Tag: Wernher von Braun

In this week’s Ravaya column (appearing in the print issue of 7 August 2016), I discuss the history of Chinese space programme through the life story of its most important founder.

Qian Xuesen (1911 – 2009) was one of the greatest Chinese scientists of the modern era and is widely regarded as the father of China’s space and strategic rocket programme.

One of twentieth century’s most brilliant engineers, Qian was widely honoured in China for his “eminent contributions to science”. He was credited with leading China to produce and launch weather and reconnaissance satellites, as well as its own intercontinental ballistic missiles and anti-ship missiles.

His pioneering efforts also helped China to send a human to Earth orbit in 2003 using its own rockets – the third nation to do so after the (former) Soviet Union and the United States.

In 2008, China Central Television (CCTV) named Qian as one of the eleven most inspiring people in China. He died on 31 October 2009, aged 97, having seen China become one of the world’s leading space-faring nations.

චීන රජය අපේ රටට කරන අධිපතිවාදී බලපෑම්වලට එරෙහිව මා අදහස් පළ කරනවා. එහෙත් ලෝකයේ ශ්‍රේෂ්ඨ සභ්‍යත්වයක් හා තාක්ෂණ උරුමයක් හිමි චීනය ගැන මගේ ලොකු පැහැදීමක් තිබෙනවා.

මා මුලින්ම චීනයට ගියේ මීට විසි වසරකට පෙර 1996දී. එවක පටන් දහ වතාවකට වඩා කෙටි වකවානු සඳහා චීනයට ගොස් එහි මාධ්‍යවේදීන්, පරිසරවේදීන්, විද්‍යාඥයන් සමග මා සමීපව කටයුතු කොට තිබෙනවා.

රොකට්ටුවේ සංකල්පය 13වන සියවසේදී මුලින්ම සොයා ගෙන මූලික අත්හදා බැලීම් කරන ලද්දේ චීනයේ. එහි නූතන මස්තක ප්‍රාප්තිය වන අභ්‍යවකාශ තරණයට චීනය පිවිසි ආකාරය මා කලෙක සිට අධ්‍යයනය කරනවා.

අද පුරෝගාමී චීන අභ්‍යවකාශ විද්‍යාඥයාගේ ජීවිත කථාව කෙටියෙන් විමසා බලමු.

චියැන් සුයිසන් (Qian Xuesen) යනු නූතන යුගයේ ශ්‍රේෂ්ඨතම චීන විද්‍යාඥයෙක්. ඔහු චීන අභ්‍යවකාශ වැඩසටහනේ පියා ලෙස අවිවාදයෙන් පිළිගැනෙනවා.

චීන ක්‍රමයට වාසගම ලියන්නේ මුලින්. ඒ අනුව ඔහුගේ වාසගම චියැන්. දුන් නාමය සුයිසන්.  චියැන් යන්න Tsien ලෙසින් ද සමහර විටෙක ඉංග්‍රීසියෙන් ලියනවා. (චීන උච්චාරණයට ගැළපෙන ඉංග්‍රීසි අකුරු ගැලපුම් එකකට වඩා තිබිය හැකි නිසා.)

1990 දශකය වන තුරු චීනය සිය විද්‍යා හා තාක්ෂණ පර්යේෂණ ගැන සෙසු ලෝකයට විස්තර හෙළි කළේ නැහැ. මේ නිසා චියැන්ගේ තොරතුරු ද ලොව ප්‍රකට නැහැ.

එහෙත් ඔහු ගැන දන්නෝ ඔහු සම කරන්නේ සෝවියට් අභ්‍යවකාශ වැඩසටහනේ පියා ලෙස සැළකෙන සර්ගෙයි කරලොෆ් (Sergei, Korolev, 1907 -1966)  හා අමෙරිකානු අභ්‍යවකාශ වැඩසටහනේ පියා වන වර්නර් ෆොන් බ්‍රවුන් (Wernher von Braun, 1912 – 1976) යන දෙපළටයි.

චියැන් සුයිසන් උපන්නේ 1911 දී.  චීනයේ සේජැං (zhejiang) ප්‍රාන්තයේ හංචෝ (Hangzhou)  නගරයේ. ඔහු ගුරුවරයකුගේ දරුවෙක්. කුඩා වියේ පටන්ම ගණිතයට හා විද්‍යාවට දක්ෂයි. ඒ ක්ෂත්‍රයෙන් දිගටම උගත් ඔහු වයස 23දී (1934දී) ෂැංහයි නුවර ජියොටොං සරසවියෙන් යාන්ත්‍රික ඉංජිනේරු උපාධියක් ලබා ගත්තා.

ඔහුගේ මුල් ඉලක්කය වුණේ දුම්රිය එන්ජින් ෙක්ෂත්‍රයට පිවිසීම වුවත් ගුවන්යානා ගැන ලොකු උනන්දුවක් ද තිබුණා. ගුවන්යානය නිපදවා දශක තුනක් පමණ ගෙවී තිබුණත් චීනයේ එම තාක්ෂණය දියුණු වී තිබුණේ නැහැ.

මේ නිසා ගුවන්යානා තාක්ෂණය හදාරන්නට අමෙරිකාවට යන්නට ඔහු තීරණය කළා. සමස්ත චීනයේම දක්ෂ තරුණ තරුණියන් සමග තරග වැදී පශ්චාත් උපාධි ශිෂ්‍යත්වයක් දිනා ගත්තා.

අමෙරිකාවේ විශිෂ්ඨතම සරසවියක් වන මැසචුසෙට්ස් තාක්ෂණික ආයතනයට (MIT) ගිය චියැන් 1936දී MSc උපාධියක් ලබා ගෙන ආචාර්ය උපාධිය සඳහා කැලිෆෝනියා තාක්ෂණ ආයතනයට (CalTech) බැඳුණා.

කැල්ටෙක්හි ඔහුගේ ප්‍රමුඛ ගුරුවරයකු වූයේ හංගරියේ උපන් ඇමෙරිකානු ගණිතඥ හා ගගන ඉංජිනේරු තියඩෝර් ෆොන් කාමන් (Theodore von Karman 1881 -1963).  ශබ්දයේ වේගය ඉක්මවා පියාසර කළ හැකි සුපර්සොනික් ගුවන්යානා පිළිබඳ පුරෝගාමී පර්යේෂණ කළ ෆොන් කාමන්, තරුණ චීන ශිෂ්‍යයාගේ දස්කම් ඉක්මනින් හඳුනා ගත්තා.

1939දී චියැන් ආචාර්ය උපාධිය ලැබ කැල්ටෙක්හිම ඉගැන්වීමට පටන් ගත් පසු ගුරු – සිසු දෙපළ මිතුරන් හා පර්යේෂක හවුල්කරුවන් වුණා.

1939 සැප්තැම්බරයේ ඇරඹුණු දෙවන ලෝක යුද්ධය යුරෝපයේ දිගටම ඇවිලී ගියත් අමෙරිකාව 1941 දෙසැම්බර් වන තුරු නිල වශයෙන් එයට සම්බන්ධ වුයේ නැහැ. එහෙත් හමුදා සහ සිවිල් ප්‍රයෝජන සඳහා වඩාත් වේගවත්, වඩාත් ආරක්ෂිත ගුවන්යානා නිපදවීමේ පර්යේෂණ අමෙරිකානු සරසවිවල දිගටම සිදු වුණා.

හිට්ලර්ගේ ජර්මනිය මහා පරිමාණ රොකට් පර්යේෂණ කරන බවට ආරංචි පැතිර ගියේ මේ කාලයේයි. ඇමෙරිකාව යුද්ධයට පිවිසි පසු අමෙරිකානු හමුදා රොකට් පර්යේෂණවලට යොමු වුණා.

චියැන් ඇතුළු පර්යේෂක පිරිසක් රොකට් අත්හදා බැලිම් කළා. විදේශිකයකු වූ චියැන් අමෙරිකානු රොකට් පර්යේෂණවලට සම්බන්ධ වීමට පෙර පසුබිම් විමර්ශනයකට (background check) පාත්‍ර වී අවසරය ලැබුවා.

1936දී පිහිටුවන ලද ජෙට් පර්යේෂණයාතනය (JPL) මේ රොකට් පර්යේෂණවල මුල් තැනක් ගත්තා. චියැන් එහි සමාරම්භකයෙක්. එය කැල්ටෙක් යටතේ පාලනය වූ සුවිශේෂි පර්යේෂණායතනයක් වූ අතර ඇමෙරිකානු අභ්‍යවකාශ පර්යේෂණ බොහොමයක තෝතැන්න වුණා. (නාසා පිහිටුවනු ලැබුවේ කලකට පසු 1958දී.)

1945 දෙවන ලෝක යුද්ධය අවසන් වන විට චියැන් ඇමෙරිකානු ගුවන් හමුදාවේ කර්නල් තනතුරක් හෙබවූවා. රොකට් ගැන ඔහුට තිබු අසමසම විශේෂඥ දැනුම නිසා මිත්‍ර පාක්ෂික හමුදාවලට යටත් වූ ජර්මනියේ පැවති රොකට් පර්යේෂණ ගැන අධ්‍යයනය කිරීමට ඇමෙරිකාවෙන් ඔහු එහි යවනු ලැබුවා. ජර්මන් V-2 රොකට් නිර්මාතෘ වර්නර් ෆොන් බ්‍රවුන් මුණ ගැසී ඔහුගේ පර්යේෂණ ගැන දීර්ඝ සම්මුඛ සාකච්ඡා කිරීමට චියැන්ට හැකි වුණා.

මෙය ඵෙතිහාසික හමුවක්. පසු කලෙක අමෙරිකානු අභ්‍යවකාශ වැඩ පිළිවෙළ ඇරැඹු පුරෝගාමියා හා චීන අභ්‍යවකාශ පුරෝගාමියා අතර අදහස් හුවමාරුවක්. එහෙත් ඒ අනාගතය ගැන මේ දෙපල 1945දී දැන සිටියේ නැහැ.

1949 හමුදා සේවයෙන් අස් වී යළිත් කැල්ටෙක් සරසවියේ ඉගැන්වීමට ගිය චියැන්ට සිය රට යාමේ අදහසක් ඒ වන විට තිබුණේ නැහැ. අමෙරිකානු පර්යේෂණ ක්ෂේත්‍රයේ කිනම් පසුබිමකින් ආවත් දක්ෂයාට තැන ලැබෙනවා (meritocracy).

ඔහු සතුටින් හා ඵලදායීව වැඩ කර ගෙන ගියා. පියාපත් සහිත අභ්‍යවකාශ යානයක් ගැන ඔහු නව අදහසක් යෝජනා කළේත් 1949දී. එය පසු කලෙක ස්පේස්ටේල් යානා නිපදවීමට ප්‍රබෝධක ආවේගය ලබා දුන්නා.

ඔහුගේ මවුබිමෙහි ලොකු පෙරළි සිදු වූයේ මේ කාලයෙයි. 1949දී චීන කොමියුනිස්ට් පක්ෂය එරට බල අල්ලා ගත්තා. ඒ අතර ලෝක යුද්ධයෙන් පසු සෝවියට් බලපෑම් නැගෙනහිර යුරෝපයේ විහිදීම ඇරඹුණා.

මේ සාධක නිසා කොමියුනිස්ට් භීතියක් අමෙරිකාවේ පැතිර ගියා. රජය විවේචනය කරන විද්වතුන්, විදෙස් සම්භවය ඇති පර්යේෂකයන් මෙන්ම වාමාංශික දේශපාලන අදහස් තිබූ සැවොම “කොමියුනිස්ට්කාරයන්” හෝ “රාජ්‍ය විරෝධීන්” ලෙස ලේබල් ගසා කොන් කිරීමේ මහා පරිමාණ ප්‍රයත්නයක් 1950 දශකය පුරා එරට ක්‍රියාත්මක වුණා. මෙය ඇමරිකානු දේශපාලනයේ අඳුරු අවධියක්.

මේ දේශපාලන දඩයමට චියැන්ද හසු වුණා. කිසිදු දේශපාලනයක නොයෙදුණු, රොකට් තැනීමේ පර්යේෂණ ගැන මුළුමනින්ම අවධානය යොමු කළ මේ විද්‍යාඥයාගේ ආරක්ෂක අනුමැතිය නතර කෙරුණා. ඔහුගේ ඉගැන්වීම හා පර්යේෂණ නිදහසේ කර ගෙන යෑමට දුන්නේද නැහැ.

බැරිම තැන ඔහු කැල්ටෙක් ඇදුරු තනතුරින් ඉල්ලා අස්වී ආපසු චීනයට යාමට තැත් කළා. එහෙත් නොයෙක් නිලධාරීවාදී හේතු දක්වමින් අමෙරිකානු රාජ්‍ය තන්ත්‍රය එයට ද ඉඩ දුන්නේ නැහැ. ඔහු ඇමෙරිකානු රොකට් හා මිසයිල් තාක්ෂණය ගැන ඉතා හොඳින් දැන සිටීම ඊට හේතුවයි.

වසර හතරක් පමණ ලොස් ඇන්ජලීස් කවුන්ටියට ගමන්බිමන් සීමා කරනු ලැබ ආවේක්ෂණය යටතේ වාසය කළ චියැන් ගෙදර සිට වැදගත් විද්‍යාත්මක පොතක් ලිව්වා. Engineering Cybernetics නම් එම පොත 1954 දී මැක්ග්‍රෝ-හිල් ප්‍රකාශකයා හරහා පළ කරනු ලැබුවා.

1955 අගෝස්තුවේදී ඇමෙරිකාවෙන් පිටව යාමට චියැන්ට අවසර ලැබුණා. ඔහු නැව් නැගීමට පෙර වාර්තාකරුවන්ට කීවේ මෙයයි. ”මා යළිත් අමෙරිකාවට ඒමට සැළසුමක් නැහැ. එසේ එන්නට මට හේතුවක් ද නැහැ. මගේ මවු රටට ගොස් එරට වැසියන්ට අභිමානයෙන් හා සතුටින් ජීවත්වීමට මා උදවු කරනවා.”

ආපසු සිය රටට ආ චියැන් වීරයකු මෙන් පිළිගත් චීන රජය, එවකට අලුතෙන් ඇරැඹි චීන මිසයිල් පර්යේෂණ වැඩ පිළිවෙළේ අධ්‍යක්ෂ ධූරය පිරිනැමුවා. ඒ යටතේ (1960 සිට) ඩොංෆෙං මිසයිලත් ඉන් පසුව (1970 සිට) ලෝංමාච් රොකට්ටුත් නිර්මාණය වුයේ ඔහුගේ අධීක්ෂණය යටතේයි.

1957 ඔක්තෝබර් 4 වනදා සෝවියට් දේශය ස්පුට්නික් 1 චන්ද්‍රිකාව උඩුගුවන් ගත කිරීමත් සමග අභ්‍යවකාශ යුගය ඇරඹුණා. සෝවියට් චීන මිතුදම සමීපව තිබූ 1950 දශකය අග භාගයේ, යම් තරමක සෝවියට් තාක්ෂණික සහයෝගය චීනයට ලැබුණා.

ඒත් 1960දී මේ දෙරට විරසක වීමෙන් පසුව ස්වොත්සාහයෙන් පර්යේෂණ කොට අභ්‍යවකාශ තරණයේ ලෝකයේ ප්‍රමුඛ රටක් බවට පත් වීමට චීන නායකත්වය අදිටන් කර ගත්තා. මේ ජාතික ප්‍රයත්නයේ මූලිකයා වූයේ චියැන් සුයිසන්.

1960 දශකය පුරාම සෝවියට් දේශය හා ඇමරිකාව මහා අභ්‍යවකාශ තරගයක නියැලී සිටියා. තරගයේ මුල් ජයග්‍රහණ රැසක්ම අත් කර ගත්තේ සෝවියට් දේශයයි. එහෙත් අන්තීමේදී 1969 ජූලි මාසයේ මුලින්ම හඳට මිනිසුන් යැවීමේ හපන්කම කළේ ඇමෙරිකානු නාසා ආයතනයයි.

එකල මේ දෙරටට කිසිසේත් සම කිරීමට තාක්ෂණ හැකියාවක් හා ධනයක් චීනයට තිබුණේ නැහැ. මහ දෙරට සමග තරග කරනු වෙනුවට තමන්ගේ හැකියාවන් ටිකෙන් ටික දියුණු කර ගැනීම චියැන්ගේ දැක්ම වූවා. මාඕ සේතුං ඇතුළු දේශපාලන නායකයෝ ඔහුට දිය හැකි උපරිම සහයෝගය ලබා දුන්නා.

1960 දශකයේ චීනයේ අභ්‍යන්තර දේශපාලන කැළඹීම් නිසා විද්‍යාත්මක පර්යේෂණවල ප්‍රගතිය අඩාල වුණා. සංස්කෘතිය විප්ලවය (1966-1976) උගතුන්ට නරක කල දසාවක් උදා කළා. මේ ප්‍රවාහයන් මැද අභ්‍යවකාශ පර්යේෂණ නිහඬව කර ගෙන යාමට අවශ්‍ය සංයමය හා නායකත්ව කුසලතාවන් චියැන්ට තිබුණා.

චීනය මුල්වරට තමන්ගේ චන්ද්‍රිකාවක් උඩුගුවන්ගත කළේ 1970 අප්‍රේල් 24 වෙනිදා. ඩොංෆැං හෝ (Dong Fang Hong I = පෙරදිග රතුයි) නම් වූ එය කිලෝග්‍රෑම් 173ක් බර වු අතර එය දින 26ක් පුරා පෙරදිග රතුයි නම් ජනපි්‍රය චීනය උඩුගුවනේ සිට රේඩියෝ තරංග හරහා විකාශය කළා.

චන්ද්‍රිකා නිපදවීමට, රොකට් හරහා උඩුගුවන්ගත කිරීමට, ට්‍රැක් කිරීමට හා දුරස්ථව පාලනය කිරීමට අවශ්‍ය සියලු තාක්ෂණය ස්වඋත්සාහයෙන් නිර්මාණය කර ගත්  තුන්වන රට බවට චීනය 1970 දශකයේදී පත් වුණා. (ඉන්දියාව මේ හැකියාවන් ලබා ගත්තේ ඊට ටික කලකට පසුවයි.)

1978 දී ඩං ෂාවෝ පිං (Deng Xiao Ping) චීන නායකයා වුණා. වෙළඳපොළ ආර්ථීකයකට කෙමෙන් චීනය විවෘත කළේ ඔහුයි. වෙනත් කිසිදු රටක් සමග තරඟ කිරීමකින් තොරව චීන අභ්‍යවකාශ තාක්ෂණය දිගටම දියුණු කළ යුතු බව ඔහුගේ දැක්ම වුණා. චීන රජයේ ආදායම ටිකෙන් ටික ඉහළ යත්ම වැඩියෙන් අරමුදල් පර්යේෂණවලට යොමු කෙරුණා.

සාමාන්‍යයෙන් චීනය වැනි මධ්‍යම පාලනයක් ඇති රටවල නායකත්වය වෙනස්වීමත් සමග ආයතන ප්‍රධානීන් සැවොම වෙනස් වෙනවා. එහෙත් මාඕ යටතේ සේවය කළ චියැන්, ඩං යටතේ ද වසර ගණනාවක්  අභ්‍යවකාශ පර්යේෂණවලට නායකත්වය දීමට රඳවා ගනු ලැබුවා.

ඔහු අන්තිමේදී විශ්‍රාම ගියේ වයස 80 ළඟා වීමෙන් පසු 1991දි. විශ්‍රාමිකව නිහඬ දිවියක් ගත කළ ඔහු, චීන වෙදකම, මිලිටරි ඉතිහාසය, සාහිත්‍යය හා කලා ශිල්ප ආදිය ගැන හදාරමින් කල් ගත කළා.

චීන අභ්‍යවකාශ වැඩ පිළිවෙළ දිගටම දියුණු වුණා. 1993දී චීන ජාතික අභ්‍යවකාශ අධිකාරිය (CNA) පිහිටුවනු ලැබුවා. 1990 දශකය වන විට තම අභ්‍යවකාශ පර්යේෂණ හා ජයග්‍රහණ ගැන වඩාත් විවෘතව ලෝකයට තොරතුරු දීමට ද චීනය උත්සුක වුණා.

රටේ  ආර්ථීක දියුණුව හා ජනයාගේ ජීවන මට්ටම් ඉහළ යාමත් සමග අභ්‍යවකාශ ජයග්‍රහණ එරට ජන අභිමානය සංකේතවත් කරන ප්‍රධාන සාධකයක් බවට පත් වූවා.

1970 සිට වසර 25කට වැඩි කාලයක් මිනිසුන් රහිත චන්ද්‍රිකා හා අභ්‍යවකාශ යානා යැවීමෙන් අත්දැකීම් රැසක් ලබා ගත් චීනයට ඊළඟට උවමනා වූයේ අජටාකාශගාමීන් උඩුගුවනට යවන්නටයි.

මේ සඳහා ෂෙංසෝ  (Shenzhou) වැඩසටහන 1992දී පටන් ක්‍රියාත්මක වුණා. 1999 – 2002 වසරවල කිහිප වතාවක් මිනිසුන් රහිත ෂෙංසෝ යානා කක්ෂයට යවා අත්හදා බැලීම් කළා. මුල් වරට සාර්ථකව අජටාකාශගාමීන් අභ්‍යවකාශයට යැව්වේ 2003 ඔක්තෝබර් 15 දා ෂෙංසෝ 5 යානයෙන් කක්ෂගත වූ යැං ලිවෙයි (Yang Liwei). තම රටේම තාක්ෂණයෙන් අභ්‍යවකාශයට ගිය මුල්ම චීන ජාතිකයා බවට ඔහු පත් වුණා.

මෙය චීනය පුරා සජීව ලෙසින් ටෙලිවිෂනයේ විකාශය කෙරුණා. ඒ වන විට 92 වියැති චියැන්, රෝහල් ඇඳක සිට මේ ජයග්‍රහණය නැරඹුවා. චාරිකාව වාර්තා කළ සියලුම මාධ්‍ය චියැන්ගේ පුරෝගාමී හා දැවැන්ත දායකත්වය යළි යළිත් සිහිපත් කළා. විද්‍යාඥයකුට තවත් උපහාර කුමකට ද?

ඇත්තටම ඔහු ජීවත්ව සිටියදී ඉමහත් ගෞරව සම්මානයට පාත්‍ර වුණා. චීනයේ ඉහළම ජාතික සම්මාන හා සරසවි ගෞරව උපාධි ලැබුවා. ජාත්‍යන්තර තාරකා විද්‍යා සංගමය ඔහුගේ නමින් කුඩා ග්‍රහලෝකයක්  Qianxuesen ලෙස නම් කළා.

2008දී චීන ජාතික ටෙලිවිෂන් සේවය (CCTV) 20වන සියවසේ එරට වෙනස් කළ මහා චරිත 11න් එක් අයකු ලෙස චියැන්ට ප්‍රණාමය පුද කළා.

1979දී අමෙරිකානු කැල්ටෙක් සරසවිය අති විශිෂ්ඨ ආදි ශිෂ්‍ය සම්මානයක් ඔහුට පිරිනැමුවත් ඔහු එය ලබා ගන්නටවත් ගියේ නැහැ. ”අමෙරිකානු ජනතාව සමඟ මගේ කිසිදු අමනාපයක් නැහැ. ඔවුන් අතර මගේ සමීප මිතුරන් සිටිනවා. එහෙත් ඇමෙරිකානු රාජ්‍යය ගැන මගේ කලකිරීම දිගටම තිබෙනවා” යැයි ඔහු ප්‍රකාශ කළා.

2009 ඔක්තෝබර් 31 වනදා චියැන් මිය යන විට වයස 97යි. ඔහු පැතූ පරිදිම චීන ජනතාව සතුටින් හා අභිමානයෙන් සිටිනු දැකීමට හැකි වුණා. ඒ අභිමානයට ඔහු ද සෑහෙන පමණට දායක වුණා.