a Sinhala language TV series on science, technology and innovation. This episode was produced and first broadcast by Sri Lanka’s Rupavahini TV channel on 26 July 2012.

Malima: Episode 10 presented by Nalaka Gunawardene from Nalaka Gunawardene on Vimeo.

Produced by Suminda Thilakasena and hosted by science writer Nalaka Gunawardene, this episode features the following items:

• An interview with K M Wijepala, proprietor of Wijaya Agro Products in Nuwara Eliya, Sri Lanka, who has developed an entirely organic, liquid fertilizer as a substitute for imported, costly chemical fertilizers. Named GOLF (Gold Organic Lanka Fertilizer), it provides all required nutrients for all kinds of crops according to the innovator. Already patented in Sri Lanka, GOLF’s efficacy has been tested and confirmed by the state’s Tea Research Institute (TRI) and Industrial Technology Institute (ITI). Wijepala, a former field officer of the Department of Agriculture, is giving the recipe away to his fellow farmers as his contribution to a chemicals-free future for agriculture. In his view, the only ‘obstacle’ standing in the way of popularising this indigenous, low-cost fertilizer is the huge state subsidy given to imported chemical fertilizers. GOLF sells at one fifth of the real cost of chemical fertilizers but the 90% subsidy distorts the market. As long as the subsidy continues, farmers will have no interest or incentive in looking at any alternatives.

• An interview with young inventor Samali Gunasekera, a Grade 13 student at Bomiriya Central College, Kaduwala, Sri Lanka, who has designed a multipurpose helping handle for the kitchen. It helps raise cooking vessels, kettles and other utensils; it is also fitted with a spoon. This handle can make life easier for everyone including those with disabilities.

Malima: Episode #9: Innovating solutions for energy crisis

Buckminster Fuller, the visionary American engineer and designer who used challenge his audiences saying: “There’s no energy shortage; there’s no energy crisis; there’s a crisis of ignorance.”

In this episode of Malima (New Directions in Innovation), a Sinhala language TV series on science, technology and innovation, we feature a wide-ranging interview on how innovation can find solutions to the energy crisis.

Produced by Suminda Thilakasena and hosted by science writer Nalaka Gunawardene, this show interviews two Lankan specialists:
• Dr Ajith de Alwis, Professor of Chemical and Process Engineering, University of Moratuwa, Sri Lanka
• Engineer Asoka Abeygunawardana, Adviser to the Minister of Power and Energy and Executive Director, Energy Forum, Sri Lanka

The interview opens with an overview of Sri Lanka’s energy generation and use, and then looks at the current role and future potential of renewable energy sources – ranging from biomass and hydro electricity to wind, solar, biogas and dendro power. In particular, we look at what Lankan inventors can do to make renewable energies cheaper, safer and more user-friendly.

Malima: Episode 9 presented by Nalaka Gunawardene from Nalaka Gunawardene on Vimeo.

This episode was filmed in April 2012 and first broadcast by Sri Lanka’s Rupavahini TV channel on 12 July 2012.

සිවුමංසල කොලූගැටයා #72: ඉන්ටර්නෙට් නොදැන ගොස් මංමුලා වූ උගත්තු…

My Sunday (Sinhala) column in Ravaya this week was on impressions of the National Media Summit 2012 held at the University of Kelaniya, Sri Lanka, on 24-25 May 2012. My own talk at the Summit, during a session New Media policies for Sri Lanka, was titled New Media, Old Minds: A Bridge Too Far?.

I shared my impressions in an English blog post on May 25 itself.

National Media Summit 2012 at University of Kelaniya, 25 May 2012

සාමාන්‍ය ජනතාව බැලූ බැල්මට පෙනෙන පරිද්දෙන් හෝ කලක් තිස්සේ සිතේ මුල් බැසගත් ආකල්පයන් පදනම් කර ගෙන හෝ ප‍්‍රශ්න විග‍්‍රහ කළත්, සරසවි ඇදුරන් හා පර්යේෂකයන් ඊට වඩා විවෘත මනසකින් ක‍්‍රමානුකූලව කටයුතු කරනු ඇතැයි අපේක්‍ෂාවක් තිබෙනවා.

පෙනෙන මානය (perception) හා සැබෑ තත්ත්‍වය අතර වෙනසක් තිබිය හැකියි. මේ හිඩැස අඩු කර ගන්නට අපට සමීක්‍ෂණ, නිල සංඛ්‍යා ලේඛන හා විද්වත් පර්යේෂණ උදවු වනවා. සාක්‍ෂි මත පදනම් වූ තර්ක වඩාත් ප‍්‍රබලයි. එහෙත් යල්පැන ගිය දත්ත හා තොරතුරු භාවිත නොකිරීමට අප සැවොම වග බලා ගත යුතුයි.

කැළණිය සරසවිය 2012 මැයි 24 – 25 දෙදින පැවැත් වූ 2012 ජාතික මාධ්‍ය සමුළුවේ නව මාධ්‍ය හා ප‍්‍රතිපත්ති ගැන සැසියේ කථා කරන්නට මට ද ඇරැයුම් කර තිබුණා. සංවාද කරන්නට ඇරැයුම් ලද විට මා කරන්නේ බහුලව එල්බගත් මතවාදයන් හා ජනප‍්‍රිය තර්කවලින් ඔබ්බට ගොස් අසම්මත විදියට ප‍්‍රශ්න විග‍්‍රහ කිරිමට මා අමතන සභාවට අභියෝග කිරිමයි.

මෙරට ජන මාධ්‍ය හා සන්නිවේදනය උගන්වන හැම සරසවියකින් ම ඇදුරු හා සිසු මට්ටමේ නියෝජිතයන් කැළණිය සරසවියට පැමිණ සිටියා. අපේ ජන මාධ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රයට ඉදිරි වෘත්තිකයන් බිහි කරන්නෙත්, මාධ්‍ය හා තොරතුරු සමාජයට අදාළ ප‍්‍රතිපත්ති ගැන රජයට උපදෙස් දෙන්නෙත් මේ දැනුම් ගවේෂක උදවියයි.

මේ අයට මා සරල ප‍්‍රශ්න දෙකක් ඉදිරිපත් කළා. මේ ප‍්‍රකාශ දෙක සත්‍ය ද අසත්‍ය දැයි විමසුවා.

• මෙරට ග‍්‍රාමීය ප‍්‍රදේශවල තවමත් වැඩිපුර ම ප‍්‍රචලිත ජනමාධ්‍යය රේඩියෝවයි.

• ඉන්ටර්නෙට් යනු අපේ ජනගහනයෙන් 5%කට අඩු ප‍්‍රතිශතයක් භාවිත කරන, ඇති හැකි අයට සීමා වූ වියදම් අධික මාධ්‍යයකි.

සභාවේ බහුතරයක් දෙනා කියා සිටියේ රේඩියෝව අපේ ගම්වල ප‍්‍රචලිත ම මාධ්‍යය බවයි. ඉන්ටර්නෙට් ගැන ප‍්‍රකාශය හරි ද වැරදි ද යන්න ගැන ඊට වඩා මත බෙදුමක් ඇති බව පෙනී ගියා.

මෙහි සැබෑ තත්ත්වය මොකක්ද? නිල සංඛ්‍යා ලේඛන පදනම් කර ගනිමින් මා පෙන්වා දුන්නේ බොහෝ දෙනා සිත් සෝදිසියට විශ්වාස කරන දේ සත්‍ය නොවන බවයි.

• ජන ලේඛන හා සංඛ්‍යාලේඛන දෙපාර්තමේන්තුව කළ 2009-2010 ගෘහස්ත ඒකක ආදායම් හා වියදම් සමික්ෂණයට අනුව මෙරට නාගරික, ග‍්‍රාමීය හා වතු යන ප‍්‍රදේශ තුනේ ම නිවෙස්වල මේ වන විට රේඩියෝ යන්ත‍්‍රවලට වඩා ටෙලිවිෂන් යන්ත‍්‍ර තිබෙනවා. දීප ව්‍යාප්තව නිවාස 80%ක ටෙලිවිෂන් හමු වන විට රේඩියෝ ඇත්තේ නිවාස 75.4%ක පමණයි. (2012 පෙබරවාරි 26 කොලම කියවන්න) www.tiny.cc/HIES910 බලන්න.

ශ‍්‍රී ලංකා විදුලි සංදේශ නියාමන කොමිසම එක් රැස් කරන නිල තොරතුරුවලට අනුව 2011 අවසන් වන විට මෙරට ස්ථාපිත ඉන්ටර්නෙට් සබඳතා 375,000ක් සහ ජංගම ඉන්ටර්නෙට් සබඳතා 711,000ක් තිබුණා. මේ දෙක එකතු කළ විට සබ`දතා 1,086,000 (මිලියන් එකයි අසුහය දහසක්) වුණා. එක සබඳතාවකින් තිදෙනකු ඉන්ටර්නෙට් හා බද්ධ වනවා යයි උපකල්පනය කළොත් ඉන්ටර්නෙට් භාවිත කරන්නන්ගේ සංඛ්‍යාව මිලියන් 3 ඉක්මවා යනවා. ලෝක විදුලිසංදේශ සංගමය (ITU) දත්ත දුවා දක්වන තවත් මුලාශ‍්‍රයක් කියන්නේ ශ‍්‍රී ලංකාවේ අඩු තරමින් ඉන්ටර්නෙට් නිතිපතා (සතියකට දෙතුන් වතාවක්වත්) භාවිත කරන සංඛ්‍යාව මිලියන් 2.5ක් පමණ වන බවයි. මේ අඩු ඇස්තමේන්තුව ගත්ත ද එය ජනගහනයෙන් 10% ඉක්මවා යනවා.

මෙරට ඉන්ටර්නෙට් භාවිත කරන සමස්ත සංඛ්‍යාව හරිහැටි ගණන් බැලීම ඉතා අසීරු නමුත් 2012 පෙබරවාරිය වන විට එය මිලියන් 2 හා 2.5 අතර සංඛ්‍යාවක තිබු බව තොරතුරු සමාජයේ ප‍්‍රගමනය අධ්‍යයනය කරන ලර්න්ඒෂියා (LIRNEasia) පර්යේෂණායතනය ඒ මාසයේ ප‍්‍රකාශයට පත් කළ Broadband in Sri Lanka නම් වාර්තාවේ කියනවා. http://tiny.cc/BBSL බලන්න.

මෙබදු නිල සංඛ්‍යා ලේඛන හා විද්වත් විශ්ලේෂණ අද වන විට පහසුවෙන් ඉන්ටර්නෙට් හරහා ම සොයා ගත හැකියි. එසේ තිබියදීත් අපේ ඇතැම් ජනමාධ්‍ය ඇදුරන් පිළුණු වූ දත්ත මත එල්බ ගෙන සිිටින්නේ ඇයි?

ශ‍්‍රී ලංකාවට ජංගම දුරකථන තාක්ෂණය 1989දීත්, වාණිජ මට්ටමේ ඉන්ටර්නෙට් සේවා 1995දීත් හදුන්වා දුන්නා. වසර 23ක ජංගම දුරකථන ඉතිහාසයක් හා වසර 17ක ඉන්ටර්නෙට් අත්දැකීමක් ලක් සමාජයට තිබෙනවා. මුල් වසරවල ඇති හැකි අය අතර සෙමින් පැතිරුණු මේ නව මාධ්‍ය තාක්ෂණයන් 2000 දශකයේදී සමාජයේ විවිධ ආර්ථික මට්ටම් හරහා විහිද ගියා. නිසි විදුලි සංදේශ නියාමන ප‍්‍රතිපත්ති හා වඩා ලාබදායක විද්යුත් උපකරණ බිහි වීම මෙයට දායක වුණා.

ඉක්මණින් පරිනාමය වන විද්යුත් මාධ්‍ය හා වෙබ් මාධ්‍ය ගැන විද්‍යාත්මක පර්යේෂණ නිබන්ධන හා පෙළපොත් ලියැවෙන තුරු බලා සිටිය නොහැකියි. ලෝකයේ වෙනත් රටවල මාධ්‍ය ඇදුරන් හා පර්යේෂකයන් කරන්නේ නව මාධ්‍ය හා නව තාක්ෂණය ඔස්සේ ම ඒවා ගැන නිරික්ෂණ කරමින්, අළුත් මතවාද හා සංවාද ඒ හරහා ගොඩ නැංවීමයි.

බි‍්‍රතාන්‍යයේ විවෘත විශ්ව විද්‍යාලයේ ආචාර්ය ජෝන් නෝට්න් (Dr John Naughton) එවැනි අයෙක්. ප‍්‍රධාන ප‍්‍රවාහයේ The Observer පුවත්පතට කොලම් ලියන අතර ඔහු මාධ්‍ය හා තොරතුරු සමාජය ගැන ඒවා හරහා ම බ්ලොග්, ට්විටර් ආදිය ඔස්සේ නිතර කථා බහ කරනවා. එබදු ගවේෂණය කරන ඉන්දියානු, ඉන්දුනීසියානු, තායි හා සෙසු ආසියානු පර්යේෂකයන් ද සිටිනවා.

අපේ කිසිදු සරසවියක එබදු නව මාධ්‍ය පෙරගමන්කරුවකු සිටිදැයි සොයා ගන්නට අපහසුයි. කැළණියේ මාධ්‍ය සමුළුවේ වෙබ් මාධ්‍ය ගැන සංවාද හරවත්ව හෝ ඉලක්කගතව කිරීමට රැස්ව සිටි උගතුන් අපොහොසත් වුණා.

නව මාධ්‍ය (new media) අර්ථ දක්වන්නේ කෙසේ ද? මෙය සෙද්ධාන්තිකව ක්ෂේත‍්‍රය හැදැරීමේදී අදාළ සහ වැදගත් වුවත් ප‍්‍රායෝගිකව විග‍්‍රහ කිරිම එතරම් ලෙහෙසි නැහැ. නව මාධ්‍ය සැසියේ සැළකිය යුතු කාලයක් මේ ගැන තර්ක විතර්කවලට වෙන් කෙරුණා. මගේ අදහස වුයේ ඕනෑ ම මාධ්‍යයක් “නව” මාධ්‍යයක් වීම පුද්ගලයාට මෙන් ම ජන සමාජයකටත් සාපේක්ෂ සාධකයක් බවයි. (1980 දශකයේ ටෙලිවිෂන් අපට නව මාධ්‍යයක් වන විට ලෝකයේ බොහෝ රටවල එය අරභයා පරම්පරාවක හෝ දෙකක අත්දැකීම් සමුදායක් තිබුණා.)

ඉන්ටර්නෙට් මාධ්‍යය හරහා ප‍්‍රවෘත්ති හෝ ඕපාදුප බෙදා හරින වෙබ් අඩවි සුළුතරයක් තිබෙනවා. මේවා ගැන උඩින් පල්ලෙන් බලා පොදු නිගමනවලට එළඹීම හා ප‍්‍රතිපත්ති නිර්දේශ කිරිම අනතුරුදායක මෙන්ම ඇතැම් විට හාස්‍යජනක ක‍්‍රියාවක්. “රජයට හා ප‍්‍රභූන්ට අපහසා කරන වෙබ් අඩවි පාලනය කළ යුතුයි”, වැනි සරල උද්‍යොගපාඨ දේශපාලන වේදිකාවලින් ඇසී පුරුදු වුණත්, විද්වත් සභාවල මීට වඩා කරුණු තෝරා බේරා ගෙන සමබරව විග‍්‍රහ කිරිමේ හැකියාවක් උගතුන්ට තිබිය යුතුයි. අවාසනාවකට එදා සංවාදයේ මෙබදු විසමතා, අතිශයෝක්තීන් හා අනවශ්‍ය තරමට ලඝු කිරීම් ගණනාවක් දකින්නට හා අසන්නට ලැබුණා.

උදාහරණයකට බොහෝ කොට සංවෘත අවකාශයක් වන Facebook සහ සහජයෙන් ම විවෘත හා පොදු අවකාශයක් (Public Space) වන සමස්ත ඉන්ටර්නෙට් මාධ්‍යය අතර මූලික වෙනස පවා තේරුම් නොගත් උගතුන් සිටින බව පෙනී ගියා.

ලක් සමාජය අන් කවරදාටත් වඩා වේගයෙන් වෙනස් වෙමින් පවතිනවා. එය ආර්ථික, දේශපාලනමය, සාංස්කෘතික මෙන් ම තාක්ෂණික අංශයන්ට ද අදාළයි. මේ වෙනස්කම්වලට ජන ව්‍යූහයේ (demographic), තාක්‍ෂණයේ මෙන්ම පාරිභෝගික රටාවල බලපෑම ද හේතු වනවා. අපේ පෞද්ගලික අත්දැකීම්වලට සීමා වී මිලියන් 20ක ජන සමාජයේ තත්ත්‍වය ගැන නිගමනවලට එළඹීම ශාස්ත‍්‍රවේදීන් නොකළ යුත්තක්. ඔවුන් ඊට වඩා පර්යේෂණ හා තර්කානුකූල පදනමකින් ක‍්‍රියා කළ යුතුයි.

ඉන්ටර්නෙට් හරහා පැමිණෙන මාධ්‍ය අපේ සමාජයේ හා ජනප‍්‍රිය සංස්කෘතියේ තවත් පැතිකඩක් බවට පත් වී ගෙන යනවා. මෙය එයට සමීප හා එයත් සමග ගනුදෙනු කරන අයට නම් අරුමයක් හෝ අසාමාන්‍ය දෙයක් නොවෙයි. එහෙත් එයට ආගන්තුක උදවියට නම් මේ ප‍්‍රවාහය “උන්මාදයක්” හෝ “මනෝ විකාරයක්” ලෙස පෙනිය හැකියි.

නමුත් ඉන්ටර්නෙට් නොදැන හා පරිහරණය නොකර වත්මන් තොරතුරු සමාජයේ යම් මට්ටමකින් ඔබ්බට යා නොහැකි ආකාරයේ යථාර්ථයක් බිහි වෙමින් පවතිනවා. විශේෂයෙන් නව දැනුම සොයා යන, දැනුම ගවේෂණය කරමින් එයට එකතු කරන පර්යේෂකයන්ට, ශිෂ්‍යයන්ට හා සරසවි ඇදුරන්ට නව මාධ්‍ය හැකියාව අවශ්‍යයි.

එයින් අදහස් වන්නේ පරිගණක දෘඩාංග හා මෘදුකාංග ගැන ඉංජිනේරු මට්ටමේ දැනුමක් හැමට තිබිය යුතුයි කියා නොවෙයි. වසර 20කට වැඩි කලක් දිනපතා පරිගණක භාවිත කරන මට පරිගණකයක් අළුත්වැඩියා කිරීමට හෝ එහි කාර්මික ගැටළු විසඳීමට හැකියාව නැහැ. මා එය දකින්නේ මෝටර් රථ භාවිතය වගෙයි.

වත්මන් සමාජයේ මධ්‍යම පාංතික බොහෝ දෙනා තමන්ගේ කාරයක්, මෝටර් බයිසිකලයක් හෝ ත‍්‍රීරෝද රථයක් මිළට ගෙන පදවා ගෙන යන්නට පෙළඹෙනවා. එසේ කරන බොහෝ දෙනා මෝටර් කාර්මික තාක්ෂණය ගැඹුරින් දන්නේ නැහැ. වාහනයේ ඉන්ධන, ලිහිස්සි තෙල් හා වතුර අවශ්‍ය පමණට යොදන්නටත්, හදිසියේ රෝදයක හුළං බැස්සොත් එය මාරු කර ගන්නටත් රියදුරන් වන අප බොහෝ දෙනාට හැකියි. එමෙන්ම මාර්ග නීතිවලට අනුව ආරක්‍ෂාකාරී ලෙස රිය පදවන සැටි අප දන්නවා. වඩාත් සංකීර්ණ නඩත්තු හෝ අලූත්වැඩියාවක් අවශ්‍ය වූ විට අප මෝටර් කාර්මික ගරාජයකට යනවා.

පරිගණක භාවිතය හරහා සයිබර් අවකාශයේ සැරිසරන අයටත් තිබිය යුතු මූලික දැනුමක්, කුසලතාවක් හා රීති මාලාවක් තිබෙනවා. මේවා නොදත් ඇතැම් විද්වතුන් හා වෘත්තිකයන්, ලෙහෙසියෙන් වළක්වා ගත හැකි තොරතුරු තාක්‍ෂණ වැරදි කරනවා. බැට කෑ විට තාක්‍ෂණයට දොස් පවරනවා. කුමන්ත‍්‍රණවාදී තර්ක කරනවා!

ස්වයංමුලාවට පත් සරසවි ඇදුරන්ගෙන් උගන්නා සිසුන් මෙන් ම ඔවුන්ගෙන් ගුරුහරුකම් ගන්නා රාජ්‍ය නිලධාරින්ට කුමක් සිදු වේද? තොරතුරු සමාජයේ ඉදිරි ගමන උපෙක්ෂා සහගතවත්, මැදහත් ලෙසිනුත් නිරික්සමින් විද්වත් අදහස් දැක්වීමේ වගකීම සරසවි ඇදුරන්ට තිබෙනවා. එය හරිහැටි ඉටු නොවන බව පැය කිහිපයක් ඔවුන් සමග ගත කිරිමෙන් මට පෙනී ගියා. http://tiny.cc/NMOM ද බලන්න.

සිවුමංසල කොලූගැටයා #71: රියෝ සමුළුව – තිරසාර අනාගතයකට හුදකලා චාරිකාවක්?

This week’s Ravaya column (in Sinhala) is a preview of a key challenge being taken up at the UN Conference on Sustainable Development being held in Rio de Janeiro, Brazil, this month. I raise the question: how can Sri Lanka transform its economy into a green economy in pursuit of sustainable development?

I explored similar ground in my English column on 10 June 2012: When Worlds Collide #19: How Green is the Lankan Economy?

Rio+20 UN Conference Logo

පරිසරය හා සංවර්ධනය පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ මහා සමුළුවක් බ‍්‍රසීලයේ රියෝ ද ජනෙයිරෝ නුවර පැවැත් වෙනවා. ජ්‍යෙෂ්ඨ රාජ්‍ය නිලධාරින්, අමාත්‍යවරුන් හා රාජ්‍ය නායක මට්ටමින් පවත්වන අන්තර්-රාජ්‍ය රැස්වීම්වලට අමතරව විද්‍යාඥයන්, පරිසරවේදීන් හා වෙනත් විද්වතුන් එක් රැස් කරන සාකච්ඡ, වැඩමුළු, සම්මන්ත‍්‍රණ රාශියක් ද මේ දිනවල එම නගරයේ සංවිධානය කැරෙනවා.

1955 සිට එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ රාජ්‍ය මට්ටමින් සාමාජිකත්වය දරණ (සහ ඒ සඳහා වාර්ෂිකව සාමාජික ගාස්තුවක් මහජන මුදලින් ගෙවන) ලක් රජය ද මේ සමුළුවට රාජ්‍ය මට්ටමින් සහභාගි වනවා.

මෙය හුදෙක් හරිත ප‍්‍රශ්න පිළිබඳ පාරිසරික සමුළුවක් නොවෙයි. ලෝකයේ දුගී දුප්පත්කම, සමාජ අසමානතා හා විසමතා දුරු කිරීමට ආර්ථික සංවර්ධනය අත්‍යවශ්‍ය බවත්, එම සංවර්ධනය තිරසාර කරගැනීමට ක‍්‍රමවේදයන් සකසා ගත යුතු බවත් රියෝ සමුළුවේදී එයට සහභාගි වන රටවල් ප‍්‍රතිපත්ති මට්ටමින් පිළි ගන්නවා.

ලක් රජයේ ඇතැම් කොටස්කරුවන් නොදන්නාකමට එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය හෙළා දැක්කත්, මේ සමුළුවේ වැදගත්කම අවබෝධ කරගත් මෙරට පරිසර අමාත්‍යාංශය හා විදේශ කටයුතු අමාත්‍යාංශය මාස ගණනාවක් තිස්සේ ඒ සඳහා නිල සුදානමක් සිදු කළා. එක්සත් ජාතීන්ගේ සාමාජිකත්වය දරණ රටවල් 193න් එකක් හැටියට රියෝ සමුළුවේදී ශ‍්‍රී ලංකාව ද තිරසාර සංවර්ධනය සම්බන්ධයෙන් දේශීය මට්ටමේ ප‍්‍රගතිය හා ඉදිරි දැක්ම කැටි කැරෙන වාර්තාවක් ඉදිරිපත් කරනු ඇති.

මානව හිමිකම් සුරැකීම සම්බන්ධයෙන් එක්සත් ජාතීන්ගේ රාමුව තුළ අනවශ්‍ය ලෙස ගැටුම් ඇති කර ගන්නා ලක් රජය, අනාගත මානව සුබසිද්ධිය ගැන ලෝක මට්ටමින් කථාබහ කරන මේ සමුළුවේදී වඩාත් සුබවාදී ලෙසින් සහභාගි වීම අගය කළ යුතුයි.

රියෝ සමුළුවේ එක් ප‍්‍රධාන තේමාවක් වන්නේ වර්තමාන ආර්ථික රටාව වඩාත් පරිසරයට හා මානවයන්ට හිතකර එකක් බවට පත්කර ගන්නේ කෙසේ ද යන්නයි. මෙයට Green Economy හෙවත් හරිත ආර්ථිකය යයි කීව ද මෙහිදී ‘හරිත’ යන්න විග‍්‍රහ කැරෙන්නේ වඩාත් පුළුල් අරුතින්. අපේ ඇතැම් හරිතවේදීන් බහුලව යොදා ගන්නා ගස්කොළ, වනසතුන් හා සොබාදහම යන පටු අරුතින් නොවෙයි.

එක්සත් ජාතීන්ගේ පාරිසරික වැඩසටහන (UNEP) හරිත ආර්ථිකය විග‍්‍රහ කරන්නේ “මානව උන්නතිය හා සමාජ සාධාරණත්වය ප‍්‍රවර්ධනය කරන අතර ම පාරිසරික අවදානම් අඩු කරමින් සොබා සම්පත් නැණවත්ව පරිහරණය කරන අන්දමේ ආර්ථික ක‍්‍රමයක්” හැටියටයි.

එබදු ආර්ථිකයක මූලික ගුණාංග හා අරමුණ තුනක් හදුනාගෙන තිබෙනවාථ

• පාෂාණිභූත ඉන්ධන (පෙට‍්‍රල්, ගල් අගුරු හා ගෑස්) වඩාත් අඩුවෙන් දහනය කරමින්, මිහිතලය උණුසුම් කරන කාබන් ඩයොක්සයිඞ් අඩුවෙන් පිට කරන ආර්ථිකයක්.

• සොබා සම්පත් අරපිරිමැස්මෙන් භාවිත කරන, නාස්තිය අවම කළ, වඩාත් කාර්යක්ෂම ආර්ථිකයක්.

• සංවර්ධනයේ ප‍්‍රතිලාභ දුප්පත් හා පොහොසත් හැම අතර සාධාරණව බෙදා ගන්නා ආර්ථිකයක්.

මෙයින් තෙවැනි අරමුණ ඉටු කර ගැනීම ලෙහෙසි පහසු කාරියක් නොවේ. සියවස් ගණනාවක් තිස්සේ යුතෝපියානු (Utopian) ඉලක්කයක් ලෙස සැළකුණු මේ සමානාත්මතාවය, ධනවාදය තුළන් හෝ සමාජවාදය තුළින් හෝ ළගා කර ගන්නට නොහැකිව තිබෙනවා. මේ සදාතනික පැතුමට හරිත ආර්ථිකයෙන්වත් නව ජවයක් ලැබෙයි ද? එය කියන්නට බැහැ. එයට මුල් වන්නේ දේශපාලනික හා සමාජයීය සාධක නිසා.

ඉහත පළමු හා දෙවැනි අරමුණු සඳහා නම් විද්‍යාව හා තාක්ෂණය නැණවත්ව හා ක‍්‍රමවත්ව යොදා ගත හැකියි. එහෙත් හරිත ආර්ථිකයක් වසරකින් හෝ දශකයකින් එකවර පැන නැෙඟන්නේ නැහැ. එය සෙමෙන් හා ක‍්‍රමයෙන් ගොඩ නැඟිය යුතු ක‍්‍රමීය වෙනසක්. සොබාදහම රැක ගැනීමට පමණක් ලඝු කළොත් එය සිදු වන්නේත් නැහැ. හරිත ආර්ථිකයකට යොමු වීම හරහා රටක, ප‍්‍රජාවක මෙන් ම පවුලක ආර්ථිකයකටත් ලාබදායී හා ප‍්‍රයෝජනවත් විය යුතුයි.

විශේෂයෙන් බලශක්ති සම්බන්ධයෙන් හරිත ආර්ථිකයකට යොමු වීමේ වැඩි නැඹුරුවක් ඇතැයි UNEP කියනවා.මෙයට එක් ප‍්‍රධාන හේතුවක් නම් ඉහළ යන තෙල් මිළයි. ඛනිජ තෙල් වඩාත් පිරිමැසුම්දායක ලෙස භාවිතා කරන අතර පුනර්ජනනීය ඉන්ධන ප‍්‍රභවයන් (Renewable energy sources) වෙත යොමු වීමේ හදිසි අවශ්‍යතාවය අද ලෝකයට ම තේරුම් ගොස් තිබෙනවා.

සූර්ය, සුළං හා ජෛව ඉන්ධන බලශක්තිය වඩාත් කාර්යක්ෂමව ජනනය කොට, ගබඩා කොට, ප‍්‍රයෝජනයට ගැනීමේ තාක්ෂණයන් දියුණු කරන්නට ඉන්දියාව, චීනය, ජපානය, අමෙරිකාව, බ‍්‍රසීලය වැනි රටවල් අද විශාල ලෙස පර්යේෂණ කරනවා. මුදල් ආයෝජනය කරනවා.

එහෙත් හරිත ආර්ථිකයක් බිහිවීමට නවීන තාක්ෂණයන් හා ක‍්‍රමවේදයන් පමණක් සෑහෙන්නේ නැහැ. එයට හිතකර ප‍්‍රතිපත්ති රාමුවක් හා සමස්ත රාජ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රයේ ම කැපවීම අවශ්‍යයි. මෙරට පුනර්ජනනීය බලශක්ති ප‍්‍රවර්ධනය කරන පෞද්ගලික සමාගම් මෙන් ම ස්වෙච්ඡ ආයතනවලටත් කලක් තිස්සේ තිබෙන ගැටළුවක් නම් එබදු පැහැදිලි හා හිතකර ප‍්‍රතිපත්ති රාමුවක් නොතිබීමයි.

මේ තත්ත්වය කෙමෙන් හොඳ අතට හැරෙන බව ද කිව යුතුයි. විදුලි හා බලශක්ති අමාත්‍යාංශය පුනර්ජනනීය බලශක්තිය නිපදවන තනි පුද්ගලයන්ගෙන් හා සමාගම්වලින් අතිරික්ත විදුලිය ලබා ගැනීමට කැමති වීම එක් මෑත හොඳ ප‍්‍රවණතාවක්. Net Metering ලෙස හැදින්වෙන මෙය ජාතික විදුලිබල ජනන ජාලය මත දැනට ඇති පීඩනය යම් තරමකට හෝ සැහැල්ලූ කිරීමට උදවු වනු ඇති.

Ernst “Fritz” Schumacher

තිරසාර සංවර්ධන ගැනත්, අළුත් ආර්ථික ක‍්‍රමයක දැඩි අවශ්‍යතාවය ගැනත් මීට වසර 40කට පෙර පෙන්වා දුන් ජර්මානු-බි‍්‍රතාන්‍ය ආර්ථික විද්‍යාඥ අර්න්ස්ට් ෂූමාකර්ගේ (Ernst Schumacher) ජන්ම ශත සංවත්සරය සමරන්නට මාර්තුවේ කොළඹදී වැඩමුළුවක් පැවැත් වුණා. අසීමිත ලෙස ආර්ථික වර්ධනය පසුපස හඹා යාම සොබා සම්පත්වලට හා මානව සමාජයට දිගු කාලීනව දරා ගත නොහැකි බව කල් තබා වටහා ගෙන ලෝකයට අනතුරු ඇගවූ අසාමාන්‍ය ගණයේ විද්වතකු හැටියට ෂූමාකර් පිළි ගැනෙනවා.

එහෙත් “පුංචි නම් ලස්සනයි” (Small is Beautiful) නමින් 1973දී ඔහුගේ වඩාත් ම ප‍්‍රකට කෘතිය ලියූ වකවානුවේ එබදු සංකල්ප මතු කරන්නන් දෙස බොහෝ දෙනා බැලූවේ සැකයෙන් හා අවඥාවෙන්. මානව චින්තනය වෙනස් කරන්නට අසම්මත ලෙස සිතු හා අදහස් පළ කළ බොහෝ දෙනා මෙන් ෂූමාකර් ද තමන් ජීවත් වූ යුගයට වඩා ඉදිරියෙන් සිටි බව කොළඹ වැඩමුළුවේ කථිකයන් කියා සිටියා.

එහිදී කථා කළ බලශක්ති සංසදයේ විධායක අධ්‍යක්ෂක හා බලශක්ති අමාත්‍යාංශයේ උපදේශක අසෝක අබේගුණවර්ධන කීවේ මෙරට බලශක්ති ජනනයට සිදු කැරෙන කාබන් ඩයොක්සයිඞ් විමෝචනය ටිකෙන් ටික සීමා කිරීමේ උවමනාව හදුනාගෙන ඇති බවත්, ඒ සඳහා 2020න් පසුව ක‍්‍රමානුකූලව යොමු වනු ඇති බවත්. එහෙත් මේ ඉලක්කය වෙත ළගා වීමට හරස්වන තාක්ෂණික හා ආර්ථික බාධක ඉවත් කළ යුතුව ඇතැයි ද ඔහු සඳහන් කළා. (මේ බාධක මොනවාදැයි ඔහු විස්තර කළේ නැහැ.)

තිරසාර සංවර්ධනයට මෙරට තිබෙන ලොකු ම බාධකයක් ලෙස හදුනාගෙන ඇත්තේ රජයේ විවිධ ආයතන අතර සම්බන්ධිකරණයක් නැති විමයි. මේ සම්බන්ධිකරණය ඇති කිරීමට තිරසාර සංවර්ධනය සඳහා ජාතික කවුන්සිලයක් (National Council for Sustainable Development) 2008දී පිහිටුවනු ලැබුවා. ජනාධිපතිවරයාගේ සභාපතිත්වයෙන් යුත් එහි ආර්ථික ක්ෂේත‍්‍රයට අදාළ අමාත්‍යාංශ 22ක් නියෝජනය වනවා. රජයේ පාරිසරික ප‍්‍රතිපත්ති හා හරිත ලංකා පාරිසරික වැඩසටහන ක‍්‍රියාත්මක කිරීමට සහය වීම මේ කවුන්සිලයේ වගකීමයි.

හරිත ලංකා වැඩසටහන යටතේ පුළුල් ඉලක්ක 10ක් ප‍්‍රකාශයට පත් කොට තිබෙනවා. සැමට පිවිතුරු වාතය ලබා දීම, වගකීමක් සහිත ඉඩම් පරිහරණය, නාගරික ප‍්‍රදේශවල පාරිසරික තත්ත්ව පාලනය, කාර්මික ක‍්‍ර‍්‍රියාවලින් ඇති වන පාරිසරික බලපෑම් කළමණාකරණය, දේශගුණ විපර්යාසවලට මුහුණදීම ආදිය ඒ අතර තිබෙනවා.

නම සඳහන් නොකිරිමේ එකගත්වය මත පරිසර අමාත්‍යාංශයේ ජේ්‍යෂ්ඨ නිලධාරියකු කීවේ මේ උතුම් අරමුණු සදඟා රජයේ සෙසු අමාත්‍යාංශ හා ආයතන ඒකරාශි කොට සම්බන්ධිකරණය කිරිම ඉතා අපහසු වී ඇති බවයි. ඉඩම්, ජලය, කෘෂිකර්මාන්තය, බලශක්ති ජනනය, කර්මාන්ත, ප‍්‍රවාහනය ආදී ප‍්‍රධාන ප‍්‍රවාහයේ ක‍්‍රියාකාරකම් සියල්ල සිදු වන්නේ පරිසර අමාත්‍යාංශයෙන් පරිබාහිරවයි.

මේ යථාර්ථය තුළ තිරසාර සංවර්ධනයක් ඇති කරන්නට නම් සොබා සම්පත් කළමණාකරණය කරන හෝ පාරිසරික බලපෑම් ඇතිකරන හෝ දැවැන්තයන්ගේ දායකත්වය අත්‍යවශයි. එය හුදෙක් පරිසර දිනයකට, මිහිතල දිනයකට හෝ හරිත ලියවිල්ලකට සීමා නොවිය යුතුයි.

මෑත උදාහරණයක් ගනිමු. හරිත ලංකා වැඩසටහනේ එක් ඉලක්කයක් නම් 2016 වන විට මෙරටට අවශ්‍ය ඛනිජ තෙල් ප‍්‍රමාණයෙන් 10%ක් ජෛව ඉන්ධනවලින් (biofuel) නිපදවා ගැනීමයි. (පෙට‍්‍රල් වාහනවල එන්ජින් වෙනස්කමක් නොකොට, එන්ජින්වලට හානියක් ද නොවී 10-15%ක් ඊතයිල් මද්‍යසාරය මිශ‍්‍ර කළ හැකියි. වාහනවල ඛනිජ තෙල් බිල අඩු කර ගන්නට ඒවාට මධ්‍යසාර මිශ‍්‍ර කිරිම විද්‍යාත්මකව අත්දුටු ක‍්‍රමයක්.)

එහෙත් මෑතදී මාධ්‍ය වාර්තා කලේ මෙරට අතිරික්ත බඩඉරිගු ටොන් 10,000ක් කැනඩාවට හා තායිවානයට විකිණූ බවයි. එය අපේ කෘෂිකර්මයේ හා ජාත්‍යන්තර වෙළදාමේ ජයග‍්‍රහණයක් ලෙස හුවා දක්වා තිබුණා. බඩඉරිගු ටොන් 10,000 අලෙවියෙන් මෙරට කොපමණ විදේශ විනිමයක් ලැබෙනවා දැයි ප‍්‍රකාශිත නැතත්, මේ අතිරික්තය ජෛව ඉන්ධන නිපදවීමට යොදා ගත්තා නම් කොපමණක් වටිනා ඛනිජතෙල් සඳහා ආදේශ කළ හැකිව තිබුණා ද?

බඩඉරිගු පැසවීමෙන් ජෛව ඉන්ධන මද්‍යසාර නිපදවා ගත හැකියි. රියෝ සමුළුවට බ‍්‍රසීලයට යන අපේ නිලධාරින්ට හා අමාත්‍යවරුන්ට එරට ජෛව ඉන්ධන අත්දැකීම දැක බලා ගත හැකි නම් අගෙයි. බහුලව වවන උක් යොදා ගෙන ජෛව ඉන්ධන නිපදවා ඛනිජතෙල්වලට මිශ‍්‍ර කිරීම බ‍්‍රසීලය ඇරඹුවේ 1976දී. අද දියුණු වන රටවල් අතර ජෛව ඉන්ධන බහුලව ම භාවිතා කරන රටත්, ඒ සදහා හොදම තාක්ෂණික හැකියාව ඇති රටත් බ‍්‍රසීලයයි.

තිරසාර සංවර්ධනය කරා යන ගමන පරිසර අමාත්‍යාංශයට පමණක් තනිව යා හැකි හුදකලා චාරිකාවක් නොවෙයි. පරිසර අමාත්‍යාංශයට හැක්කේ ඒ සඳහා ගමන් මග හෙළි පෙහෙළි කොට, පෙර ගමන්කරුවන් වීම හා මාර්ගෝපදේශනයයි. අන්තිමේදී එය පාළු මාවතක් බවට පත් නොකර තිරසාර අනාගතයකට දිවෙන සක‍්‍රිය මාර්ගයක් කිරීමේ වගකීම රාජ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රයේ මෙන් ම පෞද්ගලික හා විද්වත් ක්ෂේත‍්‍රවල ආයතන හා තීරක හැම දෙනාට පැවරෙනවා.

අභියෝගයේ බැරුම්කම හරිහැටි හදුනා ගෙන, මනා පෙළගැස්මකින් තිරසාර ගමන ගයොත් රියෝ සමුළුවෙන් ඔබ්බට ශ‍්‍රීලංකාවට බොහෝ දුර යා හැකියි. එහෙත් හිස් වදන් හා ප‍්‍රකාශවලට සීමා වී එක තැන පල් වුණොත්, සමුළුවෙන් සමුළුවට ගොස් එක ම තනුව වාදනය කරන පිරිසක් බවට පත්වීමේ අවදානම ද තිබෙනවා.

දැන ගියොත් රියෝ. නොදැන ගියොත් අනාථයි!

New Media, Old Minds: A Bridge Too Far?

National Media Summit 2012 at University of Kelaniya, 25 May 2012

New Media, Old Minds: A Bridge Too Far?

This was the title of a presentation I made at National Media Summit 2012, at University of Kelaniya, Sri Lanka, this morning. I was asked to talk about New Media and policies for Sri Lanka.

In my audience were academics and researchers on journalism and mass communication drawn from several universities of Sri Lanka. I was told the biennial event is to help frame new research frameworks and projects.

Now, I’m not a researcher in the conventional sense of that term, and am fond of saying I don’t have a single academic bone in my body. Despite this, occasionally, universities and research institutes invite me to join their events as speaker, panelist or moderator.

University of Kelaniya, a state university in Sri Lanka, has the island’s oldest mass communication department, started in the late 1960s.

Perhaps inertia and traditions weigh down such places — while I had a patient hearing, I found our ensuing discussion disappointing. The historical analogies, policy dilemmas and coping strategies I touched on in my presentation didn’t get much comment or questions.

Instead, rather predictably, the ill-moderated discussion meandered on about the adverse social and cultural impacts of Internet and mobile phones and the need to ‘control’ everything in the public interest (where have I heard that before?).

And much time was wasted on debating on what exactly was new media and how to define and categorise it (I’d argued: it all depends on who answers the question!).

Part of the confusion arose from many conflating private, closed communications online (e.g. Facebook) with the open, more public interest online content (e.g. news websites). Similarly, the critical need for common technical standards (to ensure inter-operability) was mistaken by some as the need for dull and dreary orthodoxy in content!

Concepts like Citizen Journalism, user-generated content, privacy, right to information were all bandied around — but without clarity, focus or depth. Admittedly we couldn’t cover everything under the Sun. But we didn’t even discuss what options and choices policy makers have when confronted with rapidly evolving new media types.

Half anticipating this, I had included a line in my talk that said: “Academics must research, analyse & advise (policy makers). But are Lankan academics thought-leaders in ICT?

I was being a polite guest by not explicitly answering my own question (but as a helpful hint, I mentioned dinosaurs a few times!). In the end, my audience provided a clear (and sadly, negative) answer: far from being path-finders or thought-leaders, they are mostly laggards who don’t even realise how much they have to catch up!

And some of them are framing Lankan media policy and/or advising government on information society issues. HELP!

Don’t take my word for it. Just try to find ANY online mention of National Media Summit 2012 that just ended a few hour ago. Google indexes content pretty fast these days — but there is NONE that I can find on Google as May 25 draws to an end (except my own PPT on SlideShare!).

Or try accessing the Mass Communication Dept at University of Kelaniya. For the past few weeks and even now, it remains inaccessible while the rest of that university website works.

New Media, Old Minds: A Bridge Too Far? YES, for now, it does seem that way…

Do You HEAR Me? New film looks at voice-based emergency communications

Phoning each other during personal or shared emergencies is one of the commonest human impulses. Until recently, technology and costs stood in the way. No longer.

We now have practically all grown-ups (and some young people too) in many Asian countries carrying around phones or having easy, regular access to them. For example, Sri Lanka’s tele-density now stands at 106.1 phones 100 people (2011 figures).

What does this mean in times of crisis caused by disasters or other calamities? This is explored in a short video I just made for LIRNEasia:

Synopsis:

With the spread of affordable telecom services, most Asians now use their own phones to stay connected. Can talking on the phone help those responding to emergencies to be better organised? How can voice be used more efficiently in alerting and reporting about disasters? Where can computer technology make a difference in crisis management?

These questions were investigated in an action research project by LIRNEasia in partnership with Sarvodaya, Sri Lanka’s largest development organisation. Experimenting with Sahana disaster management software and Freedom Fone interactive voice response system, it probed how voice-based reporting can fit into globally accepted standards for sharing emergency data. It found that while the technology isn’t perfect yet, there is much potential.

Produced by TVE Asia Pacific for LIRNEasia with funding support from Humanitarian Innovation Fund in the UK.

සිවුමංසල කොලුගැටයා #48: නව නිපැයුම්කරුවන්ට සැබෑ ලෝකයෙන් අභියෝග රැසක්

In our age of technology, hundreds of millions of people — most of them poor, and women — are still toiling away in tasks where simple machines or devices could reduce their daily drudgery. Few inventors have bothered with these — probably because the beneficiaries are on the margins of society. Their needs are not a priority for most research institutes or high tech laboratories.

This is the theme of my Ravaya column (in Sinhala) published on 8 Jan 2012, reproduced in full below.It was inspired by, and mostly based on the inaugural Ray Wijewardene memorial lecture delivered by Dr Anil Kumar Gupta, India’s top innovation-spotter, in Colombo on 13 December 2011. He spoke on “Grassroots Innovation for Inclusive Development: From Rhetoric to Reality”

It covers the same ground as did my English op-ed essay, published in The Sunday Times on 25 Dec 2011: Wanted: More ‘Idiots’ to tackle grassroots innovation challenges.

Tea plucking, water fetching and rice transplanting -- three tasks that millions of women do manually everyday...

‘එළිමහනේ එදිනෙදා වැඩකටයුතුවලදී අපට ඉතා ප්‍රයෝජනවත් වන, මිනිස් බලයෙන් දිවෙන තනි රෝදයේ වාහනය කුමක්ද?’

මා පාසල් යන කාලයේ රසවත්ව හා හරවත්ව විද්‍යාව ඉගැන් වූ ගුරුවරයෙකු මේ ප්‍රශ්නය අපට යොමු කළා තවමත් මතකයි. උත්තරය – වීල් බැරෝව නැතිනම් වීල් බැරැක්කය.

මීට සියවස් 24කට පෙර පුරාණ ග්‍රීසියේත්, සියවස් 18කට පෙර චීනයේත් වීල් බැරැක්ක භාවිත වූ බවට සාක්ෂි තිබෙනවා. වීල් බැරැක්කය ලීවර හා රෝදය නමැති යාන්ත්‍රික සංකල්ප දෙක දක්ෂ ලෙස සංකලනය කොට නිපදවා ගත් සරල විසඳුමක්. එදිනෙදා ජීවිතයේ මානවයන් වෙහෙස කරන ආයාසය (drudgery) අඩු කරමින් ඔවුන්ගේ ඵලදායීතාව වැඩි කරන නිපැයුමක්.

වීල් බැරැක්කය මගේ සිහියට ආවේ 2011 දෙසැම්බරයේ කොළඹදී රේ විජේවර්ධන සමරු දේශනය පැවැත් වූ ඉන්දියාවේ ආචාර්ය අනිල් කුමාර් ගුප්තට සවන් දෙන විටයි. නවෝත්පාදනයන් (innovations) ගම් මට්ටමින් හා බිම් මට්ටමින් හඟනා ගෙන ප්‍රවර්ධනය කිරීමේ භාරත-ව්‍යාප්ත ප්‍රයත්නයක යෙදී සිටින මේ අසාමාන්‍ය ගණයේ විද්වතා දැක් වූ අදහස් කීපයක් අප ගිය සතියේ සාරාංශගත කළා.

සිය දේශනයේදී අනිල් ගුප්ත අවධානය යොමු කළ එක් තේමාවක් වූයේ නව නිපැයුම්කරුවන්ට තවමත් හරිහැටි විසඟම් සොයා ගන්නට නොහැකිව ඉතිරි වී තිබෙන ප්‍රායෝගික අභියෝගයි. වසරක් පාසා ලෝකයේ නව නිපැයුම් හා සංකල්පවල බුද්ධිමය අයිතිය තහවුරු කැරෙන පේටන්ට් ලක්ෂ ගණනක් අදාල බලධාරීන් නිකුත් කරනවා. එසේ වූවත් මානවයන් මිලියන් සිය ගණනක් දිනපතා මුහුණදෙන ගැටළු ගණනාවකට තවමත් පිළිගත හැකි හා ප්‍රචලිත මට්ටමේ විසඟම් ලැබී නැහැ.

“කෘත්‍රිම චන්ද්‍රිකා නිපදවා උඩුගුවන් ගත කිරීමේ හැකියාව ඉන්දියාව ලබා තිබෙනවා. ලෝකයේ ඉහළ ම පෙළේ විද්‍යා පර්යේෂණාගාර හා පරිගණක සමාගම් රැසක් ඉන්දියාවේ තිබෙනවා. ඒත් දිගු කලක් තිස්සේ මිලියන් ගණනක් දුගී ඉන්දියානුවන් දිනපතා මහත් සේ වෙහෙස කරවන ප්‍රායෝගික ගැටළු රැසකට හරිහැටි විසඟම් සපයාගන්නට අපට තවමත් නොහැකි වී තිබෙනවා,” ආචාර්ය ගුප්ත අවංක තක්සේරුවක් කළා. ඔහු මෙය දකින්නේ අධි තාක්ෂණික ජයග්‍රහණ ගැන උදම් වන විද්‍යාවේ පසුබෑමක් හැටියටයි.

ආචාර්ය ගුප්තගේ පුරෝගාමීත්වයෙන් 1987දී ඇරඹි මී මැසි ජාලය (Honey Bee Network) හරහා ගම් හා බිම් මට්ටමේ සාමාන්‍ය ඉන්දියානුවන් අතින් බිහි වූ නවෝත්පාදන දහස් ගණනක් ලේඛනගත කොට තිබෙනවා. එහෙත් තවමත් සාර්ථක ලෙස විසඳා ගත නොහැකි වූ ප්‍රායෝගික අභියෝග ගණනාවක් ද ඇති බව ඔහු පෙන්වා දෙනවා.

එයට ප්‍රබල උදාහරණ තුනක්:

• ආසියාව පුරා ම හමුවන වෙල්යාය බොහොමයක ගොයම් සිටුවීමේ කාර්යය තවමත් කැරෙන්නේ දෛනික ශ්‍රමිකයන් ලෙස සුළු ගෙවීමක් ලබන කාන්තාවන් අතින්. දිගු වේලාවක් කොන්ද නවා ගෙන වතුරේ බැස ගෙන කළ යුතු මෙය ලෙහෙසි පහසු කාරියක් නොවෙයි. වතුරේ සිටීමෙන් විවිධ සමේ රෝග ඇති වීමේ අවදානමක් ද තිබෙනවා. ගොයම් සිටුවීමේ යන්ත්‍ර සැළසුම් කිහිපයක් ම යෝජනා වී ඇතත් කාර්යක්ෂම හා පාවිච්චියට පහසු යන්ත්‍රයක් තවමත් භාවිතයට පැමිණ නැති බව ගුප්ත කියනවා.

• ලිප් ගල් තුනක් මත පදනම් වූ දර ලිප ආසියාව හා අප්‍රිකාව පුරා සියවස් ගණනක් තිස්සේ පාවිච්චි කැරෙනවා. සාම්ප්‍රදායික දර ලිප, බලශක්තිය අපතේ යවන අතර දුම් පිට කිරීම හරහා ගෘහණියන්ගේ සෞඛ්‍යයට ද අහිතකර බලපෑම් කරනවා. වඩාත් අරපිරිමැසුම්දායක දර ලිපක් සැළසුම් කිරීමට දශක ගණනාවක සිට විවිධ රටවල උත්සාහ කර ඇතත් විද්‍යාඥයන් හා ඉංජිනේරුවන් යෝජනා කරන සැළසුම් බොහොමයක් ගෘහණියන් අතර ජනප්‍රිය වී නැහැ. විවිධ හැඩයේ භාජන යොදා ගනිමින්, විවිධාකාර ආහාර ද්‍රව්‍ය නොයෙක් ක්‍රමවලට පිස ගැනීමට හැකියාව ඇති සරල දර ලිපක් සැළසුම් කිරීමේ අභියෝගය තවමත් මුළුමනින් ජය ගෙන නැති බවයි ගුප්තගේ මතය. මේ සඳහා තාක්ෂණය, සැලසුම්කරණය හා සාංස්කෘතික සාධක යන කාරණා ත්‍රිත්වය ම සැලකිල්ලට ගත යුතුයි.

• ලංකාව, ඉන්දියාව, කෙන්යාව වැනි රටවල තේ කර්මාන්තයේ තේ දළු නෙළීම තවමත් මුළුමනින් ම පාහේ කරන්නේ කාන්තාවන් විසින්. තේ දළු කූඩයක් පිටේ බැඳ ගෙන, බෑවුම් සහිත බිම්වල ගමන් කරමින් සියුම්ව තේ දළු නෙළීම දිනකට පැය කිහිපයක් කළ යුතුයි. තේ පානය රස විඳින බොහෝ දෙනෙකු දළු නෙළීමේදී අතට හා ගතට දැනෙන වේදනාත්මක විඩාව ගැන දන්නේ නැහැ. දළු නෙළීමේ කාර්යය අර්ධ වශයෙන් හෝ යාන්ත්‍රීකරණය කළ හැකි නම් නෙළන්නියන්ගේ රැකියාවලට තර්ජනයක් නොකොට ඔවුන්ගේ ආයාසය අඩු කළ හැකියි.

“මේ අභියෝග ගැන සරසවි හා විද්‍යා පර්යේෂණ ආයතන එතරම් තැකීමක් කරන්නේ නැහැ. මේ දෛනික කාර්යයන්ගෙන් පීඩාවට පත් වන්නේ දුගී හා ග්‍රාමීය මිනිසුන් – විශේෂයෙන් ම කාන්තාවන්. එබඳු අයට තමන්ගේ ගැටළු ගැන හඬක් නැඟීමට ඇති ඉඩකඩ ඉතා අඩුයි. බිම් මට්ටමේ නව නිපැයුම්කරුවන් පවා මේ අභියෝග ගැන ඇති තරම් අවධානයක් යොමු කර නැහැ!” ඔහු පෙන්වා දුන්නා.

සමහර ගැටළුවලට අර්ධ විසඳුම් ලබා දීමට නව නිපැයුම්කරුවන් සමත්ව සිටිනවා. උදාහරණයක්ථ බොහෝ ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල කාන්තාවන් බීමට ජලය සොයා කිලෝමීටර් ගණනක් දුර ගමන් කරනවා. සොයා ගන්නා ජලය කලගෙඩි හෝ වෙනත් භාජනවලට පුරවා හිසේ හෝ ඉනේ තබා ගෙන ගෙදර ගෙන යාමයි සිරිත. මේ ක්‍රියාවේ ආයාසය අඩු කර ගන්නට පානි හාරි (Pani Hari) නම් සරල ඇටවුමක් ඉන්දියාවේ කිම්ජිබායි කනාඩියා (Khimjibhai Kanadia) නිපද වූවා. එයින් කරන්නේ හිස මත තබා ගත් වතුර කලයේ බර, උරහිස් දෙකට බෙදා හැරීමයි. මීට අමතරව වතුර පුරවා පැළඳගෙන යා හැකි වතුර කබායක් (water-carrying jacket) තවත් නිපැයුම්කරුවෙකු සැලසුම් කර තිබෙනවා. මේවා යම් මට්ටමකට ගැටළුව විසඳන නමුත් පුළුල් භාවිතයට ගන්නට පෙර වැඩි දියුණු කළ යුතු බව ගුප්ත කියනවා.

තවත් පුළුල්ව අත්දකින ප්‍රායෝගික ගැටළුවක් නම් කඳුකර බෑවුම් ප්‍රදේශවල භාණ්ඩ ප්‍රවාහනයයි. අඩි පාරක් පමණක් ඇති, බයිසිකලයක්වත් පැද ගෙන යා නොහැකි බෑවුම් ප්‍රදේශවල පදිංචිකරුවන් හැම දෙයක් ම කරපිටින් ඔසවා ගෙන යා යුතුයි. නැතිනම් ගවයන්, බූරුවන් වැනි සතුන් යොදා ගත යුතුයි. කඳුහෙල් බහුල බෑවුම් බිමෙහි යා හැකි ට්‍රොලියක් වැනි ප්‍රවාහන ක්‍රමයක් නිපද වූවොත් කඳුකර වැසියන් මිලියන ගණනක් එයින් වාසි ලබනවා නියතයි.

පසුගිය අඩ සියවසක කාලය පුරා විශාල වශයෙන් ආයෝජන කළත් තවමත් සාර්ථකව විසඳා නොගත් සංවර්ධන අභියෝගයක් නම් ග්‍රාමීය වැසිකිළි සැළසුමයි. ජලය භාවිතය අරපිරිමසින, මළ මුත්‍ර මනා සේ ඉවත දමන, අඩු වියදමින් තනා ගත හැකි වැසිකිළි සැළසුම් තවමත් ජය නොගත් අභියෝගයක්. ලෝකයේ බිලියන 7ක ජනගහනයෙන් බිලියන 2කට කිසි වැසිකිළි පහසුමකමක් නැහැ. නිරාවරණය වූ එළිමහන් තැන්වල මළපහ කිරීම නිසා ජලය අපවිත්‍ර වීමෙන් හට ගන්නා පාචන රෝග හා අකල් මරණ සංඛ්‍යාව විශාලයි.

හඳ මතුපිට ජල සම්පත් ගවේෂණය කරන්නට ස්වයංක්‍රීය අභ්‍යවකාශ යානා නිර්මාණය කළ ඉන්දියාවේ ම තවමත් මිලියන් 400ක් මිනිසුන් අන්ත දුගී ජීවිත ගත කරමින් බීමට පිරිසිදු වතුර සොයා ගැනීමේ දෛනික අරගලයක යෙදෙනවා. දියුණු වන ලෝකයේ බොහෝ රටවල යථාර්ථය මෙයට වෙනස් නැහැ. තවමත් හරිහැටි විසඳා නොගත් මෙකී නොකී ප්‍රායෝගික අභියෝගවල ලැයිස්තුවක් ආචාර්ය ගුප්ත සම්පාදනය කර තිබෙනවා.

නාගරික හා ග්‍රාමීය දුගී ජනයා දිනපතා මුහුණ දෙන ආයාසකාරී තත‍වයන්ට හැකි තාක් විසඳුම් සොයා දීමට ජාතික මට්ටමේ ප්‍රමුඛතාවක්, ආයෝජනයක් හා කැපවීමක් අවශ්‍ය බව ගුප්ත අවධාරණය කරනවා. තනි නිපැයුම්කරුවන්, රාජ්‍ය පර්යේෂණයාතන මෙන් ම පෞද්ගලික අංශය ද මේ අභියෝගවලට මීට වඩා ප්‍රතිචාර දැක්විය යුතු බව ඔහු කියනවා.

අප ගිය සතියේ ද සඳහන් කළ පරිදි හැම නව නිපැයුමක් ම ලොව හොල්ලන හෝ වෙළඳපොළ අල්ලන හෝ ඒවා වීම අවශ්‍ය නැහැ. ප්‍රායෝගික ගැටළුවලට විසඳුම් සොයා යාමේදී කුඩා පරිමාණයේ දියුණු කිරීමකින් වුවත්, බොහෝ දෙනෙකුට සහනයක්, උපකාරයක් ලබා දිය හැකියි. එබන්දකට පේටන්ට් බලපත්‍රයක් නොලැබෙන්නට පුළුවනිග එහෙත් නව නිපැයුම්කරුවන්ගේ එක ම අරමුණ විය යුත්තේ පේටන්ට් ගොන්නක් හිමි කර ගැනීම නොවෙයි.

‘3 Idiots’ හින්දි චිත්‍රපටයේ එක් ජවනිකාවක යාන්ත්‍රික ඉංජිනේරු ගුරුවරයා යන්ත්‍රයක් නිර්වචනය කරන ලෙස සිසුන්ට කියනවා. අමීර් ඛාන් රඟපාන චරිතය වන රංචෝගේ විග්‍රහයට අනුව යන්ත්‍රයක් යනු මිනිස් ආයාසය අඩු කරන ඕනෑ ම උපක්‍රමයක් හෝ උපකරණයක්. එහෙත් උගත්කමේ මාන්නයෙන් පිම්බුණු මහාචාර්යවරයාට ඒ සරල විග්‍රහය සෑහෙන්නේ නැහැ. පාරිභාෂික වචන හා බරපතල සංකල්ප ඇතුළත් මහ දිග නිර්වචනයක් ඔහුට අවශ්‍යයි. ඉංජිනේරු තාක්ෂණය ජනතාවගේ ප්‍රශ්න විසඳන්නට මීට වඩා යොදා නොගැනීමට හේතුව මෙබඟ පොතේ ගුරුන් අපේ සමාජයේ බහුලවීමයි.

එදිනෙදා ගැටළු විසඳන්නට වඩාත් ප්‍රයෝජනවත් වන්නේ තැනට සුදුසු විදියට හා සූක්ෂම බුද්ධියෙන් යුක්තව පවතින මෙවලම් (tools) සහ යන්ත්‍ර (machines) යොදා ගැනීමයි. පවතින මෙවලමක් හෝ යන්ත්‍රයක් හෝ සකසා ගත නොහැකි නම් අලුතින් යමක් නිපදවීමේ අවකාශය තිබෙනවා. එහිදී නිපැයුම්කරුවන් කළ යුත්තේ හැකි තාක් සරල හා අඩු වියදම් විසඳුම් සොයා යාමයි.

ප්‍රායෝගික ගැටළු විසඳීමේදි ඒවාට නිතිපතා මුහුණ දෙන මිනිසුන්, ගැහණුන් හා ළමයින් සම්බන්ධ කර ගැනීම ද වැදගත්. තාක්ෂණවේදීන්, ඉංජිනේරුවන් හා විද්‍යාඥයන්ට ගැටළු විසඳීමේ මූලධර්ම මට්ටමේ චින්තනය ලබා දිය හැකියි. අත්හදා බැලීම් කළ හැකියි. එහෙත් අන්තිමේදී විසඳුමක් සාර්ථක වන්නේ එය පාවිච්චි කරන අය අතර පිළිගැනීමට ලක් වූවොත් පමණයි.

නාගරික හා ග්‍රාමීය දුගී ජනයා දිනපතා මුහුණ දෙන ආයාසකාරී තත‍වයන්ට හැකි තාක් විසඳුම් සොයා දීමට ජාතික මට්ටමේ ප්‍රමුඛතාවක්, ආයෝජනයක් හා කැපවීමක් අවශ්‍ය බව ගුප්ත අවධාරණය කරනවා. තනි නිපැයුම්කරුවන්, රාජ්‍ය පර්යේෂණයාතන මෙන් ම පෞද්ගලික අංශය ද මේ අභියෝගවලට මීට වඩා ප්‍රතිචාර දැක්විය යුතු බව ඔහු කියනවා.

ගැටළු විසඳීමේ සාර්ථකත්වයට සාධක තුනක් මුසු වීම අවශ්‍ය බව ගුප්තගේ මතයයි. ඉංග්‍රීසි C අකුරෙන් ඇරඹෙන ඒ වචන තුන: curiosity (කුතුහලය), compassion (මානව දයාව) හා collaboration (සාමුහික ක්‍රියාකාරිත්වය).

ආචාර්ය ගුප්ත ලාංකික විද්වතුන්ට හා නව නිපැයුම්කරුවන්ට දාර්ශනික ඔවදනක් ද දුන්නා. “දශක ගණනාවක් ඉන්දියාවේ උගතුන් හා පර්යේෂකයන් අපට තිබෙන ගැටළු හා අභියෝග ගැඹුරින් අධ්‍යයනය කළා. ඒවාට විසඳුම් ගැනත් බෙහෙවින් වාද විවාද කළා. ඒත් ප්‍රායෝගිකව යමක් කරන්නට අප පෙරට ආවේ නැහැ. මගේ පරම්පරාවේ උගතුන් කළ මේ ලොකු වරද නැවතත් නොකරන්නට වග බලා ගන්න!”

නව නිපැයුම්කරුවන්ට ඔහු දුන් වැදගත් ම අවවාදය මෙයයි: “පන්ති කාමර, විද්‍යාගාර හා වැඩපොළවලට කොටු වී නොසිට සැබෑ ලෝකයේ හැකි තරම් සැරිසරන්නග මඟ තොටේ, කඩමණ්ඩියේ, වෙල් යායවල, හේන්වල හා ගං ඉවුරුවල විසඳා ගත යුතූ – හැකි ප්‍රායෝගික ගැටළු රැසක් තිබෙනවාග පවතින සමාජ තත්ත‍වයන් ගැන තෘප්තිමත් නොවූ මානවයන් ඒවා ගැන සංවේදී වනවා. නව නිපැයුම් බිහිවන්නේ ඔවුන් අතින්. ඔවුන්ගේ පර්යේෂණාගාරය මුළු මහත් ජන සමාජයයි!”

සිවුමංසල කොලූගැටයා #29: වෙලට නොබැස පොතෙන් ගොවිතැන් කරන කෘෂි විද්‍යාඥයෝ

My weekly column on science, development and media, published in Ravaya newspaper on 28 August 2011 (converted into unicode Sinhala font using UCSC online facility, which has some limitations).

See also last week’s column:
21 Aug 2011: සිවුමංසල කොලූගැටයා #28: සැබෑ හරිත විප්ලවයක් සොයා ගිය රේ විජේවර්ධන

Ray Wijewardene with farmers in the field

ආචාර්ය රේ විෙජ්වර්ධනගේ චින්තනයෙන් හා වසර 86ක ජීවිතයෙන් අපට උගත හැකි පාඩම් රැසක් තිඛෙනවා. එයින් කිහිපයක් ගිය සතියේ සදහන් කළා. අද අපි නැවතත් ඒ ‘සරු කෙතට’ පිවිසෙනවා.

‘කෘෂිකර්මාන්තය’ ලෙසින් ගරු ගාම්භීර විධියට හ`දුන්වන ගොවිතැන් කිරීම ගැන රේ විෙජ්වර්ධනට තිබුණේ සැබෑ උනන්දුවක්. එහෙත් ඔහු ගොවිතැන් කිරීම දැක්කේ විද්‍යාඥයන් හා ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයන් දකින කෝනයෙන් නොවෙයි. අනියත කාලගුණ තත්ත්වයන් හමුවේ මහපොළවත් සමග නිරතුරුව ගනුදෙනු කරමින් ආහාර හා වෙනත් බෝග වවන කුඩා පරිමානයේ ගොවීන් ගැන බැතිබර ලෙන්ගතුකමක් ඔහුට තිබුණා. කුඩා ගොවීන්ගේ ප්‍රශ්න හදුනාගන්නට නම් ඔවුන් සමග වෙලට හා හේනට බැසිය යුතු බව ඔහු විශ්වාස කළා.

කෘෂිවිද්‍යා පර්යේෂකයන් අති බහුතරයක් දෙනා එසේ නොකර, පොතෙන් ගොවිතැන් කිරීම නිසා ගොවීන්ට අදාල හෝ ප්‍රයෝජනවත් වන උපදෙස් දීමට ඔවුන් අපොහොසත් වන බව රේ කියා සිටියා. “උපාධිධාරී නෝනාවරුන්ට හා මහත්වරුන්ට මාත් සමග වෙලට බසින්නට මා නිතර ඇරැයුම් කරනවා. එහෙත් අතේ පයේ මඩ තැවරීම ගැන බියෙන් ඔවුන් බොහෝ දෙනෙකු එසේ කරන්නේ නැහැ. මේ අයගේ දැනුම හා ශිල්ප ක්‍රම බොහෝ විට ගොවියාගේ උවමනාකම්වලට බද්ධ නොවෙන්නේ මේ පරතරය හා ආකල්ප නිසායි.”

ඝර්ම කලාපීය (tropical) රටවල ගොවිතැන් කිරීමේදීත්, සමශීතෝෂණ (temperate) රටවල ගොවිතැන් කිරීමේදීත් ප්‍රබල වෙනස්කම් තිඛෙන බව ඔහු කියා සිටියා. ඝර්ම කලාපයේ අපේ වැනි රටවල මුළු වසර පුරා හිරු එළිය ලැඛෙනවා. එහෙත් සමශීතෝෂණ කලාපීය රටවල හිරුඑළිය හරිහැටි ලැඛෙන්නේ ගිම්හානයේ දී පමණයි. මේ නිසා සාපේක‍ෂව ඉක්මනින් හිරු එළිය ආහාර බවට පත් කළ හැකි කෙටි කාලීන බෝග වගාව ඒ රටවලට වඩාත් උචිතයි.

ඇත්තට ම වී ශාකයත් සමශීතෝෂණ දේශගුණය ඇති චීනය වැනි රටවලින් ඇරඹී ඉන්දියාව හරහා අපට ලැබුණු දායාදයක්. එසේ වූව ද කාලයාගේ ඇවෑමෙන් ඝර්ම කලාපීය රටවල ජනයා වී ගොවිතැනට හොදහැටි හුරු වී ඇති බව ඔහු පෙන්වා දුන්නා. ඓතිහාසිකව අපේ මුතුන් මිත්තන්ගේ ප්‍රධාන ආහාරය බත් පමණක් නොව කොස්, දෙල් හා විවිධ අලවර්ග වූ බවත්, ඒ සමහරක් බහුවාර්ෂික බෝග වසර පුරා ම හිරු එළිය උකහාගනිමින් ආහාර නිපදවිය හැකි ඝර්ම කලාපීය දේශගුණයට මනා සේ ගැලපෙන බවත් ඔහු කියා සිටියා.

ඝර්ම කලාපීය ගොවීන්ට තිඛෙන ප්‍රධානතම අභියෝග දෙක නම් පසේ සරු බව රැක ගැනීම සහ ගොවිබිමේ වල් පැළෑටි පාලනය කිරීම. මේ අභියෝග දෙක ගැන දැඩි අවධානය යොමු කරමින් ඔහු වසර ගණනාවක් විවිධ අත්හදා බැලීම් කළා. ඝර්ම කලාපීය වනාන්තරවල මේ සාධක දෙක සොබාදහම ඉතා කාර්යක‍ෂම අයුරින් තුලනය කර ගන්නා සැටි අධ්‍යයනය කළ රේ, වනාන්තර අනුකරණය කිරීම ගොවිබිමට ගැලපෙන සැටි පෙන්වා දුන්නා.

ඝර්ම කලාපීය රටවල කිසිම අවස්ථාවක පසේ (වඩාත් ම සාරවත්) මතු පිට තට්ටුව නිරාවරණය වන්නට ඉඩ නොතැබිය යුතු බව ඔහු අවධාරණයෙන් කියා සිටියා. එසේ වූව හොත් අධික හිරුඑළියෙන් පස දූවිලි බවට පත්විය හැකි අතර, වර්ෂාව නිසා ඉක්මනින් සෝදා පාලූවට ලක්වීමට ද හැකියි. මේ තත්ත්වයන් වළක්වා ගන්නට ගොවිබිම්වල කුඩා පදුරු මෙන් ම තැනින් තැන ලොකු ගස් ද වැවිය යුතුයි. මේ ගස්වලින් ගිලිහී වැටෙන කොළ රොඩු වැස්ම නිසා පස ආරක‍ෂා වනවා. එමෙන් ම වල් පැළෑටි බිහිවීම ද වළක්වනවා.

දේශගුණික හා කාලගුණික සාධක ඛෙහෙවින් වෙනස් වූ සමශීතෝෂණ රටවල ගොවිතැන් කිරීම සදහා මුළු ගොවිබිම් යාය ම එළිපෙහෙළි කරනවා. එය ඔවුන්ට ගැලපෙන නමුත් ඝර්ම කලාපයේ අපට ඉතා අහිතකර බවත්, මේ වෙනස හදුනා නොගෙන ඒ ආකාරයේ විවෘත ගොවි බිම් අපේ රටේ ද ඇති කිරීමෙන් අපේ සරු පස විශාල වශයෙන් සෝදා පාළුවට ලක් වූ බවත් රේ පෙන්වා දුන්නා. සමශීතෝපණ රටවලින් කෘෂිකර්ම පශ්චාත් උපාධි ලබා අපේ ඝර්ම කලාපීය රටේ කෘෂිකර්ම ප්‍රතිපත්ති හදන හා පර්යේෂණ කරන බොහෝ විශේෂඥයන්ට මේ තිත්ත ඇත්ත දිරවා ගන්නට අමාරු වුණා. එයින් නොසැලූණු රේ මේ සංකල්ප ප්‍රායෝගිකව අපේ ගොවීන්ට හ`දුන්වා දෙන්නට වෙහෙස ගත්තා.

1970 දශකයේ වැඩි කාලයක් ඔහු ගත කළේ අපි්‍රකාවේ රටවල කෘෂිකර්ම උපදේශකයකු හැටියටයි. ඒ කාලයේ ලැබූ අත්දැකීම් හා කළ පර්යේෂණ පදනම් කර ගෙන ඔහු බෑවුම් කදුකර ප්‍රදේශවලට වඩාත් උචිත වගා ක්‍රමයක් හැටියට Sloping Agricultural Land Technology (SALT) ලංකාවේ ප්‍රවර්ධනය කළා. SALT 1970 දශකයේ පිලිපීනයෙන් ඇරඹුණු ක්‍රමවේදයක්. ඉතා ම සරලව කිවහොත ඉක්මනින් වැවෙන රනිල ශාක (leguminous plants) සමෝච්ච රේඛා පදනමට බෑවුම්වල වවනවා. වායුගෝලයෙන් නයිට්‍රජන් උකහා ගෙන පසේ ගැටිත‘ බවට පත් කිරීමේ හැකියාව ඇති එම ගස් පේළි අතර වෙනත් බෝග වගා කළ හැකියි.

1980දී යළිත් ලංකාවට ආ රේ, SALT ක්‍රමය අපේ කදුකරයට ගැලපෙන ලෙස සකස් කිරීමට අත්හදා බැලීම් කළා. ඉක්මනින් වැවෙන රනිල ශාක මෙන් ම දිගු කලක් වැවෙන වෙනත් බහුවාර්ෂික ශාක ද කදු බෑවුම්වල සිටුවීමෙන් වගාවට සෙවනක්, කොළරොඩු දායකත්වයක් මෙන්ම පස සෝදා යාමට එරෙහිව ස්වාභාවික බැම්මක් ද ලැඛෙනවා.

රාජ්‍ය කෘෂිකර්ම නිලධාරීවාදය මේ නව අදහස්වලට එතරම් කැමැති නොවූ නිසා ඔහු පෞද්ගලික අංශය සමග ඉදිරියට ගියා. කදුකරයේ ඇතැම් තැන්වල දුම්කොළ වවන කුඩා ගොවීන්ගේ බිම්වල සරු බව රකින්නට SALT ක්‍රමය යොදා ගත්තා. 1989 සිට ඌව පලාතේ දඩයම්පොළ ගම්මානය කේන්ද්‍ර කර ගෙන කළ SALT අත්හදා බැලීම් සාර්ථකවීමත් සමග අවට ප්‍රදේශ රැසක දුම්කොළ ගොවීන් පමණක් නොවෙයි අනෙකුත් එළවළු ගොවීන්ද මේ ක්‍රමවේදයට පෙළඹුණා.

ලංකාවේ SALT ක්‍රමය සදහා ග්ලිරිසීඩියා (Gliricidia sepium) නමින් උද්හිද විද්‍යාත්මකව හදුන්වන ශාකය වඩාත් උචිත බව ඔහුගේ නිගමනය වුණා. මේ ශාකය විවිධ නම් වලින් අපේ රටේ හැදින්වෙනවා: ගිනිසිරියා, වැටහිරියා, වැටමාර, ලදප්පා, නාංචි, සෙවන, මකුලතා හා ඇල්බීසියා වශයෙන්.

SALT යොදා ගෙන දුම්කොළ ගොවීන් සමග කළ පාංශ= සංරක‍ෂණ කටයුතුවලට ඇගැයීමක් හැටියට 1997දී බි්‍රතාන්‍යයේ වර්ල්ඩ් අවෙයාර් සම්මානය World Aware Award පිරිනමනු ලැබුවා. එහෙත් දුම්කොළ කර්මාන්තයට එරෙහි මෙරට ඇතැම් දෙනා මේ උත්සාහය හෙළා දැක්කා. දුම්කොළ සමාගම සමග හවුලේ උඩරට පාංශ= සංරක‍ෂණයට යොමුවීම ගැන අපේ සමහර පරිසරවේදීන් රේ විෙජ්වර්ධනට දැඩි සේ දෝෂාරෝපණය කළා.

ඒ ගැන මා ඔහුගෙන් ඇසූ විට ඔහු කිවේ මෙයයි: “දුම්කොළ නෙළා ගත් පසු නිපදවන භාණ්ඩය ගැන මට උනන්දුවක් නැහැ. මගේ සමස්ත අවධානය යොමු වුණේ කුඩා පරිමානයේ දුම්කොළ ගොවීන් හා ඔවුන්ගේ කදුකර ගොවි බිම් ගැනයි. දුම්කොළ වැවීමෙන් වැඩි ආදායමක් ලැඛෙන නිසා ඔවුන් ඒ බෝගය වවනවා. දුම්කොළ වෙනුවට වෙනත් බෝග වවන්නට මේ ගොවීන්ට අවශ්‍ය අවස්ථාව, තාක‍ෂණය හා වෙළදපොළ සළසා දෙන්න යයි මා අපේ පරිසරවේදීන්ට අභියෝග කරනවා”

ටික කලකට පසු ක`දුකර තේ වතුවලට ද SALT ක්‍රමය හදුන්වා දුන්නා. අද වන විට ලංකාවේ මෙන් ම ඉන්දියාවේ තේ වතුවලත් මේ ක්‍රමය ක්‍රියාත්මක වනවා. ලංකා තේ පර්යේෂණ මණ්ඩලයේ සභාපතිවරයා හැටියට වසර කිහිපයක් කටයුතු කළ රේ වැඩි අවධානයක් යොමු කළේ උඩරට කදුකර පරිසරයට හානි නොකර අපේ තේ කර්මාන්තයේ ඵලදාව වැඩි කරගන්නා තරසාර ක්‍රම පිළිබදවයි.

“දුම්කොළ හා තේ කර්මාන්තයන් සංවිධානාත්මක ලෙස ක්‍රියාත්මක වන නිසා ඔවුන් හරහා අළුත් අදහස් අත්හදා බලන්නට හා හ`දුන්වා දෙන්නට වඩාත් ලෙහෙසියි” ඔහු පැහැදිලි කළා. එහෙත් එතැනින් පටන් ගත් SALT ක්‍රමවේදය ටිකෙන් ටික කදුකර ප්‍රදේශවල ගොවිතැන් කරන හැම දෙනාට ම ව්‍යාප්ත කිරීමේ වැදගත්කම ඔහු පෙන්වා දුන්නා.

වල්පැළෑටි පාලනයට වල්නාශක යොදා ගත හැකි වූවත් එවිට විෂ රසායන ගොවිබිමට හා අවට පරිසරයට එකතු වන නිසා එය හිතකර ක්‍රමයක් නොවෙයි. වී ගොවිතැනේදී අපේ ගොවීන් වෙල්යායවල වතුර බදින්නේ වැඩිපුර ම වැඩිපුරම වල් පැළෑටි ගිල්වා මරා දැමීමට බවත්, වී ශාකයේ භෞතික අවශ්‍යතාවයන්ට එතරම් ජල ප්‍රමාණයක් උවමනා නැති බවත් ඔහු තේරුම් ගත්තා. ඔහුගේ ගණනය කිරීමට අනුව වී කිලෝග්‍රෑම් 1ක් නිපදවන්නට ජලය ටොන් 20ක් යෙදවීමේ අනුපාතයක් ලංකාවේ සමහර ප්‍රදේශවල තිඛෙනවා.

ගොවීන්ට නොමිළයේ ලැඛෙන අහස් (වැසි) දිය හෝ වාරි ජලය මේ තරම් අධික ලෙස වී ගොවිතැනට යෙදීම දිගට ම කර ගෙන යා නොහැකි බවට 1990 දශකය මුලදී ඔහු අනතුරු ඇගවූවා. 21 වන සියවසේ මතුවන ජල හිගය ගැන කල් තබා දුටු ඔහු, ජලය මෙතරම් විශාල ප්‍රමාණයක් යොදා නොගෙන එම වී අස්වැන්න ම ලබා ගැනීමේ ක්‍රමවේදයන් ප්‍රචලිත කිරීමේ වැදගත්කම අවධාරණය කළා.

වී වගාවේ SRI ක්‍රමය පෙන්වා දෙන්නේත් වඩා අඩු ජලයක් භාවිතා කරමින් ගොවිතැන් කළ හැකි බවයි. වෙල් යායට වතුර බ`දිනවා වෙනුවට කොළ රොඩු වැස්මක් ලබා දීමෙන් ඉතා අඩු වියදමකින් හා පරිශ්‍රමයකින් කුඹුරේ වල් පැළ මර්දනය වන බව රේ සොයාගත්තේ SRI ක්‍රමය ප්‍රචලිත වන්නට කලින්.

“ලංකාව සැබැවින් ම වාසනාවන්ත දිවයිනක්. වසර පුරා අපට හිරුඑළිය ලැඛෙනවා. සරු පසක් හා යහපත් දේශගුණයක් තිඛෙනවා. අපට අවශ්‍ය ආහාර බෝග සියල්ලත්, අපේ බලශක්ති අවශ්‍යතාවයෙන් කොටසකුත් අපේ පොළවෙන් ම වවා ගත හැකියි.” මේ රේ විෙජ්වර්ධන නිතර කළ ප්‍රකාශයක්. එය කෙසේ කළ යුතු ද, කළ හැකි ද යන්න ඔහු ප්‍රායෝගිකව පෙන්වා දුන්නා. දැන් අපට තිඛෙන්නේ රේ සොයා දුන් මාවතෙහි නොබියව හා කඩිනමින් ගමන් කිරීමයි.

රේ විෙජ්වර්ධන අදීන චින්තනය පිළිබ`ද නව වෙබ් අඩවියට පිවිසෙන්න: www.raywijewardene.net

Drowning in Media Indifference: Who cares for the backwoods?

Cartoon in Daily Mirror, Sri Lanka, on 12 November 2010

Why do movie audiences in this part of the world cheer every time they see alien invaders blow up the White House? For a long time I thought it had something to do with anti-American sentiments; then I heard that many US audiences react the same way. Perhaps some among us get a kick out of seeing overbearing governments in trouble?

That might explain the gleeful tone with which the Colombo media reported the Sri Lankan Parliament being flooded after torrential rains in mid-November. Newspapers and television channels repeatedly showed images of the Parliamentary complex – built three decades ago on a marshland – completely marooned. The hapless people’s representatives were ferried across the expanse by the military, to take part in a brief session to extend Emergency Regulations. The symbolism was inescapable.

When the trapped rainwater engulfed many areas in and around Colombo, thousands of affected people groaned, but no one was really surprised. By now Sri Lankans know this is almost an annual routine. As I sat knee-deep in my own flooded office, I had a strong sense of déjà vu.

This is the opening of an op ed essay I’ve just written for Himal Southasian magazine, whose March issue carries a cover story on disasters in South Asia.

My essay, titled Drowning in media indifference, takes a personalised look at how the Lankan media have covered different disasters in the past two decades.

“Once again, the mainstream media in Sri Lanka has proven itself irrelevant in reporting and responding to catastrophic flooding,” says the intro — and that pretty much sums it up.

Sri Lankan Parliament flooded after torrential rains in mid-November 2010. The complex, built on a marshland, was completely marooned.

I recall how, back in 1992-93, the then media (fewer in number, with broadcasting still a state monopoly) provided saturation coverage for a major flood in the capital Colombo while under-reporting an even worse flood in the provinces a few months later.

“Fast forward to the present – and how little things have changed! During the past three months, as the fury of the formidable little girl (La Niña, the global weather anomaly) played havoc on the island, I have been struck by the similarly lop-sided coverage in the country’s mainstream print and broadcast media. Urban flooding once again received ample front-page coverage and ‘breaking news’ treatment. Everyone, from cartoonists and editorialists to talk-show hosts and radio DJs, ranted about what was taking place. Yet the much worse flooding, once again in the north, east and centre of the country, received proportionately much less attention. There were a few honourable exceptions, but by and large the 1992-93 disparity was repeated wholesale.”

I have been both an insider and outsider in this issue. I consider myself to be part of the extended mass media community in Sri Lanka for over two decades: I have worked for newspapers, magazines, radio and TV stations. At the same time, I retain the ability – and independence – to steps back and take a more critical and objective look at the media industry and community.

My interest in how disasters are covered and communicated go back to the time when my own house was flooded in mid 1992. I have since researched and commented extensively on this issue, and co-edited the 2007 book Communicating Disasters: An Asia Pacific Resource Book (TVEAP/UNDP).

In this latest essay, I reiterate an argument I’ve been making for sometime: “Media researchers have long accused the Western and globalised news media of having an implicit ‘hierarchy’ of death and destruction, in terms of how they report disasters in developing countries. But Sri Lanka’s own media’s indifference is equally appalling – the story of a quarter-million displaced people languishing in squalid conditions for weeks on end did not constitute front-page news. A starlet entering hospital after a domestic brawl excites news editors more than thousands of flood-affected provincial people starving while waiting for relief.”

Read the full essay, Drowning in media indifference, on Himal Southasian magazine’s website.

Wiz Quiz 6: Cricket World Cup special – What’s your score?

1,100 million fools following 11 flannelled fools...for six weeks!
“Eleven flannelled fools chasing a red ball, with eleven thousand fools cheering them.”

That’s how Irishman George Barnard Shaw described the very English game of cricket.

A few decades later, he might well have said 1,100 million fools cheering. Probably that many people will watch or otherwise follow the The ICC Cricket World Cup 2011, currently underway in the world’s most ardent cricketing region: South Asia!

In terms of television audiences and media-linked sponsorship money, the ICC Cricket World Cup is the world’s third largest sporting event: only the FIFA Football World Cup and the Summer Olympics are bigger than this event.

Not everyone is equally enthusiastic about cricket. Those in non-playing countries must wonder just what the cricket frenzy is all about. But frenzy time it is, right now, in much of South Asia. The ICC Cricket World Cup 2011 started on 19 February 2011, and will continue until 2 April 2011.

What's your score, mate?
This is the world’s leading men’s one day international (ODI) cricket tournament, organized by the sport’s governing body, the International Cricket Council (ICC). National teams of 14 countries are participating in this tournament, being hosted jointly by Bangladesh, India and Sri Lanka.

To mark the ICC Cricket World Cup 2011, Wiz Quiz in Daily News this week was a cricket special, where we probed our readers’ knowledge of World Cup history, as well as the wider subculture of cricket.

I’m not a cricket fan myself, but living in South Asia, it is impossible to avoid catching at least bits and pieces of cricket fever. But cricket is not just a game of players and matches, but a whole cultural and social phenomenon, especially in South Asia. If the English invented cricket, the one-time British colonies have vastly globalised it.

So try your wider cricketing knowledge with this week’s quiz…and see what your score is!

Wiz Quiz 6: Cricket World Cup is here! (scroll down the page to get to the quiz)