කසල ජනනය කරන්නේ පිටසක්වලින් ආ ජීවීන් නොවෙයි. අපි අපිමයි!

On 27 April 2017, I addressed a press conference at the Department of Government Information, Colombo, as a citizen concerned about waste management in Sri Lanka. I was joined by Ven Hadigalle Wimalarasa thero and Hemantha Withanage, Executive Director of Centre for Environmental Justice (CEJ) Sri Lanka, an advocacy group.

Here are my opening remarks:

කසල ජනනය කරන්නේ පිටසක්වලින් ආ ජීවීන් නොවෙයි. අපි අපිමයි!

එනිසා විසඳුම් සොයන්නත් අපි සැමගේ සහභාගිත්වය අවශ්‍යයි. රජයට හා පලාත්පාලන ආයතනවලට පමණක් තනිවම මෙය කරන්න බැහැ.

දත්ත මත පදනම් වූ ප්‍රවේශයක් අවශ්‍යයි. මේ දත්ත හා විද්වත් දැනුම රටේ තිබෙනවා. මාධ්‍යවලට හැකියි එය සමාජගත කරන්න.

• රටේ ගෘහස්ත ඒකක මිලියන 2 හා කාර්යාල, කඩසාප්පු, හෝටල් ආදී අති විශාල ස්ථාන ප්‍රමාණයක මේ කසළ දෛනිකව ජනනය වනවා.
• 2015 දත්තවලට අනුව ශ්‍රී ලංකාවේ නිවාස හා කාර්යාලවල දිනකට සාමාන්‍යයෙන් ඝන අපද්‍රව්‍ය ටොන් 6,500-7,000ක් පමණ ජනනය වුණා. (කර්මාන්තශාලා අපද්‍රව්‍ය නොවෙයි.)
• ඒක පුද්ගල කසළ ජනනය කිරීමට දිනකට ග්‍රෑම් 400 සිට කිලෝග්‍රෑම් 1 දක්වා පරාසයක තිබෙනවා.
• රටේ කසළවලින් අඩකටත් වඩා (5%) බිහි වන්නේ බස්නාහිර පළාතෙන්. එහෙත් අනෙක් පළාත්වල කසළ ජනනය වීමද වැඩි වෙමින් තිබෙනවා.
• රටේ සමස්ත ඝන අපද්‍රව්‍යවලින් භාගයක් (එනම් දිනකට මෙට්‍රික් ටොන් 3,500) පමණ තමයි පළාත් පාලන ආයතනවලින් එකතු කරනු ලබන්නේ. එයද හැම බල ප්‍රදේශයේම එකසේ කාර්යක්ෂමව කැරෙන්නේ නැහැ. එකතු කරන කුණුවලට කුමක් කරනවාද යන ප්‍රශ්නයද හැම පළාත් පාලන ආයතනයක්ම මුහුණ දෙනවා.
• ශ්‍රී ලංකාවේ ජනගහන වර්ධන වේගය වසරකට 1%ක් වන අතර කසළ ජනනය ඊට වැඩි වේගයකින් (එනම් වසරකට 1.2-2.0%) වර්ධනය වන බව සංඛ්‍යා ලේඛන පෙන්වා දෙනවා.

කසළ කළමනාකරණය කිරීම හදිසි ප්‍රමුඛතාවක් වන්නේ මේ නිසයි.

• සියලු කසළවලින් කොම්පෝස්ට් කාබනික පොහොර නිපදවන්නට බැහැ. අපේ කසළවල සංයුතිය හරි හැටි හඳුනාගෙන එය කළමනාකරණයට විවිධාකාර විසඳුම් ගණනාවක් ගත යුතුයි.
• කසළ කොටසක් ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කිරීම හා තව කොටසක් සනීපාරක්ෂක රඳවනවල තැන්පත් කිරීමට අමතරව නිසි තාක්ෂණය හරහා දහනය කිරීමද කළ හැකියි. කසළ දහනයෙන් විදුල බලය ජනනය කිරීමේ තාක්ෂණය බොහෝ රටවල යොදා ගන්නවා.
• කසළවලට බිය වීමට අවශ්‍ය නැහැ. කසල පාරිසරික හා සෞඛ්‍ය ප්‍රශ්න ඇති කරන්නේ නිරාවරණය වූ විටයි.
• එසේ වීමට නොදී නිසි ලෙස ආවරණය කොට, රඳවා ගෙන කසලවලින් සම්පත් හා බලශක්තිය උකහා ගැනීමේ තාක්ෂණයන් බොහෝ තිබෙනවා. ඒවා අප වැනි දියුණුවන ආසියානු රටවල දැනටමත් භාවිත වනවා.
• එක් ප්‍රදේශයක කසළ තවත් ප්‍රදේශයකට ඔහේ ගෙන ගොස් දැමීම විසඳුමක් නොවෙයි. ශ්‍රී ලංකා දූපතටම පොදු කසළ කළමනාකරණ දැක්මක්, ප්‍රතිපත්තියක් හා පෙළගැසීමක් අවශ්‍යයි.

මේ ප්‍රශ්නය තනිකර නීති, රෙගුලාසි හා දණ්ඩනවලින් පමණක් විසඳන්නට බැහැ.

කසල කළමනාකරණය සාර්ථක වන්නේ නිරවුල් ප්‍රතිපත්ති රාමුවක් හා නිසි නියාමන ක්‍රමවේදයක් තුළ නීතිය කාටත් සමසේ ක්‍රියාත්මක කිරීම, මහජන අධ්‍යාපනය හා ප්‍රජා සහභාගිත්වය යන සාධක පෙළගැසුණු විටයි.

චර්යා වෙනස් කිරීමේ සන්නිවේදනය (BCC) පෙරටු කොට ගෙන දිගු කාලයක් පුරා අප විසඳුම් සෙවිය යුතුයි. ඉක්මන් විසඳුම්වලින් පමණක් මේ ප්‍රශ්නය නිරාකරණය කරන්න බැහැ.