Sri Lanka will hold a general election on 17 August 2015 to elect a new Parliament. It has been preceded by a high level of citizen and civil society advocacy for raising the standard for who should be elected to represent the people as their Members of Parliament.
Public concerns about deteriorating Parliamentary debate and the overall decline and degradation in representative politics were captured by the ‘March 12 Movement’, a mission to elect clean and corruption-free politicians to Parliament.
The Movement was initiated by People’s Action for Free and Fair Elections (PAFFREL) and supported by Transparency International, Sarvodaya Movement, Sri Lanka Chamber of Commerce, Sri Lanka Administrative Officers’ Association and trade unions.
Parallel to this advocacy, data analysis tools have been used by citizens to probe the conduct of MPs in the last Parliament, which was dissolved on 26 June 2015.
Manthri.lk is a trilingual website that tracks the performance of the 225 Members of Parliament in Sri Lanka. It goes by the official record (Hansard), analysing and coding each statement which is fed into a customised system developed by the website owner and operator – Verite Research, a thinktank that provides strategic analysis and advice for decision-makers and opinion-formers.
In this week’s Ravaya column, (in Sinhala, appearing in issue of 16 August 2015), I share some of the key findings by Manthri.lk website on the conduct of 225 MPs in the last Parliament – 202 of whom are seeking re-election.
See also:
සිවුමංසල කොලූගැටයා #231: ඡන්දදායකයා වඩාත් බලගතු කැරෙන නව සංකල්ප දෙකක්
සිවුමංසල කොලූගැටයා #229: සමාජ මාධ්‍ය යුගයේ අපේ දේශපාලන සන්නිවේදනය
පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හරිනු ලැබුවේ 2015 ජුනි 26 වනදා මධ්‍යම රාත‍්‍රියේ සිටයි. 2015 සැප්තැම්බර් 1 වනදා අභිනව පාර්ලිමේන්තුව රැස්වීමට නියමිතයි. එයට මන්ත්රීවරුන් 225ක් තෝරා ගැනීමට මහමැතිවරණය 2015 අගෝස්තු 17 වනදා පැවැත්වෙනවා.
පිරිසිදු දේශපාලනයක් සඳහා නිසි නාමයෝජනා හරහා වඩාම උචිත ජනතා නියෝජිතයන් පාර්ලිමේන්තුවට (හා අනෙක් ජනතා නියෝජිත ආයතනවලට) පත් කර යැවීම මාර්තු 12 පුරවැසි ව්‍යාපාරයේ අරමුණයි.
මේ සඳහා දැනුවත් වූ, බලාත්මක වූ හා තාර්කිකව සිතන ඡන්දදායකයන් අවශ්‍ය වනවා. ඡන්ද අපේක්ෂකයන් කිරා මැන බැලීමට හා ඇගයීම සඳහා මූලික සාධක 8ක් මාර්තු 12 ව්‍යාපාරය ප‍්‍රවර්ධනය කරනවා. අපරාධ සඳහා දඬුවම් ලද්දකු නොවීම, දූෂණ හා වංචාවලින් තොර වීම, සමාජ විරෝධී (මත්පැන්, කැසිනෝ, ගණිකා ආදී) ව්‍යාපාරවල නිරත නොවීම, බලය අනිසි ලෙස භාවිත නොකළ අයකු වීම ආදිය මේ අතර වනවා.
පාර්ලිමේන්තු මන්ත්රීවරයකු වශයෙන් තේරී පත්වීම සඳහා නීතිමය සුදුසුකම්
මෙයට සමාන්තරව මෙවර පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය අරභයා මාර්තු 12 ව්‍යාපාරයට සම්බන්ධ සිවිල් සමාජ සංවිධාන ඡුන්දදායකයන්ගෙන් ඉල්ලා සිටින්නේ පාර්ලිමේන්තුවට ගොස් එහි ප‍්‍රධාන කාර්යය වන නීති තැනීමට අවශ්‍ය දැනුම හා හැකියාව මන්ත‍්‍රී ධුර අපේක්ෂකයන්ට ඇත්දැයි විමසා බලන ලෙසයි.
මේ හැකියාව සොයා බැලීම හැමවිටම ලෙහෙසි නැහැ. මෙහිදී අපට උදව් වන්නේ මන්ත‍්‍රී.lk වෙබ් අඩවියයි (www.manthri.lk).
ශ‍්‍රී ලංකා පාර්ලිමේන්තුවට හොඳින් පවත්වාගෙන යන ත්‍රෛභාෂික නිල වෙබ් අඩවියක් ද තිබෙනවා (www.parliament.lk). පාර්ලිමේන්තු දින දර්ශනය, කාරක සභා කටයුතු, මැති සබයේ විවාද නිල වාර්තා (හැන්සාඞ්), මන්ත‍්‍රීවරුන්ගේ ජීව දත්ත, පාර්ලිමේන්තු පුවත් හා ඡායාරූප ආදිය මෙහි ඇතුළත්. පාර්ලිමේන්තු මහ ලේකම්වරයා ප‍්‍රමුඛ කාර්ය මණ්ඩලය විසින් සපයන සේවාවන්ගෙන් එකක් වන මේ වෙබ් අඩවිය මන්ත‍්‍රීවරුන්ගේ මෙන්ම මහජනයාගේ ද තොරතුරු අවශ්‍යතා සම්පාදනය කරන්නට කැප වී සිටිනවා.
එහෙත් මේ නිල වෙබ් අඩවිය තුළ එක් එක් මන්ත‍්‍රීවරයකුගේ කාර්ය භාරය ගැන හෝ යම් තේමාවක් ගැන සිදු වූ සියලූ වාද විවාද ගැන හෝ ලෙහෙසියෙන් තොරතුරු සොයා ගැනීම අපහසුයි. එසේම මන්ත්රීන් සංසන්දනය කිරීම හෝ යම් නිර්ණායකයක් මත විවාද ලැයිස්තු ගත කිරීම ආදිය නිල වෙබ් අඩවියකට කළ නොහැකියි.
මන්ත‍්‍රී.lk වෙබ් අඩවිය මේ හිදැස පුරවමින් පාර්ලිමේන්තු මන්ත්රීන් ගැන මහජන අධීක්ෂණය වඩාත් හරවත් හා තීව‍්‍ර කිරීමට උපකාර වනවා.
පාර්ලිමේන්තු වාද විවාද කාරක සභා කටයුතු හා මන්ත‍්‍රීවරුන්ගේ දායකත්වය ස්වාධීනව විශ්ලේෂණය කරන පර්යේෂණායතන ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී රටවල් සමහරක තිබෙනවා. පක්ෂ දේශපාලනයෙන් බාහිර වූ ද හා රාජ්‍ය සේවකයන් වන පාර්ලිමේන්තු කාර්ය මණ්ඩලයේ සීමාවලින් ඔබ්බට යන්නා වූ ද මේ විශ්ලේෂණ හා විග‍්‍රහයන් පාර්ලිමේන්තු ක‍්‍රියාදාමය නඩත්තු කිරීමට මුදල් සපයන මහජනතාවට වැදගත් ප‍්‍රතිශෝෂණයක් (feedback) ලබා දෙනවා.
ව්‍යවස්ථාදායක පර්යේෂණ (legislative research) නමින් හැදින්වෙන මෙම ක්ෂේත‍්‍රයේ ක‍්‍රියාත්මක වන විද්වත් ආයතන, පර්යේෂණායතන ඉන්දියාව, පාකිස්ථානය වැනි රටවල මෙන්ම බි‍්‍රතාන්‍ය, ජපානය, අමෙරිකා එක්සත් ජනපදය වැනි රටවල ද හමුවනවා.
මෙතෙක් ශ‍්‍රී ලංකාවේ එබන්දක් නොතිබීමේ අඩුව යම් තාක් දුරට සපුරාලන්නේ ස්වාධීනව ආර්ථික ප‍්‍රතිපත්ති පර්යේෂණ කරන වෙරිටේ පර්යේෂණායතනයයි (Verité Research, www.veriteresearch.org).
සබීරියන් Saberion (Pvt) Ltd නම් තොරතුරු තාක්ෂණ සමාගම සමග සහයෝගයෙන් 2012දී වෙරිටේ ඇරැඹූ මන්ත‍්‍රී.lk වෙබ් අඩවිය, පාර්ලිමේන්තු කටයුතු දත්ත මත පදනම් වූ විශ්ලේෂණයට ලක් කරනවා. ඒ ප‍්‍රතිඵල නීතිගත වෙබ් අඩවිය හරහා සාමාන්‍ය මහජනයාට තේරෙන ලෙසින් සන්නිවේදනය කැරෙනවා. මෙය ඉතා වැදගත් සේවාවක්.
ඔවුන්ගේ මූලාශ‍්‍රය පාර්ලිමේන්තුවේ නිල වාර්තාව වන හැන්සාඞ් ප‍්‍රකාශනයයි. පාර්ලිමේන්තුවේ හැම සැසි වාර දිනයකම කැරෙන සියලූම ප‍්‍රකාශයන් හා විවාදයන් හැන්සාඞ් වාර්තාවට අනුව යමින් වෙරිටේ පර්යේෂණායතනයට ආවේණික වූ ක‍්‍රමයකට වර්ගීකරණය කරනු ලබනවා. පරිගණක ගත කරන මේ වාර්තා විවිධ මූලපද (keywords) හරහා සෙවිල්ලට ලක් කළ හැකියි.
මන්ත්රීවරයකු පාර්ලිමේන්තු වැඩ කටයතුවලට කරන දායකත්වය 15 ආකාරයකට වර්ග කිරීම මේ විශ්ලේෂණයේ මූලික පදනමයි. මේ 15 ආකාරය වන්නේ: 1. ලිඛිත ප‍්‍රශ්න මතු කිරීම; 2. ලිඛිත ප‍්‍රශ්නවලට ප‍්‍රතිචාර දැක්වීම; 3. ලිඛිත ප‍්‍රශ්නවලින් මතු වන අනුබැඳුණු ප‍්‍රශ්න මතු කිරීම; 4. අනුබැඳුණු ප‍්‍රශ්නවලට වාචිකව පිළිතුරු දීම; 5. ලිඛිත පිළිතුරු බැඳීම; 6. කෙටුම්පතක්/රෙගුලාසියක්/ආඥාවක් සභාගත කිරීම; 7. කෙටුම්පතක්/රෙගුලාසියක්/ආඥාවක් විවාද කිරීමේදී වාචික සහභාගිත්වය; 8. රීති ප‍්‍රශ්න මතු කිරීම (තාක්ෂණික හෝ පටිපාටිය සම්බන්ධ); 9. වෙනත් රීති ප‍්‍රශ්න මතු කිරීම; 10. සභාව කල් තැබීමේ යෝජනා – වාචික දායකත්වය; 11. පුරවැසියන් වෙනුවෙන් පෙත්සම් සභාගත කිරීම; 12. සභාවේ වැඩ කටයුතුවලට බාධා කිරීම; 13. නිල සභා වාර්තාවෙන් ඉවත් කරන ලද ප‍්‍රකාශ කිරීම; 14. වාචික දායකත්වය; 15. වාචික දායකත්වය – සාරවත් ප‍්‍රකාශයන්
Standing Orders of Sri Lanka Parliament
මන්ත‍්‍රී.lk වෙබ් අඩවියේ 2012 මැයි සිට 2015 ජුනි දක්වා වකවානුවට අයත් පාර්ලිමේන්තු හැන්සාඞ් වාර්තා 28,000කට වඩා විශ්ලේෂණය කොට දත්ත බවට පත් කොට ගබඩා කර තිබෙනවා.
හැන්සාඩ් වාර්තාවල වචන ලක්ෂ ගණනක් තුළ ඇති කරුණු මෙහි වඩාත් සරල හා සංසන්දනාත්මක ලෙසින් හමු වීම සුවිශේෂයි. යහපාලනයට තොරතුරු තාක්ෂණය හරිහැටි යොදා ගන්නට නම් මෙවැනි පුරවැසි උත්සාහයන් තව තවත් ඕනෑ!
මේ වෙබ් අඩවිය යොදා ගනිමින් හිටපු මන්ත්රීන් දෙදෙනකු හෝ වැඩි දෙනකු සසදන්නට ද හැකියි. එසේම තෝරා ගත් මාතෘකාවක් ගැන වැඩිපුරම කථා කළ මන්ත්රීන්, වඩාත්ම අක්රිය හා නිහඩව සිටි මන්ත්රීන් ආදී බොහෝ තොරතුරු මෙහි තිබෙනවා.
“මේ දත්ත හා වැදගත් සභාවාරවලදී මන්ත්රීවරුන් සභාවේ ඡන්දය භාවිත කළ ආකාරය සලකා බලන විට පසුගිය පාර්ලිමේන්තුවේ අපේ මන්ත‍්‍රීවරුන්ගේ කෙරුවාව ගැන විස්තරාත්මක චිත‍්‍රයක් අපට පෙනී යනවා” යයි වෙරිටේ පර්යේෂණායතනයේ ආණ්ඩුකරණය පිළිබඳ විශේෂඥ හා මන්ත‍්‍රී වෙබ් අඩවියේ මොළකාරයා ද වන අසෝක ඔබේසේකර කියනවා.
“පසුගිය පාර්ලිමේන්තුවේ සිටි මන්ත‍්‍රීන්ගෙන් 202 දෙනෙකු නැවතත් මෙවර 2015 මැතිවරණයේ තරග කරනවා. මේ අය පසුගිය පාර්ලිමේන්තුව තුළ නීති සම්පාදන හා වෙනත් මන්ත‍්‍රී වගකීම් කෙතරම් කැපවීමකින් ඉටු කළා ද යන්න සාක්ෂි මත පදනම්ව දැන් ඡන්දදායකයන්ට අපේ වෙබ් අඩවිය හරහා බලාගත හැකියි.”
පසුගිය පාර්ලිමේන්තුව මුල් වරට රැස්වූයේ 2010 අපේ‍්‍රල් 22 වනදායි. නිල මූලශ්‍රයකට අනුව පාර්ලිමේන්තු සැසිවාර පැවැත් වූ සමස්ත දින ගණන 466යි.
පාර්ලිමේන්තු නිල වෙබ් අඩවියට අනුව ප‍්‍රථම වතාවට මන්ත‍්‍රී ධුරයට පත් වූ මන්ත්රීවරුන් 83 දෙනකු එම පාර්ලිමේන්තුවේ සිටියා. එනම් ඉතිරිය (බහුතරය) ඉන් පෙර ද වරක් හෝ කිහිප වරක් මන්ත‍්‍රී ධුරයක් හොබවා අත්දැකීම් තිබූ අය බවයි.
මන්ත‍්‍රී.lk විශේලේෂණයට අනුව පසුගිය පාර්ලිමේන්තුවේ සිට නැවත ඡන්දය ඉල්ලන මන්ත්රීන් 202 දෙනාගෙන් 30%ක් වසර පහක් පුරා කිසිදු ඡන්දදායකයකු වෙනුවෙන් මහජන පෙත්සමක් ඉදිරිපත් කොට නැහැ. තවත් 30% එසේ කොට ඇත්තේ එක් වරක් පමණයි.
මේ මහජන පෙත්සම්වල (public petitions) වැදගත්කම නම් පරිපාලන තන්ත‍්‍රයේ දුර්වලතා රජයේ අවධානයට යොමු කිරීම හරහා නිලධාරිවාදය සම්බන්ධ පුරවැසියන් අත් විඳින දුක්ගැහැටවලට විසඳුම් සෙවීමයි.
මේ අනුව සිය ඡන්දදායකයන් වෙනුවෙන් කළ හැකි මේ නිශ්චිත මෙහෙය මන්ත්රීන් 43%ක් පැහැර හැර ඇති බව මන්ත‍්‍රී.lk කියනවා.
හැම අමාත්‍යංශයකම ප‍්‍රගතිය සමාලෝචනය හා අධීක්ෂණයට කාරක සභා තිබෙනවා. හැම මන්ත‍්‍රීවරයකුම කාරක සභා කිහිපයකට අනුයුක්ත කැරෙනවා. 2014 මැයි-සැප්තැම්බර් කාලය සඳහා කාරක සභා සහභාගිත්වය අධ්‍යයනය කළ මන්ත‍්‍රී’lk සොයා ගත්තේ නැවත තරග කරන මන්ත‍්‍රීවරුන්ගෙන් 30%ක් කිසිදු කාරක සභාවකදී කිසිදු ප‍්‍රශ්නයක් හෝ මතු කර නැති බවයි. තවත් 45%ක් දෙනා මතු කළ ප‍්‍රශ්නවල සාමාන්‍යය මාසයකට එකකටත් අඩුයි.
“මේ අක්රිය හා උදාසීන බව දැඩි ලෙස පුරවැසි අවධානයට ලක් විය යුතුයි. මන්ත්රීවරුන් තමා අනුයුක්ත කැරෙන කාරක සභාවල වඩාත් සක‍්‍රීය විය යුතු මෙන්ම ඒ හරහා නීති සංශෝධනයට හෝ නව නීති සම්පාදනයට යොමු විය යුතුයි,” මන්ත‍්‍රී’lk වෙබ් අඩවියේ ප‍්‍රධාන නියමුවා කියනවා.
වඩාත් සුබදායක ආරංචිය නම් යළිත් තරග කරන හිටපු මන්ත‍්‍රීන්ගෙන් 37%ක් දෙනා පසුගිය පාර්ලිමේන්තුවේ කිසි විටෙක සභාවට බාධා වන පරිදි හැසිරී නැති බවයි. තවත් 14%ක් එසේ කොට ඇත්තේ කලාතුරකින් පමණයි.
“බහුතරයක් මන්ත්රීන් සභාවට බාධා කරන, කලහකාරී අය බවට පැතිර තිබෙන පොදු මතය නිවැරදි නැහැ. ඇත්තටම ඔවුන් වැඩි දෙනෙක් ස්ථාවර නියෝගවලට අනුව හැසිරී තිබෙනවා. එහෙත් කලබලකාරී මන්ත්රීන් ටික දෙනෙකුට සභාවේ වැඩට නිතර බාධා කළ හැකි බව නම් පසුගිය පාර්ලිමේන්තුවේ සමස්ත වාර්තා දෙස බලන විට පෙනී යනවා,” යයි අසෝක ඔබේසේකර කියනවා.
නැවත තරග කරන හැම මන්තී‍්‍ර කෙනෙකුගේම ප‍්‍රගති වාර්තාව හෙවත් ‘රිපෝට් කාඞ්’ එක දත්ත විශ්ලේෂණය හරහා මන්ත‍්‍රී’lk සම්පාදනය කොට තිබෙනවා. පසුගිය පාර්ලිමේන්තුවේ වැදගත්ම ඡන්ද විමසීම්වලදී මන්ත්රීන් ගත් ස්ථාවරයන් ද එයට ඇතුළත්. එනම් ජනාධිපති ධුර කාල සීමාව ඉවත් කළ 18 වන ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය, අගවිනිසුරු ශිරාණි බණ්ඩාරනායක මහත්මියට එරෙහි දෝෂාභියෝගය, 19 වන ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය හා කැසිනෝ හඳුන්වාදීමේ පනත (අවස්ථා තුනකදී) විවාදය යන අවස්ථායි.
අද යහපාලනය ගැන කතා කරන සමහර හිටපු මන්ත්රීන් මේ තීරණාත්මක සංධිස්ථානවලදී එම යෝජනාවලට පක්ෂ වූවාද, විපක්ෂ වූවාද, සභාවේ නොසිටියාද යන්න ලෙහෙසියෙන්ම බලා ගත හැකියි.
දැනුවත් වූ ඡන්දදායකයන් බිහි කිරීමට පාර්ලිමේන්තු දත්ත විශ්ලේෂණනය ප‍්‍රයෝජනවත්. මේ විග‍්‍රහයන් හැකි තාක් සමාජගත කිරීම සියලූ මාධ්‍යවලට හා ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයට හිතකාමී ක‍්‍රියාකාරිකයන්ට පැවරෙන වගකීමක්.
ජනතා සේවකයන් යයි කියමින් මහජන මුදලින් ඉහළ වරප්‍රසාද ලබන මන්ත්‍රීන්ගේ කයිවාරුව හා කෙරුවාව අතර හිදැස කොපමණ දැයි එවිට පුරවැසියන්ට බලා ගත හැකියි!
අපේ ඡන්දය නැණවත්ව භාවිත කරමු!
වගකීම් දැරීමට හැකි හා කැප වූවන් පමණක් පාර්ලිමේතුවට යවමු.
ඉන් පසුවත් ඔවුන්ගේ කෙරුවාව දිගටම අධීක්ෂණය කරමු!
Open Minds! (formerly: Moving Images blog) 