ලක් ජනගහනයෙන් බාගයක්ම 1985ට පසු උපන් අයයි. මෙය වැදගත් ඇයි?

ජනගහනයක මධ්‍යස්ථ වයස (Median Age) කියන්නේ එම පිරිස වයස අනුව එක සමාන කාණ්ඩ දෙකකට බෙදිය හැකි වයසයි. එනම් ජනයාගෙන් හරි අඩක් එම වයසට වඩා බාල වන විට ඉතිරි අඩ එම වයසට වඩා වැඩිමහල්. මධ්‍යස්ථ වයස් අගය කාලයත් සමග ටිකෙන් ටික වෙනස් වනවා.

The median divides the age distribution into two equal parts: one-half of the cases falling below the median age and one-half above the median.

Image source: https://www.pinterest.com/pin/300333868877400032/

2012දී අවසන් ජන සංගණනය කළ අවස්ථාවේ මෙරට මධ්‍යස්ථ වයස 31ක් වූවා. 2016 වන විට එය අවුරුදු 32.5 දක්වා ඉහළ ගිහින්. ජනගහනයක ළමා හා තරුණ ප්‍රතිශතය කෙමෙන් අඩු වන විට මධ්‍යස්ථ අගය වැඩි වනවා. (60ට වැඩි ජනගහනය ඉහළ ජපානයේ මේ අගය අවුරුඩු 46.9යි. ඉන්දියාවේ මධ්‍යස්ථ වයස අවුරුදු 27.6ක් වන අතර පාකිස්ථානයේ එය 23.4යි.)

අපේ ජනගහනය සම්බන්ධයෙන් බලන විට අද ලක් ජනයාගෙන් බාගයක්ම 1985 හෝ ඊට පසුව උපන් අයයි. ඒ කියන්නේ 1983 කළු ජූලියට පසුවයි. 1987-89 භීෂන සමය ගැනවත් මේ කිසිවකුට හරිහැටි මතකයන් තිබිය නොහැකියි.

1977 ආර්ථිකය විවෘත කිරීමට පෙර තිබූ සමාජවාදී විකාරයන් හෝ 1982 ජනමත විචාරණය හෝ අත්විඳ ඇත්තේ රටේ බාගයකට වඩා අඩු පිරිසක්. රටේ බහුතරයක් දෙනාට මහවැලිය හැරවීම, ඉන්දු- ලංකා ගිවිසුම ආදිය පොතපතින් කියවන සිදුවීම් පමණයි.

මෙය ප්‍රායෝගිකව වැදගත් වන්නේ මේ නිසයි: මෑත ඉතිහාසය ගැන නොයෙක් දෙනා මාධ්‍යවල හා දේශපාලන වේදිකාවල නොයෙක් විග්‍රහයන් කරනනවා. අමූලික බොරු මෙන්ම සත්‍යය විකෘති කිරීම් එමටයි.

මතක තබා ගත යුත්තේ 1990ට පමණ පෙර සිදු වූ කිසිවක් ගැන සෘජු මතකයන් හෝ අත්දැකීම් අද ලක් සමාජයෙන් බාගයකට නොමැති බවයි.

More data: http://worldpopulationreview.com/countries/median-age-by-country/

 

සිවුමංසල කොලූගැටයා #257: 21 වන සියවසේ අපේ මාධ්‍ය පරිභෝජන රටා වෙනස් වන සැටි

CPA Study on consumption and perceptions of mainstream and social media in the Western Province of Sri Lanka - Jan 2016
CPA Study on consumption and perceptions of mainstream and social media in the Western Province of Sri Lanka – Jan 2016

In this week’s Ravaya column (appearing in issue of 14 February 2016), I discuss key findings of the top-line report of a survey on the consumption and perceptions of mainstream and social media in the Western Province of Sri Lanka. It was launched on 27 January 2016 by the non-profit research and advocacy group, the Centre for Policy Alternatives (CPA).

The report draws on a survey of 1,743 randomly selected men and women, interviewed in Sinhala or Tamil language during June-July 2015. They were asked about mobile phone use and web access. The survey was conducted by Social Indicator, CPA’s survey research unit.

As the launch media release noted, “From the use of Facebook to smartphones, from news on TV to news via SMS, from how information read digitally is spread to others who are offline, the report offers insights into how content is produced, disseminated and discussed in Sri Lanka’s most densely populated province and home to the country’s administrative and business hubs.”

I was one of the launch speakers, and my presentation was titled: Information Society is Rising in Sri Lanka: ARE YOU READY?

Dilrukshi Handunnetti (centre) speaks as Nalaka Gunawardene (left) and Iromi Perera listen at the launch on 27 Jan 2016 in Colombo
Dilrukshi Handunnetti (centre) speaks as Nalaka Gunawardene (left) and Iromi Perera listen at the launch on 27 Jan 2016 in Colombo

අපේ රටේ වඩාත්ම පුළුල්ව භාවිත වන සන්නිවේදන මාධ්‍යය කුමක්ද?

විටින් විට සරසවිවලදී හා වෙනත් මහජන සභාවන්හිදී මා කරන දේශනවලදී මේ ප‍්‍රශ්නය මතු කරනවා. සභාවේ සිටින අයගේ දැනුම හා ආකල්ප ගැන හොඳ ඉඟියක් ඔවුන් මෙයට පිළිතුරු දෙන ආකාරයෙන් මට ලද හැකියි.

නිවැරදි පිළිතුර රේඩියෝ බවට තර්ක කරන අය මට තවමත් හමු වනවා. ඔවුන්ගේ දැනුම දශක එක හමාරකට වඩා පැරණියි.

වසර 2000 පමණ වන තුරු මෙරට නිවෙස්වල බහුලවම හමු වූයේ රේඩියෝ යන්ත‍්‍ර බව ඇත්තයි. එහෙත් ඉනික්බිති ටෙලිවිෂන් යන්ත‍්‍ර එම තැන හිමි කර ගත්තා.

වසර තුනකට වරක් නිවාස 25,000ක පමණ විශාල දීපව්‍යාප්ත නියැදියක් හරහා රජයේ ජනලේඛන හා සංඛ්‍යා ලේඛන දෙපාර්තමේන්තුව කරන ගෘහස්ත ආදායම් හා වියදම් සමීක්ෂණවල ප‍්‍රතිඵල හරහා මෙය මනාව තහවුරු වනවා.

මෙවන් රාජ්‍ය සමීක්ෂණයකින් මතු වන සොයා ගැනීම් පවා සමහරුන් ප‍්‍රශ්න කරනවා. ‘සමීක්ෂණවලින් මොනවා සොයා ගත්තත් අපේ ගම්වල තාමත් වැඩි දෙනෙක් භාවිත කරන්නේ රේඩියෝව තමයි’ කියමින් රොමැන්ටික් ලෝකවල ජීවත් වන අය සිටිනවා.

2012 ජන සංගණනයේදී එක් ප‍්‍රශ්නයක් වූයේ නිවසේ තිබෙන සන්නිවේදන මෙවලම් ගැනයි. මුළු රටම සමීක්ෂාවට ලක් කළ මෙයින් හෙළි වූයේ රටේ නිවෙස්වල දැන් වැඩිපුරම ඇති සන්නිවේදන මෙවලම ජංගම දුරකතනය බවයි. (78.9%). එයට ආසන්නව දෙවැනි තැන ගන්නේ ටෙලිවිෂන් (78.3%). රේඩියෝව ලබා ඇත්තේ තෙවන ස්ථානයයි (68.9%).

මේ සංඛ්යා ලේඛන වාර්ෂිකව වෙනස් වනවා. අලූත්ම දත්ත හා විශ්ලේෂණ හරහා අපේ දැනුම යාවත්කාලීන කර ගැනීම ඉතා වැදගත්. නැතිනම් පිළුණු වූ දැනුම හරහා වැරදි නිගමන හා රොමාන්ටික් තර්කවලට එළැඹීමේ අවදානමක් තිබෙනවා.

සන්නිවේදන තාක්ෂණයන් හා සේවාවන් සමාජයක ප‍්‍රචලිත වීම ගැන රාජ්‍ය පර්යේෂණායතනවල සමීක්ෂණ හා අලෙවිකරණ දත්ත හරහා යම් අවබෝධයක් ලද හැකියි. මෙය මා දකින්නේ සන්නිවේදනයේ සැපයුම් පැත්ත (supply side of communications) හැටියටයි.

එහෙත් මෙහි ඉල්ලූම් පැත්ත හෙවත් ජන සමාජයේ විවිධ පුද්ගලයන් මේවා කිනම් භාවිතයන් සඳහා යොදා ගන්නවාද යන්න විමර්ශනය කිරීම වඩාත් අසීරුයි (demand side). එවන් ගවේෂණවලදී කිසිදු සන්නිවේදන මාධ්‍යයක් ගැන පූර්ව මතයක් හෝ නිගමනයක් හෝ තබා නොගෙන විවෘත මනසකින් තොරතුරු එක් රැස් කිරීම අත්‍යවශ්‍යයි.

මෙරට බස්නාහිර පළාතේ වැසියන් ප‍්‍රධාන ධාරාවේ මාධ්‍ය හා නව මාධ්‍ය භාවිත කරන සැටි ගැන කළ සමීක්ෂණයක ප‍්‍රතිඵල ජනවාරි 27දා නිකුත් වුණා. සමීක්ෂණය කළේ විකල්ප ප‍්‍රතිපත්ති කේන්ද්‍රයට (Centre for Policy Alternatives, CPA) අනුයුක්ත ජනමත විමසීම් අංශය වන Social Indicator ආයතනයයි. මෙහි ප්‍රතිඵල සන්නිවේදනයට සම්බන්ධ සැමගේ අවධානයට ලක් විය යුතුයි.

බස්නාහිර පළාත මේ සමීක්ෂණයට යොදා ගැනීම තේරුම් ගත හැකියි. රටේ දළ ජාතික නිෂ්පාදිතයෙන් 43%ක් දායක කරන මේ පළාත වැඩියෙන්ම ජනගහනය, මාධ්‍ය කර්මාන්ත හා තාක්ෂණ භාවිතය සංකේන්ද්‍රණය වී ඇති ප‍්‍රදේශයයි. එසේම ආදායම් මට්ටම් ද සාපේක්ෂව වැඩි නිසා නව තාක්ෂණයන් හා වෙළෙඳපොළ ප‍්‍රවණතා මුලින් ප‍්‍රචලිත වන්නේත් මේ පළාතේයි.

බස්නාහිර පළාත තුළ මාධ්‍ය භාවිතය අධ්‍යයනයෙන් දිවයිනේ සෙසු ප‍්‍රදේශවල ඒ ගැන ඉදිරි ප‍්‍රවණතා ගැන ඉඟියක් ලද හැකියි. මෙවන් සමීක්ෂණ දීපව්‍යාප්තව කිරීමට CPA අදහස් කරනවා.

2015 ජුනි-ජූලි වකවානුවේ ක්ෂේත‍්‍ර දත්ත එකතු කළ මේ සමීක්ෂණයට බස්නාහිර පළාත පුරාම විහිදුණු පුද්ගලයන් 1,743ක් සම්බන්ධ කරගනු ලැබුවා. සමීක්ෂණයට සහභාගි වන්නන් තෝරා ගැනීමට නිර්ණායක දෙකක් යොදා ගත්තා. එනම් ඔවුන් ජංගම දුරකතන භාවිත කිරීම හා ඉන්ටර්නෙට් පරිශීලනය කිරීමයි.

සිංහල හෝ දෙමළ බසින් සමීක්ෂකයන් අසන ප‍්‍රශ්නාවලියකට පිළිතුරු සටහන් කර ගත් අතර පිරිමි 55.8%ක් හා ගැහැනු 44.2%ක් සහභාගි වූවා. ඔවුන් තෝරා ගනු ලැබුවේ අලෙවිකරණ සමීක්ෂණ (market research) කිරීමේ ජාත්‍යන්තර ප‍්‍රමිතීන්ට අනුකූලව අහඹු ලෙසයි.

කාලීන තොරතුරු දැන ගැනීමට හා ඒවා අන් අය සමග බෙදා ගැනීමට කුමන සන්නිවේදන මාධ්‍ය භාවිත කරනවාද යන්න මෙහිදී සොයා බැලූණා. සමීක්ෂණයට සම්බන්ධ වූවන්ගෙන් අති බහුතරයක් (97.4%) එදිනෙදා පුවත් ගැන අතිශයින් හෝ තරමක් දුරට හෝ උනන්දුවක් දක්වන බව කීවා.

ඔවුන් බහුතරයකගේ වඩාත්ම ජනප‍්‍රිය පුවත් මූලාශ‍්‍රය වූයේ පෞද්ගලික ටෙලිවිෂන් සේවාවන්. ඉන් පසු වැඩිපුරම සඳහන් කෙරුණේ ෆේස්බුක් සමාජ මාධ්‍ය ජාලය හා සෙසු ඉන්ටර්නෙට් ප‍්‍රභවයන්.

මෙම පිළිතුරු වයස් කාණ්ඩ අනුව විග‍්‍රහ කළ විට වයස 18-24 පරාසයේ අයට නම් වඩාත්ම ප‍්‍රමුඛ පුවත් මූලාශ‍්‍රය වූයේ ෆේස්බුක්. දෙවැනි තැනට පුද්ගලික ටෙලිවිෂන් හා තෙවැනි තැනට සෙසු ඉන්ටර්නෙට් ප‍්‍රභවයන්.

පුවත්වල විශ්වසනීයත්වය ගැන ද ප‍්‍රශ්න කරනු ලැබුවා. ප‍්‍රතිචාරකයන් 63.1%ක් කීවේ විශ්වාස කළ හැකි පුවත් ප‍්‍රභවයන් එකකට වඩා තමන් දන්නා බවයි. සියලූ පුවත් මාධය තමන්ට එක හා සමාන බව කී 25.3%ක්ද කිසිදු මාධ්‍යයක් විශ්වාස නොකළ 10%ක්ද සිටියා.

සමීක්ෂණයට පාත‍්‍ර වූ අයගෙන් 50%ක්ම කීවේ ගෙවී ගිය වසර තුළ ප‍්‍රධාන ධාරාවේ මාධ්‍ය හෝ ඉන්ටර්නෙට් හරහා හෝ තමන් දැන ගත් සමාජයීය හෝ දේශපාලනික තොරතුරක් ගැන තමන් වැඩිදුර සොයා බැලූ හා දැනුවත් වූ බවයි.

එවන් තොරතුරක් ගැන කිසිදු ක‍්‍රියාමාර්ගයක් ගත්තාදැයි අසනු ලැබුවා. එහිදී ඉන්ටර්නෙට් හරහා ලද තොරතුරක් ගැන ක‍්‍රියාත්මක වූ සංඛ්‍යාව 22.9%ක් වූ අතර, ප‍්‍රධාන ධාරාවේ මාධ්‍යයකින් ලද තොරතුරක් නිසා යම් පියවරක් ගත් සංඛ්‍යාව මුළු නියැදියෙන් 20.8%ක් වුණා.

කුමක්ද මේ ක‍්‍රියාමාර්ගය? 61.5%ක් දෙනා පවුලේ අය හා හිතමිතුරන් දැනුවත් කිරීමට ඉන්ටර්නෙට් හරහා ලද තොරතුරු යොදා ගෙන තිබෙනවා. ඒ අතර 16.5%ක් දෙනා වෙබ්ගත සංවාදවලට සහභාගි වී තිබෙනවා.

මේ සොයා ගැනීම ඉතා වැදගත්. 2015 ජූනි නිකුත් කළ විදුලි සංදේශ නියාමන කොමිසමේ (TRC) නිල දත්තවලට අනුව මෙරට සමස්ත ඉන්ටර්නෙට් ගිණුම් සංඛ්‍යාව මිලියන 4.3යි. සමහර ගිණුම් එක් අයකුට වඩා භාවිත කරන නිසා ඉන්ටර්නෙට් පරිශීලනය කරන සංඛ්‍යාව මිලියන 6ක් හෝ ජනගහනයෙන් 28%ක් පමණ යැයි අපට ඇස්තමේන්තු කළ හැකියි.

Hand holding a cell phone under social media icons on blue background Vector file available.

මෙය තවමත් සංඛ්‍යාත්මකව සුළුතරයක් බව ඇත්තයි. එහෙත් ඉහත සොයා ගැනීම තහවුරු කරන පරිදි ඉන්ටර්නෙට් ඍජුව භාවිත කරන අය ලබා ගන්නා තොරතුරු හා අදහස් ඔවුන් විසින් තම තමන්ගේ සමීපතයන් හා පෞද්ගලික ජාලයන් සමග බෙදා ගැනෙනවා. මේ හරහා වෙබ්ගත අන්තර්ගතය එහි සෘජුව නොගැවසෙන විශාල පිරිසක් අතරට ද කාන්දු වනවා.

විශේෂයෙන් ගුරුවරුන්, මාධ්‍යවේදීන්, පර්යේෂකයන් වැනි අයගේ තොරතුරු විකාශය කිරීමේ (information amplification) විභවය ඉහළයි. ගමක හෝ ප‍්‍රජාවක එක් අයකු ස්මාට්ෆෝන් හරහා ඉන්ටර්නෙට් පිවිසීම කළොත් කාලීන තොරතුරු එම ගමටම ගලා යාමේ හැකියාව ඉහළයි.

ඉන්ටර්නෙට් සුළුතරයකගේ සුපිරි මාධ්‍යයක්ය කියමින් එය ගැන එතරම් නොතකන පණ්ඩිතයන් නොදකින යථාර්ථය මෙයයි!

CPA සමීක්ෂණයට සහභාගි වූවන්ගෙන් 77.3%ක්ම ඉන්ටර්නෙට් පිවිසියේ තම ස්මාට්ෆෝන් හරහා. මෙය දීපව්‍යාප්ත TRC සංඛ්‍යා ලේඛනය වන 83%ට සමීපයි.

අලූත් තොරතුරක් ලද විට එය බෙදා ගැනීම මානව ගති සොබාවක්. මේ පුරුද්දට ජංගම දුරකතන හා ඉන්ටර්නෙට් භාවිතය හරහා ලොකු තල්ලූවක් ලැබෙනවා.

සිත් ගන්නා පුවතක් හෝ ලිපියක් හෝ ඊමේල් මගින් ලදහොත් එය අන් අය සමග ත්‍බදා ගන්නට කැමති බව සමීක්ෂණයේ ප‍්‍රතිචාරකයන් 55.9%ක් කියා තිබෙනවා. ඒ සඳහා ඊමේල් (23.6%), සමාජ මාධ්‍ය (18.4%) හෝ ඒ දෙකම (13.9%) යොදා ගන්නවා.

වැදගත් හෝ සිත් ගන්නා යමක් ඔබේ ජංගම දුරකතනයට ලැබුණොත් කුමක් කරනවාද? මේ ප‍්‍රශ්නයට 24.2%ක් දෙනා කීවේ එක්කෝ කෙටි පණිවුඩයක් (SMS) හෝ ක්ෂණික පණිවුඩ යෙදුමක් (Instant Messaging, IM) හරහා බෙදා ගන්නා බවයි. 16.6% කීවේ එම තොරතුර සමාජ ජාල හරහා ‘ෂෙයාර්’ කරන බවයි. මේ දෙකම කරන බව කී පිරිස 16.2%ක් ද සිටියා.

මෙසේ පුළුල්ව බෙදා ගැනීමේ හොඳ නරක දෙකම තිබෙනවා. සමබර තොරතුරු මෙන්ම අසත්‍ය හෝ අන්තවාදී තොරතුරු ද ඉක්මනින් පැතිර යා හැකියි.

ප‍්‍රතිචාරකයන් 37.2%ක් කීවේ යම් පුවතක් ඍජුව වෙබ් අඩවියක පළ වී තිබී දැන ගන්නවාට වඩා එම පුවතම මිතුරන්/සහෘදයන් මගින් ඊමේල් හෝ සමාජ මාධ්‍ය හෝ හරහා ලද හොත් තමන් එය වඩාත් විශ්වාස කරන බවයි.

එසේම 51.1%ක් දෙනා කීවේ මින් පෙර තමන් කිස්සේත් විශ්වාස නොකළ පුවතක්, තම මිතුරකු විසින් සමාජ මාධ්‍යයක් හරහා බෙදා ගත් විට එම පුවත ගැන මුලින් දැක්වූ අවිශ්වාසය පසෙක ලා තමන් එය නැවත සලකා බැලිය හැකි බවයි.

මෙසේ සහෘදයන් විසින් යමක් ෂෙයාර්කිරීම හරහා එහි විශ්වසනීයත්වය වැඩි කර ගැනීම ඉන්ටර්නෙට් මාධ්‍ය පුරාම දැකිය හැකි ප‍්‍රවණතාවක්.

මාධ්‍ය අන්තර්ගතයේ විශ්වසනීයත්වය තහවුරු කර ගැනීම මාධ්‍ය සාක්ෂරතාවයේ වැදගත් අංගයක්. මෑතක් වන තුරු එය සදහා අප බොහෝ දෙනකු යොදා ගත්තේ අදාල මාධ්‍ය ආයතනයෙහි සමස්ත කෙරුවාව හා අදාල ලේඛකයාගේ මීට පෙර ක‍්‍රියාකලාපය ආදී සාධකයි. සහෘදයන් විසින් නිර්දේශ කරනු ලැබීම දැන් ප‍්‍රබල සාධකයක්ව තිබෙනවා.

එහෙත් යමක් ලියූ තැනැත්තා තවමත් බොහෝ දෙනකුට වැදගත්. පුවත්පතක හෝ ඉන්ටර්නෙට් ප‍්‍රභවයක පුවතක් හෝ ලිපියක් ලියූ ලේඛකයාගේ නම තමන් සැළකිල්ලට ගන්නා බව 63.2%ක් දෙනා කියනවා.

2015දී තීරණාත්මක ජාතික මැතිවරණ දෙකක් මෙරට පැවැත් වුණා. මැතිවරණ කාලයේදී වැඩිම විශ්වාසයක් තිබෙන තොරතුරු මූලාශ‍්‍රය කුමක්ද?

වැඩිම පිරිසක් (40.3%ක්) මැතිවරණ කාලයේදී වඩාත්ම විශ්වාස කළේ පෞද්ගලික ටෙලිවිෂන් නාලිකායි. ඉතිරි අයගෙන් 18.3%ක් කීවේ ඉන්ටර්නෙට් බවයි. තවත් 16%ක් ෆේස්බුක් මුල් තැනට පත් කළා. පත්තර හා රේඩියෝ ගැන මහජන විශ්වාසය බෙහෙවින් අඩු වෙලා!

මහජනතාව සමග සබඳතා පැවැත්වීමට රජයේ ඇමතිවරුන් නිල වශයෙන් සමාජ මාධ්‍ය භාවිත කිරීම අවශ්‍ය බව 42.2%ක් දෙනා විශ්වාස කරනවා. තවත් 26.2%ක් දෙනා එය තරමක් දුරට හෝ අවශ්‍ය යයි කියනවා. (මෙහිදී කතා කරන්නේ දේශපාලන ප‍්‍රතිරූප වර්ධනය නොව අමාත්‍යාංශවල මහජන තොරතුරු හා සේවා සැපයීමට සෙසු ක‍්‍රමවේදයන්ට අමතරව සමාජ මාධ්‍ය ද යොදා ගැනීම ගැනයි. ඉන්දියාවේ නරේන්ද්‍ර මෝඩි රජය මෙය සියලූ රාජ්‍ය ආයතනවලට අනිවාර්ය කොට තිබෙනවා.)

දේශීය භාෂාවලින් වෙබ් අන්තර්ගතය සීමිත වීම පෙර තරම් දරුණු නොවූවත් තවමත් බලපාන සාධකයක්. සිංහලෙන් හා දෙමළෙන් තොරතුරු හා වෙබ් අඩවි වැඩි වේ නම් තමන් ඉන්ටර්නෙට් භාවිතයද වැඩි කරන බව සමීක්ෂණයට පාත‍්‍ර වූවන්ගෙන් 57.1%ක් දෙනා කියා සිටියා.

එසේම 60.4%ක් කීවේ තමන්ට දත්ත භාවිතය වෙනුවෙන් වැඩිපුර ගෙවීමේ හැකියාවක් තිබේ නම් ඉන්ටර්නෙට් භාවිතය වැඩි වනු ඇති බවයි.

L to R - Dilrukshi Handunnetti, Iromi Perera, Sanjana Hattotuwa at CPA report launch, Colombo, 27 Jan 2016
L to R – Dilrukshi Handunnetti, Iromi Perera, Sanjana Hattotuwa at CPA report launch, Colombo, 27 Jan 2016

දැනට පවත්නා ඉන්ටර්නෙට් වේගයන්වල මදකමද සමහරුන්ගේ මැසිවිල්ලට හේතුවක්. යම් ඉහළ මිලක් ගෙවා තමන්ට වඩා වේගවත් ඉන්ටර්නෙට් සේවා ලද හැකි නම් එය සලකා බලන බව 30.8%ක් දෙනා කීවා. තවත් 42.5%ක් සමහරවිට එසේ කරනු ඇතැයි කීවා.

ඊමේල් හා වෙබ් ප‍්‍රභවයන්ට අමතරව SMS පුවත් සේවාවන්ට මිලක් ගෙවා බැඳී ඇති පිරිස සමීක්ෂණයේ ප‍්‍රතිචාරකයන් අතරින් 34.8%ක් වූවා.

මේ සමීක්ෂණයේ ප‍්‍රතිඵල විවිධ අයුරින් විග‍්‍රහ කළ හැකියි. එය එළි දැක්වීමේදී මා කීවේ මෙවන් සමීක්ෂණ දත්ත පොදු අවකාශයේ බෙදා ගැනීම වැදගත් බවයි. අලෙවිකරණ පර්යේෂණායතන කරන බොහෝ සමීක්ෂණ ප‍්‍රකාශයට පත් වන්නේ නැහැ.

එසේම වයස 18-24 පරාසයේ ජන කාණ්ඩයේ මාධ්‍ය භාවිතය සෙසු සමාජයට වඩා සැලකිය යුතු ලෙසින් වෙනස් වීම සමීප අධ්‍යයනයට ලක් කළ යුතු බව මා අවධාරණය කළා.

ඔවුන් පත්තර කියවන්නේ, රේඩියෝ හා ටෙලිවිෂන් සමග බද්ධ වන්නේද ඩිජිටල් ස්මාට්ෆෝන් හරහායි. එසේම ඔවුන් නිශ්ක්‍රිය මාධ්‍ය පාරිභෝගිකයන් නොවෙයි. ඔවුන් බොහෝ දෙනකු මාධ්‍යවලට එසැනින් ප්‍රතිචාර දක්වනවා. ප්‍රධාන ධාරාවේ මාධ්‍ය මෙන්ම වෙබ් අන්තර්ගතයන්ද විචාරයට ලක් කරනවා. තමන්ගේම මාධ්‍ය නිර්මාණ (මීම්, කෙටි වීඩියෝ ආදිය) නිපදවා වෙබ් හරහා බෙදා ගන්නවා.

ඉදිරි වසරවලදී මෙරට මාධ්‍ය ග්‍රාහකයන් ලෙස වඩාත් ප්‍රබල වන්නේ මේ පිරිසයි. අපේ ගතානුගතිකයන් කැමති වූවත් නැතත් අනාගතය මේ තරුණ තරුණියන් අතින් හැඩ ගැසෙනවා. ඔවුන්ගේ ගති සොබා දැන ගනීම හා ඔවුන්ට සමීප වන මාර්ග සොයා ගැනීම දේශපාලන පක්ෂ, සිවිල් සමාජ හා සමාගම් යන සියලු පාර්ශවයන්ට එක සේ වැදගත්.

සම්පූර්ණ CPA වාර්තාව මෙතැනින්: www.bit.ly/mediasurveywp

සිවුමංසල කොලූගැටයා #249: කෙමෙන් වියපත් වන අපේ ජනගහනය අභියෝගයක්ද? සම්පතක්ද?

Population ageing happens when older people (typically over 60) account for an increasingly large proportion of the total population. It is the result of declining fertility rates, lower infant mortality and increasing survival at older ages – all triumphs of development.

This happened slowly but steadily during the last few decades. Worldwide, older people’s share of population has risen sharply. In 1950, when the world’s population was 2.5 billion, there were 205 million persons over 60. In 2014, there were 868 million such persons – nearly 12% of the total.

Meanwhile, the number of new-borns has been falling. In 2000, for the first time in history, there were more people over 60 globally than children below 5. And within the next decade, the number of older persons will surpass 1 billion.

Proportions matter more than absolute numbers. It is the age structure of a country’s population that directly affects economic productivity and human development.

In South Asia (SAARC region), Sri Lanka has the highest proportion of older people, which was 13% in 2014. This is projected to rise to 20% by 2031, and a quarter by 2041. Parallel to this, the proportion of working age population – which reached its peak in 2006 (65.1%) – will keep falling. This is similar to what is happened in many East Asian countries.

“As Sri Lanka experiences a demographic transition, the country will face several economic and social challenges, especially in handling the social protection and health care needs of a rising elderly population,” cautioned the Institute of Policy Studies (IPS) in its ‘Sri Lanka State of the Economy 2014’ report. “In addition, Sri Lanka will also have to address the implications of a shrinking workforce on the growth of the country.”

How can we prepare for this shift, to avoid being overwhelmed economically and socially?

In this week’s Ravaya column (appearing in issue of 13 Dec 2015), I explore this big challenge, with data and analysis from 2012 Census and the Global AgeWatch Index 2015 that came out in September 2015.

See my English article on this topic:

Echelon April 2015 column: Managing Demographic Transition: The ‘Silver Dividend’

Old and young hands - 2

සංවර්ධනය ගැන මාධ්‍යකරණය වඩාත් හරවත් කිරීම සඳහා මෑතදී කොළඹදී පැවැත්වූ වැඩමුළුවක් මෙහෙයවීමට මට ඇරැයුම් ලැබුණා. මුද්‍රිත හා විද්්‍යුත් මාධ්‍ය ආයතන ගණනාවක සේවය කරන මාධ්‍යවේදීන් 20කට වැඩි පිරිසට මා යොමු කළ එක් ප‍්‍රශ්නයක් වූයේ මෙරට සමස්ත ජනගහනයෙන් කිනම් ප‍්‍රතිශතයක් වයස 60ට වැඩිද යන්නයි.

එයට පිළිතුරු නිවැරදිවදීමට ඔවුන් කිසිවකුටත් හැකි වූයේ නැහැ. සමහරුන් එය අවතක්සේරු කළා. තවත් අය අධිතක්සේරු කළා.

2012 ජන සංගණනයට අනුව වයස 60ට වැඩි ජන සංඛ්‍යාව 2,520,573ක් (මිලියන් 2.5ක්) වුණා. එය එවක සමස්ත ජනගහනයෙන් 12.4%ක්. තෙවසරකට පසු මේ ප‍්‍රතිශතය දැන් 13%ක් පමණ වනවා.

මේ ප‍්‍රතිශතය ඉදිරි වසරවල ටිකෙන් ටික ඉහළ යනු ඇති. ශ‍්‍රී ලංකාවේ ජනගහන දත්ත හා ප‍්‍රවණතා සමීපව අධ්‍යයනය කරන කොළඹ සරසවියේ ජනවිද්‍යා ජ්‍යෙෂ්ඨ මහාචාර්ය ඉන්ද්‍රලාල්ද සිල්වා කියන්නේ 2040 පමණ වන විට අපේ ජනගහයෙන් 25%ක් වයස 60 හෝ ඊට වැඩි වයස් කාණ්ඩයට අයත් වනු ඇති බවයි. මේ තත්ත්වය දැනටමත් බොහෝ යුරෝපීය රටවල හා ජපානයේ යථාර්ථයයි.

මෙය අපේ සමාජ සංවර්ධනයේ ප‍්‍රතිඵලයක්. දශක ගණනක් පුරා සෞඛ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රයට කරන ලද මහජන මුදල් ආයෝජනය නිසා අපේ රටේ මේ වනවිට සාමාන්‍ය ආයු කාලය අවුරුදු 76.35 දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. (2014 ඇස්තමේන්තුවට අනුව පිරිමි ආයු කාලය අවුරුදු 72.85 හා ගැහැනු ආයු කාලය අවුරුදු 79.9 වනවා.)

මේ අනුව මීට දශක දෙක තුනකට පෙර වැඩිපුර ළමා හා තරුණ වියේ අයගෙන් සමන්විත වූ මෙරට ජනගහනය රමයෙන් මැදිවියේ හා 60 වැඩි අයගේ සංයුතියකට යොමු වෙමින් තිබෙනවා. 60 ඉක්මවූවන්ට වියපත් වූවන් හෝ මහල්ලන් යයි කීමට මා කැමති නැහැ.

Percentage of Sri Lanka's population over 60, in 2015 and coming decades, based on demographic projections
Percentage of Sri Lanka’s population over 60, in 2014 – and in coming decades, latter based on demographic projections

ජනගහනය වයෝවෘද්ධ වීම (population ageing) ගෝලීය මට්ටමින් ටිකෙන් ටික සිදු වන ජනව්‍යුහාත්මක වෙනසක්. මෙය පෙනී යන්නේ දශක දෙක තුනක ජනගහන දත්ත සසඳා බලන විටයි.

ජනගහනය වයෝවෘද්ධ වීම සරලව හඳුන්වා දිය හැක්කේ රටක (හෝ මුළු ලෝකයේම) ජනගහනයේ වයස 60 ඉක්ම වූවන්ගේ ප‍්‍රතිශතය ක‍්‍රමානුකූලව වැඩි වීම හැටියටයි.

ගෙවී ගිය සියවසක පමණ කාලය තුළ සෞඛ්‍ය සේවා දියුණුවීම නිසා ප‍්‍රවණතා තුනක් හට ගෙන තිබෙනවා. එනම් ළදරු මරණ අනුපාතිකය අඩු වීම, ජනගහනය සාඵල්‍යතාව (ප‍්‍රජනනවියේ පසුවන කාන්තාවක් ලබන දරුවන් සංඛ්‍යාව) අඩු වීම හා ආයු කාලය දීර්ඝ වීම.

පළමු ප‍්‍රවණතා දෙක නිසා සමස්ත ජනගහනයේ ළමුන්ගේ ප‍්‍රතිශතය කල් යාමේදී කෙමෙන් අඩුවනවා. ඒ අතර වැඩි දෙනකු වැඩි වයසක් දක්වා ජීවත් වීම නිසා සමස්ත ජනගහනයේ වයස 60 ඉක්ම වූවන්ගේ ප‍්‍රතිශතය වැඩි වනවා.

1950දී සමස්ත ලෝක ජනගහනය බිලියන් 2.5ක් වන විට වයස 60ට වැඩි අය සිටියේ මිලියන් 205යි. (එනම් 5.1%). 2014දී ලෝක ජනගහනය බිලියන් 7.2ක් දක්වා ඉහළ ගොස් තිබුණා. මේ සංඛ්‍යාව අතර වයස 60ට වැඩි අය මිලියන් 868ක් සිටියා. ඔවුන්ගේ ප‍්‍රතිශතය 12%ක් වී තිබෙනවා.

ඉදිරි වසර හා දශක කිහිපය තුළ මෙය තව දුරටත් ඉහළ යනු ඇති. 2025 වන්නට පෙර ලෝකයේ 60 වැඩි ජන සංඛ්යාව බිලියන් 1 ඉක්මවා යනවා. මෙය ඉතිහාසයේ මින් පෙර කිසි දිනෙක නොතිබූ තත්ත්වයක්.

දැනටමත් ලෝකයේ 60ට වැඩි ජන පිරිසෙන් තුනෙන් දෙකක්ම හමු වන්නේ අඩු හා මධ්‍යම ආදායම් ලබන රටවලයි. දකුණු ආසියාවේ 60ට වැඩි ජනගහනය ප‍්‍රතිශතයක් ලෙස ඉහළින්ම සිටින්නේ ශ‍්‍රී ලංකාවයි. අඩුම ප‍්‍රතිශතය හමු වන්නේ ඇෆ්ඝනිස්ථානයේයි (3.8%).

දකුණු ආසියාවේ වැඩිපුරම 60 ඉක්ම වූ ජන පිරිසක් වෙසෙන්නේ ඉන්දියාවේයි. මිලියන් 100ක් පමණ වන ඒ පිරිස එරට දැවැන්ත ජනගහනයෙන් 8%ක් පමණ වනවා.

හැම දකුණු ආසියානු රටකම ජන සංයුතියේ ක‍්‍රමික වෙනස්වීම් සිදු වෙමින් තිබෙනවා. ඉදිරි දශකවලදී 60ට වැඩි ජන සංඛ්‍යාව ප‍්‍රතිශතයක් ලෙස මේ හැමෙකකම වැඩි වනු ඇති. මෙය ජන ව්‍යුහාත්මක සංක‍්‍රාන්තියක් (demographic transition) ලෙස සැළකෙනවා.

‘ජන සංයුතියේ මේ සංක‍්‍රාන්තිය සිදු වීමත් සමග ශ‍්‍රී ලංකාව ආර්ථික හා සමාජයීය අභියෝග ගණනාවකට මුහුණ දෙනු ඇති. සංඛ්‍යාත්මකව ඉහළ වැඩිහිටි සංඛ්‍යාවක් සඳහා සෞඛ්‍ය අවශ්‍යතා සම්පාදනය, සමාජ ආරක්ෂණ විධිවිධාන බෙදීම මේ අතර වනවා. එයට සමාන්තරව ශ‍්‍රම බලකායේ ටිකෙන් ටික අඩු වීමක් සිදු වීම නිසා ආර්ථික වර්ධනයට එය බලපෑ හැකියි’ යැයි ප‍්‍රතිපත්ති අධ්‍යයන ආයතනය (IPS) 2014 ශ‍්‍රී ලංකා ආර්ථික තත්ත්ව වාර්තාවේ (Sri Lanka State of the Economy 2014 Report) එක් තැනෙක සඳහන් කරනවා. http://goo.gl/xnlO04

ජනවිද්‍යා හා ආර්ථික විද්‍යා ක්ෂේත‍්‍රවලදී ජනගහනයක පරායත්තතා අනුපාතය (Dependency Ratio) නම් සංකල්පය හමු වනවා. සරලව කිව හොත් එහි අදහස රටක වැඩ කර වියේ සිටින ජන සංඛ්‍යාව (නිර්වචනය කරන්නේ වයස 15 හා 64 අතර වශයෙන්) එයින් පිටත සිටින ජන සංඛ්‍යාවට ඇති අනුපාතයයි.

මේ සංකල්පයට අනුව රටක ජනගහනයේ 64ට වැඩි පිරිස ඉහළ යත්ම වැඩ කරන වියේ සිටින සෑම කෙනකුම එම පරාසයෙන් පිටත සිටින වඩාත් වැඩි සංඛ්‍යාවක් සඳහා ද ජාතික වශයෙන් උර දිය යුතුයි. මෙය වඩාත් මතු වන්නේ විශ‍්‍රාම වැටුප් ගෙවීමේ වගකීම හරහායි.

වයස 15ට අඩු හා වයස 64 ඉක්මවා ගිය අය ඵලදායීතාවට දායක නොව බවයි සැලකෙන්නේ. වයස 15ට අඩු ළමුන්ට ආර්ථික දායකත්වයක් සැපයිය නොහැකි නමුත් වයස 60 හෝ 64 ඉක්ම වූ පමණට කිසිවකුගේ ඵලදායීතාව එක් වරම නතර වනවාද?

මේ පරායත්තතා අනුපාතය සංකල්පය යළි විමසා බැලිය යුතු බව ආර්ථික විද්‍යාඥයන්ම දැන් පිළිගන්නවා. ජනගහනය වයෝවෘද්ධ වීම රටට හා පවුලට නිරායාසයෙන් බරක්යැ’යි උපකල්පනය කිරීම වැරදියි.

අපේක්ෂිත ආයු කාලය දිගු වීමත් සමග වයස 60 ගණන් හා 70 ගණන්වල පසු වන බොහෝ දෙනකු වඩාත් නිරෝගීව හා සක‍්‍රීයව දිවි ගෙවීම ඇරඹිලා. මීට පරම්පරාවකට දෙකකට පෙර මේ වයස් කාණ්ඩයේ සිටි අයට වඩා අද මේ වියට එළැඹෙන අය බෙහෙවින් වෙනස් ආකල්ප හා ගති සොබා දරනවා.

මේ යථාර්ථයට අනුගත වීමට රාජ්‍ය ප‍්‍රතිපත්ති හා සමාජ ආකල්ප ද වෙනස් විය යුතු බව හෙල්පේජ් ආසියා පැසිෆික් (HelpAge Asia Pacific) කලාපීය සංවිධානය අවධාරණය කරනවා.

එම ආයතනයේ කලාපීය අධ්‍යක්ෂ එඩුවාඩෝ ක්ලයින් කියන්නේ ‘ වයසට යාම තමන්ට හා අන් අයට බරක් යැ’යි සිතන ගතානුගතික ආකල්පය ඉවත දමා එය සම්පතක් හා නව අවස්ථා රැසක් විවර වීමක් ලෙස සිතීමට රජයන්, පෞද්ගලික අංශය, රාජ්‍ය නොවන ක්ෂේත‍්‍රය හා සංවර්ධන ආයතන පටන් ගත යුතුයි.’

Global AgeWatch 2015 Report cover
Global AgeWatch 2015 Report cover

හෙල්පේජ් ආයතනය ගෝලීය වශයෙන් වැඩිහිටි ජනයාගේ ප‍්‍රවණතා හා ගැටලූ ගැන විශ්ලේෂණය කරන වාර්ෂික වාර්තාවක් සම්පාදනය කරනවා. සැප්තැම්බර් මාසයේ නිකුත් කළ Global AgeWatch Index 2015 නම් අලූත්ම වාර්තාවට ශ‍්‍රී ලංකාවද ඇතුළු රටවල් 96ක ජාතික මට්ටමේ නිල දත්ත යොදා ගෙන තිබෙනවා.

වයස 60 ඉක්ම වූ ජන පිරිසට අදාළව ආදායම් මට්ටම්, සෞඛ්‍ය පහසුකම්, රැකියා හා ආදායම් ඉපදවීමේ ඉඩකඩ, අලූතින් දැනුම හා ශිල්ප ක‍්‍රම ඉගෙනීමේ අවස්ථා මෙන්ම සුරක්ෂිත බව, සිවිල් අයිතිවාසිකම් හා පොදු ප‍්‍රවාහන සේවා භාවිතයේ පහසුව යන සාධක මත පදනම් වී රටවල් ඇගැයීමට හා ලකුණු දීමට මේ වාර්තාව ක‍්‍රියා කරනවා.

2015 වාර්තාවට අනුව රටවල් 96ක් අතරින් ශ‍්‍රී ලංකාව සිටින්නේ 46 වන ස්ථානයේයි. එය අන් සියලූ දකුණු ආසියානු රටවලට වඩා ඉහළින් වුවත් අපට සෑහීමකට පත්වන්නට බැහැ.

වැඩිහිටි ජනගහනය පිළිබඳ ජාතික ප‍්‍රතිපත්තියක් 2006 සිට ක‍්‍රියාත්මක වීම හරහා යම් සුබ සාධන ක‍්‍රියාමාර්ග අතින් මෙරට යම් ප‍්‍රගතියක් ලබා තිබෙනවා. එහෙත් අන් සාධක දෙස බලන විට තත්ත්වය සුබදායක නැහැ.

දත්තවලට අනුව අද දවසේ 60 විය සපුරන ලාංකිකයකුට සාමාන්යයෙන් තව වසර 20ක් පමණ ජීවත්වීමට හැකියාව තිබෙනවා. එයින් වසර 16.2ක් යහපත් සෞඛ්යයෙන් (මෙය පුද්ගලයාගෙන් පුද්ගලයාට වෙනස් වන්නක්.)

නොමිලයේ රජයේ රෝහල්වලින් ප‍්‍රතිකාර ලැබෙතත් එහි ගුණාත්මක බව ගැන ප‍්‍රශ්න තිබෙනවා. මානසික සෞඛ්‍ය වැනි අංශයන්ගෙන් අපේ සෞඛ්‍ය සේවා සපයන රැකවරණය නොසෑහෙන බව ද වාර්තාව පෙන්වා දෙනවා.

ගෝලීය වාර්තාවට ශ‍්‍රී ලංකාවේ තත්ත්වය ගැන කෙටි විග‍්‍රහයක් ලියා ඇති හෙල්පේජ් ශ‍්‍රී ලංකා ආයතනයේ වැඩසටහන් අධ්‍යක්ෂ දයාල් පෙරේරා කියන්නේ මෙරට රාජ්‍ය සෞඛ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රය වැඩිහිටි ජනගහනය ගැන වඩාත් සංවේදී විය යුතු බවයි.

‘මේ වසරේ අප ඉල්ලා සිටින්නේ වයස 60 ඉක්මවූ අයට වෙනම රෝහල් වාට්ටු වෙන් කිරීමේ පිළිවෙතක් හඳුන්වා දෙන ලෙසයි.’ ඔහු කියනවා.

සෞඛ්‍යයටත් වඩා ලොකු අභියෝගයක් මෙරට හමු වන්නේ වැඩිහිටි ජනයාගේ ආදායම් සුරක්ෂිත බව සම්බන්ධයෙන්. මෙරට වයස 65 ඉක්ම වූ අයගෙන් යම් ආකාරයක විශ‍්‍රාම වැටුපක් ලබන්නේ 17.1%ක් පමණක් බව ගෝලීය වාර්තාව කියනවා. (රජයේ සේවකයන්ට ඇති විශ‍්‍රාම වැටුප් ක‍්‍රමයට අමතරව බැංකු හා වෙනත් ක්ෂේත‍්‍රවල විශ‍්‍රාම වැටුප් ක‍්‍රම දුසිම් දෙකක් පමණ මෙරට තිබෙනවා. එහෙත් ඒ හැම එකක්ම එක සමාන ලෙසින් කාර්යක්ෂම නැහැ.)

රජයේ සේවයෙන් විශ‍්‍රාම ගිය අයට විශ‍්‍රාම වැටුප් ගෙවීමට දැනටමත් දළ ජාතික ආදායමින් 1.5%ක් පමණ වසරක් පතා රජය වැය කෙරෙනවා. මෙය මීට වඩා ඉහළ දැමීම ලෙහෙසි නැහැ. විශ‍්‍රාම වැටුප් ප‍්‍රතිපත්ති සමාලෝචනය කොට කාලානුරූපව ප‍්‍රතිසංවිධානය කළ යුතුව තිබෙනවා.

එසේම නොවිධිමත් ආර්ථිකයේ නියැලෙන බහුතරයක් ජනයාට විශ‍්‍රාම වැටුපක රැකවරණය සපයා දීමේ දැවැන්ත අභියෝගයද තිබෙනවා.

විශ‍්‍රාම යන වයසද නැවත විමසා බැලිය යුතුයි. 2012 ජන සංගණනයට අනුව 60 ඉක්ම වූ අයගෙන් 78%ක්ම පසු වූයේ 60-74 අතර වයස් කාණ්ඩයේයි. ඒ බොහෝ දෙනකු සිරුරින් හෝ මනසින් හෝ දුර්වල වී නැහැ. ඔවුන් අත්දැකීම් බහුලයිග

අවස්ථා හා දිරි ගැන්වීම් ලද හොත් විවිධාකාරයෙන් සක‍්‍රීයව හා ඵලදායීව වසර ගණනක් ගත කිරීමට ඔවුන්ට හැකියාව තිබෙනවා. එසේ නොවීම සුවිසල් මානව සම්පතක් අපතේ යැවීමක්.

අපේ රටේ රාජ්‍ය සේවකයන් වයස 60 ළඟා වූ විට අනිවාර්යයෙන් විශ‍්‍රාම යායුතුයි. සරසවි ඇදුරන්, විනිසුරුකරුවන් වැනි විශේෂිත වෘත්තීන් සඳහා 65 දක්වා සේවයේ නිරත විය හැකියි.

2014 මැදදී එවකට සෞඛ්‍ය අමාත්‍යවරයා ලෙස සිටි වත්මන් ජනාධිපති මෛත‍්‍රීපාල සිරිසේන යෝජනා කළේ මෙරට විශ‍්‍රාම යෑමේ වයස 65 කළ යුතු බවයි. එහෙත් මෙය තවමත් ප‍්‍රතිපත්තියක් ලෙස තීරණය වී නැහැ.

2012 සංගණනයට අනුව 60ට වැඩි පිරිස අතර ආර්ථක වශයෙන් සක‍්‍රියව සිටියේ 25.6%ක් පමණයි. එසේම නොවිධිමත් ආර්ථිකයේ ජීවිතය අවසානය දක්වාම දෛනික ආදායම් ඉපැයීම කරන විශාල සංඛ්‍යාවක් මේ නිල සංඛ්‍යා ලේඛනවලට හසු නොවන බවද සිහිපත් කළ යුතුයි.

ජනගහනය කෙමෙන් වයෝවෘද්ධ වීම හරහා මතු වන සමාජ, ආර්ථික අභියෝග සියල්ල මෙවැනි කෙටි විග‍්‍රහයකින් සාකච්ඡා කිරීම අපහසුයි. එහෙත් මේ ගැන මීට වඩා සමාජයීය සංවාදයක් හා ප‍්‍රතිපත්ති මට්ටමේ අවධානයක් අවශ්‍ය බව නම් පැහැදිලියි.

Infographic by HelpAge International
Infographic by HelpAge International

සිවුමංසල කොලූගැටයා #238: බස්නාහිර මෙගාපොලිස් යනු 21 සියවසේ මහවැලි ව්‍යාපෘතියද?

MegaPolis logo is out - but not much details in the public domain yet
MegaPolis logo is out – but not much details in the public domain yet

In this week’s Ravaya column, (in Sinhala, appearing in issue of 27 Sep 2015), I discuss the proposal to turn Sri Lanka’s Western Province into a megapolis, to become “the most attractive megapolis in South Asia”.

In their manifesto for the Parliamentary Election in August 2015, the United National Front for Good Governance talked about Megapolis. Now in office, UNFGG wants to make it happen.

The proposal is not exactly new. It first emerged over a decade ago, when Ranil Wickremesinghe was last Prime Minister. The original plan was developed by CESMA International, a part of Singapore’s state-run Housing Development Corporation (now rebranded as Surbana).

The aim was to create a large metropolitan region “expanding outwards from Colombo to Avissawella in the north and Panadura to the south”.

The revived megapolis plan would probably resemble original. And it looks set to become the Mahaweli of the new government.

Despite regime change in January 2015, we in Sri Lanka still live with corruption, technocratic arrogance and political expediency. Our rulers love to monitor private actions of citizens in the name of ‘national security’. Can megapolis or smart cities become another extension of our overbearing state?

I argue here that the new government must also learn from the decade-long misadventure of Hambantota where investments did not match local needs or people’s aspirations.

See also: My interview with Dr Ranil Senanayake (2012):

Sri Lanka’s Fast-track to Post-war Development: Remember the Mahaweli’s Costly Lessons!

From www.facebook.com/wrmpp
From http://www.facebook.com/wrmpp

ශ‍්‍රී ලංකාවේ බස්නාහිර පළාත මෙගාපොලිස් (Megapolis) ලෙසින් නාගරික සංවර්ධනයට ලක් කිරීමට රජය තීරණය කර තිබෙනවා. ඒ සඳහාම කැබිනට් ඇමතිවරයකු ද පත් කොට සිටිනවා.

මෙගාපොලිස් අපට තවමත් අලූත් යෙදුමක්. මෙය පොලිසිය සමග කිසිදු සම්බන්ධයක් නැහැ. Polis යන ඉංග‍්‍රීසි වචනයේ ග‍්‍රීක මුල් අරුත නගරය යන්නයි. එය මුලින්ම යෙදුණේ පුරාණ ග‍්‍රීසියේ නගර රාජ්‍යයන්ට අදාළවයි.

මෙගා යන්න සුවිසල් අරුත දෙන බව අප දන්නවා. ඒ අනුව මෙගාපොලිස් යන්න මහා නගරය ලෙස සිංහලට පෙරළා ගත හැකියි.

එහෙත් ජාත්‍යන්තරව මහා නගර (Mega Cities) ලෙස අරුත් දැක්වෙන්නේ නේවාසික ජනගහනය මිලියන් 10ට වැඩි නගරයි. 2015 වනවිට මෙවන් මහා නගර 46ක් ලෝකයේ විවිධ රටවල තිබෙනවා.

ලොව විශාලතම මහා නගර වන්නේ තෝකියෝ-යෝකෝහමා ද්විත්ව නගරය (ජනගහනය මිලියන් 37.9), ඉන්දුනීසියාවේ ජකර්තාව (මිලියන් 30.326), දකුණු කොරියාවේ සෝල් (මිලියන් 26.1), ඉන්දියාවේ දිල්ලිය (මිලියන් 25.7) හා චීනයේ ෂැංහයි (මිලියන් 25.4).

දකුණු ආසියාවේ මහා නගර වන්නේ (දිල්ලියට අමතරව) පාකිස්තානයේ කරාචි (මිලියන් 24.0), මුම්බාය (මිලියන් 20.4), බංග්ලාදේශයේ ඩාකා (මිලියන් 18.25), කොල්කතාව (මිලියන් 14.76) හා පාකිස්තානයේ ලාහෝරය (මිලියන් 10.05) නගරයි.

2012 ජන සංගණනයට අනුව අපේ රටේ බස්නාහිර පළාතේ ජනගහනය 5,821,710යි (මිලියන් 5.82). රටේ සමස්ත ජනගහනයෙන් 28.73%ක් ජීවත් වන මේ පළාතට රටේ මුළු බිම් ප‍්‍රමාණයෙන් අයත් වන්නේ 5.61%ක් පමණයි. මේ නිසා ජන ඝනත්වය (වර්ග කිලෝමීටරයක වෙසෙන ජන සංඛ්‍යාව) ඉහළයි.

එහෙත් ජාත්යන්තරව මහා නගරයක් ලෙස සලකනු ලැබීමට අවශ් අවම ජන සංඛ්යාවවත් බස්නාහිර පළාතේ නැහැ. මේ නිසා අපේ යෝජිත මෙගා නගරය අපටම ආවේණික එකක්.

අගෝස්තුවේ පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය සඳහා එක්සත් ජාතික යහපාලන පෙරමුණේ මැතිවරණ ප‍්‍රකාශනයේ එක් ප‍්‍රතිඥාවක් වූයේ බස්නාහිර පළාත දකුණු ආසියාවේ වඩාත්ම ආකර්ෂණීය මෙගා නගරය බවට පත් කරන බවයි.

Artist imagination of a future Western Region Megapolis - Image source: www.facebook.com/wrmpp
Artist imagination of a future Western Region Megapolis – Image source: http://www.facebook.com/wrmpp

මේ යෝජනාව යළි මතුව ඇතත් මුලින්ම ඉදිරිපත් වූයේ 2003දී රනිල් වික‍්‍රමසිංහ මීට පෙර අගමැතිව සිටි වතාවේ සිංගප්පූරුවේ රජයට අනුබද්ධ නාගරික නිවාස සැලසුම් ආයතනයේ (CESMA International, now Surbana) උපදෙස් මත මුල්වරට මෙය සැලසුම් කෙරුණා. එහෙත් රජය වෙනස් වූ නිසා එය ක‍්‍රියාත්මක වූයේ නැහැ.

එවකට ප‍්‍රකාශිත අරමුණ වූයේ කොළඹ නගරයේ සිට උතුරට අවිස්සාවේල්ල දක්වාත්, දකුණට පානදුර දක්වාත් විහිදෙන කලාපයක් නාගරික සංවර්ධන ව්‍යාපෘතියකට යටත් කිරීමයි.

මෙවර සැලසුම එයම ද නැතිනම් වෙනස් වේද යන්න තවම පැහැදිලි නැහැ. එහෙත් මේ සඳහා මේ වසර මුලදී බස්නාහිර ප‍්‍රදේශයේ මෙගා නගර සැලසුම් ව්‍යාපෘතිය (Western Regional Megapolis Planning Project, WRMPP) නම් කාර්යාලයක් පිහිටුවනු ලැබුවා. ඔවුන්ගේ නිල වෙබ් අඩවිය (http://wrmpp.gov.lk) තවමත් එළි දක්වා නැහැ.

මෙම ව්‍යාපෘතිය විසින් පවත්වාගෙන යන ෆේස්බුක් පිටුවේ බස්නාහිර මෙගා නගරයේ ඉදිරි දැක්ම ලෙස වචන 50කටත් වඩා දිගු සංකීර්ණ ඉංග‍්‍රීසි වාක්‍යයක් තිබෙනවා. එය ඇරඹෙන්නේ ‘මේ ව්‍යාපෘතිය මෙරට බස්නාහිර පළාත වාසයට ඉතා හිතකර හා නානාජාතික වූ ස්මාට් නගරයක් බවට පත් කරන’ බව කියමින්. (www.facebook.com/wrmpp).

මෙගා නගර සැලසුම් ව්‍යාපෘතිය ගැන වැඩිදුර විස්තර ළඟදීම හෙළි කැරෙනු ඇතැ’යි අප පතමු. එසේම එම විස්තර මෙරට රාජ්‍ය භාෂා දෙකෙන්ම ජනතාවට ඉදිරිපත් කිරීමට නව ඇමතිවරයා වග බලා ගනු ඇතැයි ද අපි බලාපොරොත්තු වෙමු.

එතෙක් අපට කළහැක්කේ පොදුවේ මෙරට නාගරීකරණ ප‍්‍රවණතා ගැන හා ස්මාට් නගර (Smart Cities) යනු කුමක්ද යන්න කතා කිරීමයි.

රටක් සංවර්ධනය වන විට එහි නගර ලෙස සැලකෙන බිම් ප‍්‍රදේශ විස්තාරණය වන බවත්, නාගරික ජනගහනය වැඩි වන බවත් ලොව පුරා අත්දුටු ප‍්‍රවණතාවක්. හේතුව පහසුකම් හා අවස්ථා වැඩි නගරවලට සෙසු ප‍්‍රදේශවලින් ජනයා ඇදී ඒමයි.

2012 ජන සංගණනයේදී මෙරට නාගරික ජනගහනය ලෙස නිර්ණය කෙරුණේ සමස්ත ජනගහනයෙන් 18.2‍%ක් පමණයි. එහෙත් මෙය නිවැරදි තත්ත්වය නොවන බව ජන ලේඛන හා සංඛ්‍යා ලේඛන දෙපාර්තමේන්තුවම පිළිගන්නවා. ජන සංගණනයේ ප‍්‍රධාන සොයා ගැනීම් කැටි කරන 2014 නිල ප‍්‍රකාශනයක ඔවුන් මෙසේ කියනවා:

‘ශ‍්‍රී ලංකාවේ නාගරීකරණය දැනට අඩු තක්සේරුවට ලක් වන්නේ නාගරික ප‍්‍රදේශ (urban areas) යන්නෙහි නිර්වචනයේ දුර්වලකම නිසයි. දැනට මෙරට නාගරික ලෙස සලකනු ලබන්නේ මහ නගර සභා හා නගර සභා යන පළාත් පාලන ආයතනවල බල ප‍්‍රදේශ පමණයි. නාගරික ගති සොබා සියල්ල ඇති වෙනත් සමහර ප‍්‍රදේශවලට නාගරික වර්ගීකරණය ලැබෙන්නේ නැහැ. මේ නිසා වඩාත් තාත්වික නිර්වචනයක් යොදා ගෙන මෙරට නාගරික ප‍්‍රදේශ යළි අර්ථ දැක්වීම අවශ්‍යයි. හුදෙක් පරිපාලනමය වර්ගීකරණවලට සීමා වීම නුවණට හුරු නැහැ.’

දෙපාර්තමේන්තුව මෙතැනදී එක එල්ලේ නොකීවාට මේ අවුල ඇරඹුණේ 1980 දශකය අගදී ප‍්‍රාදේශීය සභා නම් නව පළාත් පාලන ඒකකයක් හඳුන්වා දීමත් සමගයි.

මොරටුව සරසවියේ නගර සැලසුම් විශේෂඥ මහාචාර්ය ඈෂ්ලි එල්. එස්. පෙරේරා හොඳින් විග‍්‍රහ කර ඇති පරිදි ප‍්‍රාදේශීය සභා බල ප‍්‍රදේශ නිර්ණය කරන විට ඒවා නාගරිකද ග‍්‍රාමීයද යන්න කිසිසේත් සැලකිල්ලට ගත්තේ නැහැ. එහෙත් එතැන් පටන් මෙරට සියලූම ප‍්‍රාදේශීය සභා බල ප‍්‍රදේශ ග‍්‍රාමීය යැයි සැලකෙනවා.

සැබැවින්ම සමහර ප‍්‍රාදේශීය සභා බල ප‍්‍රදේශ නාගරීකරණය වී දශක ගණනක් ගෙවී ඇතත් මේ විපරීත වර්ගීකරණය නිසා අපේ රටේ ග‍්‍රාමීය හා නාගරික යථාර්ථය සැබෑ ලෙස වටහා ගැනීම හා එයට අනුව සැලසුම්කරණය දුෂ්කර වී තිබෙනවා. සුළුතරයක් වන නගරවලට තව වැරදි චිත‍්‍රය සිතේ දරා ගෙනයි.

සැබැවින්ම ගත හොත් දැනටමත් රටේ ජනගහනයෙන් 30-40‍%ක් නාගරික පෙදෙස්වල වසන බවට අනුමාන කළ හැකියිග කවුරු කෙසේ කීවත් පහසුකම් වැඩි නාගරික ප‍්‍රදේශවලට පදිංචියට ඒමට මෙරට ජනයා තුළ තිබෙන කැමැත්තේ නම් අඩුවක් නැහැ.

Cities and bright lights usually go together: South Asia at night - composite satellite image taken in April & Oct 2012 - Image courtesy NASA
Cities and bright lights usually go together: South Asia at night – composite satellite image taken in April & Oct 2012 – Image courtesy NASA

2025 වනවිට මෙරට ජනගහනයෙන් බාගයක්ම නාගරික රදේශවල පදිංචිකරුවන් වනු ඇතැයි ජන විද්යාඥයන් ගණන් බලනවා.

2012 ජන සංගණනයෙන් හෙළි වූයේ මෙරට ජනගහනයෙන් විශාලතම නගර 8ක්ම තිබෙන්නේ බස්නාහිර පළාතේ බවයි. එයින් හතක් (කොළඹ, කඩුවෙල, දෙහිවල-ගල්කිස්ස, මොරටුව, කෝට්ටේ, කැස්බෑව හා මහරගම) කොළඹ දිස්ත‍්‍රික්කයේත්, අනෙක (මීගමුව) ගම්පහ දිස්ත‍්‍රික්කයේත් හමු වනවා.

මෑතක් වන තුරු දිවයිනේ සමස්ත දළ ජාතික නිෂ්පාදිතයෙන් අඩකටත් වඩා ලැබුණේ බස්නාහිර පළාතෙන්, 2012දී එය 43.4%ක් වූවා. ඇත්තටම බස්නාහිර පළාත හරියට වෙනත් රටක් වගේ තත්ත්වයක්.

අනෙක් පළාත්වලට නිසි සැළකිලි දෙන අතර බස්නාහිර පළාත දිගටම දියුණු කිරීම රටට වැඩදායකයි. ඉතා සුළු ජනගනනයක් වෙසෙන හම්බන්තොටට අතිවිශාල ආයෝජනයක් කිරීමේ වරද යළි කිසිදා නොකල යුතුයි.

අපේ නගර හා නාගරික ප‍්‍රදේශ මීට වඩා බෙහෙවින් සැලසුම්කරණයට ලක් විය යුතු බව පැහැදිලියි. මුල පටන්ම සැලසුම් කර තැනූ නගර අපේ රටේ නැහැ. පවතින නගර දශක ගණනාවක් පුරා ටිකෙන් ටික, අවිධිමත්ව ව්‍යාප්ත වූ ඒවායි. මහාමාර්ග, ජලමාර්ග, ජලාපවාහන පද්ධති, විවෘත අවකාශයන් හා සෙසු පොදු පහසුකම් බොහොමයක් ජනාකීර්ණ බව හා කලබලකාරී බව නිසා අධික පීඩාවට පත්ව තිබෙනවා.

තව දුරටත් මේ විසමතා පැවතුණොත් රථවාහන තදබදය, නිවාස හිඟය, කසළ ඉවත් කිරීමේ ප‍්‍රශ්න ආදිය තවත් උග‍්‍ර වනු ඇති. මේ නිසා වඩාත් ක‍්‍රමවත් නගර කළමනාකරණයක් අත්‍යවශ්‍යයි.

එහෙත් නගර සංවර්ධනය හා නාගරික කළමනාකරණය යනු පසුගිය රජය කළාක් මෙන් නගර අලංකරණය (city beautification) පමණක් නොවෙයි. එසේම පරම්පරා ගණනක් නගරයේ විසූ ඇතැම් ජන පිරිස් රාජ්‍ය බලහත්කාරයෙන් ඉවත් කොට ඔවුන්ගේ ඉඩම් මහා පරිමාණ ව්‍යාපාරිකයන්ට හා විදේශ ආයෝජකයන්ට ලබා දීමද නොවෙයි.

නගර අලංකරණය සමහර මධ්යම පාන්තිකයන්ගේ තාවකාලික රමෝදයට හේතු වුවත් යථාර්ථය විනිවිද දකින විද්වතුන් හා සමාජ රියාකාරිකයන් එය සම කළේ බරපතල හෝ මාරාන්තික රෝගයකින් පෙළෙන කෙනෙකුට මේකප්තවරා හැඩ ගැන්වීමටයි!

එවැනි අහිතකර හා අධම නාගරික සංවර්ධනයක් බස්නාහිර මහා නගර ව්‍යාපෘතියෙන් සිදු නොකරන බවට නව රජයට හා අමාත්‍යවරයාට සහතික විය හැකිද?

Western Region Megapolis - artist imagination
Western Region Megapolis – artist imagination

නගර දියුණු කිරීම යනු හුදෙක් භෞතික යටිතල පහසුකම් හා ව්‍යාපාර අවස්ථා නංවාලීම පමණක් නොවෙයි. සියලූ ආදායම් මට්ටම්වල සිටින ජනයාට නීත්‍යනුකූල ජීවිකාවන් වඩා විධිමත්ව කර ගෙන යාමටත්, විවේක කාලය වඩා හරවත්ව ගත කිරීමටත් උපකාර වන භෞතික හා සමාජයීය පරිසරය නිර්මාණය කිරීමයි.

එසේම නවෝත්පාදන, කලා නිර්මාණ හා ප‍්‍රජා බල ගැන්වීම ආදී ප‍්‍රවණතා සඳහා හිතකර වාතාවරණයක් බිහි කිරීමයි.

මේ නිසා තමයි මෙගා නගර සැලසුම්කරණයට හා කළමනාකරණයට වාස්තු විද්යාඥයන් හා ඉංජිනේරුවන් පමණක් නොව සමාජ විද්යාඥයන්, මානව විද්යාඥයන් හා පරිසර විද්යාඥයන්ද මුල පටන්ම සම්බන්ධ විය යුත්තේ. පසුගිය දශකයේ මර්දනකාරි නගර අලංකරණයට මෙබඳු සංවේදී රවේශයක් තිබුණේම නැහැ.

බස්නාහිර මෙගා නගර සංවර්ධනයට ඇමතිවරයෙක් හා ව්‍යාපෘති කාර්යාලයක් වෙන් කැරෙන අතර නගර සැලසුම්කරණය හා ජලාපවාහනය සඳහා තවත් කැබිනට් ඇමතිවරයෙක් ද පත් කොට තිබෙනවා. 2015 සැප්තැම්බර් 21 වැනිදා ගැසට් කරන ලද අමාත්‍යාංශවල වගකීම් හා ආයතන ලැයිස්තුව යටතේ නගර සැලසුම් අමාත්‍යාංශයට ‘විශේෂ නගර සැලසුම්කරණය හා සංවර්ධනය’ අනුයුක්ත කොට තිබෙනවා.

මේ අමාත්‍යාංශ දෙක මෙරට පවතින නාගරික ව්‍යාකූලතා තවත් වැඩි නොකර සීරුවෙන් තම වගකීම් ඉටු කරයිද?

සමහරුන් කැමති වූවත් නැතත් බස්නාහිර මෙගා නගර ව්‍යාපෘතිය පෙරට යන බව පැහැදිලියි. මෙයට අගමැතිවරයා දෙන ප‍්‍රමුඛතාව අනුව එය ඔහුගේ රජයේ මහවැලි වැඩපිළිවෙල වැනි යයි කිව හැකියි.

1978දී මහවැලි වැඩපිළිවෙළ කඩිනම් කළ අවස්ථාවේ මා අසා ඇති පරිදි නම් එහි දිගුකාලීන ශක්‍යතාව හා බලපෑම් ගැන පුළුල් සංවාදයක් සිදු වුණේ නැහැ. මහවැලියේ ආර්ථික වාසි ගැන කිසිදු විවාදයක් නැතත්, එහි සමාජයීය හා පාරිසරික බලපෑම් පෙනී ගියේ වසර ගණනාවකට පසුවයි. රජරට ජල සංයුතිය වෙනස්වීම හා වැදි ජනයා සමග ඇති කර ගත් අනවශ්‍ය ගැටුම ආදිය තවමත් නොවිසඳුණු ප‍්‍රශ්නයි.

එදාට වඩා සන්නිවේදන රම මෙන්ම රජාතන්තරීය රමවේදයන්ද දියුණු වී තිබෙන අද මෙගා නගර සැලසුම් ගැන තොරතුරු ජනතාවට ඉදිරිපත් කොට හරවත් සංවාදයකට රජය යොමු විය යුතුයි.

සමාජ මාධ්‍ය යොදා ගැනීමේ කුසලතාව දැනටමත් පෙන්වා ඇති චම්පික රණවක අමාත්‍යවරයා මෙගා නගර සංවාදවලට එය ද යොදා ගනු ඇතැයි අප සිතනවා.

මෙගා නගර ව්‍යාපෘතිය මහවැලිය මෙන් තාක්ෂණික හා ඉංජිනේරු තීරක ක‍්‍රියාදාමයක් පමණක් නොවී පුළුල් සමාජ සහයෝගයෙන්, ප්‍රජාතන්ත්‍රීය හා මානුෂික ලෙසින් ඉදිරියට ගෙන යෑමේ අභියෝගය අමාත්‍යවරයා හමුවේ තිබෙනවා.

ස්මාට් නගර පිළිබඳ විගරහයක් ලබන සතියේ.

See also: My interview with Dr Ranil Senanayake (2012):

Sri Lanka’s Fast-track to Post-war Development: Remember the Mahaweli’s Costly Lessons!

Daily Mirror, 29 September 2015: The flagship project Megapolis: Concept and scope in Sri Lankan context

World Urbanisation Prospects 2014 (UN Report)