In this week’s Ravaya column (in Sinhala), I pose a simple yet important question: why can’t Lankans wait for their turn? Why don’t we, as a society, practise ‘first time-first served’ principle? Why is everyone pretending to be a VIP seeking to jump their turn?
I then cite personal experiences from my travels to show how it works in more mature democracies where everyone — including the heads of state and real VIPs — respect people’s rights when out in public space. At the risk of name dropping, I cite examples of how Queen Elizabeth II travels around in London, and how the Dalai Lama was occupying the opposite room at my New Delhi hotel…
එදිනෙදා ජීවිතයේ සරල සිදුවීම්වලින් අපේ සමාජයේ ගති සොබා ගැන දළ හැඟීමක් ලද හැකියි.
මෙන්න මෑතදී පැය විසි හතරක් ඇතුළත මා ලද අත්දැකීම් දෙකක්.
මුල් සිදුවීමේදී සුපර්මාකට් එකක බඩු මිළට ගන්නට මගේ වාරය එන තුරු මම පෝලිමේ ඉන්නවා. එතරම් පිරිසක් හෝ දිග පෝලිම් නැහැ. ඊළඟට මගේ වාරය. ඔන්න එකපාරට ම නෝනා කෙනෙක් ඇවිත් පෝලිම පැනලා මගේ ඉදිරියෙන් හිට ගන්නවා. ඇයට වැරදීමක් ද?
තත්පර කිහිපයක් බලා සිට මා කරුණාවෙන් ඇයට පෙන්වා දෙනවා මෙතැන පෝලිමක් තිබෙන බව. එවිට (ඇගේ සැමිය විය හැකි) පිරිමියකුත් ඇයට එකතු වෙනවා. පෝලිමක් ඇතැයි කීම ගැන මේ දෙන්නාට ම ලොකු නුරුස්නා ගතියක් හට ගන්නවා. මොනවාදෝ කියමින්, රවමින් වෙනත් කවුන්ටරයක් සොයා ගෙන යනවා.
ඊට පසුවදා උදේ මම එළවලූ කඩයක තෝරා ගත් එළවලූ කූඩයට ගෙවන්නට තවත් කෙටි පෝලිමකට එකතු වෙනවා. මගේ වාරය ඇවිත් කූඩය තරාදිය ළඟින් තබනවාත් සමඟ ම වයස 17-18ක් පමණ යෞවනියක් මැදට පනිනවා. දෙහි ගෙඩි කිහිපයක් මිලට ගන්න.
දරුවාගේ වයස නිසාදෝ මාත් එතරම් ගණන් නොගෙන බලා සිටිනවා. එතකොට මගේ පිටු පසින් කාන්තා කටහඬක් ඇසෙනවා. ‘‘දුවේ, මේ මහත්තයා අපට ඉස්සර වෙලා හිටියෙ. එය ඉවර වෙනකන් ඉන්න.’’
ඒ කාන්තාව දැරියගේ මව විය යුතුයි. ඇය දෙස හැරී බැලූ මම සිනහවකින් ඇයට ස්තුති කළා.
ඇඳුමෙන් හෝ පෙනුමින් මිනිස්සුන්ගේ තරාතිරම මැනිය නොහැකි වූවත්, පෙරදින රාත‍්‍රියේ උද්දච්ච ලෙසින් පෝලිම් පැන්න මැදිවියේ කාන්තාවට වඩා චාම් හා අවිහිංසක බවක් මේ කාන්තාව තුළ මා දුටුවා. ජීවන මට්ටම හා අධ්‍යාපන මට්ටම කුමක් වෙතත් ඇය ඒ මොහොතේ තම කලබලකාර දියණියට දුන් අවවාදය ඉතා ආදර්ශවත්.
කලබලකාරී ජීවිත ගත කරන අප බොහෝ දෙනා හැකිතාක් ඉක්මනින් අපේ දෛනික කටයුතු කර ගන්නට කැමතියි. එහෙත් පොදු අවකාශයේ — එනම් මහාමාර්ගයේ, රජයේ කාර්යාලවල, වෙළඳසැල් තුළ — අපේ වාරය එන තුරු සිටීම ශිෂ්ට සමාජයේ හැමගෙන් බලාපොරොත්තු වන සංයමයක්.
ඉංග‍්‍රීසියෙන් මෙය හඳුන්වන්නේ ‘First come, first served’ කියායි (පැමිණි අනුපිළිවෙළට සේවය ලබා දීම). මීට පරම්පරාවකට පෙර මෙරට තිබූ අසාමාන්‍ය ගණයේ මහා පෝලිම් දැන් නැතත්, යම් විනාඩි ගණනක් හෝ තමන්ගේ වාරය එළඹෙන තුරු සිටීමට අපට සිදු වනවා. එතැන දී තමන්ගේ නිලය, ධනය, අධ්‍යාපනික පසුබිම ආදී සාධක අදාළ නැහැ. එබඳු අවස්ථාවල ඒ සාධක අනිසි ලෙස මතු නොකළ යුතුයි.
ජ්‍යෙෂ්ඨ පුවත්පත් කලාවේදියකු වූ එච්. ඒ. ජේ. හුලූගල්ල ලියූ ඞී. එස්. සේනානායක චරිතාපදානයේ එක් තැනෙක සඳහන් සරල සිදුවීමක් මට සිහි වනවා. ලේඛකයා එය යොදා ගන්නේ අපේ මුල් අගමැතිරයා කෙතරම් නිරහංකාර හා ගුණගරුක චරිතයක් ද යන්න පෙන්වීමට.
කොළඹ කොල්ලූපිටියේ ගේ‍්‍රබියල් බාබර් සාප්පුවෙන් කොණ්ඩය කපා ගැනීමට යාම ඞී එස්ගේ සිරිතක්ව තිබුණා. එය අරලියගහ මන්දිරයට ආසන්නයි. දිනක් බාබර් සාප්පුවට ඞී. එස්. ගොඩවදින විට කොණ්ඩය කපා ගැනීමට තවත් එක් අයකු බලා සිටියා. ඒ තැනැත්තා පාර්ලිමේන්තු නිල වාර්තාව වන හැන්සාඞ් ප‍්‍රකාශනයේ එවකට කර්තෘවරයා වූ ජී. ඊ. පී. ද එස්. වික‍්‍රමරත්න.
කාර්යබහුල අගමැතිවරයාට පෝලිමේ නොසිට කොණ්ඩය කපා ගන්නට යැයි වික‍්‍රමරත්න යෝජනා කළා. එහෙත් ඞී. එස්. එයට එකඟ නොවී තමන්ගේ වාරය එළඹෙන තුරු පත්තරයක් බලමින් සිටි බව වික‍්‍රමරත්න ගෞරවයෙන් සිහිපත් කරනවා.
අද තරම් රාජ්‍ය පාලනය සංකීර්ණ නොවූවත්, එදා අගමැතිවරයාටත් ඇති තරම් රාජකාරි තිබුණා. නිල බලය යොදා ගෙන බාබර් කෙනකු අරලියගහ මන්දිරයට ගෙන්වා ගන්නට හැකියාව තිබිය දී ඞී. එස්. කළේ තමන්ගේ ප‍්‍රියතම බාබර් ළඟට ගොස් තම වාරය එළඹෙන තෙක් සිටීමයි!
අද කාලේ කනිෂ්ඨ පළාත් පාලන සභිකයකු පවා මෙබඳු නිහතමානී ක‍්‍රියාවක් කරනු ඇතැයි විශ්වාසි කරන්නට අමාරුයි.
පෙරඅපර දෙදිග වඩාත් පරිනත සමාජවල කොයි කාටත් පොදු ස්ථානවලදී හා පොදු සේවාවල දි එක හා සමාන ලෙස සැළකීම පුඵල් ලෙස අනුගමනය කැරෙන සම්ප‍්‍රදායක්. මෙය පාලකයන්, සෙසු ප‍්‍රභූන්, විද්වතුන් හා වෙනත් නාමධාරී හා බලධාරී/නිලධාරී කොයි කාටත් පොදුයි. එයට ඉංගී‍්‍රසියෙන් egalitarian කියනවා. එහි සිංහල අරුත සමානාත්මවාදී යන්නයි. (මෙය දේශපාලන සංකල්පයක් නොව ශිෂ්ට සමාජයක මූලික ගුණාංගයක්.)
බි‍්‍රතාන්‍යයේ වත්මන් අගමැතිවරයා ලන්ඩනයේ උමං දුම්රියේ ගමන් කරන සැටි හා අසුනක් නොලැබීම නිසා සිට ගෙන ගිය සැටි ඡයාරූපයක් පසුගියදා ජාත්‍යන්තර මාධ්‍ය හරහා අපි දුටුවා.
සමානාත්මවාදය ඉහළින් ප‍්‍රගුණ කරන බටහිර රටවල ඇමතිවරුන්, උසස් රාජ්‍ය නිලධාරීන් හා හමුදා නිලධාරීන් අති බහුතරයක් සිවිල් සමාජයේ හා පොදු ස්ථානවලදී තමන්ගේ වාරය එළැඹෙන තුරු කිසිදු කලබලයකින් තොරව සිටිනු මා දැක තිබෙනවා. (එය එසේ නොවන්නේ බරපතල ආරක්‍ෂක අවශ්‍යතාවයක් ඇති අමෙරිකානු ජනාධිපතිවරයා වැනි අයට පමණයි.)
එයට හොඳ උදාහරණයක් මා දුටුවේ 2008 දිනෙක මධ්‍යම ලන්ඩනයේ ඇවිද යන විටයි. අතුරු පාරක පදිකයන්ට පාර පනින්නට නියමිත තැනකින් මගේ බි‍්‍රතාන්‍ය මිතුරකුත් මාත් පාර හරහා ගියා. ඒ සඳහා මඳකට නතර වුණු වාහන කිහිපය අතර හැඩයෙන් අමුතු, අවලස්සන විශාල මෝටර් රථයක් ද වූවා.
අපට ඉඩ දී නැවතත් ඒ වාහන ඉදිරියට ඇදෙන විට මගේ මිතුරා කීවේ ‘ඒ තමයි අපේ රැජින – අර විශාල වාහනය ඇය තුළ සිටිනවා’ කියායි. බි‍්‍රතාන්‍යය ඇතුළු රටවල් 16ක රාජ්‍ය නායිකාව වන රැජින, එක් පරිවාර රියක් පමණක් පෙරටු කර ගෙන ලන්ඩන් වීදි හරහා යන්නේ සෙසු පදිකයන්ට හා ජනතාවට කිසිදු හිරිහැරයක් නොකරයි!
2005 ජූලියේ ලන්ඩනයේ තැන් කිහිපයකට ත‍්‍රස්තවාදී ප‍්‍රහාර එල්ල වී වසර 3ක් පමණ ගත වී තිබුණා. බි‍්‍රතාන්‍ය රැජින යනු දිවා රැයේ සුවිශේෂ ආරක්‍ෂාව ලබා දෙන රාජ්‍ය නායිකාවක්. එහෙත් මට දැන ගන්නට ලැබුණු පරිදි මහජනයාට කිසිදු හිරිහැරයක් නොකර සූක්‍ෂම ක‍්‍රම හරහා එම ආරක්‍ෂාව ඇයට ලබා දෙන්නට මාලිගාවේ ඉල්ලීම මත බි‍්‍රතාන්‍ය ආරක්‍ෂක හමුදා කි‍්‍රයා කරනවා.
ලන්ඩනය ඇගේ රාජධානියේ අගනුවර පමණක් නොව ලෝකයට ම වැදගත් හා ජනපි‍්‍රය නගරයක් බවත් එය ඇගේ බූදලයක් නොවන බවත් පරිනත නායිකාවක් වන මහ රැජින ඉතා හොඳින් දන්නවා.
පදිකයන්ට නියමිත තැනින් අප පාර පනින තුරු මඳකට ඉවසන්නට බි‍්‍රතාන්‍ය රැජිනටත් හැකි වූවාට එබඳු ඉවසීමක් හා සංයමයක් ඇත්තේ අපේ රටේ කීයෙන් කී දෙනාට ද?
අපේ රටේ මාර්ග නීති පිළිපැදීම ගැන නිසි විනයක් හා නීතිය කි‍්‍රයාත්මක කිරීමක් කරන්නට හරස් වන එක් සාධකයක් නම් අන් සැම දෙනාට වැඩි කලබලයක් ඇති ප‍්‍රභූ (VIP) වාහනයි. මේවා බහුතරයක් දේශපාලකයන් රැගෙන යතත් සමහරක ගමන් කරන්නේ ජ්‍යෙෂ්ඨ හමුදා නිලධාරීන් හෝ සුපිරි රාජ්‍ය නිලධාරීන්. තමන්ගේ වාරය ගැන හෝ මාර්ග නීති පිළිපැදීම ගැන හෝ කිසිදු තැකීමක් මොවුන්ට නැහැ.
‘අද අපට තිබෙන ලොකු ප‍්‍රශ්නයක් නම් හැම දෙනාම තමන් VIP යයි සිතා පාරේ ගමන් කිරීමයි.’ මේ ගැන කලක සිට සැළකිලිමත් වන ජ්‍යෙෂ්ඨ පොලිස් නිලධාරියෙක් මා සමග කීවා.
සැබෑ ප‍්‍රභූන් කවුදැයි තෝරා බේරා ගන්නට මහමග රාජකාරි කරන පොලිස් නිලධාරීන්ටත් අසීරුයි. ඒ අතර අපේ ඇත්තන්ගේ හැසිරීම දකින ශී‍්‍ර ලංකාවේ තිබෙන විදේශ තානාපති කාර්යාලවල සමහර වාහනත් VIP ආකල්පයෙන් ගමන් කරන්නට හදනවා. එතැනදී ඔවුන් අනිසි ලෙස තානාපති වරප‍්‍රසාද පිටුපස සැගවෙනවා.
පරිවාර රථයක් හා සැබෑ ඪෂඡු වරප‍්‍රසාද සහිතව මහ මග ගමන් කළ හැක්කේ කුමන තනතුරු ධාරීන්ට ද යන්න ඉන්දියාවේ නම් පැහැදිලිව ප‍්‍රකාශයට පත් කොට තිබෙනවා. මේ නිසා හැමෝට ම VIP ලේබල් අලවා ගන්නට බැහැ.
පෙරදිගින් තවත් අත්දැකීමක්. මීට තෙවසරකට පමණ පෙර නවදිල්ලියට ගිය විටෙක මා නැවතුණේ එනුවර විද්වතුන් හා පර්යේෂකයන්ට නවාතැන් දෙන හැබිටැට් (Habitat) මධ්‍යස්ථානයේ. එදින මගේ කාමරයට ඉදිරිපස කාමරයේ සිටියේ ලෝකයේ සම්භාවනීය (පිටමං කළ) රාජ්‍ය නායකයකු හා සාමයික නායකයකු වන දලයි ලාමාතුමායි. දශක ගණනක් තිස්සේ ඔහුට ප‍්‍රභූ වරප‍්‍රසාද සහිතව ඉඳුම් හිටුම් දෙන්නේ ඉන්දීය රජයයි. ඒ දිල්ලියට කි.මී. 500ක් උතුරින් පිහිටි දරම්සාලහිදී.
දලයි ලාමාතුමා දිල්ලියේ දී මුණගැසීම දුසිම් ගණන් බැතිමතුන් හා මිතුරන් ඇදී ආවා. මේ නිසා හෝටල් කොරිඩෝව තරමක් කලබලකාරී වුණා. මේ ගැන සංවේදී වූ එතුමාගේ ආරක්‍ෂක නිලධාරීන් දිනකට දෙතුන් වතාවක් බැගින් මට කණගාටුව ප‍්‍රකාශ කළා.
ප‍්‍රභූ ආරක්‍ෂකයන් පිළිබිඹු කරන්නේ ඔවුන් රකින ප‍්‍රභූවරයාගේ ආකල්පයි.
තවමත් වැඩවසම් මානසිකත්වය ඇති අපේ වැනි සමාජවලට මෙය ආගන්තුකයි. ඓතිහාසික වශයෙන් අපව හුරු කර ඇත්තේ ඥානවෘධ, වයෝවෘද්ධ හා තපෝවෘද්ධ යන තුන් ආකාරයේ ම වැඩිහිටියන්ට ගරු කිරීමට පමණක් නොව කුලවතුන්, ධනවතුන් හා සෙසු සමාජ බලවතුන්ටත් අනවශ්‍ය ලෙස බය පක්‍ෂපාත වන්නටයි. අප්පො පාරේ දුර එනු දුටු අප්පු කාණුවට බැසිය යුතු කාලයක් ද තිබුණා.
21 වන සියවසේ තවමත් අප මේ වැඩවසම් පිළිවෙත් දිගට ම ගෙන යා යුතුද?
Open Minds! (formerly: Moving Images blog) 
I also believe that if people are not develop their habits. it is not
easy to develop the country.
I also experienced that kind of situations while using the public
transport. In train most people are trying to get in to train before
it arrives and some times it will danger to other people as well.
I think this issues need to be addressed.
Otherwise it is not easy to develop a country only by physical assests.
People attitudes might get changed.