UTTAREETHARA: Biographical documentary on Arthur C Clarke (in Sinhala)

Uttareethara (The Greatest) biographical documentary series on HiruTV, Sri Lanka
Uttareethara (The Greatest) biographical documentary series on HiruTV, Sri Lanka

See also: ආතර් සී. ක්ලාක් සහ ශ‍්‍රී ලංකාව: නිවැරදි තොරතුරු මෙන්න!

Uttareethara (The Greatest) is a biographical documentary series produced and broadcast by HiruTV, a privately owned, commercially operated terrestrial TV channel in Sri Lanka.

Uttareethara profiles — through interviews and archival imagery — the lives of outstanding writers, artistes, scientists, filmmakers and others who left their own mark in the public space in Sri Lanka during the past few decades.

This episode (No 16), first broadcast in September 2012 (and since then, repeated several times) is about Sir Arthur C Clarke (1917-2008), who lived in Sri Lanka since 1956 and became a Resident Guest of the Indian Ocean island in 1975.

It features interviews with: Hector Ekanayake, Managing Director of Underwater Safaris Ltd, long-standing friend and business partner of Sir Arthur; Journalist and former editor Edwin Ariyadasa; communications specialist Dr Rohan Samarajiva; Clarke’s principal Sinhala translator S M Banduseela; amateur astronomer and scholar Fr Dr Mervyn Fernando; tourism specialist Renton de Alwis; and cancer researcher Dr Kumari Andarawewa (via Skype).

At the station’s invitation, I presented the one-hour show and also did several interviews.

See also: ආතර් සී. ක්ලාක් සහ ශ‍්‍රී ලංකාව: නිවැරදි තොරතුරු මෙන්න!

Book Review: ගවේෂණශීලී චින්තන චාරිකාවක්

Nalaka presenting book to his science teacher & first publisher, Asanga Abeysundara
Nalaka presenting book to his science teacher & first publisher, Asanga Abeysundara

Asanga Abeysundara was my zoology teacher as well as my earliest editor-publisher. For several years in the 1980s, he edited and published (in properly printed form) a progressive science magazine in Sinhala named Maanawa (meaning ‘human’).

This non-profit publication, started in 1978 as a wall newspaper at the University of Colombo by its founder when he was an undergraduate there, later evolved into a magazine with a small circulation and loyal readership.

It was a platform for aspiring young writers – many of them in school or university at the time – to write about science, technology and their impact on society. As part of the editorial team, I remember we covered big issues like the origins of life, cost-benefits of space exploration, HIV/AIDS and human evolution.

Maanawa was entirely a labour of love: everybody, including the editor, worked for free. But printers and distributors charged for their services, which the limited sales couldn’t recover. So, despite passion and voluntary editorial inputs, the magazine stopped printing after sometime.

Yet, showing resilience and innovation, Maanawa became the first Sinhala publication to produce an Internet edition in 1996 — the year after commercial connectivity was introduced in Sri Lanka. The web edition, which played a pioneering role, is no longer online.

But this modest yet spirited publication had lasting influence on Sri Lanka’s science communication scene. Many writers who cut their teeth at Maanawa later joined Vidusara, a weekly science magazine launched by a commercial publisher in late 1987.

Others, like Chanuka Wattegama and myself, went in different directions — but are still active in science communication in one way or another.

In December 2012, I invited Asanga as a guest of honour to the launch of my Sinhala book, Mind Journeys with Arthur C Clarke. Chanuka, who wrote the introduction to the book, was a speaker (along with Dr Rohan Samarajiva).

I’m delighted to read Asanga write a review of the book, which appears in Vidusara issue of 20 March 2013:

Vidusara review of Arthur C Clarke Chintana Charika by Nalaka Gunawardene
Vidusara review of Arthur C Clarke Chintana Charika by Nalaka Gunawardene

Book Review: විද්‍යාව පිටු දැක මිථ්‍යාව මාකට් කිරීම

Silumina review of Arthur C Clarke Chintana Charika by Nalaka Gunawardene

A perceptive review of my Sinhala language book, Mind Journeys with Arthur C Clarke, which came out in December 2012, has just appeared in Silumina broadsheet newspaper.

The writer is Sunil Mihindukula, a senior journalist who is best known for his writing on the performing arts, especially cinema. But Sunil has broad interests, and is a rare open-minded and skeptical person among Sinhala language journalists many of who are ‘true believers’ of assorted dogmas.

Sunil places my book in the context of rationalism and critical thinking that is so lacking in today’s Sri Lanka. Here’s an excerpt:

“මෙආකාරයෙන් මා දීර්ඝ පූර්විකාවක් ඉදිරිපත් කළේ නාලක ගුණවර්ධන ලියා ඇති ‘ආතර් සී. ක්ලාක් – චින්තන චාරිකා’ නම් වූ පොත ගැන අදහස් දක්වන්ටය. ක්ලාක් පමණක් නොව නාලක ද මිථ්‍යාවට විරුද්ධව මත පළ කරන්නෙකි. ඔහු සතිඅන්ත පුවත්පතකට ලියන තීරු ලිපිය ඊට කදිම සාක්ෂ්‍යයකි.

ආතර් සී. ක්ලාක් යනු විද්‍යාඥයකු නොවන බව පාසල් සිසුන් පවා දන්නා කරුණකි. ඔහු තමාව හඳුන්වා ගත්තේ විද්‍යා ප්‍රබන්ධ ලේඛකයකු ලෙසය. එසේ වුවත් ඔහු ඒවා රචනා කළේ ද කිසියම් විද්‍යාත්මක චින්තනයක් මත පිහිටාය. විද්‍යා ප්‍රබන්ධ මඟින් ද සමාජයට විශාල සේවයක් සිදුවෙයි. එමඟින් අනාගතය දකින්නා සේම අයහපත් අනාගත වළක්වා ගත හැකි ද වන බව ක්ලාක්ගේ නිගමනයයි. තමා දැන් උත්සාහ කරන්නෙත් ප්‍රාර්ථනා කරන්නෙත් අපේ පරම්පරාවේ උදවිය ගෙවී ගිය සියවස පුරා කළ මෝඩකම් හා අපරාධ ඉදිරි පරපුර විසින් ද කරනු ලැබීම වැළැක්වීම හැකි සෑම අන්දමකින්ම සහාය වීම ක්ලාක් කියා තිබේ.

ක්ලාක් පළකර ඇති මත චින්තා අධ්‍යයනය කිරීම බුද්ධිමත් සමාජයක්, විද්‍යාත්මක චින්තනයෙන් යුතු සමාජයක් චිරස්ථාපනය කිරීමෙහිලා අතිශය වැදගත්ය. ‘දෙසතිය’ පුවත් සඟරාවට ක්ලාක් සම්බන්ධයෙන් සම්මුඛ සාකච්ඡාවක් දෙන කතුවර නාලක ගුණවර්ධන, ඉතාම ලඝු මට්ටමෙන් ක්ලාක් ගැන ඇගයීම් කළා මිස දුරදක්නා නුවණින් එතුමා ලංකාවට දුන් යම් යම් උපදෙස් අපේ දේශීය ප්‍රතිපත්ති සමඟ බද්ධ කරගන්ට උත්සාහ නොකළ බව කියා සිටී.

ඒ සම්බන්ධයෙන් නම් අප තවමත් ප්‍රමාද නැතැයි සිතමි. ක්ලාක් ඉංග්‍රිසියෙන් ලියු පොත් හැකිතාක් සිංහලට පරිවර්තනය කිරීම, ඉන් එක් පොතක් අධ්‍යාපන විෂයයෙහි නිර්දිෂ්ට ග්‍රන්ථයක් බවට පත්කිරීම දැන් වුව කළ හැක්කකි.

නාලකගේ මෙම පොත ක්ලාක්ගේ විද්‍යාත්මක චින්තන හඳුනා ගැනීමට අපට මාහැඟි කවුළුවක් විවෘත කිරීමකි. එම කවුළුවෙන් ඇතුළුව ක්ලාක් සමඟ චින්තන චාරිකාවේ නියැළීම ප්‍රඥාසම්පන්න පාඨකයන්ට භාර ක්‍රියාවකි.


Read full review in Silumina, 17 March 2013: විද්‍යාව පිටු දැක මිථ්‍යාව මාකට් කිරීම

සිවුමංසල කොලූගැටයා #108: අහස ‘මුර කරන’ තාරකා විද්‍යාඥයෝ

In this week’s Ravaya column (in Sinhala), I write about asteroid impact hazards and what can be done to protect our planet.

I have covered similar ground in English in these two recent columns:

23 Dec 2012: When Worlds Collide #47: Avoiding the ‘Mother of All Tsunamis’

24 Feb 2013: When Worlds Collide #55: ‘Wake-up Call’ from Outer Space

Earth in danger

කළුවර රැයක, අහස දෙස සෑහෙන වේලාවක් ඕනෑකමින් බලා සිටියොත් අහසේ එක තැන බබලන තරු අතර හිටිහැටියේ ගමන් කරන කුඩා ආලෝක දැක ගත හැකියි. කඩා වැටෙන තරු (Shooting Stars) යනුවෙන් නම් කැරෙන මේවා විද්‍යාඥයින් හදුන්වන්නේ උල්කා (meteors) කියායි.

අභ්‍යාවකාශයේ ගමන් කරමින් තිබෙන ග‍්‍රහ කැබලිවලට meteoroids හෙවත් උල්කාෂ්ම යැයි කියනවා. මේවායින් සමහරක් අපේ පෘථිවියේ වායුගෝලයට ඇතුළු වීමෙන් පසු වාතය සමග දැඩි ලෙස ඝර්ෂණය වීම (ඇතිල්ලීම) නිසා ගිනියම් වී දීප්තිමත් වනවා. මෙය දිවා කාලයේ මෙන් ම රාත‍්‍රි කාලයේත් සිදු වුවත් අපට පෙනෙන්නේ රාත‍්‍රියට පමණයි. එබදු දීප්තිමත් වූ වස්තූන්ට උල්කා (meteors) යයි කියනවා.

බහුතරයක් උල්කා ප‍්‍රමාණයෙන් කුඩා නිසා වායුගෝලය ඉහලදී මුළුමනින් දැවී අළු බවට පත් වනවා. එහෙත් ඉඳහිට එසේ දැවී අළු නොවී මහපොළවට කඩා වැටෙන උල්කාවලට, කඩා වැටීමෙන් පසු උල්කාපාත (meteorites) යන නම යෙදෙනවා. මේ උල්කාපතවලින් අති බහුතරයක් ද හානියක් කිරීමට හැකියාවක් නැති තරම් කුඩායි.

නමුත් ප‍්‍රමාණයෙන් විශාල උල්කාපාත ද කලාතුරකින් කඩා වැටෙනවා. 2013 පෙබරවාරි 15 වනදා රුසියාවේ සයිබීරියාවේ වාර්තා වූයේ මෑත දශක වලදී එසේ හමු වූ විශාලතම උල්කාපාතයයි.

මේ උල්කාපාතය ගැන ලොව පුරා පිහිටුවා ඇති සංවේදී උපකරණ හරහා ලබා ගත් තොරතුරු මත යම් ගණන් බැලීමක් කර තිබෙනවා. වායුගෝලයට ඇතුළු වීමට පෙර මීටර් 17ක් (අඩි 55) පළල් වූ එහි බර ටොන් 10,000ක් පමණ වන්නට ඇති. අවධ්වනික (infrasound) දත්තවලට අනුව මේ වස්තුව වායුගෝලයට ඇතුළු වී ඒ හරහා ගමන් කළ කාලය තත්පර 32.5ක්.

මේ තරමේ උල්කාපතයක් ඇද වැටීම දළ වශයෙන් වසර 100කට වරක් සිදුවීමේ හැකියාව ඇතැයි ඇමෙරිකානු අභ්‍යාවකාශ ඒජන්සිය නාසා (NASA) කියනවා. මේ උල්කාපතය හා එදින ම පෘථීවියට ආසන්න වූ (එහෙත් ගැටීමකින් තොරව යළිත් අභ්‍යවකාශයට ඇදී ගිය) 2012DA14 නම් ග‍්‍රහකය අතර කිසිදු සම්බන්ධයක් නැති බවත් නාසා අවධාරණය කළා. මේ සිදුවීම් දෙක එක ම දිනයක සිදුවීම අසාමාන්‍ය ගණයේ අහම්බයක් (coincidence) පමණයි.

මීට පෙර විශාලතම උල්කාපාතය වාර්තා වූයේ ද රුසියාවෙන්. 1908 ජූනි 30 වනදා සයිබීරියාවේ තුංගුස්කා (Tunguska) නම් ජනශූන්‍ය ස්ථානයේ දැවැන්ත පිපිරීමක් සිදු වූ බවට සාක්ෂි පසුව සොයා ගනු ලැබුවා. එය රුසියානු හා ජාත්‍යන්තර විද්‍යාඥයන් විසින් දීර්ඝ ලෙස පර්යේෂණවලට ලක් වූ තැනක්.

Siberian meteor of 15 Feb 2013 breaks up in the sky
Siberian meteor of 15 Feb 2013 breaks up in the sky

පෙබරවාරි 15 වනදා සයිබිරියානු උල්කාපාතය ගැන තාරකා විද්‍යාඥයන්ට කල් තබා අනතුරු ඇඟවීමට හැකි නොවූයේ ඇයි?

ඒ උල්කාපාතය සාපේක්ෂව කුඩා එකක්. එබඳු ග‍්‍රහ කැබලි ලක්ෂ ගණනක් අභ්‍යාවකාශයේ ගමන් කරමින් තිබෙනවා. අපේ පෘථිවිය ද අධික වේගයෙන් සුර්යයා වටා නිරතුරුව ගමන් කරනවා. මේ චලනයන් නිසා විටින් විට එබඳු ග‍්‍රහ කැබලිවල ගමන් මාර්ගය (කක්ෂය) හා අපේ පෘථිවියේ කක්ෂය එකිනෙකට මුණ ගැසීම සිදු වනවා. උල්කාපාත ඇද වැටීමට තුඩු දෙන්නේ එයයි.

විටින් විට ග‍්‍රහ කැබලි ඇද වැටීම අද ඊයේ පමණක් නොව පෘථිවි ඉතිහාසය පුරා ම සිදුව ඇති බව තාරකා විද්‍යාඥයෝ පෙන්වා දෙනවා. නාසා ආයතනය කියන පරිදි: “පෘථිවිය බිහිවු කාලයේ පටන් ම මෙබඳු ග‍්‍රහ කැබලි ගැටීම සිදුවී තිබුණත් විශාල ගැටුම් ඉතා දුර්ලභයි. අප දන්නා හැටියට මහා පරිමානයේ ග‍්‍රහ කැබලි ගැටුමක් අන්තිමට සිදු වූයේ මීට වසර මිලියන් 65කට පමණ පෙරයි. ඒ ගැටුම නිසා එවකට මිහිපිට විසූ ඩයිනසෝරයන් ඇතුළු බොහෝ ජීවීන් වඳ වී ගියා. අද තාරකා විද්‍යාඥයන් නිරතුරු අහස නිරික්සන්නේ එබඳු තර්ජනයක් ඇති කළ හැකි ග‍්‍රහ කැබැල්ලක් කල් තබා හඳුනා ගන්නටයි.”

පෘථිවිය අසලට පැමිණීමේ හැකියාව ඇති ග‍්‍රහ කැබලිවලට Near-Earth Obects හෙවත් NEO යන නම දී තිබෙනවා. පසුගිය දශක කිහිපයක තාරකා විද්‍යාත්මක නිරීක්ෂණ මගින් මෙබඳු NEO 10,000කට අධික සංඛ්‍යාවක් හඳුනාගෙන ඒවා නිරතුරු අධීක්ෂණය කැරෙනවා. මේ සඳහා දුරදක්න නිරීක්ෂණ මෙන් ම පරිගණක තාක්ෂණය ද යොදා ගන්නවා. http://neo.jpl.nasa.gov

ග‍්‍රහ කැබලි ගැටීම්වල විශාලත්වය මැනීම සඳහා ටොරීනෝ ගැටුම් මාපකය (Torino Impact Scale) නම් දර්ශකයක් තාරකා විද්‍යාඥයන් භාවිතා කරනවා. 1997දී මෙය නිර්මාණය කළේ ඇමෙරිකාවේ මැසචුසෙට්ස් තාක්ෂණ සරසවියේ (MIT) මහාචාර්ය රිචඞ් බින්සල්. එය 1999 ජුනි මාසයේ ඉතාලියේ ටියුරින් (ටොරීනෝ) නුවර පැවති ලෝක තාරකා විද්‍යාඥ සමුළුවකදී සම්මත කර ගත් නිසා ඒ නම යෙදෙනවා.

බින්දුවේ සිට 10 දක්වා ආරෝහණ පිළිවෙලට විහිදෙන ටොරීනෝ මාපකයේ අවම අගය (0) යොදන්නේ කිසිදු ගැටුමක් සිදු නොවනල පෘථිවියට ආසන්න කක්ෂවල ගමන් කරන ග‍්‍රහ කැබලි හා වායුගෝලයේ ඉහළදී දැවී අළුවී යන කුුඩා ග‍්‍රහ කැබලිවලටයි. එතැනින් පටන්ගෙන ටිකෙන් ටික උත්සන්න වන ගැටුම් මාපකයල වඩාත් බරපතල වන්නේ අංක 5 සිට ඉහළටයි.

කුඩා ග‍්‍රහ කැබැල්ලක් ඇද වැටීම නිසා ප‍්‍රාදේශීය මට්ටමින් ව්‍යවසනයක් නිසා රටකට හෝ රටවල් ගණනාවකට හානි විය හැකියි. ටොරීනෝ මාපකයේ 5 – 7 පරාසයේ අන්තරායක් බරපතල විපාක ගෙන දිය හැකි අතර 8 – 10 පරාසයේ නම් මුළු ග‍්‍රහලෝකයට ම තර්ජනයක් ඇති කළ හැකියි.

ග‍්‍රහ කැබලි ගැටීම ගැන සියළු තොරතුරු අප තවම දන්නේ නැහැ. මේ ගැන දිගට ම පර්යේෂණ කළ යුතුයි. එමෙන්ම අයාලේ යන ග‍්‍රහ කැබලිවල ගමන් මාර්ග හා හැසිරීම මුළුමනින් කල් තබා කීම අපහසුයි. තාරකා විද්‍යාඥයන් කරන්නේ තිබෙන හොඳම නිරීක්ෂණ හා භෞතික විද්‍යා දැනුම පදනම් කරගෙන සම්භාවිතාව (විය හැකියාව) ගණනය කිරීමයි.

ග‍්‍රහ කැබලි ඇද වැටෙන ස්ථානය අනුව එහි හානිය වෙනස් වනවා. 1908 තුංගුස්කාවට හානි කළ ග‍්‍රහ කැබැල්ල ජනාකීර්ණ ප‍්‍රදේශයකට ඉහළ අහසේ පුපුරා ගියා නම් හානිය ඊට බොහෝ වැඩි වන්නට ඉඩ තිබුණා.

පෘථිවි මතුපිටින් තුනෙන් දෙකකට වඩා වැසී ඇත්තේ සාගරයෙන්. මේ නිසා ග‍්‍රහ කැබැල්ලක් සාගරයට ඇද වැටීමට ඇති ඉඩ වැඩියි. එයින් ජීවිත හානිය වැළකේ යයි බැලූබැල්මට පෙනුනත් එබඳු අවස්ථාවක සුනාමි තරංග ජනනය වීමට ඉඩ තිබෙන බව විද්‍යාඥයෝ කියනවා.

2003දී ඔස්ටේ‍්‍රලියානු තාරකා විද්‍යාඥ ආචාර්ය ඩන්කන් ස්ටීල් (Dr Duncan Steel) මේ ගැන ගණන් බැලීම් කළා. මීටර් 200ක් දිග ග‍්‍රහකයක් තත්පරයට කිමී 19ක වේගයෙන් සාගරයට ඇද වැටුණොත් කුමක් විය හැකි ද යන්න පරිගණක යොදා ගෙන ඔහු සොයා බැලූවා.

එබඳු ග‍්‍රහකයක් ඇදවැටීමෙන් TNT මෙගාටොන් 600ක් පිපිරීමට සමාන චාලක ශක්තියක් එකවර මුදා හැරෙන බවත්ල එය මෙතෙක් ලොව අත්හදා බලා ඇති ප‍්‍රබලතම න්‍යෂ්ටික බෝමිබයේ බලය මෙන් දහගුණයක් බවත් ඔහු වාර්තා කළා. මේ අතිවිශාල ශක්තියෙන් 10%ක් පමණ සුනාමි තරංග බවට පත් වී ලෝකයේ සාගර හරහා ඇදී ගොස් වෙරළ ප‍්‍රදේශවලට මහ විපත් කළ හැකි යයි ද ඔහු කියා සිටියා.

හැම තාරකා විද්‍යාඥයා ම මේ ගණන් බැලීම පිළිගන්නේ නැහැ. සමහරුන් කියන්නේ ආචාර්ය ස්ටීල් වුවමනාවට වඩා මේ අනතුර විශාල කොට දැක්වූ බවයි.

එහෙත් සමස්ත තාරකා විද්‍යා ප‍්‍රජාව එක හඬින් කියා සිටින්නේ අන්තරාදායක ග‍්‍රහ ගැටුමක් වසර ගණනාවකට ඉහත සිට කල් තබා හඳුනා ගෙන එය වැළැක්වීමේ පියවර ගත යුතු බවයි. මේ සඳහා අවශ්‍ය අභ්‍යවකාශ තාක්ෂණය අද ඇමෙරිකාව, රුසියාව, චීනය වැනි බලවත් රටවලට තිබෙනවා.

මේ ග‍්‍රහ ගැටුම් ගැන ලෝකයේ අවධානය මුලින්ම යොමු කළේ විද්‍යා ප‍්‍රබන්ධ ලේඛකයන් හා වෘතාන්ත චිත‍්‍රපට අධ්‍යක්ෂවරුන්. 1973දී ප‍්‍රකාශිත රාමා හමුව (Rendezvous With Rama) නම් නවකථාවේ ආතර් සී. ක්ලාක් පෙන්වා දුන්නේ එබඳු අයාලේ යන ග‍්‍රහ කැබලි නිතිපතා නිරීක්ෂණය කිරීමේ අවශ්‍යතාවයයි. ඔහු එයට Spaceguard (අහස මුරකිරීම) යයි නමක් ද යෝජනා කළා. 1990 දශකයේ නාසා ඇතුළු අභ්‍යවකාශ ඒජන්සි මේ නමින් එබඳු නිරීක්ෂණ ව්‍යායාමක් දියත් කළා.

Deep Impact Movie Poster1979දී නිෂ්පාදිත Meteor නම් හොලිවුඞ් චිත‍්‍රපටයෙන් කියැවුණේ පෘථිවියට ඇදී එන ග‍්‍රහ කැබැල්ලක් ගැටීම වළක්වා ගන්නට ලෝකයේ ජාතීන් භේද ඉවත දමා එක්සත් වන සැටියි. 1998දී තැනූ Deep Impact චිත‍්‍රපටයේ නම් එබඳු ග‍්‍රහක ගැටුමක් වළක්වා ගන්නට නොහැකි වනවා. එහෙත් මානව සංහතියෙන් ටික දෙනකු පමණක් පණ බේරා ගෙන ශිෂ්ටාචාරය යළි අරඹනවා. ඒ වසරේ ම නිපද වූ Armageddon චිත‍්‍රපටයේ ඇදී එන ග‍්‍රහකය වෙත යවන අභ්‍යවකාශ යානාවක් ග‍්‍රහකයේ ගමන් මග වෙනස් කොට ගැටුම වළක්වා ගන්නට උත්සාහ කරනවා.

ගැටුමක් ඇති වන මාර්ගයක ඇදී එන ග‍්‍රහකයක් වසර හෝ දශක ගණනාවකට කලින් හඳුනා ගතහොත් එයට ඉතා සුළු තල්ලූවක් දීමෙන් එහි ගමන් මග වෙනස් කළ හැකියි. එහෙත් එය ඉතා සීරුවෙන් කළයුතු සංකීර්ණ තාක්ෂණික මෙහෙයුමක්.

එසේ ගමන්මග වෙනස් කළ නොහැකි නම් ඈත අභ්‍යාවකාශයේදී න්‍යෂ්ටික බෝමිබයක් පුපුරවා ග‍්‍රහකය කුඩා කැබලිවලට කඩා දැමිය හැකියි. එහෙත් එහිදී කැබලි සමූහය මුල් ග‍්‍රහකය ඇදී ආ මාර්ගයේ ම තවදුරටත් ගමන් ගන්නවා. එක මහ ග‍්‍රහකයක් වෙනුවට කුඩා ග‍්‍රහ කැබලි “වැස්සක්” ඇද වැටී විශාල ප‍්‍රදේශයකට විමධ්‍යගත හානි සිදු කළ හැකියි.

පෘථිවිය සමීපයට ඒමේ හැකියාව ඇති සමහර NEO සොයා ගන්නට පෘථිවිය මත පිහිටි විශාලතම දුරදක්නවලට පවා අපහසුයි. මේ නිසා එයට කැප වුණු අභ්‍යවකාශ දුරදක්නයක් උඩුගුවන් ගත කිරීමේ අවශ්‍යතාවය කලෙක සිට විද්‍යාඥයන් පෙන්වා දුන්නා. අඟහරු ලෝකයට ගවේෂණ යානා යවන්නට නැතිනම් ජාත්‍යන්තර අභ්‍යවකාශ මධ්‍යස්ථානය නඩත්තු කරන්නට යන වියදමට වඩා අඩු වියදමකින් මෙය කළ හැකියි. මේ ගැන එකඟතාවයක් ඇතත් අවශ්‍ය මුදල් යෙදවීමට කිසිදු අභ්‍යවකාශ ඒජන්සියක් ඉදිරිපත් වී නැහැ.

මේ නිසා B612 පදනම නම් අමෙරිකානු ස්වේච්ඡ ආයතනයක් පෞද්ගලික සමාගම් කිහිපයක් ද සමඟ එකතු වී මහජන ආධාර හා සමාගම් අනුග‍්‍රහයෙන් Sentinel (මුරකරුවා) නම් අභ්‍යවකාශ දුරදක්නයක් උඩුගුවන්ගත කරන්නට දැන් සැළසුම් කරනවා. 2018දී සූර්ය කක්ෂයකට යැවීමට නියමිත මේ දුරදක්නය වසර 6ත් තුළ අප මෙතෙක් නොදත් භෑධ විශාල සංඛ්‍යාවක් සොයා ලේඛන ගත කොට නිරීක්ෂණයට ලක් කරනු ඇති.

Earth threatening asteroid - artist's imagination
Earth threatening asteroid – artist’s imagination

සිවුමංසල කොලූගැටයා #107: දැනුම ගවේෂණය – එදා සහ අද

In this week’s Ravaya column (in Sinhala), I reflect on how IT/ICT has drastically changed how we look for information and knowledge.

Nalaka Gunawardene signing copies of Arthur C Clarke Chintana Charika at the launch on 18 Dec 2012 in Colombo
Nalaka Gunawardene signing copies of Arthur C Clarke Chintana Charika at the launch on 18 Dec 2012 in Colombo

2012 දෙසැම්බර් 18 වනදා මගේ අලූත් ම පොත ‘ආතර් සී. ක්ලාක් චින්තන චාරිකා’ එළිදැක්වීමට සරල හා චාම් රැස්වීමක් කොළඹ ජාතික පුස්තකාලයේ පැවැත්වුණා. පොත් ලියන හා කියවන ඕනෑ ම කෙනකුට විවෘත වූ මේ සභාවට සියයක් පමණ දෙනා සහභාගි වූවා. එයින් බහුතරයක් දෙනා පොතේ පිටපත් එදින මිලදී ගත්තා.

පොත් පිටපත් මා ලවා අත්සන් කරගන්නට පෙළ ගැසුණු පාඨකයන් පිරිසට නුදුරින් තලතුනා වියේ මහත්මයකු තැන්පත්ව බලා සිටියා. සෙසු පිරිස මා සමඟ කථාබහ කර හමාර වූ පසු සෙමින් මට සමීප වූ මේ තැනැත්තා මට කීවේ ටිකක් දුක හිතෙන කථාවක්.

කොළඹට තරමක් දුර බැහැර පෙදෙසක සිට ඔහු පැමිණ තිබුණේ පොතේ පිටපතක් ද රැගෙන ආපසු යාමේ මහත් ඕනෑකමින්. එහෙත් (ගමන් වියදම සිතුවාට වඩා මඳක් වැඩි වූ නිසාදෝ) එදින සහන මිල වූ රු. 350ට රුපියල් පනහක මදි පාඩුවක් මතු වෙලා. ඉතා කාරුණිකව හා අහිංසක ලෙසින් ඔහු මගෙන් ඇසුවේ කුමක් කළ හැකි ද කියා.

මා ඔහුගේ මදිපාඩුව සම්පූර්ණ කොට පොතේ පිටපතක් මිලදී ගන්නට සැළැස් වූයේ ඔහුගේ ආත්ම ගෞරවය රැකෙන පරිද්දෙන්. ඇත්තටම අප පොත්පත් ලියන්නේ මෙබඳු උද්‍යෝගශීලි පාඨකයන්ටයි.

ඒ සමඟ මගේ සිහියට ආවේ දැනුම් පිපාසයෙන් පෙළුණු, එහෙත් අතමිට සරු නොවූ දරුවන් දෙදෙනකු එම අභියෝගය ජය ගත් සැටියි.

මොහොතක් විසිවන සියවසට ආපසු යන්න.

1920 දශකය අගදී එංගලන්තයේ ගම්බද පළාතක ගොවි පවුලක දරුවෙක් පරිනාමය, විශ්වය, ඉතිහාසය හා විද්‍යාව ආදී විෂයයන් ගැන මහත් සේ උනන්දු වනවා. ගමේ පාසලේ කුඩා පුස්තකාලයෙන් ඔබ්බට යන්නට ඔහුට අවශ්‍යයි. එහෙත් තමන්ගේ ම පොත් මිලට ගන්නට ඔහු ළඟ එතරම් මුදල් නැහැ.

මේ නිසා උපක‍්‍රමශීලි වන දරුවා, තමන්ගේ ගමේ පොත් වෙළඳසැලකට ගොස් එහි අලෙවියට තිබෙන සමහර පොත් දිනකට පරිච්ඡ්දය බැගින් කියවනවා. පොත් සැලේ හිමිකරුට ටික දිනකින් මෙය තේරුම් ගියත් දරුවාගේ ධෛර්යය ගැන පැහැදී එයට නිහඬව ඉඩ දෙනවා. ඊට අමතරව පාසල් කෑම විවේකයේ යමක් කන්නට අම්මා අතට දෙන සුළු මුදලින් ද දරුවා අඩු මිලට විකිණෙන පාවිච්චි කළ පොත්පත් හා සඟරා (secondhand) මිල දී ගන්නවා.

1980 දශකය මුලදී ශ‍්‍රී ලංකාවේ කොළඹ ප‍්‍රධාන පෙලේ රජයේ පාසලකට යන තවත් දරුවෙක්, පන්ති කාමරයට හා විෂය මාලාවට කොටු නොවී නව දැනුම සොයා තමන්ගේ ම චාරිකාවක් යනවා. ඉන්ටර්නෙට් නැති ඒ අවධියේ ඔහුට පිහිටට එන්නේ කියවා ඉවතලන ජාත්‍යන්තර පුවත් සඟරා (TIME, Newsweek), විද්‍යා සඟරා හා පතපොතයි.

මරදානේ මැකලම් පාරේ (විජේවර්ධන මාවත) මෙබඳු පොත් විකිණෙන කුඩා පොත්සැල් ඔහුගේ ප‍්‍රියතම ස්ථානයක් වනවා. කැන්ටිමෙන් කන්නට අතට ලැබෙන සීමිත මුදල ඔහුත් බොහෝ සේ වැය කරන්නේ පොත්පත් සඳහායි.

අඩ සියවසක කාල පරතරයක, ලෝකයේ දුරු රටවල් දෙකක වෙනස් වූ පසුබිම් සහිත මේ දරුවන් දෙදෙනා දැනුම සොයා යාමට යොදා ගත් උපක‍්‍රම එක සමානයි. මෙයට සමාන අත්දැකීම් ඇති දැනුම් ගවේෂී තවත් බොහෝ බාල හා වැඩිහිටි අය සිටිනවා.

ඉහත දරුවන් දෙදෙනාගෙන් ලාංකික දරුවා මමයි. එංගලන්ත දරුවා පසු කලෙක විද්‍යා ලේඛකයකු ලෙස ලෝක පූජිත වූ ආතර් සී. ක්ලාක්.

1980 දශකය අග භාගයේ සිට මේ සුවිශේෂි චින්තකයා හා නිර්මාණශීලි ලේඛකයා සමඟ ඔහුගේ පර්යේෂණ සහායකයා ලෙස ක‍්‍රියා කිරීමේ දුර්ලභ අවස්ථාව මට ලැබුණා. ඒ ගැන ආවර්ජනා සමූහයක් මෑතදී එළි දුටු මගේ පොතෙහි ඇතුළත් වනවා. නමුත් තවත් පොතක් පිරවිය හැකි බොහෝ මතකයන් ද තිබෙනවා.

ශ‍්‍රී ලංකාවට ටෙලිවිෂන් ආගමනය 1979දීත්, වාණිජ මට්ටමේ ඉන්ටර්නෙට් සබඳතාවන් හඳුන්වා දීම 1995දීත් සිදු වුණා. මේ සන්නිවේදන තාක්ෂණයන් වඩාත් ප‍්‍රචලිත වී තොරතුරු සමාජයක් බිහිවීම සමඟ දැනුම සොයා යාමේ අලූත් මාර්ග විවෘත වී තිබෙනවා.

පුද්ගල පරිගණක (Personal Computer) වඩාත් පුළුල්ව අපේ රටේ භාවිතයට ආවේ 1990 දශකයේ. ඒ සමග ම සංගත තැටි (CD-ROM) අපේ අංකුර තොරතුරු සමාජයේ සංසරණය වන්නට පටන් ගත්තා. ඉන්ටර්නෙට් සබඳතා ඇරඹෙන්නට කලින් නව දැනුම ගවේෂණය සඳහා වටිනා අත්වැලක් ලැබුණේ සංගත තැටිවලින්.

සංගත තැටි ආ අළුත අපට ඒවා පෙනුනේ තාක්‍ෂණික මැජික් වගෙයි. බලා ගෙන ගියා ම සංගත තැටියක් කරන්නේ අපූරු වැඩක්. ඉතා විශාල තොරතුරු ප‍්‍රමාණයක් සංයුක්ත විධියට ගබඩා කරනවා. වචන පමණක් නොවෙයි. ඡයාරූප, වෙනත් රූප සටහන්, සිතියම්, වීඩියෝ ඛණ්ඩ, සංගීත භාණ්ඩ, හඩ පට කොටස් වැනි අන්තර්ගතයන් රැසක් එක ම ගබඩා මාධ්‍යයක හසු කර ගෙන තිබෙනවා. එමෙන් ම පහසුවෙන් ඒ අන්තර්ගතයන් අතර සැරිසරන්නට, යමක් ඉලක්කගතව සොයා යන්නට හැකියාව ද තිබෙනවා.

මෙකී හේතු නිසා සංගත තැටියක් කියන්නේ නූතන මැජික් තමයි. 1970 දශකයේ වුණත් මෙබන්දක් ගැන විස්තර කළ හැකි වූවා නම් එය විද්‍යා ප‍්‍රබන්ධයක් හැටියට සැළකෙන්නට ඉඩ තිබුණා.

ආතර් සී. ක්ලාක් තමන්ගේ සුප‍්‍රකට ක්ලාක්ගේ තුන්වන නියමයෙන් (Arthur C Clarke’s Third Law) මෙහෙම කිව්වා: “අතිශයින් දියුණු වූ තාක්‍ෂණයක් අපට මැජික්වලින් වෙන් කර හදුනා ගන්නටත් අපහසුයි.” (“Any sufficiently advanced technology is indistinguishable from magic.”)

Bill Gates with CD in hand - from National Geographic Magazine, 1994

සංගත තැටි ලෝකයේ ජනප‍්‍රිය වන්නට පටන්ගත් 1990 දශකයේ මුල් යුගයේ නැෂනල් ජියෝග‍්‍රැෆික් (National Geographic) සගරාවේ ඒ ගැන ලිපියක් සමග අපූරු ඡයාරූපයක් පළ කර තිබුණා. තොරතුරු සමාජයේ ඉදිරි ගමනට පාර කැපූ දැවැන්තයකු වන බිල් ගේට්ස් විශාල ගසක කඹයකින් එල්ලී සිනාසෙමින් සිටිනවා. ඔහු අතේ සංගත තැටියක් තිබෙනවා. ඒ අසලින් මහ කන්දක් වගේ කඩදාසි ගොන්නක් ගොඩ ගසා තිබෙනවා.

මීටර් බර ගානක් උසට විහිදෙන මේ කඩදාසිවල තිබෙන සියළු අන්තර්ගතය අර තනි සංගත තැටියේ ඇති බව ඡයාරූපය ගැන විස්තරයේ කියැවෙනවා. සංගත තැටියේ හපන්කම් ගැන මා දුටු ඉතා ම විසිතුරු පැහැදිලි කිරීම එයයි.

දැනුම් ගවේෂණයට අවශ්‍ය මූලික ගුණාංග එදත් අදත් වෙනස් වී නැහැ. අසීමිත කුතුහලය, දැඩි උද්‍යෝගය, නොසිඳෙන දැනුම් පිපාසය හා චිත්ත ඒකාග‍්‍රතාව ඒ අතර වනවා. පොත් රැසක් ඇති පුස්තකාලයකට පිවිසි විට හෝ වෙබ් අඩවි ලක්ෂ ගණනක් හමුවේ හෝ අවශ්‍ය කුමක් ද කියා අප සීරුවෙන් තෝරා බේරා ගත යුතු වනවා.

එමෙන්ම තොරතුරු නිරවුල්ව හා නිවැරදිව අපේ අවශ්‍යතාවන්ට අදාළ කරගත් විට පමණයි එය දැනුම (knowledge) බවට පත් වන්නේ.

Who will defend Earth? Interview with M Moidel, filmmaker of ‘Planetary Defense’ documentary

In December 2008, when talking about Earth-threatening asteroids, I referred to Planetary Defense, an excellent documentary film made by Canadian filmmaker M Moidel, who runs the Space Viz production company.

Since its 2007 release, the film has inspired discussion and debate. It had its global premiere at the UN Headquarters, and been screened at high level meetings of people who share this concern. It has also been broadcast on United Nations TV and various TV channels, and is available on DVD.

Synopsis: Scientists and the military have only recently awakened to the notion that impacts with Earth do happen. “Planetary Defense” meets with both the scientific and military communities to study our options to mitigate an impact from asteroids and comets, collectively known as NEO’s (Near Earth Objects). Who will save Earth?

In the aftermath of the meteor that exploded in the skies over Chelyabinsk, in Siberia, Russia, on 15 February 2013, I interviewed Toronto-based M Moidel by email on the continuing relevance of his film. Excerpts from that interview:

How did you choose this topic for a scientific documentary?

I take a great interest in writing/filming subject matter which is so big, that it should shape the way we go about our daily lives, like if we contacted extra-terrestrials (ETs), or colonized Mars. Those big events would have major consequences on our re-thinking of our real place in the Cosmos.

The threat of being wiped out by an asteroid is similarly humbling. Most of us don’t think about Extinction Level Events on a day-to-day basis and what we might do about it.

How realistic are the prospects of a large enough asteroid colliding with our Earth?

David Morrison (former NASA Space Scientist) said in my film, Planetary Defense: “If we actually found an asteroid on a collision course, we could predict the impact decades in advance. And we believe we have the technology in our space program to deflect it, so that the event doesn’t even happen. I could study earthquakes all my life, and I might be able to improve my ability to predict them, but I could never develop a technology to stop an earthquake from happening. In studying asteroids, I not only have the potential to predict the next calamity, but actually to avoid it.”

Interview clip with NASA scientist David Morrison:

I like to present the options where we have the ability to change our destiny (or not act upon it at all). That’s a story that interests me. (Besides, it’s the ultimate literary conflict: Man vs. Nature!) It’s that ability to do something about possible calamity (as Neil deGrasse Tyson, Astrophysicist and Frederick P. Rose Director of the American Museum of Natural History, says in my film) that leaves the viewers “scared for our future, but empowered to do something about it”.

What was the most surprising element you uncovered during your information research for this documentary?

There were several surprising factoids:
• The fact that only a handful of people, a hundred or so around the Earth, are working on the NEO Mitigation Hazard issue.
• The fact that so few people think about something that is unlikely to happen in our lifetime — but the consequences of not doing something about it are too horrible.
• The fact that we COULD do something about it, unlike the dinosaurs, because we have a Space Programme!
• The fact that there is so little day-to-day concern or knowledge about it among ordinary (non-technical) people.
• The fact that so little (sustained or pulsing) force is required to move a big asteroid or comet (once it is de-spun) so that it misses the Earth entirely.

As Arthur C Clarke concluded in the last interview clip in Planetary Defense (before the Epilogue): “The dinosaurs became extinct because they didn’t have a space programme!”

What were the reactions to your film ‘Planetary Defense’ when it was first released in 2007?

Prior to the final edit, I sought out editorial reviews from the key participants. The scientists who participated in it also advised me as they each received advance copies. I listened to each expert and made appropriate changes so I knew the content would be spot-on.

The reaction, upon release, was spectacular! There are four major reviewers of educational content in the United States. To get a review from any one of them is not easy. “Planetary Defense” received two of the four with simultaneous reviews in both “Booklist” (Chicago) and “The Library Journal” (NYC).

Following that, the United Nations TV premiered it understanding immediately how this is a global issue. It has aired in Canada a few years running.

The infamy was not comparable to the effect of Orson Welles’ (1938) CBS radio broadcast of H. G. Wells’ novel “The War of the Worlds” (1898) elicited on the public; but I was happy with the appreciation from both the scientific and educational communities.

Of course the comments speak for themselves – see: http://www.spaceviz.com/img/Planetary_Defense_comments.pdf

Spaceguard is a scientifically credible concept, yet it has not received too much political support. Why?

For two reasons. One, policy makers have limited budgets. They ask: “Who was the last person to die from an asteroid impact? After the laughing subsides, the vote is taken (if any) that this issue can be kicked down the line for a few more years, to the next administrations’ budget.

Two, the second reason is also sad. Humans have very little memory for horrible events unless it happened to them, as a people or a country.

For example, outside Indian Ocean rim countries and Pacific island nations (that are exposed to tsunami hazard), how many westerners really empathize and think regularly about tsunamis? About 250,000 people perished in the Boxing Day tsunami of 2004, and yet it’s a bygone memory outside those affected areas.

Planetary Defense, a SpaceViz Documentary by M Moidel
Planetary Defense, a SpaceViz Documentary by M Moidel

Can the Siberian meteorite on 15 February 2013 change this?

Siberia just experienced an actual airburst, a one in a 100 year event. This time around, unlike the 1908 Tunguska event, there were plenty of video cameras to record the event from all angles. After going viral for not even a week, the story has died down from the news (not enough devastation or death?) and people are going about their daily business.

Although the Russian government is now calling for Space-faring nations to cooperate and work on a Space Defense or Planetary Defense, it might take a few more near-misses, on a regular basis, to make any real ‘impact’ in human beings acquiescence to this threat!

What, in your imagination, is the best thing that can happen for political leaders to take NEO impact threat more seriously?

Well, it almost happened with the airburst over Siberia. As I said, we have short attention spans (when not enough death and destruction) or when it doesn’t happen to “us”. So either more regular, deadly impacts are required — or hopefully, films like mine can wake up a few more policy makers before all that death and destruction occurs. I’m doing my part…

‘Planetary Defense’ sounds a bit Utopian on a highly divided planet?

Well, that’s an excellent question. But at the risk of repeating myself, people have short attention spans — and shorter memories when it doesn’t affect them directly.

What’s odd is it does affect all of us directly — and we can do something about it! It is not cost-prohibitive either to search for NEOs, test deflection mechanisms or actually engage in a defensive mission.

Currently, NEO searches are being done on minimal budgets. The how-to’s are being thought out by some of the greatest minds on the planet. The military is (also) awakening to the threat.

The recent airburst over Siberia has fueled Russian interest in Space Defense technology. Decades of planning, command and control, NEO characterizations and deflection techniques — all these are critical in mitigating impacts with the Earth. All these aspects are covered in my film (aside from an overview of the subject). The road map is in place!

For all these reasons and more, my film is still very timely! So yes, we can all come together to work on this because it’s not cost-prohibitive (and the cost of doing nothing is simply…unthinkable).

Sir Arthur C Clarke, who gave you an interview, called Planetary Defense ‘one of the most important documentaries made’. Why?

Humanity’s view of ourselves changed in 1968 after seeing Earth as a whole planet floating in the darkness of Space (Apollo 8 photographs). From then on, we started thinking a bit more globally.

Perhaps it won’t take a deadly impact nor a Utopian dream. Perhaps knowledge of the threat from ‘out there’ might finally imbue logic upon the denizens of Earth and we can act as one world (or at least one people) in the cause of self-preservation and the continuation of ‘life as we know it’. There is no “Plan B for Planet Earth”.

Apollo 8's enduring legacy (image courtesy NASA)
Earthrise: Apollo 8's enduring legacy (image courtesy NASA)

H R Premaratne: ‘Vishva Karma’ of Ceylon’s first Independence celebration

Feature article published in Ceylon Today broadsheet newspaper on 3 February 2013

First Ceylon Independence ceremony - Colombo, 10 Feb 1948, painted by H R Premaratne
First Ceylon Independence ceremony – Colombo, 10 Feb 1948, painted by H R Premaratne

Although Ceylon gained Independence on 4 February 1948, the formal ceremony took place on February 10 with the Duke of Gloucester representing King George VI of Britain. The impressive ceremony was held at a colourful Assembly Hall at Torrington Square in Colombo.

When it was confirmed that Ceylon was soon to be granted independence, the country’s rulers wanted to build a new meeting hall in Colombo for the occasion. But there was just no time.

Then somebody had a bright idea: convert an aircraft hanger – a relic of World War II — into a temporary but grand hall. The task required both engineering skills and familiarity with the country’s traditional arts.

This extraordinary responsibility was entrusted to a talented engineer in the government’s Public Works Department. His name was Hapugoda Rankothge (H R) Premaratne.

The department, better known as the PWD, was one of the largest and oldest government departments in Ceylon with its history going back to 1796. Before the proliferation of state bodies, it maintained public infrastructure, key government buildings and airports.

Even among the PWD’s experienced fixers, however, Premaratne was a rare breed – one who blended technical functionality with good design sense and fine aesthetics rooted in the country’s cultural heritage.

Colourful transformation

Veteran journalist D B Dhanapala, in his book Among Those Present, recorded it thus: “H R Premaratne had converted an enormous, ugly aeroplane hanger left behind by the RAF at Torrington Square into a veritable Palace of Pageantry. Kandyan ‘Reli Paalams’ by the hundred, each the size of a bridge turned into a solid rainbow, spanned overhead turning the ceiling into the finest riot of colours this Island had ever seen on a single occasion. Sinhalese designs, writ large, blazoned from all the pillars, themselves richly decked…”

Dhanapala was full of praise for the man behind this transformation: “It seemed the palace was some kind of new Oriental Valhalla transported into Ceylon by a new electroplated Vishva Karma working with all his hands…”

The hanger was solidly built, but decorating this high-roofed structure was indeed a mammoth task. Some 20,000 yards of white cloth, and nearly 20,000 yards of colour paper were used for the ‘reli paalam’ alone. Another 9,000 yards of jute Hessian covered up the ceiling.

H R Premaratne
H R Premaratne

Adding to the décor were ancient Sinhalese (lion) banners, Nandi flags from Jaffna, as well as cultural motifs that represented the muslims. At that time, such an inclusive approach was a matter of routine.

Having pulled off this small miracle, Premaratne didn’t stop there. In those days before colour photography, he was determined to capture the moment for posterity. So he drew a full scale oil painting of the occasion.

Decades later, this historic painting was purchased by President J R Jayewardene who added it to the art collection at the President’s House in Colombo where it is still on display (main photo).

The stately assembly hall was the most talked about structure prepared under Premaratne’s overall supervision during those hectic months. He helped renovate several key buildings as well.

Chief among them was the Colonial Secretary’s residence ‘Temple Trees’, originally built in the early 19th century, which soon became the official residence of the first Prime Minister D S Senanayake.

Premaratne restored a condemned postal structure into the Senate Building, and renovated the inner chamber of the State Council building at Galle Face to accommodate a larger number of members elected to the 1947 Parliament.

“We added a floor, and altered seating arrangements in the chamber,” he reminisced in an interview with me in 1990.

Those key renovation and restoration projects had to be done on parallel tracks, while chasing seemingly impossible deadlines.

“We worked day and night. We had a very good chief architect, a Welshman named Wynn Jones. It was shortly after the War, so some construction materials were in short supply. But in the end, we completed everything in time and in quality,” he said.

Shaping New Nation

Premaratne was a member of the British qualified and nationally minded team of technocrats who took over Ceylon’s affairs when the British left. Along with the elected representatives, they shaped the young nation — yet remained, for the most part, in the background.

After graduating with a BSc in civil engineering from the University of Edinburgh in 1931, Premaratne joined the PWD in 1935 as a Junior Assistant Engineer. In all, he spent 30 years there, capping his career as its director from 1957 to 1965.

During that time, he rose to many and varied challenges, combining the roles of engineer, designer, administrator and trouble-shooter at large.

The massive Dry Zone floods of August 1957 took place within weeks of his becoming Director of Public Works. PWD was the first to go to Batticaloa, as soon as the flood waters allowed, and within hours made the main roads accessible again.

When ethnic riots erupted in May 1958, Governor General Sir Oliver Goonetilleke assumed direct control appointed Premaratne as Competent Authority in charge of all relief operations. Working with civilian and military personnel, Premaratne set up temporary shelters for the displaced, ensuring their safety and providing amenities.

If that was demanding, more was to follow. One day Premaratne received urgent summons from the Governor General. In the presence of the minister in charge Maithripala Senanayake, Sir Oliver revealed how the Nagadeepa temple (a key Buddhist shrine on a small island off the Jaffna peninsula) had been damaged during riots.

Premaratne was asked to urgently repair it – but in utmost secrecy. The astute Sir Oliver knew that this news, if it spread, could provoke a new southern backlash.

Operation Nagadeepa

“Sir Oliver arranged everything directly and discretely. Even my ministry’s secretary wasn’t told. Within hours, the Air Force flew me to Jaffna — I couldn’t tell even my wife where I was headed. Once there, the Navy escorted me. I met the Nagadeepa chief priest, and realised the damage was considerable,” Premaratne recalled.

Returning to Colombo after two days of assessment, Premaratne moved swiftly. He assembled a team comprising a contractor, building overseer and some trusted workmen and embarked on a fast-tracked restoration.

While they carried out that task in record six weeks, Sir Oliver used the media to repeatedly pooh-pooh ‘rumours’ of Nagadeepa being damaged. (D B Dhanapala’s biographer Gunadasa Liyanage believes that Sir Oliver actually took key newspaper editors into confidence. Either way, it never leaked.)

Mission accomplished, Sir Oliver organised a special pooja and invited devotees to ‘go see the intact Nagadeepa temple’. Everyone involved in the operation remained silent – not under any oath of secrecy, but because they realised the implications of loose talk…

The real story of Nagadeepa restoration didn’t come out until many years later. Such a covert operation is inconceivable today with modern communications technologies!

After retiring from the public service in 1965, Premaratne devoted all his time to artistic pursuits. He copied key temple paintings and Sigiriya frescoes. He also developed a method of making authentic fibreglass replicas of moonstones, Buddha statues and other historical artefacts.

2001 A Space Odyssey (1968) Space Station One by Robert McCallUsing this method, he made over 20 replicas of prominent statues of Anuradhapura and Polonnaruwa for an exhibition on ‘Ceylon Through the Ages’ the National Geographic Society organised in Washington DC in 1969-70.

Recommended by his friend Arthur C Clarke, he spent a few months at MGM studios in Borehamwood, London, during 1966-67 where Clarke and Stanley Kubrick were filming their movie 2001: A Space Odyssey.

“Prema’s expertise in art and engineering was very valuable in the production of the movie’s special effects, and he assisted in building the spectacular space station,” Clarke said. (See: The artist who built a space station for 2001)

Premaratne was an erudite, soft-spoken man who remained creative into his 80s. I am privileged to have known him in his last few years. Some of his paintings are on permanent display at the National Art Gallery in Colombo and at the British Museum in London.

H R Premaratne tribute in Ceylon Today, 3 Feb 2013
H R Premaratne tribute in Ceylon Today, 3 Feb 2013
H R Premaratne tribute in Ceylon Today, 3 Feb 2013 continued
H R Premaratne tribute in Ceylon Today, 3 Feb 2013 continued

සිවුමංසල කොලූගැටයා #103: එච් ආර් පේ‍්‍රමරත්න – මුල්ම නිදහස් උළෙලේ ‘විශ්ව කර්මයා’

As Sri Lanka marks 65th anniversary of independence this weekend, I dedicate my Ravaya column to the memory the brilliant Lankan engineer, designer and artist H R Premaratne who was closely associated with preparation for the historic ceremony held in Colombo.

English article on the same topic published in Ceylon Today, 3 Feb 2013.

First Ceylon Independence ceremony - Colombo, 10 Feb 1948, painted by H R Premaratne
First Ceylon Independence ceremony – Colombo, 10 Feb 1948, painted by H R Premaratne

ශ‍්‍රී ලංකාව බි‍්‍රතාන්‍ය අධිරාජ්‍යයෙන් දේශපාලන නිදහස ලැබුවේ 1948 පෙබරවාරි 4 වනදා. එය සැබෑ නිදහසක් ද යන්න ගැන තවමත් විවාද පවතින නමුත්, එම නෛතික තත්ත්වය ලබා ගැනීම මෙරට දේශපාලන ඉතිහාසයේ සන්ධිස්ථානයක්.

එදා මුල් ම නිදහස් උත්සවය පවත්වනු ලැබුවේ අද නිදහස් ස්මාරකය පිහිටා තිබෙන කොළඹ ටොරින්ටන් චතුරස‍්‍රයේ (දැන් නිදහස් චතුරස‍්‍රය). 1948 පෙබරවාරි 10දා බි‍්‍රතාන්‍ය කිරුළ නියෝජනය කරමින් මෙහි පැමිණි ග්ලොස්ටර් ආදිපාදවරයා මෙරට රජයේ ප‍්‍රධානීන්ට අදාළ ලියකියවිලි භාර දීමේ අවස්ථාවට හරිහමන් රැස්වීම් ශාලාවක් තිබුනේ නැහැ. නිදහස ලැබීම ස්ථිර වී ගෙවී ගිය මාස කිහිපය තුළ එබඳු ලොකු ගොඩනැගිල්ලක් තැනීමට සෑහෙන කාලයක් ලැබුනේ ද නැහැ.

එහෙත් එබන්දක් නොපෙනෙන පරිදි 1948 පෙබරවාරි 10 උත්සවය මහත් හරසරින් පවත්වනු ලැබුවා. එහි පසුබිම් කථාව මෙරට සිටී ප‍්‍රවීනතම පුවත්පත් කතුවරයකු වූ ඞී බී ධනපාල සූරීන් සිය ‘Among Those Present’ ග‍්‍රන්ථයේ සැකෙවින් වාර්තා කරන්නේ මෙහෙමයි.

‘‘බි‍්‍රතාන්‍ය රාජකීය ගුවන් හමුදාව ටොරින්ටන් චතුරස‍්‍රයේ ගොඩ නඟා තිබූ අතිවිශාල හා අවලස්සන වූ ගුවන්යානා නිවහනක් (Hanger) එච් ආර් පේ‍්‍රමරත්න විසින් විසිතුරු උත්සව ශාලාවක් බවට හරවා තිබුණා. උඩරට රැළි පාලම් මඟින් දේදුන්නේ වර්ණ ළෙල දුන්නේ මේ දිවයිනේ මෙතෙක් දැක ඇති ඉතා ම චිත්තාකර්ෂණීය වර්ණ සංයෝජනය බවට එය පත් කරමින්. හැම කුළුණකින් ම අපේ සාම්ප‍්‍රදායික කලා උරුමය පිළිබිඹු කළා. මේ සියල්ල නූතන විශ්වකර්මයකුගේ හපන්කමක් වගෙයි.’’

Ceylon Independence 1948: Newsreel coverage by British Pathe:

CEYLON INDEPENDENCE

කවුද මේ පේ‍්‍රමරත්න?

හපුගොඩ රන්කොත්ගේ පේ‍්‍රමරත්න සූරීන් විසි වන සියවසේ ශ‍්‍රී ලංකාවේ බිහි වූ අතිදක්ෂ හා විචිත‍්‍ර චරිතයක්. විද්‍යා හා කලා ක්ෂේත‍්‍ර දෙකෙහි ම කුසලතා තිබූ, රාජ්‍ය නිලධාරියකු හා රාජ්‍ය තාන්ත‍්‍රිකයකු ලෙස දශක ගණනක් මෙරටට සේවය කළ විද්වතෙක්.

මහනුවර උපත ලබා, ධර්මරාජ හා නාලන්දා විදුහල්වලින් අධ්‍යාපනය ලැබූ පේ‍්‍රමරත්න, 1931දී බි‍්‍රතාන්‍යයේ එඩින්බරෝ සරසවියෙන් සිවිල් ඉංජිනේරු විද්‍යා B Sc උපාධියක් ලබා ගත්තා. සියරට පැමිණීමෙන් පසු ටික කලක් ලංකා තාක්ෂණික විද්‍යාලයේ (ටෙක්නිකල් කොලේජ්) ඉගැන් වූ ඔහු වාරිමාර්ග දෙපාර්තමේන්තුවට බැඳුණා.

H R Premaratne
H R Premaratne
එහෙත් එවකට එම දෙපාර්තමේන්තුවේ ප‍්‍රධානියකුව සිටි උද්දච්ච ඉංග‍්‍රීසි ජාතිකයකු යටතේ වැඩ කිරීමට නොකැමතිව, 1935දී ඊට වඩා අඩු තනතුරකට රජයේ ප‍්‍රසිද්ධ වැඩ දෙපාර්තමේන්තුවට ගියා. Public Works Department (PWD) යනුවෙන් ප‍්‍රකට වූ එමඟින් සියලූ රජයේ ගොඩනැගිලි ඉදිකිරීම හා නඩත්තු කිරීම මෙන් ම මුල් යුගයේ ගුවන් තොටුපළ වැනි පහසුකම් පවත්වා ගෙන යාම ද සිදු කළා.

මේ දෙපාර්තමේන්තුවේ වසර 30ක් සේවය කළ පේ‍්‍රමරත්න 1957 – 1965 කාලයේ එහි ප‍්‍රධානියා ලෙස ක‍්‍රියා කළා. කලක් එම විෂය භාර අමාත්‍යවරයා වූ (පසුව අගමැති) ශ‍්‍රීමත් ජෝන් කොතලාවල ඇතුළු ඇමතිවරුන් ගණනාවක් සමඟ වැඩ කළ පේ‍්‍රමරත්න ඕනෑ ම අභියෝගයක් භාර දිය හැකි, කාර්යශූර හා නිර්මාණශීලි රාජ්‍ය නිලධාරියකු ලෙස නමක් දිනා සිටියා.

නිදහස් උළෙල පවත්වන්නට හරිහැටි ගොඩනැගිල්ලක් නැති විට එයට හොඳ විකල්පයක් සොයා දීමේ අභියෝගය එයින් එකක්. වානේ හා යකඩ තහඩුවලින් තනා තිබූ ගුවන්යානා නිවහන ඊට බෙහෙවින් ම වෙනස් වූත්, පියකරු වූත් රැස්වීම් ශාලාවක් බවට සති කිහිපයක් තුළ පරිවර්තනය කරන්නට ඔහු සුදු රෙදි යාර 20,000ක් හා පාට කඩදාසි යාර 20,000ක් පමණත්, ගෝනි (ජූට්) රෙදි යාර 9,000ක තොගයකුත් යොදා ගත්තා.

පුරාණ ලංකාවේ භාවිත වූ සිංහ කොඩි හා (යාපනයට ආවේණික) නාන්දි කොඩිත්, මුස්ලිම් සාංස්කෘතික සංකේතත් රැළි පාලම් හා කුළුණු අතර මනා සේ සංකලනය කිරීමේ සෞන්දර්යාත්මක සැළසුම කළේ පේ‍්‍රමරත්නයි. නිදහස් උළෙලේ කල් පවතින මතකයන්ගෙන් එකක් බවට පත් වූයේ මේ සැරසිලියි.

මුල් ම නිදහස් උළෙල වාර්තාකරණයට දෙස් විදෙස් ඡායාරූප ශිල්පීන් හා චිත‍්‍රපටකරුවන් රැසක් සිටියා. එහෙත් එවකට තිබුනේ කළු-සුදු සේයාපට පමණයි. මේ නිසා තමන් නිර්මාණය කළ විචිත‍්‍ර උත්සව මඩුවේ අසිරිය මතු පරම්පරාවලට දැක ගත හැකි ලෙසින් පේ‍්‍රමරත්න විශාල ප‍්‍රමාණයේ තෙල් සායම් චිත‍්‍රයක් ඇන්දා. දශක ගණනාවකට පසු ජනාධිපති ජේ. ආර්. ජයවර්ධන විසින් මිලට ගත් මේ චිත‍්‍රය දැන් කොළඹ ජනාධිපති මන්දිරයේ ප‍්‍රදර්ශනයට තබා තිබෙනවා. (ඡායාරූපය).

මේ කටයුත්තට සමාන්තරව යටත් විජිත ලේකම්වරයා භාවිත කළ අරලියගහ මන්දිරය අගමැති නිල නිවහන ලෙස පිළිසකර කිරීමත්, පරණ පාර්ලිමේන්තු මන්දිරයේ සභා ගර්භය මුළුමනින් අලූත්වැඩියා කිරීමත්, ගරා වැටෙමින් තිබූ තැපැල් ගොඩනැගිල්ලක් සෙනෙට් සභාව සඳහා යළි ගොඩ නැංවීමත් 1947-48 වකවානුවේ PWD මඟින් කළ තවත් හපන්කම් කීපයක්. ඒ හැම එකකට ම පේ‍්‍රමරත්නගේ දායකත්වය ලැබුණා.

ඔහු දෙපාර්තමේන්තු ප‍්‍රධානියා වීමෙන් ටික කලකට පසු 1957 අගෝස්තුවේ මහ ගංවතුරෙන් වියළි කලාපයේ හානියට පත් මාර්ග පිළිසකර කිරීමේ අභියෝගයට මුහුණ දුන්නා. ඊට වඩා ලොකු අභියෝගයක් මතු වූයේ 1958 ජනවාර්ගික කෝලාහලවලින් පසුවයි. අග‍්‍රාණ්ඩුකාර ශ‍්‍රීමත් ඔලිවර් ගුණතිලක විසින් නිසි බලධාරියා ලෙස පත් කරනු ලැබූ පේ‍්‍රමරත්න, විපතට පත් ජනයාගේ හදිසි අවශ්‍යතා හා තාවකාලික පහසුකම් සැපයීම භාරව ක‍්‍රියා කළා.

පේ‍්‍රමරත්නයන් මේ කාර්යවල නියැලී සිටින අතරේ ශ්‍රීමත් ඔලිවර්ගෙන් හදිසි කැඳවීමක් ලැබුණා. ඔහු රජ ගෙදරට යන විට ඔහුගේ අමාත්‍යවරයා වූ මෛත‍්‍රීපාල සේනානායකත් එහි සිටියා.

යාපනයේ නාගදීප විහාරයට හානි සිදු වී ඇති බවත්, එය වහා පිළිසකර කළ යුතු බවත් කී ශ‍්‍රීමත් ඔලිවර්, මේ සඳහා අවශ්‍ය සියළු අරමුදල් හා බලතල පේ‍්‍රමරත්නට ලබා දෙමින් එක් කරුණක් අවධාරණය කළා. “මේ වැඬේ ඉක්මනින්, හොදින් සිදුකර හමාර වන තුරු මුළුමනින් ම රහසිගතයි!”

නාගදීප හානියේ තොරතුරු දකුණේ ජනතාවට දැන ගන්නට ලැබුණොත් ගැටුම් නැවත වරක් ඇවිලිය හැකි බවට ශ්‍රීමත් ඔලිවර්ට බියක් තිබුණා. මේ පුපුරණසුළු ප‍්‍රවෘත්තිය පිට නොකරන්නට ඔහු පුවත්පත් කතුවරුන් සමග ද එකගත්වයකට එන්නට ඇති බවට පේ‍්‍රමරත්න අනුමාන කළා.

අවශ්‍ය අමුද්‍රව්‍ය හා දක්‍ෂ බාස් උන්නැහේලා පිරිසක් ද රැගෙන පේ‍්‍රමරත්න නාගදීපයට ගියා. ඉතා වෙහෙස මහන්සි වී, අධි වේගයෙන් එහෙත් ප‍්‍රවේශමින් නාගදීප විහාරය හා ඒ අවට භූමිය පෙර තිබූ තත්ත්වයට යළි පත් කරන්නට මේ පිරිසට සති හයක් ගත වුණා. සමස්ත කි‍්‍රයාදාමය රහසක් ලෙස පවත්වා ගත්තා. (1996 දී ප‍්‍රකාශයට පත් වූ ගුණදාස ලියනගේ සූරීන්ගේ ‘ගමන නොනාමෙයි’ නම් දේශපාලන නවකථාවේ 36 වන පරිච්ෙඡ්දයේත් මේ සිද්ධිය කථාවක් සේ ලියා තිබෙනවා. ලංකාදීප කතුවර ඞී. බී. ධනපාල මේ රහසිගත මෙහෙයුම ගැන දැන සිටි බවට එයින් ඉගි කැරෙනවා.)

නාගදීපයට හානියක් වූ බව රටේ බොහෝ දෙනා දැන ගත්තේ වසර ගණනාවකට පසුව යැයි 1991දී මා සමඟ කළ දීර්ඝ පුවත්පත් සාකච්ඡවකදී පේ‍්‍රමරත්න ආවර්ජනය කළා.

පේ‍්‍රමරත්නගේ කලා කටයුතු වඩාත් සක‍්‍රිය වූයේ ඔහු 1965දී රජයේ සේවයෙන් විශ‍්‍රාම ගිය පසුවයි. තෙල් සායම් චිත‍්‍ර ඇඳීම හා මූර්ති නෙළීම ඔහු වඩාත් උද්‍යොගයෙන් කළා. ඔහු නිර්මාණය කළ චිත‍්‍රවලින් සමහරක් කොළඹ කලාගාරයේත්, බි‍්‍රතාන්‍ය කෞතුකාගාරයේත් ප‍්‍රදර්ශනයට තබා තිබෙනවා. ඔහුගේ දිගු කාලීන මිතුරකු වූ ආතර් සී. ක්ලාක්ගේ ජීවමාන ප‍්‍රමාණයේ සිතුවම මොරටුව සරසවියේ දැකිය හැකියි. ඔහු විසින් පිටපත් කරන ලද සීගිරි බිතු සිතුවම් සමහරක් 1967දී සාහසිකයන් විසින් තාර ගා විනාශ කිරීම නිසා සදහට ම අහිමි වුණා.

පේ‍්‍රමරත්නගේ නවෝත්පාදනයක් වූනේ ෆයිබර්ග්ලාස් යොදා ගෙන අපේ පැරණි ප‍්‍රතිමා, කැටයම්, සඳකඩපහන ආදියේ ආකෘති තාත්ත්වික ලෙස නිර්මාණය කිරීමයි. මේ නිසා පුරාවිද්‍යා වටිනාකම ඉහළ මුල කෘතීන් සංරක්ෂිතව තබා ආකෘති තැනින් තැන ගෙන යාමේ හැකියාව ලැබුණා. අනුරාධපුර හා පොළොන්නරුවේ ප‍්‍රකට ප‍්‍රතිමා විසි ගණනක ෆයිබර්ග්ලාස් ආකෘති 1969-70 කාලයේ ඔහු නිර්මාණය කළේ නැෂනල් ජියෝග‍්‍රැෆික් සංගමය අමෙරිකාවේ වොෂිංටන් නුවර සංවිධානය කළ ඉහළ පෙලේ ලංකා ප‍්‍රදර්ශනයකටයි.

2001 A Space Odyssey (1968) Space Station One by Robert McCall1966-67 කාලයේ ඔහු තවත් අපූරු වැඩක් කළා. ඒ කාලයේ ආතර් සී. ක්ලාක් හා ස්ටැන්ලි කුබ්රික් දෙදෙනා 2001: A Space Odyssey නම් අසාමාන්‍ය වෘතාන්ත චිත‍්‍රපටය නිපදවීමේ සිවු වසරක ප‍්‍රයත්නයේ නියැලී සිටියා. පරිගණක නොදියුණු ඒ යුගයේ චිත‍්‍රපට special effects සියල්ල ආකෘති හරහා ඉතා වෙහෙස වී කළ යුතුව තිබුණා.

2001 චිත‍්‍රපට ජවනිකා ගණනාවක් පෘථිවි කක්ෂයේ අභ්‍යවකාශ මධ්‍යස්ථානයක දිග හැරෙනවා. ඒ සඳහා ඉතා සූක්ෂම ආකාරයේ ආකෘතියක් ලන්ඩනයට නුදුරු බෝහැම්වුඞ් චිත‍්‍රාගාරයේ තනනු ලැබුවා. ක්ලාක්ගේ නිර්දේශය මත ඒ කටයුත්තට හවුල් වූ පේ‍්‍රමරත්න, අමෙරිකානු හා බි‍්‍රතාන්‍ය තාක්ෂණවේදීන් සමඟ මාස ගණනක් එහි වැඩ කළා.

1974-78 කාලයේ බුරුමයේ ශ‍්‍රී ලංකා තානාපතිවරයා ලෙස ක‍්‍රියා කළ ඔහු තායිලන්තය, සිංගප්පූරුව හා ලාඕසයට ද අනුයුක්ත කර තිබුණා. 1980 දශකයේ වසර ගණනාවක් ඔහු ආතර් සී. ක්ලාක්ගේ කොළඹ කාර්යාලයේ ප‍්‍රධානියා ලෙස කටයුතු කළා (මොරටුවේ පිහිටි රාජ්‍ය ආයතනය නොවේ.) මා ඔහුගෙන් බොහෝ දේ උගත්තේ ඒ කාලයේයි.

ලංකා කලා සංගමය, ඉංජිනේරු ආයතනය වැනි සංවිධානවල සභාපති හැටියටත්, රජයේ දෙපාර්තමේන්තු ප‍්‍රධානියකු ලෙසත් ක‍්‍රියා කොට පුළුල් දැනුමක් හා අත්දැකීම් සමුදායක් තිබූ ඔහු කිසි දිනෙක උඩඟු වුනේ නැහැ. පොඩි වැඩක් කොට ලොකු ප‍්‍රසිද්ධියක් පතන අය බහුල අද කාලේ පේ‍්‍රමරත්න වැනි දැවැන්තයන් ගැන බොහෝ දෙනා අසා නැහැ.

කොළඹ විජේරාම පාරේ තිබුණු ඔහුගේ පැරණි ගෙදර හරියට කලාගාරයක් බඳු වුණා. ඔහු නිම කළ හා වැඩ කරමින් සිටි චිත‍්‍ර, මූර්ති හා වෙනත් නිර්මාණ අතරට වී වයස 80 ඉක්ම යන තුරු ගත කළා. ඔහුගේ එක ම පුතා 1960 ගණන්වල බි‍්‍රතාන්‍යයේ නිත්‍ය පදිංචියට ගියා. 1980 දශකයේ බිරිඳ මිය යාමෙන් පසු ඔහු තනිකඩව නිර්මාණකරණයේ යෙදුණා.

1992දී ඔහු කොළඹින් ආපසු මහනුවරට ගිය පසු කිසි දිනෙක මට හමු වූයේ නැහැ. එහෙත් ඔහු කී කථාවක් මට තවම මතකයි. “අතමිට සරු ලාංකිකයන් පවා කලා නිර්මාණයකට සාධාරණ මිලක් ගෙවන්නට අදිමදි කරනවා. මේ නිසා අපේ සමාජයේ පූර්ණ කාලීන චිත‍්‍රශිල්පීන්, මූර්තිශිල්පීන් හා ලේඛකයන් බිහි වන්නේ නැහැ. මගේ චිත‍්‍රයකට රුපියල් විසිපන් දහසක් ගෙවන්නට මැලි වූ අය එමෙන් දෙගුණයක් ගෙවා ඩිනර්සෙට් ගන්නවා. මෙයයි අපේ යථාර්ථය.”

Official MGM trailer for 2001: A Space Odyssey

සිවුමංසල කොලූගැටයා #102: පාවෙන පීරිසියක් උඩ නැඟලා…

In this week’s Ravaya coumn (in Sinhala), I look at the hype and reality of UFOs.

Why do aliens like this planet so much

පසුගිය සති කිහිපය මුළුල්ලේ අපේ රටේ නන් දෙසින් වාර්තා වූ හඳුනා නොගත් පියාසර එළි, පිටසක්වල යානා සමඟ ඈඳා ගෙන ඇතැම් දෙනා බියපත් වී තිබෙනවා.

අද්භුත යැයි කියන පියාසර එළි පිළිබඳ වාර්තා දශක ගණනාවක් තිස්සේ පුවත්පත් ඉඩ පිර වූ තේමාවක්. Breaking News ගැන සැම විට සෙවිල්ලෙන් සිටින රේඩියෝ හා ටෙලිවිෂන් නාලිකා රැුසක් ඇති අද කාලයේ එබඳු ප‍්‍රවෘත්ති ඉක්මනින් ප‍්‍රචාරය වනවා. නාලිකා අතර තරගකාරිත්වය නිසා හරි හැටි විමර්ශනයකින් තොරව පුවත් පැතිර යන සැටි අප දකිනවා.

මොකක්ද මේකෙ ඇත්ත කථාව?

ufo-signපිටසක්වල ජීවින් සිටීමේ හැකියාව අද බහුතරයක් විද්‍යාඥයන් පිළිගන්නවා. එහෙත් ඒ පිළිබඳ තිරසාර සාක්ෂියක්, ඉඟියක් මේ දක්වා ලැබී නැහැ. පිටසක්වල ජීවින් අපේ ලෝකයට පැමිණීම විද්‍යා ප‍්‍රබන්ධ සාහිත්‍යයේ නම් ප‍්‍රබල තේමාවක්. මේ කථාවලට අනුව සමහර ජීවින් එන්නේ අපේ ලෝකය යටත් කර ගන්න හෝ විනාශ කරන්නලූ. තවත් සමහරුන් එන්නේ අප සමඟ සම්බන්ධතා ඇති කර ගෙන සහජීවනයෙන් සිටින්නලූ. නො එසේ නම්, අපව අධ්‍යයනය කරන්නලූ.

තාවකාලික ප‍්‍රමෝදයක් සඳහා මෙබඳු කථා කියවූවාට කිසි වරදක් නැහැ. එහෙත් යථාර්ථය හා ප‍්‍රබන්ධය අතර වෙනස අප සිත් තබා ගත යුතුයි. මේ දෙක පටලවා ගත් විට අනවශ්‍ය සමාජ භීතිකා මෙන් ම මානසික රෝගයන් ද හට ගත හැකියි.

හඳුනා නොගත් පියාසර වස්තු (Unidentified Flying Objects නැතහොත් UFO) ලෙස හඳුන්වනු ලබන මේ සිද්ධීන් ජනමාධ්‍යවල හා ජනප‍්‍රිය සංස්කෘතියේ බොහෝ විට පියාඹන පීරිසි ලෙස නම් කෙරෙනවා. මේ යෙදුම භාවිතයට පැමිණ දැන් වසර 65ක්. එහි ආරම්භයටත් මාධ්‍ය සම්බන්ධයි.

Chicago Sun, 26 June 1947 - the original Flying Saucer report
Chicago Sun, 26 June 1947 – the original Flying Saucer report
1947 ජූනි 24දා අමෙරිකාවේ වොෂිංටන් ප‍්‍රාන්තයේ ගුවන් නියමුවකු වූ කෙනත් ආනල්ඞ්, තමා ගුවනේදී ඹත්‍ධ එකක් දුටු බව ප‍්‍රකාශ කළා. මේ ගැන මාධ්‍යවේදීන් ප‍්‍රශ්න කළ විට ඔහු කීවේ එම වස්තූන් ගමන් කළේ “හරියට පීරිසයක් දිය මතුපිට විසි කර හැරිය විට දියේ මඳක් ගැටෙමින් කඩින් කඩ යන ආකාරයට” බව යි. එහෙත් ඒ වස්තූන් පීරිසි හැඩය ගත්තා යැයි ඔහු කීවේ නැහැ. මෙය වඩාත් ලිහිල් ආකාරයට මාධ්‍ය වාර්තා කළේ “ගුවන් නියමුවා පියාඹන පීරිසි දකී!” කියායි.

ආනල්ඞ් සිතුවේ ඔහු දුටුවේ නවතම මාදිලියේ හමුදා ගුවන් යානයක් බවයි. මේ සිදුවීම රසවත් කිරීමට ඒවා පිටසක්වලින් එන විත්තිය මාධ්‍යවලින් එකතු කළා. එදා පටන් ගත් මේ කතන්දරය ලොව පුරා තවමත් විවිධ මුහුණුවරින් මතුවනවා. මාධ්‍ය එය තලූ මරමින් යළි යළිත් වාර්තා කරනවා.

2012 දෙසැම්බර් 9 වනදා 88 හැවිරිදිව මිය ගිය ශ‍්‍රීමත් පැට්රික් මුවර් (Sir Patrick Moore) බි‍්‍රතාන්‍යයේ මෙන් ම ලොව බොහෝ රටවල ප‍්‍රකට වූ තාරකා විද්‍යාඥයෙක්. 1957 අපේ‍්‍රල් සිට ඔහු මිය යන තුරු ම (වසර 55ක ලෝක වාර්තාවක්) මාස්පතා BBC ටෙලිවිෂනයේ The Sky at Night නම් ජනප‍්‍රිය තාරකා විද්‍යා වැඩසටහන ඉදිරිපත් කළා. රාත‍්‍රී අහස නිරික්සීම හා අභ්‍යවකාශ ගවේෂණයේ තොරතුරු ගෙන ඒමට අමතරව බි‍්‍රතාන්‍යයේ තැනින් තැන වාර්තා වූ UFO ගැන ඔහු මහත් ඕනෑකමින් විමර්ශනය කළා.

අඩ සියවසක මෙබඳු සොයා බැලීම් මෙනෙහි කරමින් ඔහු කීවේ මෙයයි. “අද ජීවත්වන බොහෝ දෙනකුට දවාලේ හෝ රාත‍්‍රියේ අහසේ දැකිය හැකි විවිධාකාර ස්වාභාවික සංසිද්ධීන් හා මිනිසුන් විසින් නිර්මිත වස්තූන් ගැන නිරවුල් අවබෝධයක් නැහැ. බොහෝ UFO වාර්තාවලට හේතු වන්නේ මෙසේ යමක් වටහා නොගෙන කලබලවීමයි.”

UFO යැයි වරදවා තේරුම් ගත් වවුලන්, වෙනත් පක්ෂී සමූහයන්, කාලගුණ හා වෙනත් බැලූන්, අසාමාන්‍ය හැඩය ගත් ගුවන් යානා (විශේෂයෙන් හමුදා යානා) බොහොමයක් ඔහු සොයා ගත්තා. මීට අමතරව විවිධ රටවලින් උඩුගුවන් ගත කැරෙන රොකට්ටු හා චන්ද්‍රිකා නිසාත්, තතු නොදන්නා උදවිය UFO යැයි කලබලයට පත් වූවා.

මෙබඳු අවස්ථාවල UFO යන යෙදුම හරි. එනම් හඳුනා නොගත් පියාසර වස්තු. එහෙත් UFO යනු පිටසක්වල යානා යැයි කීම නිරීක්ෂණයක් මත පදනම් වී ෆැන්ටසියට ඉඩ දීමක්.

පැට්රික් මුවර් කීවේ වරදවා දැකීමට අමතරව මනෝවිකාර ඇති අයත් ඇතැම් විට UFO ගැන ස්වයංමුලාවට පත් වී, එය අදහමින් වාර්තා කරන බවයි. බොහෝ විට වංචනික චේතනාවකින් තොරව යම් අද්භුත දේවල් තමන් දුටුවා යැයි සමහරු විශ්වාස කරනවා. UFO වාර්තාවලින් කොටසක් මේ ගණයට වැටෙනවා.

ඉතිරි අය මුවර් විග‍්‍රහ කළේ දැන දැන ම බොරු කියමින් සමාජය මුළා කරන්නට තැත් කරන, එයින් මාධ්‍ය ප‍්‍රසිද්ධියටත්, කැපී පෙනීමටත්, නැතහොත් ඒ ගැන ලියා කියා මුදල් උපයා ගන්නටත් කැමති උදවිය කියායි. ඔවුන්ට උවමනාවට වඩා අවකාශ සැලසීම හරහා UFO උන්මාදය වාණිජකරණය වීමට දැනුවත්ව හෝ නොදැනුවත්ව මාධ්‍ය උඩගෙඩි දෙන බව මුවර් කීවා.

ශ‍්‍රී ලංකාවේ UFO වාර්තාවලටත් මෙකී විවිධාකාරයේ පසුබිමක් තිබිය හැකියි. එමෙන්ම එක වකවානුවේ කිහිප දෙනෙකුට එක ම ආකාරයේ UFO පෙනීමට ජනප‍්‍රිය සංස්කෘතියේ බලපෑම ද හේතු විය හැකියි. එබඳු සාමුහික UFO වාර්තා සිදු වූ කාලවල පිටසක්වල ජීවින් හෝ යානා ගැන ප‍්‍රබන්ධ කථා පාදක කර ගත් (රැජන, භවත‍්‍රා වැනි) ටෙලි නාට්‍ය ප‍්‍රචාරය වෙමින් තිබුණා.

වසර 2000දී පමණ රූපවාහිනියේ ඉරිදා ආයුබෝවන් වැඩසටහනින් එක්තරා ප‍්‍රවීන ටෙලිනාට්‍ය අධ්‍යක්ෂවරයකුත් මාත් UFO ගැන සජීව සංවාදයක් කළා. මේ ලිපියේ සඳහන් පොදු කරුණු හා තර්ක ද මතු කරමින් මා කියා සිටියේ ඹත්‍ධ යනු පිටසක්වල යානා යැයි කියන්නට කිසිදු සාක්ෂියක් නැති බවයි. එහෙත් ඔහු යළි යළිත් ප‍්‍රකාශ කළේ ‘එබඳු සාක්ෂි ඉන්ටර්නෙට් එකේ ඕනෑ තරම් තිබෙන බවයි.’

ඉන්ටර්නෙට්හි සත්‍ය තොරතුරු මෙන් ම හරසුන් ඕපාදුප ද ඕනෑ තරම් ඇති බව මේ ප‍්‍රවීන කලාකරුවා තේරුම් ගත්තේ නැහැ. අද පවා UFO යනු පිටසක්වල යානා යැයි කියන ඇතැම් උදවිය නොදැන හා අවිචාරශීලිව ඇතැම් වෙඞ් අඩවිවල තිබෙන මිනිසුන් රවටන පට්ටපල් බොරුවලට රැවටී ඒවා ප‍්‍රතිරාවය කරනවා විය හැකියි. දැන ගියොත් ඉන්ටර්නෙට් – නොදැන ගියොත් අතරමඟ!

ටෙලි කථාන්දර හා සංත‍්‍රාසජනක හොලිවුඞ් චිත‍්‍රපට නැරඹීමේ දී අප අවිශ්වාසය තාවකාලිකව නතර කොට (suspend disbelief) පරිකල්පන ලෝකයකට පිවිසෙනවා. ප‍්‍රබන්ධ රස විඳීමට උපකාර වන එම මානසික තත්ත්වය සැබෑ ලෝකයේ අප අත් විඳින දේ තේරුම් ගන්නට සෑහෙන්නේ නැහැ.

ජීවිත කාලයක් පුරා ආධුනික තාරකා විද්‍යාවේ නිරත වුණු හා අද්භුත දේ විමර්ශනයට ටෙලිවිෂන් වාර්තා වැඩසටහන් මාලා ඉදිරිපත් කළ ආතර් සී. ක්ලාක් UFO ගැනත් විචාරශීලිව විමසා බැලූවා. ඔහු අවධාරණය කළේ විද්‍යා ප‍්‍රබන්ධවල එන UFO කථා හා සැබෑ ලෝකයේ යථාර්ථය වෙන් කර හඳුනා ගත යුතු බවයි.

තම ජීවිත කාලය තුළ UFO දර්ශන ගණනාවක් දැක ඇති බවත්, වැඩිදුර විමසීමේදී ඒ හැම එකකට ම ස්වාභාවික හෝ මිනිස් ක‍්‍රියාකාරකම්වලට සම්බන්ධ හේතුවක් තිබූ බවත් ක්ලාක් පෙන්වා දුන්නා. එමෙන් ම තවමත් හරිහැටි විද්‍යාවෙන් තේරුම් නොගත් බෝල අකුණු (ball lightning) වැනි ස්වාභාවික සංසිද්ධීන් ද ඇතැම් විට UFO දිස්වීම්වලට හේතු විය හැකි යැයි ඔහු අනුමාන කළා.

බොහෝ UFO වාර්තා අපේ විචාරශීලි බවේ අඩුපාඩු යැයි ක්ලාක් කියා සිටියා. ඔහුගේ නිගමනයථ ‘‘UFO පිළිබඳ විටින් විට මතු වන විවාදවලින් පිටසක්වල බුද්ධිමත් ජීවය ගැන කිසිවක් සනාථ වන්නේ නැහැ. එහෙත් අපේ ග‍්‍රහලෝකයේ බුද්ධිමත් ජීවය කෙතරම් දුර්ලභ ද යන්න නම් එයින් හොඳාකාර පෙනී යනවා!’’

No UFOs signනාසා ආයතනයටවත් වෙනත් කිසිදු විද්‍යාත්මක හෝ ආරක්ෂණ අධිකාරියකටවත් පිටසක්වල ජීවින් රැගත් යානා නිතර නිතර මෙහි එන යන කථාව සම්පූර්ණයෙන් ම නිෂ්ප‍්‍රභ කර ඔප්පු කළ නොහැකියි. මන්ද යත් ඍණාත්මක තර්කයක් සහමුලින් සනාථ කළ නොහැකි නිසා. (එම ගණයට ම වැටෙන තවත් බොහෝ මිථ්‍යාවන් තිබෙනවා. හොල්මන්, අවතාර වගේ ම මකරා වැනි සත්ත්වයන් ගැන ඇතැම් දෙනා හා ඇතැම් ජනසමාජවල තිබෙන විශ්වාස එයට උදාහරණයි. අහිංසක විශ්වාසයන් පැවතීම ප‍්‍රශ්නයක් නොවූවත්, එයින් පුළුල් සමාජ භීතිකාවන් හෝ ගසාකෑමක් හෝ සිදු වේ නම්, එය සමාජ ප‍්‍රශ්නයක් බවට පත් වනවා.)

පෘථිවියෙන් බාහිර ලෝකවල ජීවය ඇත් ද යන මහා ප‍්‍රශ්නය දාර්ශනිකවත්, විද්‍යාත්මකවත් ගැඹුරින් අධ්‍යයනය කළ ලොව ප‍්‍රමුඛ තාරකා විද්‍යාඥයකු වූයේ ආචාර්ය කාල් සේගාන් (1934 – 1996). ඔහු නිතර කීවේ ‘‘පිටසක්වල ජීවීන් ගැන නිශ්චිත සාක්ෂියක් හමු වන තුරු මා ඉතා ඕනෑකමින් බලා සිටිනවා. එහෙත් එබන්දක් ගැන කටකථා, ප‍්‍රලාප, අසම්පූර්ණ වාර්තා නම් පිළිගත නොහැකියි’’ කියායි.

අප රටේ මෙන් ම අමෙරිකාවේ හා යුරෝපයේ රටවලත් UFO ඇතුළු අද්භුත දේ ගැන විචාර බුද්ධියෙන් තොරව පිළිගන්නා අය සිටිනවා. කාල් සේගාන් ඔවුන්ට දුන් අවවාදය මෙයයි. ‘‘පාවිච්චි කළ කාර් එකක් මිලට ගන්නා විට ඔබ හිමිකරු කියන දේ ගෙඩිපිටින් විශ්වාස කරන්නේ නැහැ. පරීක්ෂා කර බලා හොඳ තත්ත්වයේ ඇත්නම් හා මිල සාධාරණ නම් ගන්නවා. ටෙලිවිෂන් දැන්වීම් නොයෙක් භාණ්ඩවල ගුණ වර්ණනා කළාට ඒ හැම එකක් ම ඔබ විශ්වාස කරන්නේත් නැහැ. යම් තරමකට විමසා බලනවා. එහිදී ඔබ යොදා ගන්නේ සංශයවාදී ගුණයයි (skepticism). අද්භුත යැයි කියනා සංසිද්ධි ගැන ඔබ එපමණටවත් විචාරශීලි නොවන්නේ ඇයි?’’

කැලේ නිදා සිටි බියසුළු හාවා තල් අත්තකට බෙලි ගෙඩියක් වැටුණු ශබ්දයට බිය වී ‘අහස කඩා වැටෙනවා!’ යැයි විලාප නඟා එයින් අන් සතුන් කලබල කළ සැටි ජනප‍්‍රවාදයක කියැවෙනවා. හරිහැටි කරුණු නොවිමසා UFO ගැනත්, වෙන බොහෝ සංසිද්ධීන් ගැනත් මාධ්‍ය කලබලවීම ගැන කිව හැක්කේත් එයමයි.

සැබෑ ලෝකයේ මේ තරම් දැවෙන ප‍්‍රශ්න හා අභියෝග ඇති අද දවසේ පිටසක්වල යානා හා ජීවින් ගැන ප‍්‍රබන්ධ කථා ප‍්‍රවෘත්ති හා කාලීන සිදුවීම් ලෙස මාධ්‍ය විසින් වාර්තා කිරීම ජන සමාජය කෙතරම් මුළා කිරීමක් ද?

සිවුමංසල කොලූගැටයා #96: ආතර් සී. ක්ලාක් නැවත කියවමු!

This week, my Ravaya column (in Sinhala) is about why we in Sri Lanka should re-read Arthur C Clarke, author of 100 books and over 1,000 essays of both fiction and non-fiction. This marks his 95th birth anniversary that falls on 16 Dec 2012.

As a science writer, Sir Arthur wrote on many and varied topics. Here, I single out two aspects: human violence and human gullibility, both of which continue to affect societies around the world.

Sir Arthur Clarke revisits Hikkaduwa beach in souther Sri Lanka in his custom-made Dune Roller, circa 2005
Sir Arthur Clarke revisits Hikkaduwa beach in souther Sri Lanka in his custom-made Dune Roller, circa 2005

ශ‍්‍රීමත් ආතර් සී. ක්ලාක්ගේ 95 වන ජන්ම සංවත්සරය අදට යෙදෙනවා.

ඔහුගේ අදහස් හා පරිකල්පනය කැටි කරගනිමින් වසර 25කට වැඩි කාලයක් පුරා විටින් විට මා ලියූ ලිපි එකතු කොට සම්පාදනය කළ ‘ආතර් සී. ක්ලාක් චින්තන චාරිකා’ නම් අලූත් පොතත් මේ සතියේ එළි දකිනවා.

ක්ලාක් 1917 එංගලන්තයේ ඉපිද, 2008 මාර්තුවේ ශ‍්‍රී ලංකාවේ දී මිය ගියා. ඔහුගේ අවුරුදු 90ක ජීවත කාලයෙන් අඩ සියවසකට වැඩි කාලයක් ගත කළේ මෙරට පදිංචිකරුවකු හැටියටයි. (පුරවැසියකු නොවේ!) එසේ වුවත් අපේ රටේ බොහෝ දෙනා තවමත් ක්ලාක් චින්තනය ගැන එතරම් නොදන්නා බව පෙනෙනවා.

මෙයට එක් හේතුවක් නම් ඔහුගේ සියයකට ආසන්න පොත්වලින් හා දහසකට අධික වූ විද්වත් ලිපි ලේඛනවලින් දේශීය භාෂාවලට පෙරළී ඇත්තේ සීමිත ප‍්‍රමාණයක් වීම. වෙළඳපොළ හේතු නිසාදෝ එසේ පරිවර්තනය හෝ අනුවාදය වී ඇත්තේ ද ඔහුගේ ප‍්‍රබන්ධ කෘති සමහරක් පමණයි.

ක්ලාක් විවිධාකාරයෙන් විග‍්‍රහ කළ හැකියි. ඉතා පටු කෝණයකින් බලන ඇතැම් දෙනා ඔහු හුදෙක් ප‍්‍රබන්ධ කථාකරුවකු හා විද්‍යාත්මක සාත්තරකරුවකු ලෙස දකිනවා. තවත් අයට ඔහු ගැජට්කාරයකු පමණයි. යම් පමණකට එය සැබෑ වූවත්, ඔහුගේ බුද්ධිමය දායකත්වයේ තවත් පැතිකඩ ගණනාවක් තිබෙනවා.

විද්‍යාව හා කලාවත්, පෙරදිග හා අපරදිග දැනුමත් එකට සංකලනය කිරීම හරහා අසාමාන්‍ය වූ දැක්මක් ඔහු ලබා ගත්තා. එමෙන්ම වර්තමාන දේශපානකින හෝ ආර්ථික මතවාදයන් තුළ සිරකරුවකු නොවී දිගුකාලීන ඓතිහාසික හා පරිනාමීය දෘෂ්ටි කෝණයකින් කරුණු විග‍්‍රහ කිරීමට ඔහුට හැකියාව තිබුණා.

හැම චින්තකයා හා ලේඛකයා ම සිය නිර්මාණ කරන්නේ තමන්ගේ කාලයට අනුරූපවයි. ආතර් සී. ක්ලාක්ට අනාගතවේදී දැක්මක් තිබුණත් ඔහු විසි වන සියවසේ චරිතයක්. ඔහුගේ දැක්ම වඩාත් මතුව ආයේ ඔහු මානව ප‍්‍රචණ්ඩත්වය හා විවිධ මානව විශ්වාසයන් ගැන ලියූ හා කියූ දේ හරහායි. මේ විග‍්‍රහයන් ඔහුගේ කාලයට අනුරූපව කරනු ලැබූවත් අපේ වත්මන් සියවසට අදාල කර ගත හැකියි.

Flt Lt Arthur C Clarke of the Royal Air Force, circa 1942 -  Photo owned by Arthur C Clarke Estate
Flt Lt Arthur C Clarke of the Royal Air Force, circa 1942 – Photo owned by Arthur C Clarke Estate
පළමුවන ලෝක යුද්ධ සමයේ ඉපදී, දෙවන ලෝක යුද්ධයේදී ගුවන් හමුදා සේවයේ නිරත වී, සීතල යුද්ධයේ සමස්ත කාල වකවානුව ම අත්විඳි ඔහු මානව ප‍්‍රචණ්ඩත්වය ගැන හා ගෝත‍්‍රික කලහකාරීබව ගැන ලිව්වේ හා කථා කළේ ෙසෙද්ධාන්තිකව නොව ප‍්‍රායෝගික අත්දැකීම් ඇතිවයි.

බටහිර ලෝකයෙන් පෙරදිගට සංක‍්‍රමණය වී 1956 සිට ශ‍්‍රී ලංකාවේ පදිංචි වූ ඔහුට යළිත් තුන් වතාවකදී ගැටුම්කාරී පරිසරයක ජීවත් වන්නට සිදු වුණා. 1971දී හා 1987-89දී මෙරට දකුණේත්, 1980 දශකය සිට ඔහුගේ ජීවිතයේ අවසානය තෙක් මෙරට උතුරු හා නැගෙනහිරත් සිදු වූ සන්නද්ධ අරගලයන් නිසා ඔහු දැඩි සේ කම්පාවට පත් වුණා.

දේශපාලන මතවාද වෙනුවෙන් හෝ බිම් ප‍්‍රදේශ සඳහා හෝ වෙනත් කුමන හේතුවක් නිසා හෝ අවි ආයුධ අතට ගැනීම ඔහු කිසි විටෙකත් අනුමත කළේ නැහැ. එහෙත් ආක‍්‍රමණශීලී ස්වභාවය හා ප‍්‍රචණ්ඩත්වය මානවයන්ට පරිණාමයෙන් උරුම වූවක් බවත්, පරිණාමීය අතීතයේ දී නම් එය අපේ වර්ගයාගේ රැක්මට හා පැවැත්මට උපකාරී වූ බවත් ඔහු දැන සිටියා.

දැනුමෙන්, චින්තනයෙන් හා තාක්ෂණයෙන් ඉදිරියට ගියත් මේ උරග මොළ ඉතිරියක් තවමත් අප තුළ පවතින බවත්, එය අධ්‍යාපනය හා ශික්ෂණය හරහා සමනය කර නොගත් විට ගැටුම් හට ගන්නා බවත් ඔහු තේරුම් ගත්තා. ඉතා සරල මුගුරක සිට අතිශයින් විනාශකාරි පරමාණු බෝම්බ දක්වා සමස්ත අවි ආයුධ පරාසය හරහා ම මතු වන්නේ මේ පරිණාමීය ආවේගය හා ගෝත‍්‍රිකත්වය බව ඔහු යළි යළිත් පෙන්වා දුන්නා.

ශ‍්‍රී ලංකාවේ සන්නද්ධ අරගල තුනේදී ඒ ගැන මහත් ශෝකබරිත නිරීක්ෂකයකු හැටියට ඔහු ඉඩ ලද හැම අවස්ථාවක ම මේ ප‍්‍රාථමික ආවේගයන්ගෙන් ඔබ්බට යාමේ වැදගත්කම අවධාරණය කළා.

ඔහු විසිවන සියවස නිතර හැඳින්වූයේ ලෝක ඉතිහාසයේ අතිශයින් ම මිලේච්ඡ වූ සියවස හැටියටයි. රටවල් අතර ප‍්‍රකාශිත යුද්ධ, රටවල් තුළ සිවිල් යුද්ධ, ත‍්‍රස්තවාදී හා අපරාධකාරී ක‍්‍රියා මෙන් ම දේශපාලන මතවාදයන් නිසා ද මිලියන ගණනක් අහිංසක හා නිරායුධ ජනයාගේ ජීවිත හානි කළ එම බිහිසුණු සියවසෙන් අප අමතක නොවන පාඩම් උගත යුතු බව ඔහු නැවත කියා සිටියා.

යුනෙස්කෝව (එක්සත් ජාතීන්ගේ අධ්‍යාපනික, විද්‍යාත්මක හා සංස්කෘතික සංවිධානය) සමඟ ඔහුට සමීප සබඳතාවක් තිබුණා. දෙවන ලෝක යුද්ධයේ උණුසුම පහව යන්නටත් කලින් 1945දී යුනෙස්කෝව පිහිටුවා ගන්නා විට එහි ප‍්‍රඥප්තියේ ආරම්භක වැකිය ලෙස එහි නිර්මාතෘවරුන් ලීවේ මෙයයි. ‘යුද්ධ හට ගන්නේ මිනිසුන්ගේ මනසේ නිසා සාමයට පවුරු සවිමත් කළ යුත්තේ ද පළමු කොට ම මිනිස් මනසේයි.’

මේ ගැඹුරු සංකල්පය එවකට 29 හැවිරිදි තරුණයකුව සිටි ආතර් සී. ක්ලාක්ගේ මනසට කිඳා බැස්සා. ඉක්බිතිව 1955දී ඇල්බට් අයින්ස්ටයින්, බර්ට්රන්ඞ් රසල් ඇතුළු ලෝකයේ ඉහළ පෙළේ විද්‍යාඥයන් හා බුද්ධිමතුන් පිරිසක් න්‍යෂ්ටික අවිවලට එරෙහිව නිකුත් කළ රසල්-අයින්ස්ටයින් ප‍්‍රකාශනය (Russell-Einstein Manifesto) ද ඔහුගේ චින්තනය තවත් තීව‍්‍ර කළා.

ක්ලාක් ශ‍්‍රී ලංකාවේ තරුණ සන්නද්ධ අරගලයන් හා බෙදුම්වාදී යුද්ධය ගැන විටින් විට ප‍්‍රසිද්ධියේ අදහස් දැක් වූ විට ඒවාට මෙබඳු දිගු කාලීන හා පුළුල් පසුබිමක් තිබුණා. ඔහු කිසි විටෙකත් සාමය ගැන සරල හා සිල්ලර මට්ටමින් කථා කළේ නැහැ. එමෙන් ම ඔහු හැම විට කීවේ ‘කල් පවතින’ හා ‘තිරසාර’ සාමයක් ගැනයි. ඔහුගේ අවසාන ප‍්‍රසිද්ධ ප‍්‍රකාශය වූ 90වන ජන්ම දින ආවර්ජනයේත් මේ සංකල්පය නැවත වරක් අවධාරණය කළා.

දශක නවයක ජීවිත කාලයේ කිසිදු පෞද්ගලික අපේක්ෂාවක් ඉතිරිව නැතත්, මහා පරිමාණයේ ප‍්‍රාර්ථනා තුනක් ඔහු සඳහන් කළා.

• පළමු වැනි පැතුම නම් විශ්වයේ වෙනත් තැනෙක ජීවයක් පැවතීම පිළිබඳ ස්ථීරසාර සාක්ෂියක් ලැබේවා යන්නයි.

• දෙවැනි පැතුම නම් පිවිතුරු බලශක්ති ප‍්‍රභවයන් භාවිතයට ලෝකය ඉක්මනින් ම යොමු වනු ඇතැයි යන්නයි.

• තෙවැනි පැතුම නම් කල් පවතින තිරසාර සාමයක් හැකි ඉක්මනින් ශී‍්‍ර ලංකාවේ උදා වේවා යන්නයි.

“සාමය යනු නිකම් උද්‍යොග පාඨයක් හෝ ලියවිල්ලක් නොවන බව මා දන්නවා. ඒ සඳහා අති විශාල කැපවීමක්, පරිත්‍යාගයක් හා දිගු කාලීන දැක්මක් අවශ්‍යයි,” ඔහු කියා සිටියා.

විද්‍යාව ජනප‍්‍රිය කිරීමට ලෝක මට්ටමින් කරන විද්වත් දායකත්වය සඳහා 1952 සිට යුනෙස්කෝ පිරිනමන කාලිංග සම්මානය 1961දී හිමි වූයේ ක්ලාක්ටයි. එය ලබා ගනිමින් ඔහු 1962 සැප්තැම්බරයේ නවදිල්ලියේදී කළ කථාවේ අවසාන වැකි කිහිපය අඩසියවසක් ගත වී තවමත් අපට අදාල කර ගත හැකියි.

“තර්කානුකූලව හා සාක්ෂි මත පදනම් වූ චින්තනයක් පෙර අපර දෙදිග සියලූ රටවලට අවශ්‍යයි. එය වඩාත් හදිසි අවශ්‍යතාවයක් වන්නේ දියුණු වෙමින් පවතින රටවලයි. ආසියාවේ හා අප‍්‍රිකාවේ බොහෝ රටවල මිලියන් ගණනක් ජනයා භෞතික, මානසික හා ආධ්‍යාත්මික දරිද්‍රතාවයේ ඇද බැඳ තබන ප‍්‍රබල සාධක දෙකක් තිබෙනවා. එනම් අන්ධ භක්තිය හා මිථ්‍යා විශ්වාසයි.

“විද්‍යාව එහි සාංස්කෘතිකමය හා තාක්ෂණික යන මුහුණුවර දෙකෙන් ම මේ පසුගාමී සාධකවලට එරෙහි වනවා. ගතානුගතිකත්වයේ යදම් බිඳ දමා මුළු මහත් ජාතීන් වඩා යහපත් ජීවන තත්ත්වයන් වෙත කැඳවා ගෙන යන්නට විද්‍යාත්මක චින්තනය මඟ පෙන්වනවා.

“විවෘත මනසින් යුතුව හා විචාරශීලිව හැම දෙයක් ම ප‍්‍රශ්න කිරීම විද්‍යාවේ ක‍්‍රමවේදයයි. ඉන්ද්‍රිය ගෝචර ප‍්‍රත්‍යක්ෂ හරහා මතු වන දේ අපේ එල්බ ගත් විශ්වාසවලට පටහැනි වන විට දී පවා එය පිළිගැනීම විද්‍යාවේ විනයයි.

“එහෙත් අන්තවාදියාගේ ආදර්ශ පාඨය වන්නේ ‘කරුණු හා තර්ක ඉදිරිපත් කරන්නට එපා – මගේ තීරණය අවසාන විනිශ්චයයි’ යන්නයි. එබඳු අධිපතිවාදයක් විද්‍යාවේ නැති නිසා අන්තවාදීන්ට විද්‍යාවේ තැනක් ද නැහැ.

Arthur C Clarke drawn by K W Janaranjana (Courtesy Maanawa magazine, Jan-Feb 1988)
Arthur C Clarke drawn by K W Janaranjana (Courtesy Maanawa magazine, Jan-Feb 1988)
“මිථ්‍යා විශ්වාස හා ඇදහිලි ඕනෑ තරම් පෙරදිග රටවල හමු වනවා. සමහරක් අහිංසක නොමඟ යාම් වූවත් ඇතැම් ඒවා පුද්ගලයන්ට හා ජන සමාජයන්ට ඉතා අහිතකරයි. උදාහරණයක් නම් මෑතදී (1962) ලොව ඇතැම් රටවල පැතිර ගිය ලෝක විනාශයක් ගැන අස්ථාන භීතියයි. ග‍්‍රහලෝකවල ස්වභාවික ගමන් මාර්ගවලට අනුව ඉඳහිට ඒවා අහසේ සාපේක්ෂව එක ම කලාපයක සමීප ලෙසින් පිහිටනවා. එයින් පෘථිවියේ කිසිදු ආපදාවක් ඇති විය නොහැකියි. එහෙත් ඒ ගැන බිය උපදවා ගත් ඉන්දියානු හා අනෙකුත් ජාතිකයන් කී දෙනෙකු එම ‘අපල උපද්‍රව’ දුරු කිරීමට කියා තමන්ගේ සීමිත මුදල් අපරාදේ වැය කළා ද?

“මීට දෙවසරකට පෙර මේ කාලිංග සම්මානයෙන් පුද ලැබූ ෂන් රොස්ටාන්ඞ් මෙබඳු සම්මාන ප‍්‍රදානෝත්සවයකදී භාරතය හැඳින්වූයේ ‘අතීතය ප‍්‍රතිකේෂප නොකර අනාගතය වැළඳ ගන්නා ශ්‍රේෂ්ඨ දේශය’ හැටියටයි. මෙය අද කාලයේ ඕනෑ ම රටකට ගැලපෙන ප‍්‍රතිපත්තියක්. එහෙත් හැම රටක හා ජාතියක ම අතීතයේ ආයාසයෙන් ප‍්‍රතිකේෂප කළ යුතු ඇතැම් උරුමයන් ද තිබෙනවා.

“ගැඹුරට විග‍්‍රහ කළ විට විද්‍යාව යනු තර්කානුකූලව සිතීම හා විචාරශීලිව ලෝකය හා අප සමාජය දෙස බැලීමයි. අප ඉවත ලිය යුත්තේ කුමක් ද හා තව දුරටත් පවත්වා ගනිමින් ප‍්‍රවර්ධනය කළ යුත්තේ කුමක් ද යන්න එබඳු චින්තන ක‍්‍රමවේදයකින් අපට වෙන් කර ගත හැකියි. අනාගතයට දිවෙන අවිනිශ්චිත මාර්ගයෙහි අපට හොඳ මඟ පෙන්වන්නන් ත‍්‍රිත්වය වනුයේ විද්‍යාත්මක චින්තනය, සහජයෙන් අප ලබන ප‍්‍රඥව හා අමාරුවෙන් ප‍්‍රගුණ කර ගත යුතු දුරදක්නා නුවණයි.”

මගේ මතය නම් හැම පරම්පරාවක් ම මෙබඳු බුද්ධිමතුන් හා ලේඛකයන් නැවත කියවිය යුතුයි. එසේ කියවද්දී ඔවුන්ගේ ජීවන කාලීන පසුබිම ගැන ද විමර්ශනය කළ යුතුයි. මෙය බර්ට්රන්ඞ් රසල්, මහත්මා ගාන්ධි, මාටින් වික‍්‍රමසිංහ මෙන් ම ආතර් සී. ක්ලාක්ටත් පොදුයි. එසේ යළි කියවා අපේ පරම්පරාවට හා යථාර්ථයට මේ චින්තකයින්ගේ අදහස් අදාල කර ගත යුතුයි.

මෙබඳු යළි කියවීමක් තබා ක්ලාක් මුල්වරට හරිහැටි කියවීමක්වත් මෙරට තවමත් සිදු නොවීම කණගාටුවට කරුණක්. ඔහුගේ 2008 වියොවින් දින කිහිපයකින් දෙසතිය සඟරාව සම්මුඛ සාකච්ඡාවක් කරමින් මා කීවේ ලක් සමාජය ක්ලාක් ගැන උදම් ඇනුවාට ඔහුගේ හරබර අදහස් හා නිර්දේශවලින් ප‍්‍රයෝජනයක් නොගත් බවයි.

ජීවමාන ක්ලාක් සංචාරක ආකර්ෂණයක් හා ජාත්‍යන්තර ප‍්‍රදර්ශන භාණ්ඩයක් බවට පත් කරන්නට මෙරට ඇතැම් දෙනා හා ආයතන තැත් කළා. ඔහුගේ නමින් 1984 පිහිටුවන ලද රාජ්‍ය තාක්ෂණික ආයතනය වසර තිහකට ආසන්න කාලයක් නිසි විද්‍යාත්මක ඵලදායීතාවකින් තොරව මහජන මුදලින් දිගට ම පවත්වා ගෙන යනවා.

ක්ලාක්ගේ චින්තනය ගැඹුරු විලක් නම් ලක් සමාජය මෙතුවක් කර ඇත්තේ ඒ විල් තෙර හිඳ ගෙන ඉඳහිට නැඟී එන රළක් පෑගීම හා නොගැඹුරු දියේ ඉනවටක් දක්වා යාම පමණයි. එයින් ඔබ්බට මේ චින්තන චාරිකාව ගෙන යාමේ ලොකු වගකීමක් ක්ලාක් සමඟ සමීපව බුද්ධි ගවේෂණයේ යෙදුණු අපට දැන් පැවරී තිබෙනවා.

ආතර් සී. ක්ලාක් චින්තන චාරිකා කෘතිය හරහා මා උත්සාහ කරන්නේත් මේ විලේ තවත් මානයකට සිංහල කියවන සමාජය කැඳවා ගෙන යන්නටයි. ඒ චාරිකාවට අවශ්‍ය වන්නේ නොතිත් වූ දැනුම් පිපාසය හා විවෘත මනසක් පමණයි. යම් තාක් දුරකට ගිය පසු බුද්ධිමත් පාඨකයන්ට තනිව පිහිනා යන්නට ඉඩ හැරීම ලේඛකයන්ගේ සම්ප‍්‍රදායයි!

Read the full transcript on TVEAP website