Four years ago, I wrote in a book review: “Here we have, straight from the original source, the story of how cricket became the de facto national past-time, if not our national addiction or religion! Like it or hate it, cricket is an integral part of our popular culture. Radio (and later TV) cricket commentaries take much of the credit (or blame, in some people’s view) for building up this uncommon fervour that occasionally unites our otherwise utterly and bitterly divided nation.”
In this week’s Ravaya column (in Sinhala), I dip into broadcasting history of Ceylon/Sri Lanka to find out more about the origins of live cricket commentaries in Sinhala. A principal source is the book I reviewed in 2008 soon after it came out: Palitha Perera Samaga Sajeeva Lesin (Live with Palitha Perera).
I refer to the pioneers of Sinhala cricket broadcasting over radio: Karunaratne Abeysekera and Palitha Perera. The duo drew guidance from their seniors like D M Colombage and H M Gunasekera.
Palitha Perera, who did the first ball-by-ball cricket commentary in Sinhala in March 1963, is still engaged in this enthralling practice nearly half a century later. He is now one of the three seniormost cricket commentators in the world with the longest track record.
කෘතහස්ත නිවේදක, මාධ්‍යවේදී හා මාධ්‍ය පරිපාලක එච්. එම්. ගුණසේකර සූරීන් අප අතරින් වියෝ වී දස වසක් පිරෙන්නේ මැයි 11 වනදාටයි. රේඩියෝ හා ටෙලිවිෂන් මාධ්‍ය දෙකෙහි ම හපන්කම් කළ ඔහු, අපට ගැලපෙන විද්යුත් මාධ්‍ය කලාවක් බිහි කරන්නට විශාල මෙහෙවරක් ඉටු කළා. ඔහු ගැන ගුණ සැමරුමක් වෙනුවට ඔහුත් යම් තරමකට සම්බන්ධ වූ මෙරට විද්යුත් මාධ්‍ය කලාවේ ජයග‍්‍රහණයක් ගැන අද මා විග‍්‍රහ කරනවා. ඒ ක‍්‍රිකට් ක‍්‍රීඩාව දේශීයකරණය හෙවත් අපේකරණය කරන්නට රේඩියෝ හා ටෙලිවිෂන් මාධ්‍ය මුල් වූ කථාවයි.
ජාති, ආගම්, කුල, දේශපාලන පක්‍ෂ හා වෙනත් සාධක නිසා දැඩි ලෙස භේද වූ අපේ රටේ සියළු දෙනා එක්සත් කරන දුර්ලභ පොදු සාධකයක් නම් ක‍්‍රිකට් ක‍්‍රීඩාවයි. එංගලන්තයේ බිහි වී, බි‍්‍රතාන්‍ය යටත් විජිත පාලකයන් විසින් මෙරටට හදුන්වා දෙනු ලැබ, දශක ගණනාවක් අපේ ඉහළ පැළැන්තියේ අයට සීමා වී තිබූ කි‍්‍රකට්, මුළු රටම ආදරයෙන් වැළඳ ගත්තේ කෙලෙස ද? අපේ දේශීයත්වයට සමීප තවත් ක‍්‍රීඩා තිබුණත් ඒ සියල්ල අභිබවා බාල-මහලූ-නාගරික-ගැමි-දුප්පත්-පොහොසත් හැම දෙනකු ම අතර වඩාත් ජනප‍්‍රිය ක‍්‍රීඩාව හා ජනප‍්‍රිය සංස්කෘතියේ ප‍්‍රබල අංගයක් බවට ක‍්‍රිකට් පත් වූයේ කෙසේ ද?
එය අහම්බෙන් සිදු වූවක් නොවෙයි. නිල බලයෙන් දියත් කළ මහ ව්‍යාපෘතියක් ද නොවෙයි. එයට බොහෝ කොට ම හේතු වූයේ රේඩියෝ මාධ්‍යය හරහා සිංහලෙන් ක‍්‍රිකට් විස්තර ප‍්‍රචාරයයි. මේ සංස්කෘතික විප්ලවයේ අක්මුල් ගැන මා විපරම් කළා.
සිංහලෙන් ක‍්‍රිකට් තරග පිළිබඳ සාරාංශයන් රේඩියෝවෙන් ඉදිරිපත් කිරීම 1960දී ඇරඹුවේ නිවේදක කරුණාරත්න අබේසේකර විසින්. ඉරිදා දිනවල පස්වරු 5 සිට 6 දක්වා ඔහු ඉදිරිපත් කළ ‘සරස්වතී මණ්ඩපය’ වැඩසටහනෙන් ආනන්ද-නාලන්දා වාර්ෂික ක‍්‍රිකට් තරගයේ අවසන් දිනයේ අන්තිම පැය ආවරණය කළා.
ඔහු එසේ විවර කර දුන් මගෙහි ඉදිරියට ගිය ඊළග පුරෝගාමියා වූයේ 1961-62 වසරවල නාලන්දා පිළට ක‍්‍රීඩා කළ පාලිත පෙරේරායි. 1963 ජනවාරියේ ගුවන් විදුලි සේවයට බැදුණු ඔහු, ඒ වසරේ මාර්තුවේ ආනන්ද-නාලන්දා සමස්ත ක‍්‍රිකට් තරගය ම සජීව රේඩියෝ විස්තර ප‍්‍රචාරයක් කිරීමට යෝජනා කළා. එයට අවසර දුන්නේ එවකට සිංහල අංශයේ කථා සම්පාදක වූ එච්. එම්. ගුණසේකරයි.
පාලිත නාලන්දාවේ ආදි ශිෂ්‍යයකු වූ නිසා (සමබරතාව රැක ගනු පිණිස) ඔහුගේ සහයට කෙනකු ආනන්දයෙන් සොයා ගන්නා ලෙසත් එච්. එම්. පාලිතට කීවා. ඒ අනුව පාලිත පෙරේරාත් ආනන්දයේ එවකට විද්‍යා ගුරුවරයකු වූ රඝුනාත් වීරසූරියත් 1963 මාර්තු පැවති 34 වැනි ආනන්ද නාලන්දා ක‍්‍රිකට් තරගයේ මුල් ඕවරයේ සිට අන්තිම ඕවරය දක්වා සමස්ත ක‍්‍රීඩා තරගය ම සජීව ලෙසින් සිංහලෙන් විස්තර ප‍්‍රචාරය කළා.
කොළඹ බොරැල්ලේ, වනාතමුල්ලේ පිහිටි ඕවල් ක‍්‍රීඩාංගනයේ (දැන් පී. සරවනමුත්තු ක‍්‍රීඩාංගනය) පැවති මේ තරගයේ විස්තර ප‍්‍රචාරය කිරීමේදී තාක්‍ෂණික මෙන් ම භාෂාමය අභියෝගවලට මුහුණ දුන් සැටි පාලිත ලියා තිබෙනවා. මේ ඉතිහාසය අද බොහෝ දෙනා දන්නේ නැති බවත්, දැන ගත්ත ද වැරදි අර්ථකථන නිසා ඒ දැනුම විකෘති වී ඇති බවත් පාලිත කියනවා.
කරුණාරත්න අබේසේකර 1960දී සංක්ෂිප්ත විස්තර ප‍්‍රචාර සිංහලෙන් අරඹන විට ඒ සඳහා ඔහුගේ රේඩියෝ ගුරුවරයා වූ ඞී. එම්. කොළඹගේ සූරීන්ගේ උපදෙස් ලද බව කරුගේ පුතු දිලීප අබේසේකර කියනවා. එල්ලේ ක‍්‍රීඩාවේ හමුවන පිත්ත, පන්දුව, කඩුල්ල වැනි වචන එලෙසින් ම ක‍්‍රිකට් සඳහා ද යොදා ගත් අතර වෙනත් යෙදුම් අවශ්‍යතාවයේ හැටියට සැනෙකින් සකසා ගනු ලැබුවා.
“පාලිත පෙරේරා සමග සජීව ලෙසින්” නමින් පාලිත 2008දී ලියූ පොතෙහි ඇති ආවර්ජනය තරමක් වෙනස්. සිය රේඩියෝ ජීවිතයේ මුල්ගුරු ලෙස ගෞරවපූර්වකව සළකන්නේ කරුණාරත්න අබේසේකරයන් බව හෘදයංගම ලෙස සඳහන් කරමින් පාලිත කියන්නේ සිංහලෙන් ක‍්‍රිකට් සන්නිවේදනයට අවශ්‍ය වූ වචන කෝෂය හා යෙදුම් වැඩිපුර ම නිර්මාණය වූයේ තමන් අතින් බවයි. එහෙත් භාෂා හා මාධ්‍ය ක්‍ෂෙත‍්‍ර දෙකේ දැවැන්තයන්ගේ උරහිස සිට වැඩි දුරක් දැකීමට හැකි වූ බව පාලිත නිහතමානීව පිලි ගන්නවා.
මුල් වසර කිහිපයේ පාලිත උපයෝගී කර ගත්තේ ක‍්‍රිකට් මූලධර්ම හා දර්ශනයට අනුකූල වූත්, සිංහල ශ‍්‍රාවකයන්ගේ දෙසවනට ගෝචර වූත් වචන හා යෙදුම් මාලාවක්. විජාතික ක‍්‍රිකට් ක‍්‍රීඩාව අපේකරණයට මෙසේ උචිත වදන් පෙළක් බිහිකර ගැනීම තීරණාත්මක වූවා.
එහෙත් සිංහල පණ්ඩිතයන්ට මේ තරුණ නිවේදකයාගේ නව්‍යකරණය නොසෑහෙන්නට ඇති. ඒ නිසාදෝ ලංකා ගුවන්විදුලියේ (Radio Ceylon) අධ්‍යක්‍ෂ පාලිතට කියා සිටියා රාජ්‍ය භාෂා දෙපාර්තමේන්තුවෙන් සකසන ලද පාරිභාෂික ක‍්‍රිකට් වචන ලැයිස්තුවක් භාවිත කරන ලෙස. මේ අනුව පාලිත ඊළග ආනන්ද-නාලන්දා තරගයේදී මේ වචන යොදා විස්තර ප‍්‍රචාරය ඇරඹුවා.
ඒ යුගයේ ඕවල් ක‍්‍රීඩාංගනයේ වටේ ඇති මණ්ඩපවල කණුවල ලවුඞ්ස්පීකර් සවි කර විස්තර ප‍්‍රචාර එවේලේ ම එතැන සිටි සැමට සවන්දීමේ අවස්ථාව ලබා දී තිබුණා. Slips ක‍්‍රීඩකයන්ට සිංහල පණ්ඩිතයන් දී තිබූ යෙදුම “ලූහුට්ටා”. මේ අනුව පාලිතට කියන්නට සිදු වූයේ මෙවැනි විස්තර ප‍්‍රචාරයක්: “වැට රකින්නා ළගින් ම ලූහුට්ටන් පේලියක් ඉන්නවා. පළමුවැනි ලූහුට්ටා, දෙවැනි ලූහුට්ටා, තුන්වැනි ලූහුට්ටා….. දැන් මෙන්න ලූහුට්ටන් අතරින් පන්දුව ලූහුටලා හතරේ සීමාවට යනවා…!”
ටික වේලාවකින් කාර්මික නිලධාරී එඞ්මන්ඞ් තිලකරත්න පැමිණ පාලිතට මෙහෙම කිව්වා: “පාලිත මොනවද ඔය කියවන්නේ? අර පැවිලියන් එකේ ඉන්න මිනිස්සු එක දිගට හූ කියනවා ඕක අහලා!”
සජීව ප‍්‍රචරයේ රැදී සිටින අතර ගුවන්විදුලි අධිකාරීන්ට දන්වා උපදෙස් ගන්නැයි පාලිත ඔහුට කීවා. පාරිභාෂික වචන ලැයිස්තුව වහා නතර කිරීමට අනුමැතිය ලැබුණා. එදා මේ රටේ කි‍්‍රකට් ලෝලීන් හූ කිව්වේ පාලිතට නොවේ, අයෝග්‍ය වදන් පෙළක් බලෙන් සිංහල ශ‍්‍රාවකයන් මත පටවන්නට තැනූ සිංහල බක පණ්ඩිතයන්ටයි!
ඉනික්බිති සිදු වූ දෙය යළිත් පාලිතගේ ම වචනවලින්: “එහෙත් වැරැදීම් හා ප‍්‍රයර්ථන මගින් මා විසින් ම සකසා ගන්නා ලද ක‍්‍රිකට් ක‍්‍රීඩා විස්තර ප‍්‍රකාශයට ඇවැසි පාරිභාෂික වචන කෝෂය හා විස්තර යෙදුම් දිගට ම භාවිතයට ගත්තෙමි. හැත්තෑවේ දශකය පටන් ගන්නා විට එය රට ම පිළිගන්නා තරමට රටේ ව්‍යාප්ත වී තිබුණි. ඔප මට්ටම් කොට සාදා නිමවා තිබූ මෙම වචන කෝෂය ඊට පසු ආ මාධ්‍ය පරිහරනය කරන්නන් විසින් ලෙහෙසියෙන් ම භාවිතයට ගනු ලැබිණ.”
‘නොඉඳුල් ඕවරය’ යන්න කරු යෝජිත සිංහල වචනයක් වන අතර, ‘තණතිල්ල’ හා ‘නිලකුණු ඕවරය’ මහාචාර්ය විනී විතාරණ සූරින්ගේ නිමැවුම් බව පාලිත කියනවා. “දැවී යාම හදපු හැටි මටවත් මතක නැහැ. නමුත් දැන් එය ඉතා සමීප ලෙසින් සමාජගත වෙලා”, පාලිත මෑතදී මා සමග කීවා.
“අද ගුවන්විදුලිය, රූපවාහිනිය, පුවත්පත යන සියළු මාධ්‍යයන් ක‍්‍රිකට් ක‍්‍රීඩාව අරභයා භාවිතා කරන ක‍්‍රිකට් වචන කෝසයේ 95%ක නිර්මාණකරු මම වෙමි. මේ රටේ ක‍්‍රිකට් සිංහල සන්නිවේදන සාහිත්‍යයක් බිහි වීම සඳහා මගෙන් කෙරුණු මේ දායාදය පිළිබඳව කවුරුත් හෝ පිළිගැනිමක් හෝ සඳහනක් හෝ නොදැක්වීම කණගාටුවට කරුණකි,” යයි පාලිත සිය පොතේ ලියා තිබෙනවා (182-3 පිටු).
1963 මුල් ම සජීව සිංහල ක‍්‍රිකට් විස්තර ප‍්‍රචාරයට යොදාගත් විස්තර විචාරක අට්ටාලය ගැනත් කථාවක් තිබෙනවා. ලංකා ගුවන්විදුලියට එවකට තිබූ එක ම ඇලූමීනියම් අට්ටාලය (gentry) ඉංග‍්‍රීසි විස්තර ප‍්‍රකාශකයන් දෙදෙනාට වෙන් වුණා. එක අට්ටාලයේ සිට එකවර භාෂා දෙකකින් රේඩියෝ ප‍්‍රචාරයක් කළ නොහැකි නිසා අඹ ලී භාවිත කරමින් අඩි 5ක් පමණ උස කුඩා වේදිකාවක් තනා එය සිංහල විස්තර ප‍්‍රකාශකයන්ට දුන්නා. ඒ මත වරකට එක් අයෙකුට පමණක් පුටුවක් තබා හිඳ ගැනීමට ඉඩ තිබුණු අතර, හිසට උඩින් කිසිදු ආවරණයක් තිබී නැහැ.
මුල් විස්තර ප‍්‍රචාර සිංහලෙන් කළේ එක් අතකින් මයික‍්‍රෆෝනයත් අනෙක් අතින් කුඩයකුත් අල්ලා ගෙනයි! වසර කිහිපයක් සිංහල විස්තර ප‍්‍රචාරකයන් මේ තාවකාලික වේදිකාවට සීමා වූ අතර ඔවුන්ට ඇලූමීනියම් අට්ටාලය හිමි වූයේ 1968දී පමණ. ඒ වන විට සිංහල විස්තර ප‍්‍රචාර වඩාත් ජනප‍්‍රිය වී තිබුණා.
1963න් ඇරඹි පන්දුවෙන් පන්දුවට කරන සජිව ක‍්‍රීකට් විස්තර ප‍්‍රචාර ඉන් පසු සෑම වසරක ම ප‍්‍රධාන පාසල් ක‍්‍රිකට් තරග සඳහාත්, විටින් විට විදේශ ක‍්‍රිකට් කණ්ඩායම් මෙරටදී ශ‍්‍රි ලංකා පිල සමග තරග කරන විටදීත් ලබා දීමට පාලිත මුල් වුණා. ඒ සඳහා සහාය විස්තර ප‍්‍රචාරකයන් ලෙස තිලක සුදර්මන්ද සිල්වා, අමරබන්දු රූපසිංහ, මයිකල් කරුණාතිලක හා සිරිසෝම ජයසිංහ ආදීන් ද හවුල් කර ගත්තා.
1970 වන විට ඉංග‍්‍රීසි විස්තර ප‍්‍රචාර අභිබවා සිංහල විස්තර ප‍්‍රචාර බෙහෙවින් ජනප‍්‍රිය වුණා. 1971 කැරැුල්ලෙන් පසු රාජකීය-සාන්ත තෝමස් කි‍්‍රකට් තරගයට ද සිංහල විස්තර ප‍්‍රචාරයක් අවශ්‍ය වුණා. මේ අනුව 1972දී එම තරගයේ විස්තර ප‍්‍රචාරයට පෙමසර ඈපාසිංහ ද හවුල් කර ගත්තේ පාලිත විසින්. සුප‍්‍රකට ‘පාලිත-ඈපා සුසංයෝගය’ ඇරඹුණේ තැන් සිටයි.
ක‍්‍රිකට් ගමට ගොස් එය මුළු රටේ ජනප‍්‍රියවීමට තීරණාත්මක ලෙස හේතු වූයේ කරු හා පාලිත අරඹා, පසුව ඈපා ද සමග පෙරට ගෙන ගිය සුමට හා හුරුබුහුටි ශෛලිය බවට විවාදයක් නැහැ. අද ක‍්‍රිකට් ක්ෂේත‍්‍රයේ වැජඹෙන සැවොම පාලිත හා ඈපා උගුරේ කෙළ ලේ රහ මතු වන තුරු කළ උදයෝගශීලී විස්තර ප‍්‍රචාරයන්ට ණය ගැතියි!
ශ‍්‍රි ලංකාව ටෙස්ට් ක‍්‍රිකට් වරම් ලබා 1982 පෙබරවාරියේ කොළඹ දී එංගලන්ත පිළට එරෙහිව කළ මංගල ටෙස්ට් තරගය එවකට අලූත් රූපවාහිනී සංස්ථාව හරහා මෙරට පේ‍්‍රකෂකයන්ට ගෙන ඒමේදී ප‍්‍රධාන විස්තර ප‍්‍රචාරකයා වුයේත් පාලිත පෙරේරායි. පාලිත-ඈපා සුසංයෝගය එසේ රේඩියෝවෙන් ටෙලිවිෂනයට ද සංක‍්‍රමණය වුණා.
මාධ්‍යය ක්ෂේත‍්‍රයේ ඇතැම් නොකටයුතුකම්වලට එරෙහිව දැඩි ප‍්‍රතිපත්තිමය ස්ථාවරයක සිටීම නිසා විස්තර ප‍්‍රචාරවලින් පාලිත ඉවත් කළ අවස්ථා ද තිබෙනවා. ක‍්‍රීඩාගාරයක් අසලටවත් නොගොස්, තරගයක ටෙලිවිෂන් විකාශයක් බලමින් එය රේඩියෝවෙන් විස්තර කථනය කිරිම ඔහු එසේ ප‍්‍රතික්ෂේප කළ එක් අහිතකර ප‍්‍රවණතාවක්. එහෙත් ඇතැම් රේඩියෝ විස්තර ප‍්‍රචාර දැන් සිදු වන්නේ මේ අයුරින්.
ඇතැම් වැරදි සහගත සිංහල යෙදුම් ක‍්‍රිකට් වචන කෝෂයට කොහේදෝ සිට එක් වී දැන් මුල බැස ගෙන තිබෙනවා. හොඳ උදාහරණයක් නම් ‘තුන් ඉරියව්ව’යි. ඉංග‍්‍රිසියෙන් all-rounder යන්නට නිවැරදි සිංහල යෙදුම ‘සියලූ අංශවල දස්කම් පාන්නා’ වුවත් වැරදි යෙදුම තවමත් පුළුල්ව භාවිත වනවා.
ක‍්‍රිකට් අපේකරණයට දායක වූ පුරෝගාමී මාධ්‍ය චරිත ගැන මීට වඩා දැනුවත්කමක්, කෘතඥපූර්වක බවක් තිබිය යුතුයි. අද දැවැන්ත ව්‍යාපාරික මට්ටමට පත්ව ඇති ලාංකික ක‍්‍රිකට් ක‍්‍රීඩාව එතැනට ආවේ ක‍්‍රීඩකයන්, පුහුණුකරුවන් හා ක‍්‍රීඩා ලෝලීන්ගේ උනන්දුව හා කැපවීම මෙන් ම ක‍්‍රිකට් විස්තර ප‍්‍රචාරකයන්ගේ උද්‍යොගය හා දායකත්වය නිසා ද බව කිව යුතුයි.
See also:
Palitha Perera: The man who refused to be His Master’s Voice
The Island, 8 Oct 2009: Palitha Perera: ‘Singhalising’ Colonial Cricket
Open Minds! (formerly: Moving Images blog) 